Από το 1821 μέχρι το 2008 η χώρα μας περιήλθε σε κατάσταση αδυναμίας να εκπληρώσει τις δανει-ακές της υποχρεώσεις πέντε φορές. Αυτές συνέβησαν τα έτη 1826, 1843, 1860, 1893 και 1932. Σε όλες τις περιπτώσεις οι Reinhart, Rogoff (2009, 91-2, 96) τεκμηριώνουν ότι υποχρεωθήκαμε σε πα-ραχωρήσεις προς τους δανειστές μας που έφθαναν μέχρι και στην υποτέλεια στις «μεγάλες δυνάμεις». Κανονικά λοιπόν θα έπρεπε ως χώρα να έχουμε πλέον αποκτήσει τη σωφροσύνη να μη υποθη-κευτούμε ξανά στους δανειστές μας. Αλλά εκ του αποτελέσματος προκύπτει ότι αποδειχθήκαμε επιλήσμονες και επιπόλαιοι. Οπότε όλους τώρα μας απασχολεί τοερώτημα: Τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να ξανακερδίσουμε την ανεξαρτησία μας το συντομότερο δυνατό; Θα προσπαθήσω νατο απαντήσω, αφού προηγουμένως επικεντρώσω σε δύο θέματα που προηγούνται. Αυτά είναι να εξηγήσω, πρώτον, τι ακριβώς συνέβη, και, δεύτερον, γιατί φτάσαμε εδώ που βρισκόμαστε.

Το ημερολόγιο έγραφε 1922. H κούραση και η απελπισία του κόσμου, το βάρος των ευθυνών του πολιτικού κατεστημένου, η αντικειμενική αδυναμία εύρεσης μιας σωτήριας λύσης, όλα αυτά μαζί και καθένα χωριστά είχαν πλάσει το νεοφανές, και θνησιγενές ιδεολόγημα του «οίκαδε». Σήμερα η χώρα βρίσκεται και πάλι στο μεταίχμιο. Εδώ και τρία χρόνια περίπου βιώνει μια μανιασμένη μάχη με τους εταίρους της, τους δανειστές της και τον ίδιο της τον εαυτό. Σήμερα η αντιμνημονιακή επιχειρηματολογία συνιστά, από πολλές πλευρές, το νέο Οίκαδε.

Το βιβλίο «Το Δόγμα του Σοκ» της Ναόμι Κλάιν υποτίθεται ότι αποτελεί μια αποκάλυψη της ανάλγητης φύσης του Καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς και του κορυφαίου πρόσφατου υποστηρικτή του, του Μίλτον Φρήντμαν. Όμως, όπως εξηγεί ο Johan Norberg, η ανάλυση της Κλάιν είναι απελπιστικά ελαττωματική, ουσιαστικά σε όλα τα επίπεδα. Τα ίδια τα λόγια του Φρήντμαν τον αναδεικνύουν σε υποστηρικτή της Ειρήνης, της Δημοκρατίας, των Ατομικών Δικαιωμάτων και των σταδιακών οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Tα ιστορικά παραδείγματα της Κλάιν επίσης καταρρέουν αν εξεταστούν λεπτομερειακά, όπως και οι ευρύτερες εμπειρικές διαπιστώσεις.

Η ιδιοκτησία είναι μια λέξη, που οι άνθρωποι συνδέουν συχνά με τον πλούτο, κάτι που είναι σημαντικό για εκείνους που βρίσκονται σε καλύτερη θέση από τους περισσότερους. Η ιδιοκτησία συχνά συνδέεται με τον καπιταλισμό, και θεωρείται ως ένα από τα πικρά φρούτα της εκμετάλλευσης. Πολλοί αναρωτιούνται αν οι ιδιώτες θα έπρεπε να έχουν δικαίωμα ιδιοκτησίας σε μεγάλες εκτάσεις, ορυχεία, λίμνες, δάση, και τράπεζες. Πολλοί διαμορφωτές της κοινής γνώμης θεωρούν, ότι η ιδιοκτησία είναι ένα υλιστικό ενδιαφέρον, και ότι πρέπει να ασχοληθούμε περισσότερο με την προσφορά και με τη συμπόνια.
Η πολιτική συχνά καθοδηγείται, από μια αρνητική στάση απέναντι στην ιδιοκτησία. Είναι κακό να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στον πλούτο. Πρέπει να υπάρχει κάτι λάθος με το σύστημα, αφού οι άνθρωποι είναι σε θέση να συσσωρεύουν μεγάλες ποσότητες πλούτου. Υπάρχουν ορισμένα πράγματα, που κανονικά ανήκουν σε όλους ή στο έθνος, και όχι στους ιδιώτες. Πράγματι, η ιδιοκτησία είναι πολύ συχνά ένα εμπόδιο που προξενεί αμηχανία, στην προσπάθεια για την υλοποίηση έργων, που θεωρούνται ευεργετικά για την κοινότητα ή την κοινωνία. Οι πολιτικοί έχουν λίγες τύψεις συνειδήσεως, όταν ρυθμίζουν ή θέτουν όρους για την ιδιοκτησία, φορολογώντας την υπερβολικά, ή ακόμη και απαλλοτριώνοντάς την για το γενικότερο καλό.

