Η τυραννία της παρακμής

Ιαν 21st, 2008 | | Κατηγορία: Βιβλιοκριτικές | Email This Post Email This Post | Print This Post Print This Post |

του Πάσχου Μανδραβέλη1

«Οταν οι Γάλλοι καλούν σε ξεσηκωμό, θα πρέπει να το δούμε σαν ένα εγκώμιο προς την κατεστημένη τάξη, σαν μίσος για οποιαδήποτε αλλαγή. Και αφού από το 1945 η αριστερά ασκεί πάνω στη χώρα την πολιτισμική της εξουσία, εκδίδει τις σημειολογικές της παρατηρήσεις και επιβάλλει τον τρόπο σκέψης, οποιοσδήποτε θέλει να διατυπώσει μια διαφορετική άποψη πρέπει να δηλώσει πίστη στις αξίες της. Δηλώστε αριστερός και θα σας επιτραπούν τα πάντα. Δηλώστε δεξιός και δεν θα σας παραχωρηθεί τίποτε.»

Ο Γάλλος διανοούμενος Πασκάλ Μπρυκνέρ, στο τελευταίο του βιβλίο «Η τυραννία της μεταμέλειας», δεν μασάει τα λόγια του για την παρακμή της χώρας του. «Ολοι οι οπαδοί της στασιμότητας στη Γαλλία, που αγωνίζονται αποκλειστικά και μόνο για τη διατήρηση των κεκτημένων, οφείλουν να υιοθετήσουν τον λόγο του κινήματος σε σημείο που ο αριστερισμός έγινε η γεροντική ασθένεια του σοσιαλισμού», γράφει. «Αυτή η καινούργια παρελθοντολατρία, η τυλιγμένη στην γλώσσα των αβράκωτων, είναι αρκετά αποπροσανατολιστική σε πρώτη προσέγγιση, αφού ανακατεύει επαναστατικά συνθήματα με συντεχνιακές διεκδικήσεις. Κυρίως εκδηλώνει τον ίδιο τρόμο απέναντι στην πορεία του χρόνου και στις μεταμορφώσεις του κόσμου». (…)

«Ετσι βλέπουμε γέρους απόμαχους του Μάη του ’68, καταπονημένους αυλοκόλακες, που έχουν κάνει όλων των ειδών τους συμβιβασμούς, όλων των ειδών τις χαμέρπειες, να αναλαμβάνουν πάλι υπηρεσία και να ξαναβυθίζονται στον αντικαπιταλισμό της νιότης τους: ριζοσπαστισμός της ανδρανάπαυσης. Παντού, σε όλες τις μεσαίες τάξεις, ευδοκιμεί ο “μπολσεβικισμός του γλυκού νερού”. Δεν υπάρχει καλλιτέχνης, δημοσιογράφος, ηθοποιός που να μην θέλει να είναι ανατρεπτικός, ιδιαίτερα όταν επιδοτείται από το κράτος. (…) Ενα ολόκληρο τμήμα της διανόησης διακρίνεται για την άρνηση της προόδου, το μίσος για τη νεωτερικότητα, τις πεσιμιστικές προβλέψεις. Η ιερεμιάδα έχει γίνει κοινός παρονομαστής των ελίτ.» (…)

«Η Γαλλία εισέρχεται στον παγκόσμιο καπιταλισμό μονάχα κάτω από το πρίσμα της αρνητικότητας, μέσα από μια πληθώρα αναθεμάτων. (…) Κάθε νεωτερισμός, οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί, τα βλαστοκύτταρα, οι νανοτεχνολογίες, γίνεται δεκτός με καχυποψία λες και φέρνει κάποιο διαβολικό αποτύπωμα. Οι διαδηλώσεις ενάντια στις συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις το 2003, ή ενάντια στο Συμβόλαιο Πρώτης Πρόσληψης, το 2006, απέδειξαν πως εκείνοι που σήμερα αποτελούν την εμπροσθοφυλακή του κόμματος του φόβου είναι οι νέοι, οι φοιτητές: μια ολόκληρη γενιά θα ήθελε να αρχίσει τη ζωή της με εξασφαλισμένο ένα επάγγελμα και μια σύνταξη! Οι Γάλλοι φοβούνται τον κόσμο, φοβούνται τους άλλους, κι ακόμη περισσότερο φοβούνται τον φόβο τους. (…)

