Outsourcing: Η Επόμενη Βιομηχανική Επανάσταση;
Ιούν 17th, 2006 | Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος| Κατηγορία: Ελλάδα, Κόσμος, Οικονομικά, Πολιτική |
Email This Post
|
Print This Post
|
Πρόσφατα δημοσιεύθηκε ένα πολύ σημαντικό άρθρο στο εγκυρότατο επιστημονικό περιοδικό των ΗΠΑ Foreign Affairs (Εξωτερικές Υποθέσεις, Μάρτιος/Απρίλιος 2006, Τόμος 85, No2). Το περιοδικό ασχολείται με θέματα διπλωματίας, εξωτερικής πολιτικής και οικονομικών. Ο τίτλος του άρθρου είναι: «Offshoring: The Next Industrial Revolution». Συγγραφέας του άρθρου είναι ο Alan Blinder, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Princeton των ΗΠΑ. Το περιοδικό Foreign Affairs εκδίδεται από το Αμερικάνικο Think Tank με τίτλο “Council on Foreign Relations”. Ο όρος Think Tank (Δεξαμενή Σκέψης) αναφέρεται σε μη κερδοσκοπικά Ινστιτούτα ανάλυσης πολιτικών, γεωστρατηγικών και οικονομικών θεμάτων στα οποία συμμετέχουν ειδικευμένοι επιστήμονες, οι οποίοι αναλύουν και προβλέπουν μελλοντικά παγκόσμια πολιτικοοικονομικά γεγονότα. Η εγκυρότητα των προβλέψεων του συγκεκριμένου περιοδικού δεν αμφισβητείται από κανέναν καθώς αυτές οι προβλέψεις, κατά το μεγαλύτερο ποσοστό, μεταμορφώνονται μελλοντικά σε πραγματικά πολιτικά γεγονότα. Σύμφωνα δε, με τον Νόαμ Τσόμσκι, (από τους μεγαλύτερους Αμερικάνους φιλόσοφους-διανοητές, πολέμιος της παγκοσμιοποίησης, κατέχει την έδρα Γλωσσολογίας στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης-ΜΙΤ), όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Δύο ώρες διαύγειας», Εκδόσεις Λιβάνη, το περιοδικό Foreign Affairs αποτελεί «τη σημαντικότερη επιθεώρηση σε θέματα διεθνούς πολιτικής».
Το άρθρο διαπραγματεύεται το οικονομικό φαινόμενο του λεγόμενου «offshore outsourcing» ή όπως έχει καθιερωθεί για λόγους συντομίας: «outsourcing». Ως outsourcing θεωρούμε την μετανάστευση των εργασιών, αλλά όχι των ανθρώπων που εκτελούν αυτές τις εργασίες, από τις πλούσιες-ανεπτυγμένες χώρες στις φτωχές-αναπτυσσόμενες χώρες. Για παράδειγμα, μπορούμε να αναφέρουμε το φαινόμενο μετανάστευσης Ελληνικών επιχειρήσεων σε χώρες της Βαλκανικής και την απώλεια εκατοντάδων θέσεων εργασίας Ελλήνων εργαζομένων. Στις ΗΠΑ, όπου συναντάται το ίδιο φαινόμενο, έχει υπολογισθεί ότι μέχρι σήμερα, έχουν χαθεί περίπου ένα εκατομύριο θέσεων εργασίας εξαιτίας του outsourcing. Το ποσό αυτό, ίσως φαίνεται τεράστιο για τα Ελληνικά δεδομένα, ωστόσο στην γιγαντιαία και ευέλικτη αμερικάνικη αγορά εργασίας, αυτές οι απωλεσθέντες θέσεις αναπληρώνονται από νέες θέσεις εργασίας μέσα σε δύο μόλις εβδομάδες! Το μέγεθος και σημασία του φαινομένου outsourcing, δεν έχει αναδειχθεί ακόμη σε όλες του τις διαστάσεις: μόλις μετά βίας βλέπουμε μία απειροελάχιστη κορυφή μεγέθους καρφίτσας από το τεράστιο παγόβουνο που βρίσκεται από κάτω μας. Σύμφωνα δε, με τη γνώμη του περιοδικού, το φαινόμενο outsourcing δεν πρόκειται να σταματήσει και δεν πρέπει οι κυβερνήσεις να το εμποδίσουν, καθώς αυτό, τελικά, σε μακροχρόνιο ορίζοντα, δεν πρόκειται να αποβεί καταστροφικό για τις οικονομίες και τις θέσεις εργασίας. Οι λόγοι εξηγούνται παρακάτω.