Ως γνωστόν την Τετάρτη 15.12., μέρα της μεγάλης διαδήλωσης κατά των αλλαγών στο εργασιακό καθεστώς, ο Κωστής Χατζηδάκης, βουλευτής, πρώην ευρωβουλευτής και πρώην υπουργός της Νέας Δημοκρατίας, αναγνωρίστηκε από λεβέντες διαδηλωτές στην οδό Πανεπιστημίου, πετροβολήθηκε, ξυλοκοπήθηκε και, τελικά, διασώθηκε αιμόφυρτος. Η Νέα Δημοκρατία, για το ζήτημα αυτό, έβγαλε την εξής ανακοίνωση (προθέτω μόνο την αρίθμηση στις παραγράφους): «1. Ο προπηλακισμός κάθε προσώπου, οποτεδήποτε και αν γίνει, είναι απαράδεκτος και καταδικαστέος.
 2. Σήμερα όμως, ο προπηλακισμός Βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας είναι κάτι παραπάνω. Υπηρετεί ύποπτες και προβοκατόρικες σκοπιμότητες. 3. Φαίνεται πως το γεγονός ότι η Νέα Δημοκρατία έχει πρωτοστατήσει στον αγώνα κατά της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης και έχει καταγγείλει ότι το πρόσφατο νομοθέτημά της οδηγεί σε «εργασιακό Μεσαίωνα», έχει ενοχλήσει πολλούς. 4. Όσοι πιστεύουν ότι η Νέα Δημοκρατία θα κάνει έστω και ένα χιλιοστό πίσω από τη γραμμή αυτή, κάνουν μεγάλο λάθος. 
5. Παραμένουμε αμετακίνητοι κατά του Μνημονίου και επιμένουμε, με συνέπεια και αποφασιστικότητα, στην προώθηση των αναγκαίων διαρθρωτικών αλλαγών».

Τι είναι τελικά φιλελεύθερο; Αναρωτιέμαι ακούγοντας τις πρόσφατες δηλώσεις του Δημήτρη Δασκαλοπούλου για την πιθανή χρεωκοπία του Ιδιωτικού τομέα λόγω της πτώχευσης του Δημοσίου. Ο κος Δ ασκαλόπουλος έχει πολλάκις χαρακτηριστεί ως «κακός», «ιμπεριαλιστής», «αντι-λαϊκός» και βέβαια φιλελεύθερος. Δεν γνωρίζω αν είναι αλλά ξέρω ότι σίγουρα έχει παραπάνω από μια φορά χαρακτηριστεί ως τέτοιος. Θυμάμαι και την προηγούμενη φορά που έκαναν αίσθηση οι δηλώσεις, τότε που είχε πει πως ήταν απαράδεκτα υψηλοί οι θεσμοθετημένοι πρώτοι μισθοί που ορίζονταν για πολλούς αποφοίτους των ελληνικών πανεπιστημίων με δεδομένο το γεγονός ότι αυτοί για αρκετό καιρό δεν προσέφεραν καμία επιστημονική η άλλη κατάρτιση στις εταιρείες που τους απορροφούσαν. Τότε, με δεδομένο ότι η Ελλάδα δεν ένιωθε καμία απειλή χρεωκοπίας αντιθέτως γνώριζε την ανάπτυξη των πιστωτικών καρτών και του χρέους είχε ακούσει τα παραπάνω και ακόμα περισσότερα. Τώρα οι δηλώσεις στου αντιμετωπίστηκαν είναι η αλήθεια ψυχραιμότερα.

Η Ελλάδα βιώνει σήμερα μια πρωτοφανή εθνική αποτυχία, η οποία ανατρέπει ό,τι μέχρι τώρα θεωρούσαμε δεδομένο και αυτονόητο. Πρέπει όμως να είμαστε ειλικρινείς με τους εαυτούς μας: το κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό αδιέξοδο που ζούμε δεν είναι προϊόν ιστορικών συγκυριών, εξωτερικών παρεμβάσεων ή τυχαίων περιστάσεων. Είναι το αποτέλεσμα πολύχρονων πολιτικών επιλογών και μιας συλλογικής νοοτροπίας. Η διεθνής οικονομική συγκυρία απλώς επιτάχυνε την εκδήλωση της κρίσης. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι λοιπόν τώρα με μια δραματική κατάσταση, για την οποία η κύρια ευθύνη βρίσκεται στο εσωτερικό της χώρας. Ως εκ τούτου εμείς έχουμε το χρέος και τη δυνατότητα να την αντιμετωπίσουμε και να την ξεπεράσουμε.

