Τι ακριβώς συνέβη τον Σεπτέμβριο του 2008; Γιατί πολλοί πολιτικοί σε όλο τον κόσμο έσπευσαν από την πρώτη στιγμή να χρεώσουν την οικονομική κρίση αποκλειστικά στην ελεύθερη αγορά; Και γιατί ο συντηρητικός Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, σχεδόν πανηγυρικά, διακήρυξε το τέλος του laissez-faire, ταυτόχρονα με την Άνγκελα Μέρκελ που διαπίστωνε ότι είναι αναγκαία η θέσπιση νέων αυστηρών ρυθμίσεων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα; Εν τέλει, όμως, η οικονομική κρίση προέκυψε επειδή, όπως υποστηρίζουν οι οπαδοί του νέου παρεμβατισμού, δεν υπήρχαν οι αναγκαίες ρυθμίσεις; Κι αν συνέβη το αντίθετο; Αν δηλαδή η κρατική παρέμβαση και ο προστατευτισμός οδήγησαν αργά αλλά σταθερά στην κρίση.

Βιέννη, καλοκαίρι του 1919. O Karl Popper, νεαρός κομουνιστής, παρακολουθεί τρομοκρατημένος τη βαρβαρότητα της αστυνομίας που πυροβολεί το άοπλο πλήθος με αποτέλεσμα το θάνατο νεαρών σοσιαλιστών και κομουνιστών εργατών. Οι πυροβολισμοί ξεσπάνε όταν, με την υποκίνηση των κομουνιστών, η διαδήλωση μετατρέπεται σε προσπάθεια απελευθέρωσης μιας ομάδας συντρόφων τους από τα κρατητήρια του κεντρικού αστυνομικού τμήματος της πόλης. Ο Popper, μόλις 17 ετών, αισθάνεται ότι, ως Μαρξιστής, φέρει μέρος της ευθύνης για την τραγωδία – «τουλάχιστον επί της αρχής» – μιας και η θεωρία που υποστήριζε απαιτούσε την εντατικοποίηση της πάλης των τάξεων ώστε να επιταχυνθεί ο ερχομός του σοσιαλισμού.

Γιατί έπρεπε να περιμένουμε 50 χρόνια μέχρι να μεταφραστεί στα ελληνικά το Σύνταγμα της Ελευθερίας; Ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους: ο πραγματικός και πολύ ουσιαστικός λόγος που η ελληνική έκδοση του Χάγιεκ έμενε στις ελληνικές καλένδες, είναι το ιδιότυπο εμπάργκο που ισχύει εδώ και καιρό για τη λέξη που αρχίζει από «φ». Σε ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής δημόσιας σφαίρας, ο φιλελευθερισμός δεν είναι θέμα συζήτησης. Είναι ανάθεμα. Η ετυμηγορία έχει εδώ και καιρό βγει και δεν επιδέχεται αμφισβήτηση: Είναι μια ιδεολογία απάνθρωπη, μια ιδεολογία που πάνω από τους ανθρώπους και τις ανάγκες τους βάζει την αγορά, μια ιδεολογία που θέλει να εφαρμόσει στην κοινωνία το νόμο της ζούγκλας. Είναι η ιδεολογία της εκμετάλλευσης, της φτώχειας, των πολέμων, της κλιματικής αλλαγής. Είναι η αιτία της πρόσφατης οικονομικής κρίσης. Για κάποιον μπλόγκερ μάλιστα, ο ίδιος ο Χάγιεκ είναι ο ηθικός αυτουργός της δολοφονικής επίθεσης εναντίον της Κωνσταντίνας Κούνεβα. Γιατί; Διότι υποστηρίζει ότι η συμμετοχή σε εργατικά συνδικάτα πρέπει να είναι αυστηρά οικειοθελής! Διότι υπογραμμίζει πως σε ένα κράτος δικαίου νόμος δεν είναι το δίκιο μόνο του εργάτη, ή μόνο του εργοδότη, αλλά οι νόμοι πρέπει να είναι γενικοί και να έχουν καθολική εφαρμογή!

