Σε προηγούμενο κείμενο αναφερθήκαμε στο έλλειμμα πολιτικής αξιοπιστίας του Αντώνη Σαμαρά. Ο Ηλίας Κανέλλης και ο Διονύσης Γουσέτης με τα εξαιρετικά τους άρθρα ολοκλήρωσαν το αρνητικό πορτραίτο ενός μέτριου πολιτικού που ξέχασε πολύ γρήγορα όσα έλεγε δεκαπέντε χρόνια πριν, με ενδεικτική δε της πολιτικής αμνησίας του το δίχως άλλο εκείνη τη δήλωση στον Αντώνη Καρκαγιάννη, ότι ακόμη κι αν του πρόσφεραν την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας αυτός τάχα δεν θα την αποδεχόταν. Θα πρέπει λοιπόν ο υποψήφιος για αρχηγός της ΝΔ να δώσει εξηγήσεις για τις παλαιότερες δηλώσεις του; Όταν κάποιος είναι πολιτικός, δημόσιο πρόσωπο, θα ήταν καλό να θυμάται τι έχει κατά καιρούς υποστηρίξει και πάντως να μην ενοχλείται αυτός ή οι φίλοι του, όταν κάποιοι τους τα υπενθυμίζουν.

Όσο παράδοξο και αν ακούγεται, στα τελευταία πεντέμισι χρόνια που η «φιλελεύθερη» «Νέα Δημοκρατία» κυβέρνησε την Ελλάδα, γίναμε μάρτυρες του θριάμβου του μεγάλου και σπάταλου κράτους. Ιδρύθηκαν πάνω από 350 νέοι δημόσιοι οργανισμοί, οι δημόσιοι υπάλληλοι ξεπέρασαν για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού έθνους το μισό εκατομμύριο, οι δαπάνες του δημόσιου τομέα αυξήθηκαν από 39% του ΑΕΠ το 2003 σε 42% του ΑΕΠ το 2009 και η συνολική φορολογική και ασφαλιστική επιβάρυνση μιας μέσης Ελληνικής οικογένειας αυξήθηκε από 39,5% το 2004, στο 42,7% το 2008. Σαν αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής, η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης. Το δημόσιο χρέος οδεύει προς το ιλιγγιώδες 120%, ενώ το έλλειμμα αγγίζει το ποσοστό ρεκόρ του 12,5%. Στις εκλογές του Οκτωβρίου, η «Νέα Δημοκρατία» τιμωρήθηκε με το χαμηλότερο ποσοστό της ιστορίας της.

Last December, downtown Athens experienced three nights of street battles, arson and looting that became headlines in the international press. We argue that the reasons for this extreme social turbulence are related to the regulatory and institutional rigidities that still prevail in Greece’s economy in spite of the strong growth that it enjoyed till recently and which was as a result of specific factors that can be identified. Furthermore we describe the pattern of state intervention, institutional sclerosis and high administrative costs that secure and allocate rents to interests groups which obstruct all efforts to reduce these rents and to open up the economy. In particular, we argue that these, numerous, rent seeking groups curtail competition in the product and services markets, increase red tape and administrative burdens and actively seek to establish opacity in all administrative and legal processes in order to form an environment in which they will be able to increase the rents they extract.

Ο κ. Αντώνης Σαμαράς ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του για την αρχηγία της ΝΔ. Φιλοδοξεί να αποδείξει ότι θα επιτύχει εκεί, όπου απέτυχε παταγωδώς με το κόμμα που ίδρυσε την Πολιτική Άνοιξη. Επιθυμεί να γίνει αρχηγός ενός κόμματος, την κυβέρνηση του οποίου ανέτρεψε το 1993 και το οποίο εμπόδισε να επανέλθει στην εξουσία το Φεβρουάριο του 1995 παρέχοντας θετική ψήφο στην εκλογή του κ. Στεφανόπουλου στη θέση του προέδρου της Δημοκρατίας. Με τη δήλωση υποψηφιότητας Σαμαρά, ολοκληρώνεται η πολιτική επανένταξη του ανδρός στη Νέα Δημοκρατία. Προηγήθηκαν η υπουργοποίησή του τον περασμένο Ιανουάριο και η συμμετοχή του με απόφαση Καραμανλή στις βουλευτικές εκλογές του 2004. Τα χρόνια που πέρασαν οι περισσότεροι λησμόνησαν το πόσο καθοριστική υπήρξε η πολιτική συνεισφορά του πρώην αρχηγού της Πολιτικής Άνοιξης (κόμματος που γρήγορα κατέληξε στα αζήτητα της πολιτικής) και επίδοξου αρχηγού της ΝΔ την κρίσιμη περίοδο 1992-1993 στην πτώση της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.