Οι οικονομολόγοι, παραδοσιακά, διαιρούν τα προϊόντα σε δύο κατηγορίες: τα εμπορεύσιμα και τα μη-εμπορεύσιμα. Κάθε προϊόν που μπορεί να τοποθετηθεί σε ένα κουτί και να αποσταλεί σε έναν χρήστη-πελάτη, θεωρείται εμπορεύσιμο. Αντιθέτως, κάθε προϊόν το οποίο δεν μπορεί να τοποθετηθεί σε κουτί ώστε να πουληθεί (π.χ. οι υπηρεσίες) θεωρείται μη-εμπορεύσιμο. Η παραδοσιακά στενή αυτή οικονομολογική αντίληψη στο μέλλον θα καταρρεύσει καθώς η διαφοροποίηση των προϊόντων δεν θα έγκειται πλέον μεταξύ προϊόντων που τοποθετούνται σε κουτιά και μη, αλλά μεταξύ υπηρεσιών που μεταφέρονται και παραδίδονται ηλεκτρονικά στον πελάτη-χρήστη και σε αυτές που δεν μπορούν να μεταφερθούν.
Η πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση ώθησε τους αγρότες από τις παραδοσιακές αγροτικές ασχολίες προς τη βαριά βιομηχανία. Η μεταβολή αυτή ήταν τρομερά μαζική και επηρέασε εξίσου δραματικά τον τρόπο ζωής των εργαζομένων, τα εκπαιδευτικά συστήματα και τις ίδιες τις κυβερνήσεις. Η δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση δημιούργησε νέα ανακατάταξη στις θέσεις εργασίας: από την στενή βιομηχανική παραγωγή προς τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Σήμερα βρισκόμαστε στην απαρχή της τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης: την εποχή της πληροφορίας. Η φθηνή και γρήγορη μεταφορά πληροφοριών θα διαδραματίσει τον βασικότερο ρόλο σε αυτή την επανάσταση. Ως λαός, πρέπει να κατανοήσουμε τη δραματικότητα αυτών των γεγονότων που ήδη έχουν ξεκινήσει. Μία Βιομηχανική Επανάσταση δεν αντιμετωπίζεται εύκολα καθώς επιφέρει δραματικές αλλαγές στις κοινωνίες και απαιτεί τρομερή ευελιξία εκ μέρους όλων μας: λαού και κυβέρνησης. Ωστόσο, αυτό δεν θα πρέπει να μας φοβίζει. Το γεγονός της μαζικής μετάλλαξης της αγροτικής κοινωνίας σε βιομηχανική κοινωνία, κατά την πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση, δεν σήμαινε απαραίτητα και την απώλεια εκατομμυρίων αγροτικών θέσεων εργασίας καθώς οι περισσότεροι αγρότες μεταβλήθηκαν σε βιομηχανικούς εργάτες. Δηλαδή, απλά υπήρξε μεταβολή στο είδος των εργασιών. Το ίδιο συνέβη και στην δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση: η βαριά βιομηχανία στις ανεπτυγμένες χώρες δεν εξαφανίσθηκε τελείως. Απλά, υπήρξε μαζική μετατόπιση εργαζόμενων από τη βαριά βιομηχανία προς τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Το γεγονός αυτό δεν μετέβαλλε ουσιαστικά τους δείκτες ανεργίας. Γι’αυτόν ακριβώς το λόγο δεν πρέπει να ανησυχούμε με την επερχόμενη τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση τα πρώτα αποτελέσματα της οποίας ήδη αντιλαμβανόμαστε ως χώρα. Αρκεί σαν λαός να αντιληφθούμε γρήγορα τις δραματικές αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας και να προσαρμοστούμε σε αυτές χωρίς αγκυλότητες και στενές μικροπολιτικές αντιλήψεις.
