Στο Γιώργο Δελαστίκ θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι αντιπροσωπεύει μια κάπως συνετή, σοβαρή και τουλάχιστον επιδερμικά λογική κριτική στην πολιτική που ασκείτε λόγο ή με την δικαιολογία του μνημονίου. Σκοπός μου εδώ δεν είναι να υπερασπίσω μια συμφωνία μεταξύ Ελλήνων πολιτικών και Ευρωπαίων γραφειοκρατών – κάθε λογικός άνθρωπος οφείλει να αναγνωρίσει ότι ο παραπάνω συνδυασμός δεν είναι συνταγή επιτυχίας. Αναλύοντας όμως τα λάθη σε μια κριτική που ασκείται σε μια πολιτική, που μπορεί να είναι σωστή ή λάθος, θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε ένα τρόπο σκέψης, τόσο διάσπαρτο στα ΜΜΕ, που εξηγεί σε ένα σημαντικό βαθμό γιατί φτάσαμε εδώ που φτάσαμε και γιατί αδυνατούμε ως χώρα να βρούμε λύσεις στην μεγαλύτερη μας σύγχρονη κρίση.

Ο Alexis De Tocqueville γράφοντας για την γαλλική επανάσταση θα πει ότι “ποτέ ένα τόσο σημαντικό γεγονός, με παμπάλαια αίτια, δεν ήταν τόσο καλά προετοιμασμένο και τόσο λιγοστά προβλέψιμο.” Το ίδιο θα μπορούσε να λεχθεί και για την υπάρχουσα ελληνική κρίση τουλάχιστον όσον αφορά την πολιτική τάξη και την παντός είδους πελατείας της. Όσοι τα τελευταία χρόνια επισκέπτονταν την Ελλάδα στο γυρισμό είχαν ένα αναπόφευκτο ερώτημα, πως ήταν δυνατόν μια χώρα που φαινόταν να μην παράγει τίποτα να καταναλώνει τόσο πολλά. Ήταν μια πραγματικότητα που οι αντιφάσεις της ήταν σχεδόν άγνωστες στους δημιουργούς της. Η ελληνική πολιτική τάξη ακόμα και σήμερα δείχνει να μην έχει καταλάβει πως οδήγησε την χώρα στα σημερινά αδιέξοδα. Για την υπάρχουσα κυβέρνηση δείχνει ότι όταν τα πράγματα χειροτερεύουν επιστρατεύει την ρητορική της μεταρρύθμισης και των δύσκολων αλλά αναγκαίων τομών. Όταν τα πράγματα δείχνουν να καλυτερεύουν, αμέσως επιστρέφει στο παλιό κακό της ευατό, της αναδιανομής πλούτου και των παροχών.

Σε μια συνέντευξη ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Apple, Steve Jobs, ρωτήθηκε για το μέλλον των προσωπικών ηλεκτρικών συσκευών. Ήταν μια εύλογη ερώτηση στον άνθρωπο που από τα τέλη της δεκαετίας του 70 έχει παίξει τον πιο καθοριστικό ρόλο σε αυτό τον τομέα. Ο Steve Jobs απάντησε ότι απλά δεν ήξερε. Γίνονται τόσα πολλά από τόσους πολλούς ανθρώπους σε αυτόν το τομέα που του ήταν αδύνατον να δώσει έστω και μια μεσοπρόθεσμη πρόβλεψη. Θα περίμενε κανείς τουλάχιστον την ίδια μετριοφροσύνη από την ελληνική πολιτική τάξη η οποία, αντίθετα από τον Steve Jobs, γνωρίζει ελάχιστα για αυτά που συνήθως ασχολείται και αποφασίζει. Πρόσφατα για παράδειγμα ο υφυπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού Γιώργος Νικητιάδης εισηγήθηκε “προς την υπουργό Οικονομίας, Ναυτιλίας και Ανταγωνιστικότητας κ. Λούκα Κατσέλη να θέσει αντικίνητρα μέσω του Αναπτυξιακού Νόμου για τον περιορισμό των υπηρεσιών all inclusive (όλα εντός τιμής) στα 4 και 5 αστέρων ξενοδοχεία.” Τι ακριβώς γνωρίζει ο κ. Νικητιάδης που δεν γνωρίζουν οι ξενοδόχοι; Τι είναι αυτό που τους εμποδίζει να περιορίσουν υπηρεσίες all inclusive αν είναι προς το συμφέρον τους; Ερωτήματα αναπάντητα στην συγκεκριμένη περίπτωση. Το μόνο στοιχείο που δεν είναι περίεργο στην εισήγηση του κ. Νικητιάδη είναι ότι την στέλνει στην κ. Κατσέλη.