Yπάρχουν κάποιοι που εκπλήσσονται κάθε φορά με τους οικονομικούς κύκλους. Αντιμετωπίζουν την ύφεση, την ανεργία, την κατάρρευση οικονομικών γιγάντων, σαν να μην έχει ξανασυμβεί ποτέ. Επειδή δεν πιστεύω ότι είναι τόσο ανιστόρητοι ή τόσο αφελείς, υποθέτω ότι η υποκριτική έκπληξη οφείλεται στο ότι, για οποιονδήποτε λόγο, αναζητούν το πρωτοφανές εκεί όπου δεν υπάρχουν παρά μόνο βαρετές κανονικότητες. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει με τον πολιτικό κύκλο. Τα δύο μεγάλα κόμματα εναλλάσσονται στην εξουσία και αυτή η εναλλαγή είναι τόσο αναμενόμενη που αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει καν μια αιτιακή σύνδεση μεταξύ της ταχύτητας εναλλαγής και της ποιότητας διακυβέρνησης/αντιπολίτευσης. Στην Ελλάδα, αυτή η σχέση είναι δύσκολο να εξεταστεί, καθώς η ποιότητα και της κυβερνητικής πολιτικής και της αντιπολιτευτικής τακτικής είναι σταθερά πολύ χαμηλή. Δεν υπάρχει λοιπόν κανένας λόγος να αναρωτιόμαστε γιατί η Ν.Δ. συνετρίβη όταν η Κεντροδεξιά κερδίζει τις εκλογές στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ηταν σχεδόν βέβαιο ότι ο ελληνικός λαός, που δεν δίστασε να στείλει στα σπίτια τους τον Χαρίλαο Τρικούπη, τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, δεν θα έκανε τώρα την εξαίρεση.

Η απόφαση του BBC να καλέσει τον αρχηγό του ακροδεξιού Βρετανικού Εθνικού Κόμματος (BNP) Nick Griffin στην εκπομπή «Question Time», προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων από πολιτικούς και διανοούμενους ολόκληρου του ιδεολογικού φάσματος, αλλά κυρίως από την «προοδευτική» αριστερά, τον χώρο εκείνο που θα περίμενες να υπερασπιστεί με περισσότερο πάθος την ελευθερία του λόγου. Ο υπουργός της Εργατικής κυβέρνησης, Peter Hein, δήλωσε πως η απόφαση του BBC παρέχει νομιμοποίηση στο «ρατσιστικό δηλητήριο» του Εθνικού Κόμματος, ενώ ο πρώην δήμαρχος του Λονδίνου, ο «κόκκινος» Ken Livingstone , δήλωσε πως το κανάλι θα έχει την ηθική ευθύνη για τα κρούσματα βίας που ήταν σίγουρος πως θα ξεσπάσουν μετά την εμφάνιση του Griffin στην εκπομπή. Προφανώς κανείς από αυτούς δεν πήρε ποτέ στα σοβαρά την ρήση του George Orwell πως «Αν η ελευθερία σημαίνει κάτι, σημαίνει το δικαίωμα να λες στους ανθρώπους αυτό που δεν θέλουν να ακούσουν». Τα τελευταία χρόνια ένα νέο κύμα λογοκρισίας σαρώνει το Δυτικό Κόσμο. Μόνο που αυτή τη φορά, πρόκειται για μια λογοκρισία πιο ύπουλη και επικίνδυνη, γιατί φοράει προοδευτικό μανδύα.

Είναι θλιβερή η εικόνα που δίνουν τα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας ειδικά τις τελευταίες ημέρες. Μιλούν σαν να μην έχουν καταλάβει τι έχει συμβεί. Αντιλαμβάνονται την ήττα με παραπολιτικούς όρους και αγνοούν ότι η βασική αιτία ήταν η επικέντρωση στην διαχείριση και στις πελατειακές σχέσεις. Στην καλύτερη περίπτωση, όπως έχει λεχθεί, η ΝΔ ήθελε απλά να είναι ένα άλλο ΠΑΣΟΚ, απλά πιο σεμνό και ταπεινό. Η ΝΔ έφευγε ηττημένη το 1981 αλλά τότε παρέδιδε την εξουσία περήφανη για όλα αυτά που είχε καταφέρει. Μετά από μια περίοδο έντονης δοκιμασίας – δικτατορία, κυπριακό, πετρελαϊκή κρίση – η Ελλάδα του 81 ήταν πολύ καλύτερη από αυτή που η ΝΔ παρέλαβε το 74. Εγκαθίδρυσε μια σταθερή και στέρεη δημοκρατία. Έβαλε την Ελλάδα στην ΕΟΚ παρά την λυσσαλέα επίθεση της αντιπολίτευσης. Αντιμετώπισε την μεγάλη οικονομική κρίση χωρίς να καταδικάσει οικονομικά τις επόμενες γενιές. Οι κυβερνήσεις της περιόδου 74-81, πάρα τα λάθη και τις αδυναμίες τους, αντιμετώπισαν τα προβλήματα κατάματα και ουσιαστικά, πολλές φορές αγνοώντας το πολιτικό κόστος. Αυτές οι κυβερνήσεις έχουν αποδειχθεί μέχρι τώρα οι καλύτερες της μεταπολίτευσης.

