Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) εισέβαλλαν στην δημόσια ζωή τη δεκαετία του ’80. Η πρώτη γενιά τους, είχε έντονο το στοιχείο του «αντί». Έμεναν πέρα από τα κόμματα και τα κράτη και πρόβαλαν έντονα ένα μεγάλο αριθμό διαφορετικών, από τις κρατούσες, απόψεων. Στεκόταν στη γωνία και «χτυπούσαν».

Η δεύτερη γενιά τους, εμφανίστηκε τη δεκαετία του ’90. Ωρίμασαν, πολλαπλασιάστηκαν, δικτυώθηκαν διεθνώς, απόκτησαν πολιτική ισχύ και άρχισαν να «βάζουν πόδι» στον «δημόσιο χώρο». Αναλαμβάνοντας δημόσιες ευθύνες. «Ποιος σας διόρισε;», ρωτούσαν οι αφελείς. Και αδυνατούσαν να αντιληφθούν πως τα ερωτήματα του 1789, δεν είχαν νόημα λίγο πριν τον 21ο αιώνα. Το χαρακτηριστικό των οργανώσεων δεύτερης γενιάς, ήταν το προσπέρασμα του «αντί». Τη θέση του πήρε η «παράλληλη με το κράτος και τα κόμματα ανάληψη δημόσιας ευθύνης».

Η εισβολή της τρίτης γενιάς, δεν έγινε αντιληπτή. Πέρασε αθορύβως, αν και ανατρέπει πλήρως τους κανόνες της τρέχουσας πολιτικής!

Δημιουργούνται ειδικώς και αναλαμβάνουν δημόσιες ευθύνες «κατ’ ανάθεση», με θεσμοθετημένη χρηματοδότηση εκ μέρους του κράτους.

Οι οργανώσεις αυτές, ανατρέπουν πλήρως τα αυτονόητα της διακυβέρνησης. Λειτουργούν αυτόνομα, χαράζουν πολιτικές μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και δεν υπάγονται στη διοίκηση! Βέβαια εδώ απαιτείται και αλλαγή όρων. Πρόκειται, μάλλον, για «μη κρατικά υποκείμενα» που ασκούν -τέως- δημόσιες εξουσίες, εκφράζουν «κοινωνικά» αλλά όχι κρατικά συμφέροντα και χαράζουν δικές τους πολιτικές εκτός της ιεραρχικής εξάρτησης από τη διοίκηση!

Τα ιδιόμορφα αυτά υποκείμενα εισέβαλλαν και κυριαρχούν, πλέον, σε δύο τομείς της δημόσιας ζωής. Ή αλλιώς, η πολιτική και η διαχειριστική ευθύνη για τις δημόσιες υποθέσεις στον χώρο της αποασυλοποίησης και -σε λίγο- των ναρκωτικών, δεν ασκείται πλέον από το κράτος αλλά από τέτοια υποκείμενα! Το φαινόμενο, από τη φύση του, είναι σημαντικό. Όχι μόνο γιατί ολόκληροι τομείς -και όχι μεμονωμένες δράσεις- παραχωρούνται σε μη κρατικά υποκείμενα! Αλλά και γιατί το σχετικό σνομπάρισμα της πολιτικής προς τις ΜΚΟ, παύει να έχει λόγο ύπαρξης. Οι δεύτερες δεν είναι «το άλλο», το χαριτωμένο, το αλτρουϊστικό, που βρίσκεται εκτός της πολιτικής. Λειτουργούν σε καθεστώς συνευθύνης με το κράτος, οι δράσεις τους είναι δημοσίου συμφέροντος -τουλάχιστον τόσο, όσο η διαχείριση της ΔΕΗ ή του ΟΣΕ- και αποτελούν αντικείμενο πολιτικής! Μια νέα σύλληψη του κράτους είναι, πλέον, αναγκαία. Με διευρυμένη μορφή του που να περιλαμβάνει τόσο το δημόσιο (υπουργεία, ΝΠΔΔ, ΔΕΚΟ), όσο και το ιδιωτικό (ΜΚΟ) που εκφράζει την κοινωνία των πολιτών! Ιδού πεδίον δόξης λαμπρό για συνταγματολόγους και για θεωρητικούς της διοικητικής επιστήμης!