Ποιές είναι όμως οι θέσεις εργασίας οι οποίες κινδυνεύουν περισσότερο από το φαινόμενο του outsourcing; Για να το κατανοήσουμε αυτό, θα πρέπει πρώτα να εξηγήσουμε ποιά είναι η ουσιαστική διαφορά μεταξύ των παρεχόμενων υπηρεσιών που μπορούν να μεταφερθούν ηλεκτρονικά και σε αυτές που δεν μπορούν. Οι υπηρεσίες που δεν μπορούν να μεταφερθούν ηλεκτρονικά έχουν ένα κύριο χαρακτηριστικό: αυτό της διαπροσωπικής επαφής. Ας σκεφτούμε το γκαρσόνι, τον αστυνομικό, τη νοσοκόμα ή τον ψυχοθεραπευτή. Όλες αυτές οι υπηρεσίες απαιτούν την προσωπική επαφή μεταξύ του παροχέα και του πελάτη. Ας σκεφτούμε τώρα τον λογιστή, μία τηλεφωνήτρια, έναν σύμβουλο επιχειρήσεων ή έναν γιατρό χειρουργό. Στο σύγχρονο τεχνολογικό περιβάλλον, οι παρεχόμενες υπηρεσίες που μπορούν να προσφέρουν οι παραπάνω επαγγελματίες δεν απαιτούν απαραίτητα την προσωπική επαφή με τον πελάτη-χρήστη της υπηρεσίας. Ο παροχέας μπορεί να βρίσκεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τον χρήστη. Στη νέα οικονομική πραγματικότητα, λοιπόν, που ήδη δημιουργείται, οι υπηρεσίες που δεν απαιτούν προσωπική επαφή είναι και αυτές που μπορούν να παρασχεθούν ηλεκτρονικά και άρα κινδυνεύουν περισσότερο. Η πρόβλεψη δε που αφορά το κόστος των παρεχόμενων υπηρεσιών, άρα και τους αντίστοιχους μισθούς, είναι ότι οι μισθοί στις παρεχόμενες υπηρεσίες που απαιτούν προσωπική επαφή θα αυξηθούν σε σχέση με τους μισθούς στις μη-διαπροσωπικές υπηρεσίες.
Τί προτείνεται όμως για την αντιμετώπιση του φαινομένου outsourcing; Κατ’αρχήν δεν πρέπει οι κυβερνήσεις να υιοθετήσουν οικονομικά εμπόδια στην έλευση του φαινομένου. Όπως σε κάθε Βιομηχανική Επανάσταση, οι κοινωνίες και οι οικονομίες προσαρμόσθηκαν σταδιακά, ελεύθερες από προστατευτισμούς και κρατικούς παρεμβατισμούς στις νέες καταστάσεις, έτσι θα γίνει και τώρα. Το σύστημα της ελεύθερης αγοράς προσαρμόζεται ταχύτατα και εύκολα σε κάθε νέα κατάσταση. Ο μόνος παρεμβατισμός που επιτρέπεται και επιβάλλεται εκ μέρους των κυβερνήσεων θα πρέπει να αφορά αποκλειστικά την προστασία, εκπαίδευση και βοήθεια των εργαζόμενων οι οποίοι πρώτοι θα αντιμετωπίσουν το φάσμα της προσωρινής ανεργίας λόγω του φαινομένου outsourcing. Η έκπληξη που διακατέχει τους γνώστες οικονομικών θεμάτων από την ανάγνωση αυτής της πρότασης είναι μεγάλη καθώς ήδη διαγράφεται μία τάση στους οικονομολόγους των ΗΠΑ να υιοθετούν οικονομικές πρακτικές Ευρωπαϊκού προσανατολισμού όπως η λήψη κοινωνικών μέτρων προστασίας ασθενέστερων οικονομικά ομάδων. Υπενθυμίζεται ότι μέχρι σήμερα, στην τρομερά ελεύθερη οικονομία των ΗΠΑ δεν χωράει κανένας κρατικός παρεμβατισμός και προστατευτισμός και καμία πολιτική κοινωνικών παροχών.