Είχα κατορθώσει να το αποφύγω, όχι και τόσο εύκολα είναι αλήθεια: δεν είχα ακούσει ούτε μια προεκλογική συζήτηση. Έτσι κι αλλιώς δεν βλέπω πλέον ποτέ τηλεόραση και δεν έχω ραδιόφωνο. Καθώς θα έλειπα και αρκετές ημέρες στο εξωτερικό, αντιμετώπιζα με αισιοδοξία το μέλλον. Θα έφτανε η 4η Οκτωβρίου κι εγώ θα παρέμενα «καθαρός». Όπως όμως δεν μπορείς να αποφύγεις το παθητικό κάπνισμα, φαίνεται πως δεν μπορείς να αποφύγεις και την παθητική ακρόαση πολιτικών συζητήσεων. Στο ταξί για το αεροδρόμιο υποχρεώθηκα να υποστώ για 30 ακριβώς λεπτά δύο κυρίες, εκπροσώπους των δύο μεγάλων κομμάτων, να αγωνίζονται να μας πείσουν για το πόσο σοφοί, συνετοί, οραματιστές, ιδιοφυείς και βέβαια μεγάλοι ηγέτες είναι ο Κώστας Καραμανλής και ο Γιώργος Παπανδρέου. Στο ενδιάμεσο επιχειρούσαν να εξηγήσουν γιατί το πρόγραμμά τους είναι το καλύτερο και να απαντήσουν η μία στις κατηγορίες της άλλης.

Πολλοί λένε ότι ο Κώστας Καραμανλής ήταν πολύ τυχερός όταν εκλέχθηκε το 2004. Όλα πήγαιναν καλά ή τουλάχιστον σχετικά καλά, επόμενος τότε, το 2004, ήταν η ευκαιρία για τον Κώστα Καραμανλή να κάνει όλα αυτά που επαγγέλλεται τώρα για άλλα μια φορά. Η αλήθεια είναι ότι ο Κώστας Καραμανλής είναι ο πιο άτυχος πολιτικός της μεταπολίτευσης. Εκλέχθηκε σε μια περίοδο όπου η κατανάλωση με δανεικά έφτασε στο ναδίρ της και όπου η οποιανδήποτε σοβαρή προσπάθεια για σημαντικές αλλαγές θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Είναι πάντοτε δύσκολο να πείσεις τους πολίτες ότι μια αλλαγή είναι αναγκαία και ειδικά όταν το σύστημα που πάσχει δείχνει να δουλεύει. Αυτή ήταν η πραγματικότητα το 2004. Παρά την κακή του τύχη ο κ. Καραμανλής, όπως και η μεγάλη πλειοψηφία των συμπολιτών του, δεν αντιλαμβανόταν την υποβόσκουσα κρίση. Αυτή η άγνοια της κρίσης για τον κ. Καραμανλή δεν ήταν τυχαία. Ήταν αποτέλεσμα της πολιτικής του εκπαίδευσης. Όποιος θέλει να δει από κοντά πως θα ήταν η πολιτική εκπαίδευση Καραμανλή δεν έχει παρά να συμμετάσχει σε μια πολιτική νεολαία του συγκεκριμένου ή παρόμοιου πολιτικού χώρου.

Το 1981 ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν έφερε το κομματικό κράτος. Το κράτος στην Ελλάδα ήταν πάντοτε κομματικό. Επίσης το 81 δεν ήταν η χρονιά που για πρώτη φορά είχαμε κρατικό παρεμβατισμό στην οικονομία. Στην μεταπολεμική Ελλάδα ο κρατικός παρεμβατισμός θα είναι η υπερκομματικά αποδεκτή οικονομική πολιτική. Τίποτα από όλα αυτά δεν ήταν καινούργια τον Οκτώβρη του 1981. Αυτό που συνέβη πριν από 28 χρόνια ήταν μια επανάσταση πολιτικών ηθών. Ότι πριν από το 81 θεωρόταν πάρεργο της πολιτικής , το 81 θα γίνει κεντρικό στοιχείο της. Η προσωπική και ομαδική τακτοποίηση στο δημόσιο ή από το δημόσιο, από ρουσφέτι γίνεται και εκλαμβάνεται ως ένα κοινωνικά αποδεκτό αίτημα. Έχουμε να κάνουμε με την μαζικοποίηση και την πλατιά κοινωνική αποδοχή μιας αποκλίνουσας πολιτικής κουλτούρας. Κατά κάποιο τρόπο η Ελλάδα είχε ανακαλύψει έναν νέο τρόπο ανάπτυξης. Σε οποιανδήποτε ανάγκη το κράτος όχι μόνο μπορούσε αλλά είχε και την ηθική υποχρέωση να παρέμβει προς όφελος του οιανδήποτε θεωρούσε τον ευατό του δικαιούχο της κρατικής θαλπωρής. Ο νέος μια σίγουρη θέση στο δημόσιο. Ο αγρότης επιδοτήσεις. Ο επιχειρηματίας πρόσβαση στις δημόσιες προμήθειες και ο επαγγελματίας δικαίωμα σε ένα κλειστό επάγγελμα.