Αρχική διαπίστωση του Χερνάντο Ντε Σότο (Το Μυστήριο του Κεφαλαίου, εκδ. ΡΟΕΣ) είναι πως, σε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, η ελεύθερη οικονομία έχει αντικατασταθεί από την ακαμψία των κλειστών αγορών, με αποτέλεσμα την επιφυλακτικότητα απέναντι στον καπιταλισμό και τους κινδύνους αποσταθεροποίησης. Δεν είναι λίγοι αυτοί που θυμούνται τις προειδοποιήσεις του ιστορικού της οικονομίας Κλαρκ Πόλανυ ότι οι ελεύθερες αγορές θα συγκρουστούν με την κοινωνία με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Αυτοί οι ψίθυροι ανησυχίας, όσο ενοχλητικοί κι αν ήταν, το μόνο που κατάφεραν ήταν να παρακινούν τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους ηγέτες να επαναλαμβάνουν στον υπόλοιπο κόσμο το ίδιο βαρετό μάθημα: σταθεροποιήστε τα νομίσματά σας, δείξτε επιμονή, αγνοήστε τις διαδηλώσεις για τους μισθούς πείνας και περιμένετε υπομονετικά την επιστροφή των ξένων επενδυτών.

Για ποιο λόγο ο Φρίντριχ Χάγιεκ, ο κατ’ εξοχήν υπέρμαχος της «ακουσίως προκύπτουσας τάξης» για τον 20ό αιώνα, αποφάσισε να συγγράψει το Σύνταγμα της Ελευθερίας, έναν οδικό χάρτη για τη φιλελεύθερη δημοκρατία γεμάτο από προτάσεις για το τι και πώς πρέπει να γίνει; Πώς δένει η αυθορμησία με τον συνταγματικό σχεδιασμό; Η απάντηση σ’ αυτή τη φαινομενική αντίφαση είναι και η προϋπόθεση για να κατανοήσει και να αποτιμήσει κανείς δίκαια την πολιτική σκέψη του Χάγιεκ. Αυτό το δύσκολο όντως έργο ανέλαβε να φέρει εις πέρας στις 25 Ιανουαρίου ο κ. Βασίλης Μαγκλάρας από τις σελίδες της «Καθημερινής» της Κυριακής. Και δυστυχώς απέτυχε (σ.σ. Η κριτική του κ. Β. Μαγκλάρα αναφερόταν στην έκδοση «Το Σύνταγμα της Ελευθερίας», που κυκλοφορεί από τις εκδ. Καστανιώτη και το Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής).

του Δημήτρη Σκάλκου 1 ,2 Πριν από δύο περίπου χρόνια, όλοι όσοι τους βοηθά η μνήμη τους θα θυμούνται τις αντιδράσεις που συνόδευσαν τη δημοσίευση δώδεκα σκίτσων του Μωάμεθ στη δανική εφημερίδα Jyllands-Posten. Οι αντιδράσεις μέρους του αραβικού κόσμου που ακολούθησαν τη δημοσίευση των δανικών σκίτσων που απεικόνιζαν ένα θρησκευτικό σύμβολο είναι κατανοητές. Αυτό που […]

του Πάσχου Μανδραβέλη1 «Οταν οι Γάλλοι καλούν σε ξεσηκωμό, θα πρέπει να το δούμε σαν ένα εγκώμιο προς την κατεστημένη τάξη, σαν μίσος για οποιαδήποτε αλλαγή. Και αφού από το 1945 η αριστερά ασκεί πάνω στη χώρα την πολιτισμική της εξουσία, εκδίδει τις σημειολογικές της παρατηρήσεις και επιβάλλει τον τρόπο σκέψης, οποιοσδήποτε θέλει να διατυπώσει […]