Ακολούθως, θα πρέπει να προσαρμοσθεί ταχύτατα το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Εδώ ακριβώς είναι το κλειδί της επιτυχίας της χώρας μας στην επερχόμενη τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση. Η ανάγκη για ταχύτατη, εκ των βάθρων, ριζική αναμόρφωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος, θεωρείται ο θεμελιώδης λίθος για την επιβίωση της χώρας μας στο τρομερά ανταγωνιστικό τεχνολογικό παγκόσμιο περιβάλλον. Δεν μιλάμε για τις απλές και ήδη καθυστερημένες αλλαγές που προσπαθεί να επιβάλλει η σημερινή κυβέρνηση στο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και που αντιμετωπίζεται με καταλήψεις και απεργίες στα Πανεπιστήμια. Οι αλλαγές που προσπαθεί να επιβάλλει η σημερινή κυβέρνηση στο εκπαιδευτικό σύστημα, έπρεπε να έχουν γίνει εδώ και 20 χρόνια. Είναι ήδη απελπιστικά αργά ακόμη και για αυτές τις αλλαγές. Οι αλλαγές που απαιτούνται επιβάλλεται να είναι ακόμη πιο δραστικές. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι στις ΗΠΑ ήδη έχει ξεκινήσει η συζήτηση για την επόμενη αλλαγή του υπάρχοντος εκπαιδευτικού τους συστήματος, το οποίο παρεπιπτόντως βρίσκεται ήδη 50 χρόνια μπροστά από το δικό μας. Παράδειγμα; Τον προηγούμενο μήνα στις ΗΠΑ πραγματοποιήθηκε ένας διαγωνισμός μεταξύ των Λυκείων της χώρας, κατά τον οποίο τα λυκειόπαιδα (ναι, τα λυκειόπαιδα) κατασκευάσανε πρότυπες διαστημικές στολές για την πρώτη αποστολή επανδρωμένου διαστημόπλοιου στον Άρη! Με λίγα λόγια, αυτή τη στιγμή στη χώρα μας ακόμη συζητάμε αν πρέπει να υιοθετήσουμε τον … τροχό και μάλιστα κάποιοι αντιδρούν σε αυτό.
Όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν παρά την περιγραφή των παγκόσμιων γεγονότων τα οποία ήδη εξελίσσονται. Ο καθένας στέκεται κριτικά απέναντι σε αυτά τα γεγονότα και αναλόγως πράττει. Οι εποχές που έρχονται είναι οι πιο κρίσιμες για τη χώρα μας. Είναι στο χέρι μας να διαλέξουμε σαν λαός τί επιτέλους θέλουμε. Οι Έλληνες νέοι όμως, αν «θέλουν τον κόσμο και τον θέλουνε τώρα» (όπως χαρακτηριστικά είχε δηλώσει κάποτε ο Jim Morrison, αμερικάνος επαναστάτης τραγουδιστής του ροκ συγκροτήματος των Doors) θα πρέπει να σκεφτούν πολύ σοβαρά το νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον στο οποίο καλούνται να εργασθούν καθώς και … τα 300 εκατομμύρια – και πλέον – μορφωμένων νέων επιστημόνων από τις Ινδίες που τους περιμένουν στη γωνία!
————————————
ο Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος είναι Διπλ. Μηχανικός Παραγωγής & Διοίκησης Πολυτεχνείου Κρήτης (M.Eng.). Μπορείτε να διαβάσετε το προσωπικό του blog εδώ.
Σωστό! Ειλικρινά δεν το αμφισβητώ!
Για να σκεφτώ όμως…
Από τους χιλιάδες υπαλλήλους, Τραπεζικούς, Δεητζήδες, Οτετζήδες, Φορατζήδες κλπ. πόσοι έρχονται ή πόσοι θα έρχονται σ’ επαφή με το κοινό σε 10 χρόνια; Ελάχιστοι! Alarm!!!… Δεν θα φύγουν μόνο οι κοπτοράπτες, οι φασονατζήδες και οι γαζώτριες!