Μάλιστα! Σε έναν μήνα από τώρα εκλογές. Τα πράγματα στη χώρα μας, κατά κοινή ομολογία πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο και το κλασικό ερώτημα που διατυπώνεται από όλο και περισσότερους, μόλις διαβούν την είσοδο της προεκλογικής περιόδου, είναι: Μπορούμε να ελπίζουμε δηλαδή σε κάτι καλύτερο; Σχεδόν αυθόρμητα, πάλι οι περισσότεροι, απαντούν με ένα ξερό ΟΧΙ!!! Τι συμβαίνει ακριβώς; Πως είναι δυνατόν να καλείται κάποιος να αυτενεργήσει, να επιλέξει, να απορρίψει και παρόλα αυτά να είναι σίγουρος για το ατυχές του συνολικού εγχειρήματος; Και πάνω απ’ όλα πως είναι δυνατόν να πηγαίνει κάποιος να ψηφίζει, ενώ είναι σίγουρος για την ανικανότητα του να επηρεάσει θετικά το αποτέλεσμα (για να μην μιλήσω για τη σιγουριά του, να το επηρεάσει αρνητικά!); Σε οποιαδήποτε άλλη έκφανση της ζωής μας, όταν είμαστε σίγουροι ότι θα τα κάνουμε μαντάρα σε κάποιο εγχείρημα, απλά δεν το επιχειρούμε καν!

Η ευρύτερη κεντροδεξιά χρειάζεται ένα πιο έντονο, ξεκάθαρο και ανανεωτικό πολιτικό-ιδεολογικό στίγμα. Χρειάζεται μια στροφή στην πολιτική, έναν πολιτικό λόγο με περιεχόμενο και ιδέες, προτάσεις και αξίες που θα δώσουν ουσία στην ίδια την άσκηση της πολιτικής, η οποία δεν θα εξυπηρετεί απλά πρόσκαιρες επικοινωνιακές τακτικές. Μια πραγματιστική πολιτική που θα δώσει λύση στα καθημερινά προβλήματα του πολίτη ενώ παράλληλα θα συνδυάζει ένα πολιτικό όραμα που εμπνέει το λαό και κινητοποιεί τις μάζες προϋποθέτει την ύπαρξη ενός πολιτικού φιλοσοφικού περιεχομένου, τον οποίο η παράταξη της Νέας Δημοκρατίας (εφόσον εκφράζει τον χώρο αυτό) πρέπει να αποσαφηνίσει για να μπορέσει να επικρατήσει ( και να αμυνθεί) στον πόλεμο των ιδεών που θα καθορίσει το μελλοντικό πολιτικό σκηνικό της χώρας. Πρόκειται για μια απαραίτητη εξέλιξη καθώς ο ευρύτερος χώρος της κεντροδεξιάς στην Ελλάδα έχει παραχωρήσει τον ιδεολογικό στίβο στους πολιτικούς της αντιπάλους χωρίς να προτάσσει τα ανώτερα ιδεολογικά «όπλα» τα οποία κατέχει.

Δύσκολα θα συναντήσουμε πολίτες διατεθειμένους να στηρίξουν μια κακή κυβέρνηση και, με την εξαίρεση ίσως των κομματικά μονόχρωμων συμπολιτών μας, δύσκολα θα συναντήσουμε και πολίτες διατεθειμένους να στηρίξουν μια κακή πολιτική. Οι περισσότεροι φαίνεται να συμφωνούμε με την ανάγκη ύπαρξης μιας καλής κυβέρνησης και, στις περισσότερες συζητήσεις, η έννοια αυτή φαίνεται να συμβαδίζει με τη βούληση για μεταρρυθμίσεις, εκσυγχρονιστικές παρεμβάσεις, και χρηστή διαχείριση. Αν και σχεδόν αυτόματα υπονοείται ότι όλοι συμφωνούμε με την ερμηνεία αυτών των όρων, μια πιο προσεκτική ματιά μπορεί να δείξει ότι όχι μόνο μια τέτοια συμφωνία δεν υπάρχει, αλλά και ότι δεν είναι δυνατή.

Τα περιαστικά δάση της Αθήνας κάηκαν γιά μία ακόμη φορά. Στα Μέσα Ενημέρωσης γίνονται συζητήσεις επί συζητήσεων γιά το τι έφταιξε γιά μία ακόμη φορά. Επειδή εμείς οι νομιμόφρονες πολίτες βαρεθήκαμε να ακούμε κάθε χρόνο τα ίδια και τα ίδια αόριστα, γενικόλογα και “ανώδυνα” σχόλια γιά νομοθετικά μέτρα, κονδύλια, προσλήψεις και αρμοδιότητες και επειδή στο τέλος τίποτα δεν γίνεται επί δεκαετίες τώρα και επειδή κανείς δεν έχει το θάρρος να πεί την αλήθεια, εμείς λέμε τα εξής απλά, συγκεκριμένα και επώδυνα: Τα δάση καίγονται κάθε χρόνο επειδή οι δασοφύλακες δεν παίρνουν κάθε πρωΐ το αμάξι τους να βρούν άν κάποιος κτίζει παράνομα μέσα στο δάσος τους (το δάσος γιά το οποίο είναι υπεύθυνοι) και να υποβάλλουν τις σχετικές μηνύσεις (να κάνουν δηλαδή το κύριο καθήκον γιά το οποίο τους πληρώνουν από το υστέρημά τους οι Έλληνες πολίτες). Παρόλα αυτά οι δασοφύλακες στο τέλος του μήνα παίρνουν τον μισθό τους!