Αν κάποιος προσπαθούσε να καταλάβει τους Έλληνες παρακολουθώντας μόνο τις εκπομπές του Λάκη Λαζόπουλου θα ανακάλυπτε ξαφνικά μια νέα, περίεργη κοινωνία ανθρώπων. Αυτή η κοινωνία αποτελείτε από μια μεγάλη πλειοψηφία ανύποπτων αλλά ταυτόχρονα πολύ υποψιασμένων πολιτών. Ανύποπτοι όταν συμμετέχουν ενεργά, και ορισμένες φορές με ζήλο, στις διάφορες παθογένειες της κοινωνίας. Ανύποπτοι όταν δηλώνουν την θάλασσα ως αμπέλι, όταν τσιμεντώνουν καμένα δάση, όταν ασύστολα φοροκλεβουν, όταν επίμονα και επανειλημμένα απαιτούν από τον πολιτικό τους διορισμό στο δημόσιο. Ανύποπτοι όταν όντας στο δημόσιο απαιτούν μέσο των συνδικαλιστών από το ίδιο πολιτικό συνθήκες θεσμοποιημένης αργομισθίας και σύνταξη στα 50. Κάποτε έρχονται οι συνέπειες όλων αυτών και τότε οι μέχρι τότε ανυποψίαστοι πολίτες αυτόματα μετατρέπονται στους πιο υποψιασμένους λαούς της ανθρωπότητας.

Κάποια μέρα αν βλέποντας ξανά όλα αυτά που συμβαίνουν τώρα έχεις την εντύπωση ότι παρατηρείς τα γεγονότα μιας ξένης και παράξενης χώρας θα ξέρεις ότι ζεις σε μια καλύτερη Ελλάδα. Αυτή η νέα Ελλάδα θα έχει αποκτήσει αυτό που η Μεταπολίτευση έχει σκοτώσει, και που για δεκαετίες, ανεξαρτήτως καταστάσεων στην νεότερη ιστορία μας ποτέ δεν είχαμε χάσει, την ελπίδα. Μπορεί να είσαι υπερήφανος για Θερμοπύλες, για την προσφάτως καταληφθείσα Ακρόπολη, για το Όχι του 40, αλλά για την Ελλάδα του σήμερα, ντροπή, οργή, αγανάκτηση. Ήρθε ο καιρός να πούμε την μεγάλη αλήθεια που χρόνια τώρα αποφεύγουμε γιατί δεν έχουμε το θάρρος που θα απαιτούσε μια εθνική αυτογνωσία, η Μεταπολίτευση απέτυχε. Μια περίοδος της ελληνικής ιστορίας που χαρακτηρίζεται από την έλλειψη πάτου – κάθε χρόνο που περνάει νομίζουμε ότι είδαμε τα χειρότερα και κάθε χρόνος που έρχεται μας διαψεύδει. Της Μεταπολίτευσης οι αξίες, τα οράματα, τα συνθήματα, τα οικονομικά, οι πολιτικοί και οι πολίτες απέτυχαν.