Ενστικτώδης “καταστροφισμός”: ένα πιθανό κακό θεωρείται αυτομάτως σαν αναπόφευκτο και συνεπώς σχεδόν τετελεσμένο. Σήμερα μας σκανδαλίζουν τα ζεστά καλοκαίρια και οι κρύοι χειμώνες. Ο ουρανός μας χρωστάει ομαλές κλιματολογικές συνθήκες». (…)

«Το κυρίαρχο φάντασμα στην αρένα της πολιτικής και της διανόησης είναι το φάντασμα της συνομωσίας: ένας κοινός σε όλους τρόπος σκέψης καταγγέλλει τους δράστες της σκευωρίας ενάντια στη Γαλλία. Μια λέξη εκφράζει αυτό το συναίσθημα του τρόμου, μια λέξη που έχει γίνει αισχρή όπως ο φασισμός και η παιδοφιλία: η λέξη φιλελευθερισμός. Το τι εννοούμε με αυτόν τον όρο είναι πολύ μυστηριώδες. (…)

Αν υπάρχει μια γενική θέση στη Γαλλία, μια κοινή γλώσσα, αυτή είναι ο τρόπος μες τον οποίο όλα ανεξαιρέτως τα στρατόπεδα, ακόμη και ο αρχηγός του κράτους καθυβρίζουν αυτή τη θεωρία. (…) Αυτό οδηγεί την άκρα Αριστερά, ως προς το θέμα του κοινωνικού προβλήματος, στο να ζητά περισσότερο την τιμωρία των προνομιούχων παρά τη βελτίωση της μοίρας των πάντων. Πρέπει να τιμωρήσουμε τους πλούσιους: οι φτωχοί θα κερδίσουν από αυτό μια συμβολική ικανοποίηση.»

«Αυτή η αλλεργία απέναντι στον φιλελευθερισμό στρέφεται στη συνέχεια κατά των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτός είναι ο εχθρός μας, εννοείται συμβολικά, έστω κι αν τα δύο μας έθνη δεν πολέμησαν ποτέ μεταξύ τους.»

Αν βγάζαμε τη λέξη Γαλλία και βάζαμε τη λέξη Ελλάδα, δεν θα είχαμε μια εξαιρετική αποτύπωση της πραγματικότητας που ζούμε;

Το χειρότερο, κατά τον Πασκάλ Μπρυκνέρ, είναι ότι η Γαλλία εθίζεται σ’ αυτή την παρακμή. «Είναι αλήθεια», γράφει, «πως πουθενά αλλού δεν ζει καλύτερα απ’ όσο σε χώρες που βρίσκονται σε κατάσταση παρακμής, όταν η στομωμένη ζωτικότητα ενός λαού διπλασιάζει τη γλυκύτητα των παραδόσεών του. (…) Αν πρέπει να περιγράψουμε με δύο λόγια τη γαλλική ασθένεια, θα έλεγα πως την χαρακτηρίζει ένας μοναδικός συνδυασμός αλαζονείας και μίσους κατά του εαυτού». Ομως «εξαιτίας αυτής της νοοτροπίας χάνουμε μονίμως και στα δύο ταμπλό: η έπαρση μας εμποδίζει να εμπλουτισθούμε από την πείρα των άλλων, η αμφιβολία μας παραλύει.»

Μας θυμίζουν τίποτε όλα αυτά; Αν βγάζαμε τη λέξη Γαλλία και βάζαμε τη λέξη Ελλάδα, δεν θα είχαμε μια εξαιρετική αποτύπωση της πραγματικότητας που ζούμε; Το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής διανόησης έχει θητεύσει στα γαλλικά πανεπιστήμια εξηγεί την άρνηση των ελίτ για κάθε σύγχρονη εξέλιξη. Από την άλλη, η ισχυρή παρέμβαση του γαλλικού και ελληνικού κράτους στην οικονομία εξηγεί την ενστικτώδη αντίδραση ενάντια σε κάθε μεταρρύθμιση που αγγίζει τα κεκτημένα.

Η μεταμέλεια της Ευρώπης

Οι εκπληκτικές ομοιότητες που παρουσιάζει η Γαλλία με την Ελλάδα μάς οδηγεί να αδικήσουμε, ίσως, το υπόλοιπο βιβλίο που είναι μια φλογερή υπεράσπιση της Δύσης και του πολιτισμού της. Κυρίως αποτελεί ένα σκληρό κατηγορώ σε όλα τα ιδεολογικά ρεύματα της Ευρώπης, τα οποία υπερτονίζουν τα αρνητικά του δυτικού πολιτισμού και αποσιωπούν τα θετικά του: «Από τον υπαρξισμό ώς τον αποδομισμό», γράφει ο Μπρυκνέρ, «ολόκληρη η νεωτερική σκέψη αναλώνεται στη μηχανική καταγγελία της Δύσης, υπογραμμίζοντας την υποκρισία, τη βιαιότητα και την ατιμία της. (…) Από το 1945 και μετά η ήπειρός μας κατατρύχεται από το μαρτύριο της μεταμέλειας. (…) Το να γεννιέσαι Ευρωπαίος σημαίνει να κουβαλάς ένα ολόκληρο φορτίο από διαστροφές και ασχήμιες που σε σημαδεύουν σαν στίγματα. Σημαίνει πως αναγνωρίζεις ότι ο λευκός άνθρωπος έσπειρε την καταστροφή και τον θάνατο όπου πάτησε το πόδι του. Για τον Ευρωπαίο “υπάρχω” σημαίνει κατ’ αρχάς “ζητώ συγγνώμη”.»

Ο Γάλλος στοχαστής δεν αποσιωπά τις αρνητικές εκφράσεις του δυτικού πολιτισμού, αλλά τονίζει ότι και τα φάρμακα γι’ αυτές τις ασθένειες πάλι ευρωπαϊκά ήταν. Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι στο παρελθόν της Ευρώπης δεν υπάρχουν μόνο «ποτάμια αίματος και λάσπης», υπάρχει επίσης η πρόοδος του δικαίου και της δημοκρατίας.

«Η Ευρώπη», γράφει, «έχει γεννήσει τέρατα: ταυτόχρονα γέννησε και τις θεωρίες που μας βοηθούν να σκεφτόμαστε και να καταστρέφουμε τα τέρατα. (…) Παίρνοντας την σκυτάλη από τους Αραβες και τους Αφρικανούς, εγκαθίδρυσε το υπερατλαντικό δουλεμπόριο, αλλά πρωτοστάτησε και στην κατάργηση της δουλείας και έδωσε τέλος στο δουλοκτητικό σύστημα πριν από τα άλλα έθνη. (…) Οι θρησκευτικοί πόλεμοι της Ευρώπης θα ευνοήσουν την κοσμική ιδέα, οι εθνικοί ανταγωνισμοί την ελπίδα για μια υπερεθνική κοινότητα, οι υπερπόντιες κατακτήσεις θα δημιουργήσουν το κίνημα κατά της αποικιοκρατίας, οι επαναστάσεις του 20ού αιώνα το κίνημα κατά του απολυταρχισμού. (…) Η Ευρώπη είναι το Ολοκαύτωμα συν η καταστροφή του ναζισμού, είναι το γκουλάκ συν η πτώση του Τείχους, οι αποικίες συν η κατάλυση της αποικιοκρατίας, η δουλεία και η κατάργησή της. Κάθε φορά που έχουμε μη συγκεκριμένη βιαιότητα όχι μόνο ξεπερνιέται, αλλά καθίσταται και παράνομη».

————————————————————–

Σημειώσεις:

  1. Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 13.1.2008 []

4 σχόλια
Leave a comment »

  1. Για κάποιον που ασχολείται ελάχιστα με την καθημερινότητα και προσπαθεί να παρακολουθήσει τις ιστορικές εξελίξεις, τα παραπάνω είναι πια συνήθεια. Ενοχλητική, εξοργιστική, αλλά συνήθεια. Το ζητούμενο είναι κάποιοι συμπολίτες μας, ιδιαίτερα οι νέοι, να μπορέσουν να απαγκιστρωθούν από τις καταστροφικές ιδεοληψίες ώστε να αντιληφθούν όλο και περισσότεροι πως γίνεται μια κοινωνία να προοδεύσει. Όχι να προσκολληθούν σε κάποιο κόμμα ή ιδεολογία. Απλά να ξεφύγουν από τα προσκολλήμματα που έχουν σημείο αναφοράς επιχειρήματα που προσιδιάζουν πριν απο 100 ή και παραπάνω χρόνια. Να κατανοήσουν γιατί οι χώρες του λεγόμενου “νέου” κόσμου, κυρίως οι ΗΠΑ, αλλά και ο Καναδάς και οι χώρες της Ωκεανίας, αποτελούν τους πρωτοπόρους σε πάμπολλες κατηγορίες όπως η έρευνα, η καινοτομία, η οικονομική και κοινωνική ευρωστία αλλά και η πολιτική ισχύς. Μια παρόμοια άποψη από άλλη αφετηρία μπορεί να διαβαστεί πάλι σε αυτόν τον ιστότοπο:
    http://e-rooster.gr/06/2007/486