Ας υποθέσουμε το παρακάτω σενάριο. Είμαι ιδιοκτήτης ενός μικρού βιβλιοπωλείου σε κάποια επαρχιώτικη πόλη της χώρας μας. Δυσκολεύομαι να προσεγγίσω τους πελάτες μου και είναι δύσκολο να εντοπίσω τους βιβλιόφιλους της περιοχής μου. Η οικονομική κρίση επίσης δεν βοηθάει καθόλου. Διοργανώνω λοιπόν μια βραδιά μουσικής και ποίησης στο βιβλιοπωλείο μου και καλώ τον ποιητή Κ. που μόλις έχει εκδώσει τη νέα του ποιητική συλλογή. Το κατάστημά μου δεν είναι πολύ μεγάλο και δεν χωρά περισσότερο από 40-50 άτομα. Κι αυτούς με δυσκολία. Αποφασίζω έτσι, μιας και το κόστος δεν μου φαίνεται υπερβολικό, να προσφέρω τη νέα ποιητική συλλογή του Κ. με έκπτωση 50%. – με την ελπίδα πάντα να προσελκύσω πιθανούς πελάτες που ίσως θελήσουν να αγοράσουν κι άλλους τίτλους. Ίσως όχι την ίδια μέρα, αλλά κάποια στιγμή στο μέλλον σίγουρα. Κάποιοι συνάδελφοί μου ωστόσο, εκπροσωπώντας την αλυσίδα βιβλιοπωλείων Π., με πληροφορούν ότι το σχέδιό μου παραβιάζει το νόμο περί «ενιαίας τιμής βιβλίου»!!! Ο νόμος προβλέπει ότι κάθε βιβλίο που εκδίδεται στη χώρα μας, πωλείται από όλους στην ίδια λιανική τιμή – την οποία και καθορίζει ο εκδότης. Όπως καθορίζεται από το σχετικό νόμο, οι βιβλιοπώλες δεν επιτρέπεται να κάνουν εκπτώσεις μεγαλύτερες του 10% (επί της ενιαίας τιμής), όπως και δεν επιτρέπεται να προβαίνουν σε κανενός είδους «πρόσθετες παροχές» (δώρα μαζί με τα βιβλία, δωρεάν αποστολή, κλπ.)

Παρακολουθώ με ενδιαφέρον τις τελευταίες ημέρες την παραφιλολογία που δημιουργήθηκε σχετικά με την πιθανή ήττα του ΠΑΣΟΚ στις αυτό-διοικητικές εκλογές της Κυριακής 7 Νοεμβρίου 2010. Η Παραφιλολογία αυτή θέλει το ΠΑΣΟΚ αποφασισμένο (;) πλέον, να προ-κηρύξει εθνικές εκλογές σε περίπτωση που δεν επικρατήσει σε αυτές τις εκλογές επικεντρώνοντας μάλιστα «υπογείως» στην μάχη Σγουρού, Δημαρά, Κικίλια για την περιφέρεια αττικής. Η φήμες αυτές επιβεβαιώθηκαν στην ουσία από την δια-καναλική συνέντευξη τραγέλαφο του πρωθυπουργού που ούτε λίγο ούτε πολύ ζήτησε «ψήφο εμπιστοσύνης» σε δημοτικές και περιφερειακές εκλογές! Παρουσιάζεται μάλιστα λιγότερο επίπονη η (α)πιθανή επικράτηση Κικίλια ο οποίος στηρίζεται άμεσα από την Νέα Δημοκρατία παρά η επικράτηση Δημαρά ο οποίος προέρχεται από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ και ήταν σ’ αυτόν μέχρι πριν από μερικούς μήνες. Aναρωτιέμαι σαν πολίτης αυτής της χώρας πόσο πλέον μπορεί ο παραλογισμός να επικρατεί και ποιες είναι οι δυνάμεις αυτές που θα βάλλουν την χώρα σε πορεία λογικής. Αναρωτιέμαι λοιπόν εγώ αν έχω δικαίωμα σαν άνθρωπος που θεωρεί το μνημόνιο διέξοδο, και απαραίτητο την δεδομένη στιγμή να επιλέξω το υποψήφιο που θεωρώ ικανότερο για τα καθήκοντα τα οποία θα αναλάβει αν εκλεγεί η πρέπει οπωσδήποτε να ψηφίσω «μνημονιακά».

Ας υποθέσουμε ότι γίνεται επανάσταση στην Ελλάδα και καταλαμβάνει την κυβέρνηση το ΚΚΕ το οποίο αναλαμβάνει να πάρει τα λεφτά από την ολιγαρχία του τόπου να τα δώσει στους φτωχούς έλληνες, να ξεχρεώσει το χρέος και να διορίσει και 1.000.000 μετανάστες στην κρατικοποιημένη πλέον ολοκληρωτικά οικονομία. Φεύγουμε από το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε γυρίζουμε στην δραχμή, κλείνουμε το χρηματιστήριο και διώχνουμε όλες τις πολυεθνικές αφού δεν μπορούμε να τις κρατικοποιήσουμε. Τα ασφαλιστικά ταμεία θα δίνουν μεγάλες συντάξεις, τα νοσοκομεία θα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους χωρίς μαύρες τρύπες, η παιδεία θα παράγει γνώση και τεχνολογία κόντρα στην παγκοσμοιομενη αγορά και η ιδιοκτησία θα αναδιανεμηθεί ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε πολίτη και όχι ανάλογα της προσφοράς του καθενός στη ζωή και στην εργασία.