Την ίδια ημέρα που οι εφημερίδες ανακοίνωναν την περίφημη συμφωνία εθελουσίας εξόδου των 300 λιμενεργατών αξίας 81,5 εκατ. ευρώ, μια άλλη είδηση στις σελίδες τους ήταν ότι “στη διάρκεια του 2009 «έβαλαν λουκέτο» περίπου 10.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία των επιμελητηρίων.” Οι δύο ειδήσεις, η μια απέναντι στην άλλη, αποτελούσαν μια αρκετά απτή και σύντομη περιγραφή της ελληνικής οικονομικής πραγματικότητας. Η συγκεκριμένη περίπτωση των 300 λιμενεργατών ήταν η πολιτική πράξη με την οποία η νέα κυβέρνηση θέλησε να κάνει το ντεμπούτο της. Σε αυτή την πρώτη της κρίση αντιμετώπισε το πρόβλημα με τον συνήθη μεταπολιτευτικό τρόπο, δηλαδή, με το να ρίξει το χρήμα του φορολογούμενου στην συγκεκριμένη συντεχνία. Εάν κάποιος έψαχνε για έναν πρώτο οιωνό – αποφασίζοντας να αγνοήσει την απελπιστικά μέτρια αντιπολίτευση του ΠΑΣΟΚ – αυτή η κίνηση μπορεί να εξηγήσει τα όσα ακολούθησαν από τότε. Μετά από τις εκλογές ξεχνάμε ότι το κόμμα που τις έχει κερδίσει βρίσκεται στην εξουσία όχι επειδή έχει πείσει για την ικανότητα του να κυβερνήσει αλλά γιατί το κόμμα που έχασε τις εκλογές εξουδετέρωσε και τις τελευταίες αμυδρές ελπίδες ότι μπορούσε να πετύχει τα στοιχειώδη.

Για την υπάρχουσα κρίση είμαστε διατεθειμένοι να πούμε τα πάντα εκτός από την αλήθεια. Το “φταίνε οι κερδοσκόποι” ακούγετε καθημερινά. Βεβαίως είναι και η συγκυρία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Λίγο φταίμε και εμείς. Ο κ. Παπανδρέου λέει ότι φταίει ο κ. Καραμανλής – ο κ. Καραμανλής λέει ότι φταίει ότι φταίει ότι έγινε πριν από αυτόν. Μερικοί λένε ότι φταίνε αυτοί που τα πήραν. Συνήθως εννοούν την διαφθορά τύπου Siemens. Η αλήθεια είναι πολύ πιο απλή. Όταν την δεκαετία του 80 οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης περνούσαν τα τελευταία στάδια του σοσιαλιστικού τους συστήματος, εμείς στην Ελλάδα χτίζαμε το δικό μας ιδιότυπο μεσογειακό σοσιαλισμό. Συνήθως οι της ανατολικής Ευρώπης πλήρωναν τον σοσιαλισμό τους τοις μετρητοίς. Η φτώχεια τους ήταν εμφανής εξ αρχής. H λιτότητα σχετικά καθολική και ομοιόμορφη. Ο δικός μας σοσιαλισμός έχει έντονα χαρακτηριστικά συλλογικής απληστίας. Στην σοσιαλιστική παραγωγή μας προσθέσαμε την καπιταλιστική μας κατανάλωση και την διαφορά την καλύψαμε με ευρωπαϊκή βοήθεια και κυρίως με δανεισμό.