Προσπερνώ τις αιτίες που επέβαλλαν στις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ την παραχώρηση αυτών των εξουσιών. Σημειώνω, όμως, ότι αυτό έγινε με έντονη συναίνεση του Συνασπισμού και με το ΚΚΕ να πατάει σε δύο περβάζια. Στις εξαιρετικές αυτές ρυθμίσεις, καταγράφεται ένα μόνο αρνητικό. Η διαπίστωση, ότι -δυστυχώς- οι δύο αυτές παραχωρήσεις εξουσίας, δεν έγιναν «με άποψη» συνευθύνης κράτους και κοινωνίας πολιτών. Η άρνηση των κομμάτων και του κράτους να λειτουργήσουν σε συνθήκες συνύπαρξης με ισχυροποιούμενη κοινωνία πολιτών και η άγνοια της πολιτικής να σχεδιάσει «μη κρατικές αλλά κοινωνικές δράσεις» σε συνθήκες «εταιρικών σχέσεων» μαζί τους, φάνηκε ανάγλυφα! Η παγκοσμίως επιτυχής συνταγή για παραχώρηση δημόσιας εξουσίας σε μη κυβερνητικές οργανώσεις, (Μητρώο – διαπίστευση – προδιαγραφές ανάθεσης – σύμβαση παραχώρησης – αξιολόγηση) δεν προβλέφθηκαν.

Ας είναι! Η παραχώρηση δημόσιας εξουσία για την αποασυλοποίηση, οφείλεται στο …. BBC! Εξέθεσε τη χώρα με τις εικόνες από τη Λέρο και επέβαλλε γρήγορες λύσεις με δημιουργία νέων δομών αποασυλοποίησης μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Η διαδικασία ήταν απίθανη στη σύλληψη! Τελικά τα -τυπικώς Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης, ουσιαστικώς δομές αποασυλοποίησης- είναι περισσότερες από 100 και τις διαχειρίζονται ιδιόμορφες ΜΚΟ! Πολλά από αυτά με υποδειγματικό παρελθόν στο χώρο. Αποτέλεσμα; Οι μυημένοι θεωρούν πως δεν υπάρχει σύγκριση της διαχείρισης αυτών, σε σχέση με τη μετριότατη διαχείριση των κρατικών δομών.

Η δημιουργία φορέων για την υποστήριξη των χρηστών ουσιών, είναι επιλογή της ΝΔ. Αλλά και … ολίγον επιβεβλημένη (λόγω αδυναμίας μαζικών προσλήψεων). Με το νομοσχέδιο που θα ψηφιστεί σε λίγο, το κράτος περιθωριοποιείται υπέρ μη κρατικών υποκειμένων. Παράπλευρη ωφέλεια; Το τέλος μίας οδυνηρής εκδοχής κρατισμού. Του μονοπωλίου της επιστημονικής αλήθειας, ως προς τις μεθόδους αντιμετώπισης της εξάρτησης, τελευταίο κατάλοιπο της σταλινικής εκδοχής της επιστήμης, που οδήγησε άξιους επιστήμονες στα δικαστήρια! Πρώτη εντύπωση όσων δικαιούνται δια να ομιλούν; Ομόφωνα, σχεδόν, οι ειδικοί πανηγυρίζουν!

Κάποιοι προσθέτουν στις τρίτης γενιάς οργανώσεις και μία τρίτη, ακόμα πιο ιδιόμορφη, μορφή φορέα. Η παραχώρηση της εξουσίας διαχείρισης των Εθνικών Πάρκων, είναι πρωτότυπη ελληνική πατέντα και χρεώνεται στους Κ. Λαλιώτη, Β. Παπανδρέου! Επέλεξαν ένα ιδιόμορφο φορέα με μορφή Ν.Π.Ι.Δ και με μεικτά χαρακτηριστικά. Και δημόσιας υπηρεσίας (παραμένει εποπτευόμενος). Και Ανεξάρτητης Αρχής (απαιτούνται ειδικά επιστημονικά προσόντα για τη θέση του προέδρου). Και κοινωνικής οργάνωσης (η πλειοψηφία των μελών στο Δ.Σ. δεν είναι υπάλληλοι, συμμετέχουν εκπρόσωποι ΜΚΟ σε αυτό και η αυτονομία στη λήψη αποφάσεων είναι μεγίστη -εκτός αν ο υπουργός ασκήσει βέτο, κάτι που ποτέ δεν έγινε- κ.λπ).

Οι ΜΚΟ τρίτης γενιάς, μπήκαν ορμητικά στη δημόσια ζωή! Και η επίσημη πολιτική, αντί να ρυθμίζει τις σχέσεις τους με το κράτος, είτε -φοβισμένη για την απώλεια της εξουσίας της- τις υπονομεύει, είτε αδιαφορεί, είτε -απλώς- δεν γνωρίζει το «πώς;» θα ρυθμίσει πρωτόγνωρα φαινόμενα όπου ο «άλλος» είναι συνεργάτης και όχι υφιστάμενος!

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Τα Νέα” (23-8-2005)

Νικήτας Λιοναράκης

Δημοσιογράφος-αντιπρόεδρος της Greenpeace

Επικοινωνία: nilionΑΤotenet.gr