Το ΚΚΕ κατηγόρησε την Κυβέρνηση ότι τα νέα φορολογικά μέτρα που εξήγγειλε στις 25- 6 09 ο κ. Παπαθανασίου δεν θίγουν καθόλου την «πλουτοκρατία». Το ΠΑΣΟΚ από την πλευρά του τα κατήγγειλε ως ατελέσφορα και αντιλαϊκά. Τούτο συνάδει άλλωστε με αυτό που είχε πει στην ‘διακαναλική’ του συνέντευξη πριν από τις ευρωεκλογές ο κ. Παπανδρέου ότι ως κυβέρνηση το ΠΑΣΟΚ θα «φορολογήσει τον πλούτο εκεί που πραγματικά υπάρχει». Είπε ακόμη ότι με την «αναδιάρθρωση των φόρων» το σοσιαλιστικό του κράτος θα μπορέσει να προχωρήσει στις δημόσιες επενδύσεις που απαιτεί η «πράσινη ανάπτυξη». Το νέο δίλημμα που πρότεινε ήταν ή βουλιάζουμε ή αλλάζουμε». Δεν μίλησε καθόλου για ενίσχυση του ανταγωνισμού και στήριξε όλες τις προοπτικές αλλαγής επί τα βελτίω στο κράτος του ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο ήρθε πια η στιγμή να επανεξετάσουμε την ουσία της φορολογίας και τη σχέση της με τον ανταγωνισμό σε μια ελεύθερη οικονομία της αγοράς.

Θα ασχοληθώ με την ιστορία του φόρου εισοδήματος στις ΗΠΑ, μιας από τις τελευταίες καπιταλιστικές χώρες που καθιέρωσαν το φόρο το 1913. Προηγούμενες προσπάθειες επιβολής άμεσης φορολογίας με τη μορφή φόρου εισοδήματος προσέκρουσαν στο πρώτο άρθρο του συντάγματος, που με τους περιορισμούς που έθετε στην άμεση φορολογία καθιστούσε ουσιαστικά αδύνατη την επιβολή του φόρου. Με την συνταγματική αναθεώρηση του 1909 άνοιξε ο δρόμος για την επιβολή του φόρου. Πως πείστηκε η κοινή γνώμη ότι ο καινούργιος αυτός φόρος ήταν καλή ιδέα; Πριν από το 1913 η κύρια πηγή εισοδήματος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των ΗΠΑ ήταν μια ταρίφα σε διάφορα εισαγόμενα προϊόντα, ένα κόστος το οποίο προστιθέμενο στην τελική τιμή των προϊόντων έπληττε όλους τους καταναλωτές, ανεξαρτήτως εισοδήματος. Ο φόρος εισοδήματος θα επέτρεπε υποτίθεται την πτώση της ταρίφας σε χαμηλότερα επίπεδα, και τα οικονομικά βάρη του κράτους θα μετατίθονταν σε μεγάλο βαθμό στους πλούσιους. Οι Νότιες και Δυτικές πολιτείες υποστήριξαν με ενθουσιασμό την ιδέα, κοιτάζοντας με φθόνο τον πλούτο των βιομηχάνων των Βορειοανατολικών πολιτειών. Ο πρώτες κλίμακες του καινούργιου φόρου ξεκινούσαν με 1% και ανέβαιναν εως το 7%. Συνολικά μόνο 2% του πληθυσμού πλήρωσε το φόρο μεταξύ 1913-15.

Η πολιτική ιστορία της χώρας μας βρίβει από αντιθέσεις και διχασμούς. Σχεδόν η δημιουργία του ελληνικού Κράτους στηρίζεται άμεσα κι έμμεσα σε διχαστικές τάσεις που δεν έπαψαν να ταλανίζουν τους επαναστατημένους Έλληνες. Από μικροί ανατραφήκαμε με την ιδέα πως η διχόνοια κατέστρεψε τους Έλληνες αλλά η ομόνοια ήταν ο καλύτερος σύμμαχός τους για την επίτευξη ανώτερων σκοπών. Κι όμως σήμερα στην πιο σύγχρονη έκφανση της μικροπολιτικής μας ζωής, ισχυρίζομαι, ότι δεν πάσχομε τόσο από ουσιαστικές διχογνωμίες όσο από αλληλοκαλύψεις θέσεων και πολιτικών πρακτικών μεταξύ των δύο αστικών κομμάτων δηλ. της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑ.ΣΟ.Κ.. Μάλιστα θεωρώ ότι αυτή η αλληλοκάλυψη δίνει μεν στα κόμματα εξουσίας μια ασφάλεια και σιγουριά όσο αφορά τη διαδοχή τους στη διακυβέρνηση της χώρας σε βάρος όμως δυστυχώς σε αναθεωρητικές ή μεταρρυθμιστικές (εκσυγχρονιστικές) επιλογές. Η όσμωση των δυο κομμάτων ,(κατά την περίφημη πρόβλεψη του Anthony Downs, «Οικονομική Θεωρία της Δημοκρατίας», Παπαζήσης, Αθήνα, 1997), βαίνει αργά αλλά σταθερά τροχοπέδη στον εκσυγχρονισμό της πολιτικής μας μεσοπρόθεσμα.

Δεν είναι υποχρεωτικό η ευέλικτη εργασία να είναι επίσης επισφαλής. Παραδείγματα οργάνωσης της εργασίας ώστε να είναι και ευέλικτη (π.χ. part-time) και «ασφαλής» (με την έννοια του εργατικού δικαίου αλλά και της κοινωνικής προστασίας) υπάρχουν διεθνώς πολλά – σε λίγο θα αναφέρω κάποια. Το «ευέλικτο» κομμάτι της αγοράς εργασίας τείνει να απασχολεί εργαζόμενους που δεν ανήκουν σε συνδικαλιστικές οργανώσεις και που είναι ευάλωτοι στους χώρους δουλειάς έναντι του εργοδότη: μετανάστες, γυναίκες, νέοι, ανειδίκευτοι, και διάφοροι συνδυασμοί αυτών των ιδιοτήτων. Πρόκειται για κατ’ εξοχήν πρόβλημα συσχετισμού ισχύος, στο οποίο θα επανέλθω στη συνέχεια. Ο κατακερματισμός της αγοράς εργασίας παρατηρείται σε όλες τις Ευρωπαϊκές αγορές εργασίας, αλλά δεν είναι το ίδιο έντονος παντού. Για παράδειγμα, στις Σκανδιναβικές χώρες και στην Ολλανδία οι outsiders έχουν περισσότερη προστασία από ό,τι αλλού, ενώ στη Βρετανία και στην Ιρλανδία οι insiders έχουν λιγότερη ασφάλεια από ό,τι αλλού. Το χάσμα μεταξύ των δύο κόσμων είναι βαθύτερο στις αγορές εργασίας της Ηπειρωτικής Ευρώπης (Γερμανία, Γαλλία, Βελγιο κτλ.). Πουθενά όμως δεν είναι τόσο βαθύ όσο στην Ελλάδα.

Ας πούμε λοιπόν ότι υπάρχουν δυο χωριά κάπου στην ορεινή Ελλάδα. Ας ονομάσουμε αυτά τα χωριά το χωριό Α και χωριό Β. Τα δυο αυτά χωριά λοιπόν είναι αποκομμένα από τον υπόλοιπο κόσμο και εξαρτώνται το ένα από το άλλο για όλες τις βασικές τους ανάγκες. Το χωριό Α παράγει περισσότερο βιομηχανικά προϊόντα και το χωριό Β ασχολείται πιο πολύ με τον τομέα τροφίμων. Βέβαια και τα δυο χωριά παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες σε όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας, απλά έχουν εξειδικευτεί στους τομείς που είπα πιο πάνω. Για πολλά χρόνια λοιπόν αυτά τα δυο χωριά έχουν μια αρμονική εμπορική σχέση μεταξύ τους. Το κάθε ένα παράγει αρκετά έτσι ώστε να έχει επάρκεια για τις ανάγκες του και ανταλλάσσει με το άλλο, προϊόντα και υπηρεσίες που είτε δεν παράγει αρκετά, είτε δεν παράγει καθόλου. Η κατανομή της ανταλλαγής των προϊόντων και υπηρεσιών είναι έτσι ώστε οι εξαγωγές και οι εισαγωγές και στα δυο χωριά να είναι ίδιες. Δηλαδή τα δυο χωριά μεταξύ τους έχουν μηδέν εμπορικό έλλειμμα η πλεόνασμα.

Στη ζωή ισχύει ο χρυσός κανόνας ότι η πρόληψη κοστίζει γενικά λιγότερο από την θεραπεία. Αλλά η πρόληψη απαιτεί νοοτροπία συστηματικής πρόνοιας, μια ιδιότητα που δεν μας χαρακτηρίζει ούτε ως άτομα, ούτε ως κοινωνικό σύνολο. Θα αποφύγω να δώσω παραδείγματα, προκειμένου να επικεντρωθώ στο δημοσιονομικό πρόβλημα που μας καίει αυτή τη στιγμή. Δυστυχώς όλα όσα λέγαμε μερικοί τις τρεις τελευταίες δεκαετίες για τα ελλείμματα και το χρέος περιφρονήθηκαν και τώρα έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια δημοσιονομική κατάσταση εκτός ελέγχου, η οποία χειροτερεύει καθημερινά λόγω και της επιδεινούμενης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Προσωπικά έχω επιφυλάξεις αν αντιλαμβα-νόμαστε πως από το «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» καταλήξαμε στο «Η Ελλάδα ανήκει στους δανειστές της». Αλλά έστω και τούτη την ύστατη ώρα δεν αποκλείεται να μας έχουν μείνει αποθέματα δυνάμεων να αντιδράσουμε οικειοθελώς και να μην περιμένουμε να καταφθάσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Γι’ αυτό επιθυμώ να καταθέσω τις ακόλουθες σκέψεις.