Ένας άλλος ορισμός της παρακμής θα μπορούσε να είναι η αποδοχή του παράλογου ως μια θλιβερή μα αναπόφευκτη πραγματικότητα – ο παραλογισμός ως συστατικό στοιχείο του ελληνικού χαρακτήρα και κουλτούρας. Κάτι φυσιολογικό και σύνηθες, μια αμετάβλητη κατάσταση από την οποία δεν μπορούμε να απεμπλακούμε. Αυτή είναι ίσως η χειρότερη ζημιά που έχουμε υποστεί ως χώρα τις τελευταίες δεκαετίες – η αποδοχή του παράλογου ως αναπόφευκτου. Η ελληνική κοινωνία πυκνώνει με παράλογα για τα οποία καθημερινά εκπαιδευόμαστε να τα δεχόμαστε παθητικά. «Δεν θα παραδώσουμε την Αθήνα στους βανδαλισμούς των περιθωριακών ομάδων» δήλωσε ο υπουργός Δημόσιας Τάξης κ. Χρυσοχοΐδης. Μπορεί οι ομάδες αυτές να είναι περιθωριακές αλλά η ‘λογική’ πάνω στην οποία βασίζονται δεν είναι καθόλου περιθωριακή. Είναι η ίδια λογική που επέτρεψε στο ΚΚΕ πριν από μερικές μέρες να απαγορεύσει ένα διάλογο που δεν ήταν της αρεσκείας του. Είναι η ίδια ‘λογική’ που επιτρέπει σε χιλιάδες Έλληνες να χτίζουν μέσα σε δάση. Είναι η “λογική” που σου επιτρέπει να κάνεις ότι θέλεις όποτε το θέλεις επειδή εσύ κρίνεις είναι για το προσωπικό σου ή το κοινωνικό συμφέρον, ανεξάρτητα από ότι λέει ό νόμος, ή κοινή λογική ή ο στοιχειώδες σεβασμός στα δικαιώματα των συμπολιτών σου.

Μάταια προσπαθώ να βρω στον ελληνικό τύπο κάτι σχετικά με το Climategate που έχει γίνει μεγάλο θέμα στο διεθνή τύπο. Πρόκειται για το σκάνδαλο που δημιουργήθηκε όταν χιλιάδες e-mails και έγγραφα εκλάπησαν απο τους υπολογιστές της Κλιματολογικής Ερευνητικής Μονάδας (CRU) του University of East Anglia. Η συγκεκριμένη μονάδα δεν ένα σύνηθες ερευνητικό κέντρο μιας και οι μετρήσεις που κάνει χρησιμοποιούνται από την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) του ΟΗΕ. Είναι ένα κέντρο με μεγάλη επιρροή και φήμη. Μέχρι τώρα υπάρχουν δυο βασικές αντιδράσεις στις μέχρι τώρα αποκαλύψεις. Η πρώτη μιλάει για το ξεκουκούλομα μιας συνωμοσίας που αποδεικνύει πως συγκεκριμένοι επιστήμονες προσπαθούν να κατασκευάσουν στοιχεία προκειμένου να ικανοποιήσουν προαποφασισμένα αποτελέσματα.

Στις επερχόμενες εκλογές της Νέας Δημοκρατίας τίθεται το ζήτημα αν η ΝΔ θα πρέπει να μετακινηθεί στο κέντρο ή αν το κέντρο θα πρέπει να μετακινηθεί δεξιά. Στην πρώτη περίπτωση, μετά από την συνήθη φθορά του κυβερνώντος κόμματος η ΝΔ σε εύλογο χρονικό διάστημα θα αναλάμβανε την εξουσία. Στην δεύτερη περίπτωση θα άλλαζε η Ελλάδα. Δεν είμαι ο συνήθεις ψηφοφόρος Σαμαρά – όπως τουλάχιστον αυτός παρουσιάζεται στα ΜΜΕ. Πιστεύω στην παγκοσμιοποίηση όχι ως κάτι αρνητικό αλλά αναπόφευκτο, αλλά ως μια από τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ευημερία της χώρας. Πιστεύω στις ελεύθερες αγορές, την χαμηλή φορολογία, το μικρό και αποτελεσματικό κράτος. Σε μια σειρά κοινωνικών θεμάτων έχω μια καθαρά φιλελεύθερη θέση, π. χ. είμαι υπέρ του γάμου των ομοφυλόφιλων. Θα είχα αρκετούς λόγους να μην ψήφιζα Αντώνη Σαμαρά. Όταν έγραψα το Η Πολιτική Εκπαίδευση του Κώστα Καραμανλή, η πολιτική νεολαία στην όποια αναφέρομαι είναι αυτή της Πολιτικής Άνοιξης. Ο κ. Σαμαράς είναι και αυτός μέρος του πολιτικού συστήματος που έχει δείξει απίστευτη αναποτελεσματικότητα και έλλειψη φαντασίας. Το θέμα είναι ότι οι αδυναμίες και όλα τα αρνητικά του κ. Σαμαρά δυστυχώς υπερκαλύπτονται από αυτά της κ. Μπακογιάννη.