του Δημήτρη Σκάλκου1 ,2 Ο αμερικανός διπλωμάτης John Brady Kisling, παραιτήθηκε τον Φεβρουάριο του 2003, έπειτα από μακρά διαδρομή εικοσαετούς και πλέον διάρκειας σε περιοχές υψηλού ενδιαφέροντος για τα αμερικανικά συμφέροντα στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και της Βόρεια Αφρική. Τελευταίος σταθμός στη καριέρα του υπήρξε η Αθήνα, όπου υπηρετούσε ως πολιτικός σύμβουλος, επικεφαλής του […]

του Τηλέμαχου Χορμοβίτη Διαβάζοντας τον τίτλο αυτού του βιβλίου1 , ο μέσος Έλληνας αναγνώστης είναι πολύ πιθανόν να δυσκολευτεί να τον κατανοήσει. Ποια είναι ,αλήθεια, η σημασία του όρου “libertarian”; «Φιλελευθεριστές», «ελευθεριακοί» ή απλά πρόκειται για τους γνήσιους απόγονους του κλασσικού φιλελευθερισμού, όπως αυτός αναπτύχθηκε τον 18ο και 19ο αιώνα; Ήδη από τις αρχές του […]

του Γιώργου Σιακαντάρη Ο δημοσιογράφος Τάκης Μίχας είναι σήμερα συνεργάτης της «Ελευθεροτυπίας», ενώ παράλληλα αρθρογραφεί και στον διεθνή Τύπο. Ταυτόχρονα όμως το κουστούμι της δημοσιογραφίας τού είναι πολύ στενό, γι’ αυτό και πολλές φορές καταφεύγει στη συγγραφή βιβλίων που υπερβαίνουν τις δουλείες της καθημερινότητας. Σε αυτό το βιβλίο έχουμε να κάνουμε με διπλά αποκαλυπτήρια. Ο […]

του Πάνου Καζάκου1,2 Στο βιβλίο τους οι Θ. Πελαγίδης και Μ. Μητσόπουλος αναλύουν επίκαιρα προβλήματα της νεοελληνικής πολιτικής από τη σκοπιά της νέας πολιτικής οικονομίας. Προσεγγίζουν την πολιτική εγκαταλείποντας προσφιλείς και βολικούς μύθους, φερ’ ειπείν ότι στον δημόσιο βίο και ειδικότερα στις οργανώσεις συμφερόντων δρουν προσωπικότητες που υπηρετούν αποκλειστικά το γενικό καλό. Αναζητούν τις δυνατότητες […]

του Δημήτρη Σκάλκου1,2 Ο Disraeli συνήθιζε να λέει πως στην πολιτική υπάρχουν τα ψέματα, τα κακά ψέματα και οι στατιστικές. Οι ενστάσεις του βρετανού συντηρητικού πολιτικού αφορούσαν φυσικά περισσότερο στην ερμηνεία, στην «αλήθεια» των αριθμών, παρά στα νούμερα καθαυτά. Στο νέο του βιβλίο ο πολιτικός επιστήμονας και επικοινωνιολόγος Γιάννης Λούλης προσφέρει τη δική του ερμηνεία […]

του Δημήτρη Σκάλκου Στην εγχώρια πολιτική συζήτηση το έργο του αμερικανού γλωσσολόγου και πολιτικού στοχαστή Νόαμ Τσόμσκι προσλαμβάνεται με αντιφατικούς τρόπους καθώς είναι εν πολλοίς παρεξηγημένο. Οι εξ αριστερών υπέρμαχοί του μάλλον άδικα υπερτονίζουν την αντικαπιταλιστική και αντι-ιμπεριαλιστική (αντιαμερικανική) ρητορεία του, παραγνωρίζοντας τοις φιλελεύθερες καταβολές του. Οι εκ δεξιών πολέμιοι του, αν και αναγνωρίζουν την […]