  2. Μας θυμίζουν τίποτε όλα αυτά; Αν βγάζαμε τη λέξη Γαλλία και βάζαμε τη λέξη Ελλάδα, δεν θα είχαμε μια εξαιρετική αποτύπωση της πραγματικότητας που ζούμε; Το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής διανόησης έχει θητεύσει στα γαλλικά πανεπιστήμια εξηγεί την άρνηση των ελίτ για κάθε σύγχρονη εξέλιξη. Από την άλλη, η ισχυρή παρέμβαση του γαλλικού και ελληνικού κράτους στην οικονομία εξηγεί την ενστικτώδη αντίδραση ενάντια σε κάθε μεταρρύθμιση που αγγίζει τα κεκτημένα.

    Χωρίς να θέλω να μειώσω την αξία του εν λόγω βιβλίου, αισθάνομαι τη ανάγκη να θυμήσω πως απόψεις περί της σχεδόν ‘ενστικτώδους’ αυτοκαταστροφικής τάσης των Ελλήνων είναι αφενός πολυσυζητημένες, και αφετέρου κοινώς αποδεκτές απο -και καθημερινή πραγματικότητα για- τους περισσότερους συμπολίτες μας.

    Αυτό που παραμένει -κατα την άποψη μου- είναι η επεξεργασία της γνώσης αυτής για να βρεθεί μια πραγματική -και βιώσιμη- λύση για τον πολιτικό και θεσμικό λαβύρινθο στου οποίου την καρδιά έχουμε καταφέρει να αποθέσουμε την πολιτεία μας.

    Σε μια πρόσφατη διάλεξη του αναπληρωτή καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθηνών κ. Γ. Παγουλάτοστα στα γραφεία της Φιλελεύθερης Συμμαχίας, κατέθεσαν, τόσο ο κος. Παγουλάτος, όσο και οι συμμετέχοντες στην συζήτηση που ακολούθησε, πλήθος παραδείγματων όπου αυτή η αντιπαραγωγική ‘Ελληνικότητα’ λειτούργησε ώς ισχυρότατος ανασταλτικός παραγάγοντας για τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των τελευταίων 20 ετών.

    Προσωπικά βρήκα ελλειπή την επεξεργασία των πιθανών θεραπειών αυτής της μάστιγας. Η ‘εξαγορά’ εκείνων που μπλοκάρουν την πρόοδο -όπως έγινε στην περιπτωση αυξημένων συντάξεων για τους συνδικαλισμένους εργαζόμενους του ΟΤΕ- συζητήθηκε περιορισμένα, όπως και κάποιες -κάπως νεφελώδεις- προτάσεις τύπου ‘short-sharp-shock treatment’-η εφαρμογή μιάς ‘θύελλας’ μεταρυθμίσεων, μία μορφή νομικής ή θεσμικής επανάστασης.

    Αναρωτιέμαι -και ρωτώ- λοιπόν εάν η «Η τυραννία της μεταμέλειας» περιέχει κάποιες τέτοιες προτάσεις, κάτι παραπάνω δηλαδή, απο την αρθρογραφεία και βιβλιογραφεία που έως σήμερα περιορίζεται κυρίως στην κριτική, το παράπονο και τον μυρικασμό αυτού που όλοι γνωρίζουμε: Πώς το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ελλάδας… είμαστε οι ίδιοι οι Έλληνες.

  3. (Μια σύντομη διόρθωση:

    του αναπληρωτή καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθηνών κ. Γ. Παγουλάτοστα

    του κου. Γ. Παγουλάτου)

  4. pasxo kalo to biblio, alla oxi kai esu otan stoixizosoun me Xatzhprodromidhdes, Tzannetakoys, Swmeritides, Bassilakhdes, Papaxelades klp klp pou einai akribws oi sumbibasmenoi tou dikou mas 1968. Den 8a mas bgeis kai apo panw.
    Kai allwste ti epikaleisai ti deksia, afou deksios den eisai. Oloi pros sosialfileleu8erismo koitate edw ala Segolen aksia tekna tou Gallikou Diafwtismou.

Σχολιαστε