Υπάρχει λοιπόν άμεσος κίνδυνος να απαιτηθεί ολοκληρωτική μεταβολή του οικογενειακού και επαγγελματικού προσανατολισμού του Νεοέλληνα. Θα αναγκασθεί να αναδείξει σε περιζήτητες άλλες μορφές εργασίας (πιο απαιτητικές σε επαφή…), για να εξασφαλίσει την δυνατότητα παραμονής του κοντά στο σπίτι που έκτισε, αλλά και το παραδοσιακό “παρε-δώσε” που έχει συνηθίσει και επενδύσει σ’ αυτό… Δείχνουν αρκετά ελκυστικοί οι Αγροφύλακες , Αστυφύλακες κλπ. Λάβετέ το υπ’ όψιν στα μηχανογραφικά των σχολών. Άλλωστε ήδη το ζούμε!
Έχουμε βέβαια ως απόδειξη της παραπάνω αλήθειας και το παράδειγμα της “πρωτοπορίας” της χώρας μας!
Διακυβέρνηση και Κεφάλαιο που σαφέστατα δεν έχουν ουδεμία “επαφή” με τον Νεοέλληνα, έχουν ήδη μεταφερθεί από χρόνια στο εξωτερικό!
Το “θέλω τον κόσμο και τον θέλω τώρα” του Morrison ή το “I want it all” του μεγάλου Freddie Mercury είναι φράσεις που δέχεσαι να τις ακούς από κάποιους καλλιτέχνες από τους οποίους ξέρεις ότι θ’ ακούσεις και το κάτι παραπάνω – θ’ ακούσεις και την υπερβολή. Είναι γελοίο όμως να το ακούς από τον κάθε τυχάρπαστο.
Πάντως δε συμφωνώ με το ότι αυτές οι θέσεις εργασίας που χάνονται – εξαφανίζονται ως αποτέλεσμα των νέων τεχνολογιών και του outsourcing αναπληρώνονται έτσι απλά και χαρούμενα – και ότι επειδή αυτό φαίνεται να γίνεται τώρα (και μέσα σε 2 βδομάδες) θα εξακολουθήσει να γίνεται χωρίς απώλειες και στο μέλλον. Από την άλλη δε συμφωνώ και με τις κινδυνολογίες που ακούγονται και τους φόβους που έχουν οι συνεχώς μουρμουρίζοντες (κλασικοί οσφυοκάμπτες αριστεροί κυρίως) απέναντι σε κάθε τι καινούριο και κυρίως απέναντι στην ελεύθερη διακίνηση του εμπορίου.
Συγκλίνω πιο πολύ (στο μεσομακροπρόθεσμο μέλλον) σε αυτό που λέει ο Rifkin για αναγκαστικά λιγότερες θέσεις εργασίας στο (Jeremy Rifkin – The end of Work). Αυτή η αλλαγή – υποκατάσταση των θέσεων εργασίας που χάνονται από το Outsourcing δεν πιστεύω (για λόγους που ο Rifkin αναλύει πολύ καλά) ότι είναι δυνατό να αναπληρώνονται ες αεί. Το τι θα έχει αυτό ως αποτέλεσμα είναι πιο πολύ στη σφαίρα της μελλοντολογίας και αστρο-προβλέψεων (Λίτσα Πατέρα – Ολυμπία Καντούνη) παρά στη σφαίρα βάσιμων προσδοκιών.
Πάντως εμείς σα χώρα, με το ρυθμό των μπαρμπάδων που παίζουν με τις τάπες των βαρελιών στο Tennessee βλέποντας το χρόνο να περνάει, προετοιμαζόμαστε αποφασιστικά για το μέλλον που έρχεται.
Τα περί jobless recovery (για παράδειγμα) δεν τα λένε κάτι περίεργοι τύποι.
Το δούλεμα για το πόσο χαρούμενο είναι το jobless recovery το ρίχνουν οι ίδιοι οι αμερικανοί (Mark Fiore).