Είναι θλιβερή η εικόνα που δίνουν τα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας ειδικά τις τελευταίες ημέρες. Μιλούν σαν να μην έχουν καταλάβει τι έχει συμβεί. Αντιλαμβάνονται την ήττα με παραπολιτικούς όρους και αγνοούν ότι η βασική αιτία ήταν η επικέντρωση στην διαχείριση και στις πελατειακές σχέσεις. Στην καλύτερη περίπτωση, όπως έχει λεχθεί, η ΝΔ ήθελε απλά να είναι ένα άλλο ΠΑΣΟΚ, απλά πιο σεμνό και ταπεινό. Η ΝΔ έφευγε ηττημένη το 1981 αλλά τότε παρέδιδε την εξουσία περήφανη για όλα αυτά που είχε καταφέρει. Μετά από μια περίοδο έντονης δοκιμασίας – δικτατορία, κυπριακό, πετρελαϊκή κρίση – η Ελλάδα του 81 ήταν πολύ καλύτερη από αυτή που η ΝΔ παρέλαβε το 74. Εγκαθίδρυσε μια σταθερή και στέρεη δημοκρατία. Έβαλε την Ελλάδα στην ΕΟΚ παρά την λυσσαλέα επίθεση της αντιπολίτευσης. Αντιμετώπισε την μεγάλη οικονομική κρίση χωρίς να καταδικάσει οικονομικά τις επόμενες γενιές. Οι κυβερνήσεις της περιόδου 74-81, πάρα τα λάθη και τις αδυναμίες τους, αντιμετώπισαν τα προβλήματα κατάματα και ουσιαστικά, πολλές φορές αγνοώντας το πολιτικό κόστος. Αυτές οι κυβερνήσεις έχουν αποδειχθεί μέχρι τώρα οι καλύτερες της μεταπολίτευσης.

Πολλοί λένε ότι ο Κώστας Καραμανλής ήταν πολύ τυχερός όταν εκλέχθηκε το 2004. Όλα πήγαιναν καλά ή τουλάχιστον σχετικά καλά, επόμενος τότε, το 2004, ήταν η ευκαιρία για τον Κώστα Καραμανλή να κάνει όλα αυτά που επαγγέλλεται τώρα για άλλα μια φορά. Η αλήθεια είναι ότι ο Κώστας Καραμανλής είναι ο πιο άτυχος πολιτικός της μεταπολίτευσης. Εκλέχθηκε σε μια περίοδο όπου η κατανάλωση με δανεικά έφτασε στο ναδίρ της και όπου η οποιανδήποτε σοβαρή προσπάθεια για σημαντικές αλλαγές θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Είναι πάντοτε δύσκολο να πείσεις τους πολίτες ότι μια αλλαγή είναι αναγκαία και ειδικά όταν το σύστημα που πάσχει δείχνει να δουλεύει. Αυτή ήταν η πραγματικότητα το 2004. Παρά την κακή του τύχη ο κ. Καραμανλής, όπως και η μεγάλη πλειοψηφία των συμπολιτών του, δεν αντιλαμβανόταν την υποβόσκουσα κρίση. Αυτή η άγνοια της κρίσης για τον κ. Καραμανλή δεν ήταν τυχαία. Ήταν αποτέλεσμα της πολιτικής του εκπαίδευσης. Όποιος θέλει να δει από κοντά πως θα ήταν η πολιτική εκπαίδευση Καραμανλή δεν έχει παρά να συμμετάσχει σε μια πολιτική νεολαία του συγκεκριμένου ή παρόμοιου πολιτικού χώρου.

Το 1981 ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν έφερε το κομματικό κράτος. Το κράτος στην Ελλάδα ήταν πάντοτε κομματικό. Επίσης το 81 δεν ήταν η χρονιά που για πρώτη φορά είχαμε κρατικό παρεμβατισμό στην οικονομία. Στην μεταπολεμική Ελλάδα ο κρατικός παρεμβατισμός θα είναι η υπερκομματικά αποδεκτή οικονομική πολιτική. Τίποτα από όλα αυτά δεν ήταν καινούργια τον Οκτώβρη του 1981. Αυτό που συνέβη πριν από 28 χρόνια ήταν μια επανάσταση πολιτικών ηθών. Ότι πριν από το 81 θεωρόταν πάρεργο της πολιτικής , το 81 θα γίνει κεντρικό στοιχείο της. Η προσωπική και ομαδική τακτοποίηση στο δημόσιο ή από το δημόσιο, από ρουσφέτι γίνεται και εκλαμβάνεται ως ένα κοινωνικά αποδεκτό αίτημα. Έχουμε να κάνουμε με την μαζικοποίηση και την πλατιά κοινωνική αποδοχή μιας αποκλίνουσας πολιτικής κουλτούρας. Κατά κάποιο τρόπο η Ελλάδα είχε ανακαλύψει έναν νέο τρόπο ανάπτυξης. Σε οποιανδήποτε ανάγκη το κράτος όχι μόνο μπορούσε αλλά είχε και την ηθική υποχρέωση να παρέμβει προς όφελος του οιανδήποτε θεωρούσε τον ευατό του δικαιούχο της κρατικής θαλπωρής. Ο νέος μια σίγουρη θέση στο δημόσιο. Ο αγρότης επιδοτήσεις. Ο επιχειρηματίας πρόσβαση στις δημόσιες προμήθειες και ο επαγγελματίας δικαίωμα σε ένα κλειστό επάγγελμα.

Περιληπτικά θα λέγαμε ότι η πολυπολιτισμικότητα είναι το δόγμα που επαγγέλλεται ότι πολλές διαφορετικές κουλτούρες μπορούν να συνυπάρξουν ειρηνικά και ισότιμα μέσα σε μία χώρα. Η πολυπολιτισμικότητα δεν αξιώνει μόνο την αποδοχή διαφορετικών πολιτισμικών διαφορών μέσα στην κοινωνία, αλλά και την σταδιακή υποχώρηση της μέχρι τώρα κυρίαρχης εθνικής κουλτούρας σε ενα επίπεδο ισότητας με όλες τις άλλες που συνυπάρχουν μέσα στην συγκεκριμένη χώρα. Η πολυπολιτισμικότητα έχει εφαρμοστεί σε χώρες όπως ο Καναδάς, μεταξύ της αγγλόφωνης πλειοψηφίας και της γαλλόφωνης μειοψηφίας, αλλά η ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης περίπτωσης και συναφών είναι ότι και οι δυο κουλτούρες είναι παράγωγα του δυτικού πολιτισμού. Μοιράζονται τις ίδιες βασικές πολιτικές και πολιτισμικές αξίες. Τι συμβαίνει όμως όταν κουλτούρες με εντελώς διαφορετικές αξιακές βάσεις καλούνται να συνυπάρξουν;

by Napoleon Linardatos1 The Egnatia Motorway across the north of Greece is one of the ‘largest road construction projects in Europe’. Six hundred and eighty kilometers long and 24.5 meters wide, it requires the construction of 1,650 bridges, 74 tunnels, 50 interchanges, 43 river and 11 railway crossings. A modern Greek marvel in the making […]