του Γιώργου Παγουλάτου Είναι συχνά δύσκολο να σκεφτεί κανείς, διαβάζοντας μεγάλο μέρος της σύγχρονης ακαδημαϊκής παραγωγής στην οικονομική, πως υπήρχε μια εποχή που πολιτική και οικονομική επιστήμη ήταν αλληλένδετες. Οι κλασικοί Smith και Mill χρησιμοποιούσαν τον όρο πολιτική οικονομία (political economy) αντί της οικονομικής (economics), για να δηλώσουν ακριβώς την αναπόσπαστη σχέση οικονομίας και πολιτικής. […]

Του Αριστείδη Ν. Χατζή* Ο Θοδωρής Πελαγίδης και ο Μιχάλης Μητσόπουλος είναι δύο νέοι αλλά χαλκέντεροι οικονομολόγοι. Τις αναλύσεις τους για την ελληνική (και όχι μόνο) οικονομία μπορεί κανείς να τις διαβάσει στην αρθρογραφία τους σε ελληνικές εφημερίδες αλλά και τις δημοσιεύσεις τους σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Στον παρόντα τόμο μας προσφέρουν μία ιδιαίτερα πρωτότυπη […]

Του Αθανάσιου Ρίζου Παλαιότερα είχα αναφερθεί στο βιβλίο The Long Tail του Chris Anderson, αρχισυντάκτη του περιοδικού Wired, λέγοντας πως το βρήκα σχετικά ενδιαφέρον μεν αλλά κάτι δεν μου “καθόταν” καλά χωρίς, ωστόσο, να μπορώ να εντοπίσω τι. Ήρθε η ώρα να γίνω αναλυτικότερος. Προσπαθώντας να ανακαλέσω τώρα τις σκέψεις που έκανα καθώς διάβαζα το […]

Του Αλέξανδρου Νίξον Εν έτει 2006 πώς θα μας φαινόταν αν ξαφνικά εξαφανιζόντουσαν οι μηχανές αναζήτησης (search engines) από το διαδίκτυο; Μπορείτε να φανταστείτε αυτή την εναλλακτική πραγματικότητα; Η ραγδαία και γεωμετρική ανάπτυξη του διαδικτύου μας προσφέρει μια πληθώρα επιλογών και μια απάντηση σε κάθε ερώτηση που μπορούμε να φανταστούμε. Πώς όμως θα καταφέρναμε να […]

Μια καταλυτική περιήγηση στο λαβύρινθο της Ελληνορθοδοξίας Ο Αρχιεπίσκοπος αποτελεί το προφανέστερο «κουσούρι» του πολιτικού μας συστήματος και αντιπροσωπεύει τη συλλογική μας ντροπή Του Γιάννη Γιανουλόπουλου* Αναρωτιόμουν συχνά και απορούσα ειλικρινά βλέποντας σε επίκαιρα του μεσοπολέμου τον Μουσολίνι να αγορεύει από κάποιο μπαλκόνι της Ρώμης –για τις ανάγκες της τηλεοπτικής σειράς «Πανόραμα του Αιώνα» όλα […]

Του Δημήτρη Σκάλκου «Εάν κλέψεις τον Πέτρο για να πληρώσεις τον Παύλο, έχεις ήδη κερδίσει τις μισές ψήφους.» Aegyptophilus Εάν υπάρχει ένας κοινός τόπος στις έρευνες της ελληνικής κοινής γνώμης των τελευταίων ετών, είναι η αναγνώριση της αναγκαιότητας μεταρρυθμίσεων στους βασικούς τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας. Ταυτόχρονα όμως, οι ίδιοι πολίτες εμφανίζονται εξαιρετικά απρόθυμοι, […]

Παραθέτουμε τα κείμενα των ομιλιών από την παρουσίαση του βιβλίου του Μανώλη Βασιλάκη «Η Μάστιγα του Θεού» που πραγματοποιήθηκε στις 6/6/2006. • Λεωνίδας Κύρκος – Χριστόδουλος: «Ο Αρχιερέας του Σκότους» • Στέφανος Μάνος – Παρουσίαση του βιβλίου «Η Μάστιγα του Θεού» • Νίκος Σηφουνάκης – Παρουσίαση του βιβλίου «Η Μάστιγα του Θεού» • Μιχάλης Σταθόπουλος […]

Του Τάκη Μίχα Υπάρχουν δύο νόμιμοι τρόποι, σύμφωνα με τους οποίους ένα άτομο μπορεί να αποκτήσει τα προς το ζην. Ο ένας τρόπος είναι προσφέροντας τα προϊόντα και τις υπηρεσίες του στην αγορά. Ο δεύτερος τρόπος, προσπαθώντας να επηρεάσει την κυβερνητική πολιτική προς όφελός του και σε βάρος του υπόλοιπου πληθυσμού. Αυτή η στρατηγική επιβίωσης […]

Του Αντώνη Παπαγιαννίδη Ουσιαστική συζήτηση για το Ασφαλιστικό πήγε να ανοίξει με την αποστροφή Παπαδόπουλου για το τέλος των συνταξιοδοτήσεων πριν τα 60. Προς στιγμήν φάνηκε ότι η αγαστή σύμπνοια κυβέρνησης και αντιπολίτευσης για μια φλύαρη, αστόχευτη και συνεπώς ανώδυνη διαδικασία διαλόγου θα έδινε τη θέση της σε γνήσια προβολή ανταλλαγής απόψεων. Σε μια γνήσια […]

Του Φώτη Περλικού Η ελληνική παραγωγή πολιτικής σκέψης δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα μεγάλη, εν μέρει διότι η πολιτική αντιπαράθεση κυριαρχούνταν και κυριαρχείται από διαχωρισμούς στη βάση ιστορικών συναισθηματισμών, προσωπικών εκδουλεύσεων ή φιλοδοξιών και διαφορών διαχείρισης. Οι ιδεολογικές διαφορές πάντοτε δεν ήταν παρά τυπικά σύμβολα διαχωρισμού, για κρύψουν τα πραγματικά αίτια του πολιτικού διαχωρισμού στην Ελλάδα, […]

Όταν ο Francis Fukuyama δημοσίευσε το άρθρο του για το τέλος της ιστορίας στο περιοδικό National Interest το καλοκαίρι του 1989 και αργότερα το ανέπτυξε στο ομώνυμο βιβλίο του, πολλοί από αυτούς που του άσκησαν σκληρή κριτική μίλησαν απαξιωτικά για την υπεραισιόδοξη «φιλελεύθερη θριαμβολογία» του (liberal triumphalism). Δεν χρειάστηκε να φτάσουμε δέκα χρόνια μετά στην […]

«Όταν έγινα Πρόεδρος, η Αμερική έπλεε σε αχαρτογράφητα ύδατα, σε έναν κόσμο γεμάτο ασύνδετες θετικές και αρνητικές δυνάμεις» Ακριβώς έτσι περιγράφει ο Μπιλ Κλίντον στην αυτοβιογραφία του την αρχή της προεδρίας του και τις προκλήσεις που θα αντιμετώπιζε από το μέγεθος και την δυσκολία των προβλημάτων. Το πιο ενδιαφέρον όμως σημείο είναι όταν ο ίδιος […]

Εάν κάτι εντυπωσιάζει στο μήνυμα της Ιεράς Συνόδου «προς τον ευσεβή λαό για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου» στο πλαίσιο της μονότονα επαναλαμβανόμενης και μάλλον απολογητικής προσπάθειας της (ιστορικά ανακριβούς και πολιτικά ολοκληρωτικής) ταύτισης ελληνισμού και ορθοδοξίας, είναι πέρα από την επιστράτευση του αναπόφευκτου «συνομιλητή» της Παναγίας στρατηγού Μακρυγιάννη και του Κοσμά του Αιτωλού, η […]