O Καβάφης γράφει «…Εκ των μελλόντων οι σοφοί τα προσερχόμενα αντιλαμβάνονται … ενώ εις την οδόν έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί…». Ο Φρεντερίκ Μπαστιά υποστήριζε ότι ένας καλός οικονομολόγος διαφέρει από έναν κακό στο ότι ο πρώτος σε αντίθεση με τον δεύτερο μπορεί να προβλέψει μακροπρόθεσμα τις συνέπειες των μέτρων που εισηγείται. Τις συνέπειες της εφαρμογής του στην τραπεζική αγορά και στην οικονομία γενικότερα φαίνεται ότι αγνοεί και το σχέδιο των …σοφών της κυβέρνησης για την ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο εξαγγέλθηκε πρωθύστερα(;) πριν οποιαδήποτε τράπεζα δηλώσει ότι αντιμετωπίζει πρόβλημα δημιουργώντας αρνητική ψυχολογία στην πραγματική οικονομία. Η μόνη αληθοφανής δικαιολογία τής κυβέρησης είναι ότι το ίδιο λάθος σε διάφορες παραλλαγές γίνεται (ή υπαγορεύεται) στις μέρες μας από τις περισσότερες δυτικές κυβερνήσεις. Η μαύρη τρύπα των χρηματοπιστωτικών συστημάτων τους με διάφορα τεχνάσματα από μέρους των κυβερνήσεων επιχειρείται να κλείσει με χρήματα των φορολογουμένων. H κρατική παρέμβαση διασώζει τους πλούσιους -μετόχους και στελέχη των επενδυτικών κυρίως τραπεζών- σε βάρος των φορολογουμένων. Μας διαφεύγει ωστόσο μια λεπτομέρεια, τα χρήματα δεν επαρκούν. Οι ενισχύσεις του σχεδίου Πόουλσον αδυνατούν να καλύψουν έστω και το ένα τέταρτο της ζημιάς.

H συζήτηση για τη συναίνεση προϋποθέτει μια εκτενέστερη προσέγγιση του κρατικού φαινομένου. Στις μέρες μας, όπου το κράτος διατηρεί ένα ευρύ πεδίο κανονιστικής παρουσίας, η συναίνεση ως πολιτική έννοια, λαμβάνει χώρο κυρίως μέσα σ’ αυτό. Eκείνο που κατά νουν πρέπει να έχει ο προσεκτικός ερευνητής, δεν είναι μια αφηρημένη σύλληψη της συναίνεσης, ούτε μια ηθική στάση που διατηρεί απέναντί της. Tο ζητούμενο είναι το υλικό αντίκρυσμα μιας απροσδιόριστης καταρχήν και νεφελώδους έννοιας. Ποιό είναι λοιπόν το υλικό σώμα της συναίνεσης και οι αποφασιστικοί παράγοντες, που το καθορίζουν. Στη ζωή μέσα στις κοινωνίες, η συναίνεση αποτελεί προϋπόθεση της κοινωνίας των ατομικών συμφερόντων, της μερικής υποχώρησης, του ατομικού προς όφελος του συνόλου. H πολιτική διαδικασία είναι αυτή καθ’ εαυτή αποτέλεσμα της συναίνεσης. Στις συμβολαιακές θεωρίες, η έννοια που μας απασχολεί θεωρείται η βάση του κοινωνικού συμβολαίου. Η αρχή της πλειοψηφίας στη δημοκρατία εκφράζει της πρωταρχική συμφωνία – κυρίαρχο θεσμό των κοινωνιών, οι πλείονες να κυβερνούν και οι μειοψηφίες να ελέγχουν, με θεσμικό αντίβαρο τις καταστατικές εγγυήσεις του κράτους-δικαίου, τη συνταγματική κατοχύρωση των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών. Σύμφωνα με τα παραπάνω μπορεί να συμπεράνει κανείς, ότι η έννοια της συναίνεσης, ως κατ’ εξοχήν πολιτική έννοια μπορεί να είναι χρήσιμη για τους ανθρώπους και επωφελής για τη διατήρηση ενός στοιχειώδους κοινωνικού ιστού στο σώμα της κοινωνίας, από το σημείο αυτό όμως μέχρι την εξιδανίκευση της συναίνεσης και την αναγόρευσή της σε υπερπολιτική έννοια, μεσολαβεί μάλλον πολύ μεγάλο διάστημα.

Ο δοµικός ρόλος της βίας στην κοινωνία µας επιβεβαιώνεται µε τρόπο τραγικό. Ο θανάσιµος τραυµατισµός ενός νέου ανθρώπου από αστυνοµικό στα Εξάρχεια αποτελεί αποκρουστική υπενθύµιση (6/12/2008), όπως αποκρουστικό ήταν και το κύµα βανδαλισµών που ακολούθησε το τραγικό συµβάν των Εξαρχείων. Λίγες ηµέρες νωρίτερα, παραλίγο να θρηνήσουµε άλλο νεκρό όταν η βίαιη εισβολή σε εκδήλωση τµήµατος του Πανεπιστηµίου Αθηνών είχε ως συνέπεια το σοβαρό τραυµατισµό του προέδρου του τµήµατος (27/11/2008). Τα πιο πρόσφατα από µια σειρά συχνών και – δυστυχώς – προβλέψιµων γεγονότων. Προβλέψιµων διότι η κοινωνία µας πάσχει από δυο θεµελιώδη ελλείµµατα: το έλλειµµα εµπιστοσύνης σε θεσµούς και διαδικασίες και το έλλειµµα σε νόρµες πραγµατισµού και αυτοσυγκράτησης. Είναι ίσως υπερβολικό να λέγεται ότι ορισµένοι πολιτικοί σχηµατισµοί υποθάλπουν τη βία. Αναµφίβολα όµως παρατηρείται ένας εθισµός στην προσµέτρηση της βίας ως ενός ακόµη παράγοντα που µπορεί να αξιοποιηθεί στο πολιτικό παιχνίδι. Άλλωστε επί δεκαετίες το πολιτικό σύστηµα λειτουργούσε υπό τη δαµόκλειο σπάθη της τροµοκρατίας: πολιτικοί, επιχειρηµατίες, δικαστές, ήταν ανάµεσα σε όσους στοχοποιήθηκαν. Η δολοφονική βία και η απειλή της είχαν καταστεί παράγοντες συν-διαµόρφωσης των υλικών, ιδεατών και ψυχολογικών συνθηκών άσκησης δηµοσίων λειτουργηµάτων. Το ίδιο ισχύει για τα πανεπιστήµια. Με δεδοµένο ότι η βία και η απειλή προσφυγής σε αυτή χρησιµοποιούνται συχνά και στα όργανα συλλογικής διοίκησης των ΑΕΙ (συγκλήτους, Γ.Σ. τµηµάτων), αντιλαµβάνεται κανείς πόσο άσχετη µε την πραγµατικότητα είναι η «διοικητική αυτοτέλεια» των ΑΕΙ που ευαγγελίζεται το Σύνταγµα. Ποια αυτοδιοίκηση µπορεί να λειτουργήσει όταν τα συλλογικά όργανα διοίκησης αποφασίζουν υπό την ψυχολογική απειλή της βίας των «αντιεξουσιαστών» και των συµπαραστατών τους;

Ποιές είναι οι αιτίες της εξέγερσης των μαθητών; Τα σκάλδαλα και το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα; Το όραμα μιας καλλίτερης κοινωνίας; Η ανικανότητα της κυβέρνησης; Ποιός είναι ο στόχος των ξεσηκωμένων νέων; Αυτά κι άλλα πολλά ερωτήματα δημιουργούνται από την πανελλαδική εξέγερση των νέων στα γυμνάσια και τα λύκεια. Από τις απαντήσεις των ίδιων των παιδιών πάντως στους ρεπόρτερς των καναλιών προκύπτει ότι η αφορμή ήταν η δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου και οι αιτίες βρίσκονται μεταξύ άλλων στο ότι αμφισβητείται από κάποιους ο “δημόσιος και δωρεάν χαρακτήρας” της παιδείας, ότι το πολιτικό σύστημα είναι διεφθαρμένο, ότι το μέλλον τους δεν είναι εξασφαλισμένο κλπ. Αμφισβητώ σοβαρά, ότι οι μαθητές που ξεσηκώθηκαν δεν είναι υποκινούμενοι κι ότι οι κινητοποιήσεις τους είναι αποτέλεσμα αυθόρμητης διαμαρτυρίας και αυτοοργάνωσης. Το αποδεικνύουν οι δηλώσεις τους, η φρασεολογία και τα συνθήματά τους. Πίσω από μια φαινομενική φρεσκάδα διακρίνεις μια ξύλινη πολιτική ορολογία που συναντάται σε όλα τα αριστερά κινήματα διαμαρτυρίας και βίαιου ακτιβισμού της τρέχουσας δεκαετίας κατά της παγκοσμιοποίησης, του νεοφιλελευθερισμού κοκ.

Youth policy will be a significant policy issue at the next EP mandate, as well as the role of young people in the European societies and their empowerment to address the future challenges of economy, environment and globalization. In this aspect we strongly believe that EP elections will be a milestone in youth – related matters. At the same time, current and future European and national youth policies in Europe will face severe challenges and will need to address true needs of both young people and societies in general. Next EP mandate will have to discuss and push for policies that address the ongoing challenges of youth in the fields of education, unemployment, social cohesion, sustainable development and environment. More and more young people, as well as youth organizations all over Europe, in all levels (local, regional, national and European) are struggling to put their needs and wishes to the main political agenda. We feel that the time has come. European societies in general see the urgent need to do more for their young people. More and pore people recognize that there is a clear and present danger for young people, never faced before in EU history: the next youth generation might live in much worse conditions, in every aspect, than its parents. And everybody wants this danger to be avoided, as soon as possible.

If a high salary makes one insensitive to the plight of the poor on wonders what qualifies the PPC employees to sympathise with their plight. Unfortunately nobody on that particular channel – or any other for that matter – felt the need to point out that the average monthly salary of the PPC employees exceeds the sum of 3,000 euros. In fact payroll costs at PPC have increased 22% since 2004 despite a 15% drop in personnel (through natural attrition not because of any managerial shake-up). This means that payroll per head has increased 37%, i.e. by 8, 5% every year. The problem with these highly paid Government appointees is not so much their behaviour as their number. There were 24,000 of them last June while best practice (as suggested in a recent report from the Booz Allen consultancy) dictates that there should not really be more than 18,000 of them. Now suppose Mr Athanassopoulos was willing and able to do a Vourloumis and introduce a voluntary retirement programme for PPC. If that were the case the savings in the corporation’s costs would amount to some 500 million euros per annum – thus returning it to profitability and negating the need for any significant tariff increases. This would happen only if no further salary increases were granted to the remaining personnel a policy that the present CEO seems to have some difficulty in grasping let alone implementing. The conclusion is clear. Left to its own devices a weak PPC management facing a ruthless union will always give in and ruin the corporation just as ‘Olympic Airways’ was ruined.