Την πρόθεσή του να ζητήσει σύσταση «Εξεταστικής των πραγμάτων Επιτροπής» για το Μνημόνιο, εφόσον το κόμμα του έρθει στην εξουσία και ο ίδιος γίνει πρωθυπουργός, ανακοίνωσε ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας Αντώνης Σαμαράς. Πρόκειται για την κορυφαία -μέχρι στιγμής- ανεύθυνη «αντιμνημονιακή» κορόνα του συντηρητικού εκ Μεσσηνίας πολιτικού, στην προσπάθειά του να κερδίσει ποσοστά δημοσκοπήσεων και «περιφερειαρχικές» ψήφους στο εσωτερικό της χώρας. Και όμως, ο κ. Σαμαράς θα έπρεπε να είναι πιο προσεκτικός. Δεν είναι όποιος κι όποιος, είναι ο αρχηγός της μείζονος αντιπολίτευσης. Θεωρητικά, αν πέσει η παρούσα κυβέρνηση, μπορεί να λάβει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Ή, θεωρητικά πάντα, μπορεί να πλειοψηφήσει στις ερχόμενες εκλογές. Θα έπρεπε λοιπόν να είναι πιο προσεκτικός. Μάλιστα, το ζήτημα του Μνημονίου δεν έχει να κάνει μόνο με το εσωτερικό και με την οικονομική πολιτική, αλλά ιδίως, με την εξωτερική πολιτική της χώρας. Ο Σαμαράς, ως αβερωφικός (Αβέρωφ: ο πρώτος του ευεργέτης) εθνικιστής υπουργός εξωτερικών επί Μητσοτάκη (πολύ μεγάλο λάθος του τελευταίου η υπουργοποίηση του νεαρού, τότε, Σαμαρά), κατάφερε, με τις ανευθυνότητές του, να οξύνει τις σχέσεις της Ελλάδας με όλες τις γειτονικές χώρες. Οι ρήξεις εκείνες δεν έγιναν αναπόφευκτες, διότι ο Σαμαράς πρόλαβε να ρίξει την κυβέρνηση του δεύτερου ευεργέτη του, του Μητσοτάκη.

Ο Alexis De Tocqueville γράφοντας για την γαλλική επανάσταση θα πει ότι “ποτέ ένα τόσο σημαντικό γεγονός, με παμπάλαια αίτια, δεν ήταν τόσο καλά προετοιμασμένο και τόσο λιγοστά προβλέψιμο.” Το ίδιο θα μπορούσε να λεχθεί και για την υπάρχουσα ελληνική κρίση τουλάχιστον όσον αφορά την πολιτική τάξη και την παντός είδους πελατείας της. Όσοι τα τελευταία χρόνια επισκέπτονταν την Ελλάδα στο γυρισμό είχαν ένα αναπόφευκτο ερώτημα, πως ήταν δυνατόν μια χώρα που φαινόταν να μην παράγει τίποτα να καταναλώνει τόσο πολλά. Ήταν μια πραγματικότητα που οι αντιφάσεις της ήταν σχεδόν άγνωστες στους δημιουργούς της. Η ελληνική πολιτική τάξη ακόμα και σήμερα δείχνει να μην έχει καταλάβει πως οδήγησε την χώρα στα σημερινά αδιέξοδα. Για την υπάρχουσα κυβέρνηση δείχνει ότι όταν τα πράγματα χειροτερεύουν επιστρατεύει την ρητορική της μεταρρύθμισης και των δύσκολων αλλά αναγκαίων τομών. Όταν τα πράγματα δείχνουν να καλυτερεύουν, αμέσως επιστρέφει στο παλιό κακό της ευατό, της αναδιανομής πλούτου και των παροχών.

Το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας δεν είναι πρόβλημα δυστυχώς αυτόνομο, στενά οικονομικό. Η σημερινή δημοσιονομική κατάσταση, η υπερτροφία του δημόσιου τομέα και η συνολική έλλειψη ανταγωνιστικότητας έχουν βαθιές ρίζες που μόνο μία σφαιρικά φιλελεύθερη πολιτική μπορεί να θεραπεύσει. Με μια ολόκληρη σειρά τομέων της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής να πάσχουν, η σημερινή κατάσταση της οικονομίας μπορεί να θεωρηθεί μια «παράπλευρη απώλεια» της ελληνικής πολιτικής και κοινωνίας. Το θεμελιώδες πρόβλημα είναι ένα. Θα το συνοψίσω: Πρόκειται, αφενός μεν για αδυναμία συγκρότησης, αφετέρου δε για αδυναμία εκμετάλλευσης. Η δεύτερη πηγάζει -όχι όμως ολοκληρωτικά- από την πρώτη. Και εξηγώ: Αδυναμία συγκρότησης: το ελληνικό κράτος υπέπεσε, από τη γέννησή του, σε δύο κεφαλαιώδη σφάλματα. Πρώτον: δεν κατάφερε ποτέ να απαλλαγεί από την οθωμανική «κληρονομιά». Οι διαπροσωπικές σχέσεις, η εξαπάτηση των αρχών, η διαφθορά και η έλλειψη εμπιστοσύνης προς το κράτος (φαινόμενα εν μέρει δικαιολογημένα υπό ξένη κατοχή) μεταφέρθηκαν αυτούσια στο νέο εθνικό κράτος.

Ξεκινώ κάθε πρωί να πάω στο γραφείο. Το πρώτο πράγμα που αντικρίζω στο δρόμο είναι παρατημένες σακούλες σκουπιδιών λίγα μόλις μέτρα από τον κάδο απόρριψης. Συχνά στο πεζοδρόμιο, έξω από την πόρτα γειτονικής πολυκατοικίας, κάποιος ένοικος έχει «ακουμπήσει» την παλιά του τηλεόραση ή κάποια άλλη ηλεκτρική συσκευή χωρίς προηγουμένως να συνεννοηθεί για την παραλαβή της με την αρμόδια υπηρεσία του Δήμου. Όλοι γνωρίζουν καλά ότι μολονότι είναι πολύ αυστηρός ο κανονισμός καθαριότητας του Δήμου σχεδόν ποτέ δεν επιβάλλονται πρόστιμα στους δημότες που τον παραβιάζουν. Κι όχι μόνο τώρα που έχουμε προεκλογική περίοδο, αλλά όλο τον καιρό – δεν αρέσει, βλέπετε, στη δημοτική αρχή να έρχεται σε προστριβές με τους δημότες-ψηφοφόρους της. Πρέπει επίσης να προσέξω γιατί ο πεζόδρομος μπροστά από το σπίτι μου που το απόγευμα θα παίζουν μπάλα τα παιδιά της γειτονιάς είναι γεμάτος από περιττώματα σκύλων. Κάποιοι ασυνείδητοι ιδιοκτήτες δεν τα μάζεψαν. Αλλά κι ο Δήμος Αθηναίων δεν έχει τοποθετήσει τα ειδικά σκάμματα με χώμα ή άμμο για τις ανάγκες των σκύλων και των γάτων, που έγιναν πολυπληθείς.

Ας ξεπεράσουμε πια τη γενική επίρριψη ευθυνών, τις εύκολες κατηγόριες και την άγονη γκρίνια. Η κρίση αυτή είναι όντως μια ευκαιρία και θα είναι κρίμα να την αφήσουμε να πάει χαμένη. Όπως το 1974, εκμεταλλευόμενοι το άγος των δικτατόρων στην Κύπρο, μπορέσαμε να ξεφορτωθούμε με συνοπτικές διαδικασίες τη χούντα και τη βασιλεία, αποκτώντας για πρώτη φορά μετά από 40 χρόνια γνήσια δημοκρατία, έτσι και τώρα μπορούμε να αποβάλουμε ιδεοληψίες και «κολλήματα» που μας ταλαιπωρούν τα τελευταία 36 χρόνια. Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: έχουμε κράτος δικαίου, έχουμε σύνταγμα και νόμους, και όποιος τους παραβαίνει υφίσταται τις συνέπειες. Δεν υπάρχουν πια «ιερές αγελάδες» που τυγχάνουν ιδιότυπης ασυλίας. Όποια χρέη είχαμε στην αριστερά τα ξεπληρώσαμε και με το παραπάνω όλα αυτά τα χρόνια με την ανοχή της πλειοψηφίας στα παιδιαρίστικα καμώματά της και στην «ανυπακοή» της. Κάμποσοι από τη γενιά μας θητεύσαμε εκεί και έχουμε το δικαίωμα επιτέλους να ασκούμε δημόσια κριτική σε μια χουλιγκανική εκδοχή αυτού που κάποτε πιστέψαμε.

H προσφυγή στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης είναι γεγονός. H Eλλάδα έχει μπροστά της μια δύσκολη και σκληρή διαδικασία, τουλάχιστον τριετίας. H μεγάλη πρόκληση που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε ως κοινωνία είναι μέσα σε αυτή την περίοδο αν θα καταφέρουμε να ξεκινήσουμε τη σταδιακή μείωση του χρέους, περιορίζοντας τις δημόσιες δαπάνες και ξεκινώντας μια καινούργια αναπτυξιακή διαδικασία. Κοιτάζοντας πίσω, αυτές τις ιστορικές στιγμές, βλέπουμε ότι το νεοελληνικό κράτος από της γεννήσεώς του –και ακόμη πιο πριν, από τα πρώτα επαναστατικά χρόνια– έκανε, με εξαίρεση ελάχιστες κυβερνήσεις (π.χ. Χαριλάου Τρικούπη, Ελευθερίου Βενιζέλου, Κωνσταντίνου Καραμανλή), οικονομική πολιτική με κριτήρια άσχετα προς την οικονομία. Η Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια έζησε ένα όργιο κακοδιαχείρισης, καθώς οι εθνικοί πόροι, αλλά και τα δάνεια, διοχετεύθηκαν –κατά μεγάλο μέρος– για την εξυπηρέτηση αλλότριων, ιδίως κομματικών, συμφερόντων. Στα «κομματικά συμφέροντα» εντάσσω και την, ιδίως από το 1981 και μετά, ψευδεπίγραφη άσκηση «κοινωνικής πολιτικής» η οποία, ενώ δεν έλυσε κανένα κοινωνικό πρόβλημα, διόγκωσε το κράτος και τις δαπάνες του και επέτεινε όλα αυτά τα φαινόμενα. Σήμερα, η Ελλάδα βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού, καθώς την τελευταία τριακονταετία όλα τα φαινόμενα κατασπατάλησης του δημοσίου χρήματος και άσκησης αλυσιτελούς οικονομικής πολιτικής επιτάθηκαν. Δεν είναι τυχαίο που η περίπτωσή μας περιγράφεται διεθνώς ως «ελληνική τραγωδία». Διότι τι άλλο παρά τραγωδία είναι το γεγονός ότι αυξήσαμε το χρέος μας στο 113% του ΑΕΠ χωρίς ούτε την οικονομία να καταστήσουμε ανταγωνιστική ούτε τα κοινωνικά προβλήματα να λύσουμε, ενώ κατασπαταλήσαμε και πεντακόσια δισεκατομμύρια ευρώ;

Την ίδια ημέρα που οι εφημερίδες ανακοίνωναν την περίφημη συμφωνία εθελουσίας εξόδου των 300 λιμενεργατών αξίας 81,5 εκατ. ευρώ, μια άλλη είδηση στις σελίδες τους ήταν ότι “στη διάρκεια του 2009 «έβαλαν λουκέτο» περίπου 10.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία των επιμελητηρίων.” Οι δύο ειδήσεις, η μια απέναντι στην άλλη, αποτελούσαν μια αρκετά απτή και σύντομη περιγραφή της ελληνικής οικονομικής πραγματικότητας. Η συγκεκριμένη περίπτωση των 300 λιμενεργατών ήταν η πολιτική πράξη με την οποία η νέα κυβέρνηση θέλησε να κάνει το ντεμπούτο της. Σε αυτή την πρώτη της κρίση αντιμετώπισε το πρόβλημα με τον συνήθη μεταπολιτευτικό τρόπο, δηλαδή, με το να ρίξει το χρήμα του φορολογούμενου στην συγκεκριμένη συντεχνία. Εάν κάποιος έψαχνε για έναν πρώτο οιωνό – αποφασίζοντας να αγνοήσει την απελπιστικά μέτρια αντιπολίτευση του ΠΑΣΟΚ – αυτή η κίνηση μπορεί να εξηγήσει τα όσα ακολούθησαν από τότε. Μετά από τις εκλογές ξεχνάμε ότι το κόμμα που τις έχει κερδίσει βρίσκεται στην εξουσία όχι επειδή έχει πείσει για την ικανότητα του να κυβερνήσει αλλά γιατί το κόμμα που έχασε τις εκλογές εξουδετέρωσε και τις τελευταίες αμυδρές ελπίδες ότι μπορούσε να πετύχει τα στοιχειώδη.

Πολλά ακούμε για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο άλλα δεν έχει γίνει ευρέως γνωστό τι ακριβώς θα μας ζητήσουν αν, τελικά δεν ευδοκιμήσει κάποιο πακέτο βοήθειας από την Ευρώπη και αναγκαστεί η Ελληνική κυβέρνηση να προσφύγει στο ΔΝΤ για να καλύψει με ευνοϊκότερο επιτόκιο τις δανειακές μας ανάγκες. Η λίστα των όσων μπορεί να απαιτήσει το ΔΝΤ από την Ελλάδα παρουσιάζεται πάνω κάτω ως η εξής: 1.Πλήρης αναδόμηση στην τοπική αυτοδιοίκηση όπου και εντοπίζεται ανεξέλεγκτη σπατάλη πόρων. 2.Άρση της μονιμότητας. 3.Εξίσωση ορίων ηλικίας για άνδρες και γυναίκες στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα με ενιαίο όριο συνταξιοδότησης τα 67. 4.Κατάργηση των βαρέων και ανθυγιεινών. Ίσως επιβιώσουν 2-3 κατηγορίες. 5.Πλήρης κατάργηση 14ου και 13ου μισθού στο Δημόσιο, αλλά και στον ιδιωτικό τομέα. 6.Φορολόγηση των αγροτών. 7.Φορολόγηση όλων των εισοδημάτων από το πρώτο ευρώ. 8.Απελευθέρωση όλων των κλειστών επαγγελμάτων. 9.Επιβολή ΦΠΑ σε όλες τις υπηρεσίες (δικηγόροι, συμβολαιογράφοι κ.λ.π.) 10.Περαιτέρω ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων 11.Πλήρης απελευθέρωση των απολύσεων και κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων. 12.Ριζική αναδιάρθρωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και του τρόπου λειτουργίας των κρατικών νοσοκομείων. 13.Ριζική αναδιοργάνωση της Παιδείας. Προτείνονται δίδακτρα στα πανεπιστήμια με κάποια πρόβλεψη για τα χαμηλά εισοδήματα. 14.Προτείνουν και άλλα («τεχνικής φύσεως») θέματα τα οποία θα συρρικνώσουν το Δημόσιο και θα καταστείλουν τις δημόσιες δαπάνες. 15. Απόλυση 230.000 εργαζομένων από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, με κατάργηση θέσεων, ενοποίηση και συγχωνεύσεις οργανισμών, ΔΕΚΟ κ.λ.π.

Για την υπάρχουσα κρίση είμαστε διατεθειμένοι να πούμε τα πάντα εκτός από την αλήθεια. Το “φταίνε οι κερδοσκόποι” ακούγετε καθημερινά. Βεβαίως είναι και η συγκυρία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Λίγο φταίμε και εμείς. Ο κ. Παπανδρέου λέει ότι φταίει ο κ. Καραμανλής – ο κ. Καραμανλής λέει ότι φταίει ότι φταίει ότι έγινε πριν από αυτόν. Μερικοί λένε ότι φταίνε αυτοί που τα πήραν. Συνήθως εννοούν την διαφθορά τύπου Siemens. Η αλήθεια είναι πολύ πιο απλή. Όταν την δεκαετία του 80 οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης περνούσαν τα τελευταία στάδια του σοσιαλιστικού τους συστήματος, εμείς στην Ελλάδα χτίζαμε το δικό μας ιδιότυπο μεσογειακό σοσιαλισμό. Συνήθως οι της ανατολικής Ευρώπης πλήρωναν τον σοσιαλισμό τους τοις μετρητοίς. Η φτώχεια τους ήταν εμφανής εξ αρχής. H λιτότητα σχετικά καθολική και ομοιόμορφη. Ο δικός μας σοσιαλισμός έχει έντονα χαρακτηριστικά συλλογικής απληστίας. Στην σοσιαλιστική παραγωγή μας προσθέσαμε την καπιταλιστική μας κατανάλωση και την διαφορά την καλύψαμε με ευρωπαϊκή βοήθεια και κυρίως με δανεισμό.

Σήμερα βιώνουμε την έλλειψη δημοκρατίας. Αυτό που ήταν θεμελιώδες στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, δηλαδή η ισορροπίες μεταξύ των εξουσιών, παρακμάζει πλέον με γρήγορος ρυθμούς. Μια από τις αιτίες της μεγάλης κρίσης και του κινδύνου για τις δημοκρατίες είναι σήμερα το μονοπώλιο που ασκούν στα δημόσια πράγματα οι μηχανισμοί τους οποίους συγκροτούν οι πολιτικοί στρατοί. Τα κόμματα, τα οποία σε κάθε περίπτωση είναι αναγκαία, αποτελούν μέρος της κρίσης. Παρόλα αυτά στο σύγχρονο κόσμο και χάρη στην επικράτηση των φιλελεύθερων ιδεών περίπου το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού απολαμβάνει επιτέλους τα οφέλη μιας σχετικά δημοκρατικής διακυβέρνησης και μιας σχετικά ελεύθερης οικονομίας. Δε χρειάζεται να επιχειρηματολογήσουμε εδώ για το αν η σημερινή δυτική κοινωνία είναι καλύτερη από οτιδήποτε άλλο έχει υπάρξει ποτέ. Ο φιλελευθερισμός στη χώρα μας είναι μια έντονα παρεξηγημένη και συκοφαντημένη έννοια. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν που ο όρος, ο οποίος παντού σχεδόν στον κόσμο ταυτίζεται με προοδευτικές και καινοτόμες δυνάμεις, στη χώρα μας έχει αρνητική έννοια.

Το νέο έτος ξεκίνησε με λιγότερη αισιοδοξία από το προηγούμενο. Τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους η Ελλάδα θα γίνει η πρώτη χώρα της ευρωζώνης που θα υπαχθεί στο άρθρο 104.9 της Συνθήκης του Μάαστριχτ, δηλαδή θα της επιβληθεί αυστηρή δημοσιονομική επιτήρηση. Ως κράτος και ως πολίτες ζούσαμε δεκαετίες τώρα με δανεικά. Δεν ωφελεί η παράθεση δύσπεπτων οικονομικών στοιχείων για να το αντιληφθούμε, είναι πλέον παγκοίνως γνωστό. Το αποτέλεσμα του απερίσκεπτου αυτού υπερδανεισμού θα είναι αργά ή γρήγορα η χρεοκοπία -ή στην πλέον ιδανική περίπτωση, η επιβολή σκληρότατων, πλην απολύτως αναγκαίων, όρων στην άσκηση οικονομικής πολιτικής από την εκάστοτε κυβέρνηση. Στο μέλλον η οποιαδήποτε κυβέρνηση οφείλει -υπό το φως των προβολέων της διεθνούς επιτηρήσεως και ανεξαρτήτως οικονομικής συγκυρίας- να καταρτίζει προϋπολογισμούς με πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα. Ήλθε η ώρα του …λογαριασμού κατά το κοινώς λεγόμενον. Υπεύθυνος ο κορπορατισμός, ο οποίος κυριαρχεί από καταβολής του ελληνικού κράτους και επιτρέπει στις οργανωμένες και φωνασκούσες μειοψηφίες να ματαιώνουν ή να καθυστερούν εγκληματικά κάθε αναγκαία για τον εκσυγχρονισμό της χώρας μεταρρυθμιστική πρωτοβουλία.

Ο Αντώνης Σαμαράς ψηφίστηκε σχεδόν από 400.000 ανθρώπους, τους μισούς από όσους ψήφισαν για την εκλογή προέδρου στη Νέα Δημοκρατία. Η νίκη του δεν είναι απλώς πανηγυρική, αλλά σχεδόν συντριπτική. Οχι μόνο δεν θα χρειαστεί δεύτερος γύρος, αλλά η διαφορά με την συνυποψήφιά του ανέρχεται στο 11%. Πολύ δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να τον αμφισβητήσει πλέον μέσα στη Νέα Δημοκρατία, τουλάχιστον μέχρι τις προσεχείς δημοτικές εκλογές. Δεν έχασε όμως μόνο η Ντόρα Μπακογιάννη. Εχασαν εξίσου ολοκληρωτικά και οι φιλελεύθεροι που παραμένουν στη Ν. Δ. ή ήλπιζαν να επιστρέψουν σ’ αυτήν. Αν και μάλλον αποτελούν ένα είδος υπό εξαφάνιση, έζησαν σε χειμερία νάρκη κατά την περίοδο Καραμανλή και τώρα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, στήριξαν την Ντόρα Μπακογιάννη. Η ήττα τους είναι μεγαλύτερη από εκείνη της κ. Μπακογιάννη, αν δούμε ότι το «αντιφιλελεύθερο» μπλοκ στη Νέα Δημοκρατία (Σαμαράς & Ψωμιάδης) συγκέντρωσε σχεδόν 61%.

Λίγο μετά την εντυπωσιακή νίκη του Richard Nixon στις προεδρικές εκλογές του 1972, η διάσημη κριτικός κινηματογράφου Pauline Kael , τυπικό δείγμα «σαλονάτης» αριστερής του Μανχάταν, αναφώνησε, εκδηλώνοντας έτσι την έκπληξη της για το αποτέλεσμα: «Μα πώς είναι δυνατόν; Δεν ξέρω κανέναν που να τον ψήφισε!». Αυτό το περιστατικό, που συνηθίζουν να διηγούνται οι Ρεπουμπλικάνοι στις Η.Π.Α. όταν θέλουν να δείξουν πόσο ξεκομμένες είναι οι αριστερόστροφες ελίτ από την πραγματική Αμερική, μου ήρθε ξανά στο μυαλό τις προάλλες, με αφορμή μια κουβέντα που είχα με έναν καλό φίλο. Να επισημάνω, πως ο συγκεκριμένος φίλος είναι δημοσιογράφος, μετριοπαθής φιλελεύθερος τόσο σε οικονομικά όσο και σε κοινωνικά θέματα, με πολύ καλές σπουδές, μένει στο κέντρο της Αθήνας, και ο κύκλος του αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από δημοσιογράφους , καλλιτέχνες και διανοούμενους (ή «διανοουμενίζοντες», αν θέλετε ). Σε συζήτηση που είχαμε, λίγες μέρες πριν τις εκλογές για την ανάδειξη αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας, εξέφρασε, χωρίς να το γνωρίζει την ίδια απορία που διατύπωσε η Pauline Kael πριν από 37 χρόνια: «Μα πως γίνεται να βγει ο Σαμαράς ; Δεν ξέρω ούτε έναν που να τον υποστηρίζει»

Τα πανηγύρια τέλειωσαν, τα φωτά χαμήλωσαν και οι σημαίες μαζεύτηκαν. Μπορεί να μην έγινε ιδεολογικός ή προγραμματικός διάλογος, η διαδικασία να είχε αδυναμίες και το κόμμα να ήταν απροετοίμαστο. Όμως έγινε ένα βήμα και για πρώτη φορά έγινε συζήτηση και ο κόσμος είχε λόγο για τα εσωτερικά της ΝΔ. Οι 700.000 άνθρωποι που πήγαν να ψηφίσουν διέψευσαν όσους προέβλεπαν μικρή συμμετοχή «γιατί ο συντηρητικός χώρος δεν έχει τέτοια παράδοση» αλλά και όσους έκαναν εκτιμήσεις για το αποτέλεσμα… Κι αν οι προβλέψεις έπεσαν έξω, την Κυριακή παίχτηκε η τρίτη πράξη της αποκαθήλωσης της ΝΔ που γνωρίζαμε μέχρι χθες. Η κάλπη ανέδειξε με ακρίβεια τον τρόπο σκέψης των ψηφοφόρων: αντίδραση απέναντι στις πολιτικές δυναστείες και σ’ αυτό που αδόκιμα αποκαλείται μητσοτακισμος και συναντά αντιδράσεις -για διαφορετικούς λόγους- και στα δυο κυβερνητικά κόμματα.

Η εκλογή του Α. Σαμαρά στη θέση του προέδρου της Ν.Δ., δεν υπήρξε απλώς η προβλέψιμη, αλλά και η φυσική επιλογή. Για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, η περίοδος της ιδεολογικής αφασίας – μια περίοδος που στοίχισε και στο ίδιο το κόμμα της Ν.Δ., αλλά και στη χώρα μας – φτάνει επιτέλους στο τέλος της. Όλα τα δημοκρατικά πολιτικά κόμματα αποτελούν αναγκαστικά πεδίο συμβιβασμού ιδεών, πολιτικών, ομάδων, ατόμων. Όσο μεγαλύτερη είναι η εκλογική επιρροή ενός κόμματος, τόσο πιο δύσκολη είναι η ιδεολογική του ομοιογένεια. Ωστόσο, για να μπορούν να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους, βασική προϋπόθεση αποτελεί η ύπαρξη ενός συνεκτικού κρίκου αξιών που συνδέει τα μέλη και τα στελέχη του. Κατά την ίδρυσή της, ο συνεκτικός αυτός κρίκος στο κόμμα της Ν.Δ. υπήρξε η προσωπικότητα και το πολιτικό όραμα του ιδρυτή της. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως, μετά την μεταπήδηση του Κων. Καραμανλή στην Προεδρία της Δημοκρατίας, ο κρίκος αυτός μετατράπηκε σε μία ελαστική διάφανη γραμμή που εκτινότανε «από τις παρυφές της κεντροαριστεράς» μέχρι και, κατά καιρούς, τα δεξιά άκρα του πολιτικού φάσματος.

Ο Αντώνης Σαμαράς κατά την εσωκομματική προεκλογική περίοδο μας θύμισε για ευνόητους λόγους το δάκρυ του Κωνσταντίνου Καραμανλή για την ονομασία της Μακεδονίας. Στις περισσότερες ομιλίες του επίσης δεν παρέλειψε να αναφερθεί στον «εθνάρχη» και στις καλές σχέσεις τους. Ο κ. Σαμαράς επιχειρεί περίπου να «εμπλέξει» τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ως υποστηρικτή της άκαμπτης πολιτικής του για την ονομασία των Σκοπίων που λίγο έλλειψε να οδηγήσει τη χώρα σε διεθνή διασυρμό, ο οποίος απεφεύχθη τελευταία στιγμή με την αποπομπή του από την κυβέρνηση. Η προσπάθεια του κ. Σαμαρά να προσεγγίσει τους καραμανλικούς της ΝΔ συναντά ωστόσο σοβαρές δυσκολίες όταν ανατρέξουμε στις πηγές της ιστορίας. Την άνοιξη του 1997 δημοσιεύονται τα Αρχεία του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Στον 12ο τόμο (σελ. 636)ο στενότερος συνεργάτης του Κωνσταντίνου Καραμανλή κ. Πέτρος Μολυβιάτης επιρρίπτει ευθέως ευθύνες στον Αντώνη Σαμαρά για το χειρισμό του θέματος των Σκοπίων.