Άσε που όλο και περισσότερο δύσπιστος γίνεται κανείς στα νούμερα που παρουσιάζονται (από άλλα ‘νούμερα’).
Τελικά πόση ανεργία έχει αυτή η Σουηδία (ένα παράδειγμα), γιατί ό,τι θέλει να πει κανένας το ιδκαιολογεί με διάφορα στατιστικά:
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=4669&subid=2&pubid=241570
Τέλος πάντων, η ιστορία αυτή με την παράθεση αριθμών είναι πολλές φορές σαν την ανάλυση των ποδοσφαιρικών αγώνων που κάνουν κάτι περίεργοι τύποι αναφερόμενοι στην ‘κατοχή της μπάλας’ ως στατιστικού στοιχείου που δείχνει ποιος είχε τον έλεγχο του αγώνα (τη στιγμή που ξέρουμε ότι η έννοια κατοχή μπάλας δε λέει κάτι σαν έννοια – όπως λέει και ο άλλος, μόνο το 41-44 υπήρχε η κατοχή, όχι στο ποδόσφαιρο).
Εν τω μεταξύ, το χειρότερο είναι ότι βάζοντας το κεφάλι στην άμμο (με άλλα λόγια αποφεύγοντας να κοιτάξουν τι γίνεται στο εξωτερικό) το μόνο που καταφέρνουν είναι να μεταφέρουν την ημερομηνία των παραπάνω [αναγκαίων] μεταρρυθμίσεων σ’ένα πιο επίπονο μέλλον που αργά ή γρήγορα θα έρθει.
Winter 1966 Columbia J World Business, Margaret Chandler
Management Rights: Made in Japan
Outsourcing was very common in Japan back then!
—————
Ideological Economics
A prominent behavioral economist was wondering why people don’t buy stocks
when the price drops; when I told him it was because they don’t have
disposable income during a recession, he was startled.
We hear of how wonderful Japanese management was. No one manages to tell
us that young Japanese are eager to avoid it as oppressive. Yet every MBA
student is indoctrinated with the leftist ideology of “participative
management”. We hear that Japanese run on no inventory. Yet, recently, we
heard an analysis saying there was no inflationary inventory hoarding yet.
We hear that Japanese cars have wonderful quality. But Americans buy Japanese
cars when the oil price is high. And the small American cars are made with
foreign parts. Furthermore, American cars were too advanced for many of our
social dropout mechanics, who therefore told their customers to buy
Japanese. No one reminds us that outsourcing was a Japanese technique
described by Margaret Chandler in the 1960s.
We hear that most mergers are failures because they are resold. But when
someone sells a car or a house, it’s rarely called a failure. Companies are
bought or sold to deal with changes in the environment, such as inflation,
taxes, or supply shocks.
Lastly, we were told how wonderful Japanese customer service was. During
the late 1980s, USA customer serice was excellent. Lack of inflation made
every additional customer worthwhile. Giving the customer a bit extra had
minimal costs. In the 1970s and now in 2006, firms avoid the slightest
contact wih customers: they will have you talk to machines or offshore
workers and will avoid making the slightest concession because of
inflationary paranoia.
A salaried corporate economist recently insisted the Carter inflation
wasn’t so bad, and it was caused by the Reagan budgets, anyway. How did we
get to the point that our experts are oblivious to the obvious if it
contradicts their ideology?
Το γεγονός ότι δεν απαντώ στα σχόλια των συναδέλφων bloggers στα κείμενά μου δεν σημαίνει ότι δεν τα παρακολουθώ. Αντιθέτως…Όλα τα σχόλια είναι αξιόλογα, απολύτως σεβαστά και έχουν τα δικά τους επιχειρήματα…Στόχος μου δεν είναι να μεταπείσω τους διαφωνούντες ώστε να συμφωνήσουν με τη δική μου άποψη όταν διαβάζουν ένα κείμενό μου…Άλλωστε, αρκετός χώρος μου διατίθεται για τα άρθρα μου από τους διαχειριστές του e-rooster…τα σχόλια ανήκουν στους…διαφωνούντες….
Με τιμή
Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος