του Διονύση Κατρανίτσα1

Επαναλαμβάνεται για δεύτερη φορά τον τελευταίο χρόνο το ίδιο σκηνικό «διαλόγου» για το μέλλον των λιμανιών της χώρας, ένας διάλογος με ειδικές αστυνομικές δυνάμεις, κραυγές και θρήνους αλλά στην ουσία κανένας δεν θέτει στη συζήτηση συγκεκριμένα ζητήματα αλλά και μια τεκμηριωμένη αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης και της διεθνούς πραγματικότητας.

Να ξεκαθαρίσω καταρχήν οτι δεν πρόκειται για μια πραγματική ιδιωτικοποίηση αλλά για μια προσωρινή παραχώρηση σε ιδιώτη ορισμένων διεργασιών. Νομικά μπορούμε να πούμε πως είναι ένας διαφορετικός τρόπος δημιουργίας, παροχής και λειτουργίας μιας δημόσιας υπηρεσίας.

Στην περίπτωσή μας η ιδιωτικοποίηση αφορά μόνο τις λιμενικές εργασίες και μάλιστα περιορίζεται στην μεταφορά και αποθήκευση εμπορευματοκιβωτίων. Είναι ένα μοντέλο ιδιωτικοποίησης που εφαρμόζεται σε χώρες της Ευρώπης και της Β.Αμερικής (στο 88% των μεγαλύτερων λιμανιών του κόσμου). Μόνο το 7% των μεγαλύτερων λιμανιών παγκοσμίως λειτουργούν με πλήρη κρατικό έλεγχο (Σινγκαπούρη, Ινδία και Αφρική). Υπάρχουν και μοντέλα πλήρους ιδιωτικοποίησης των λιμενικών διεργασιών (Μ.Βρετανία) που λειτουργούν με μεγάλη επιτυχία.

Σε αυτή την διαδικασία η διεθνής εμπειρία έχει αποτυπώσει τα οφέλη αλλά και τους κινδύνους που πρέπει να διαχειριστούμε σε κάθε περίπτωση.

Ανάμεσα στα σημαντικότερα πλεονεκτήματα μπορούμε να διακρίνουμε:
o Τις ιδιωτικές επενδύσεις από καταξιωμένους παράγοντες της αγοράς των εμπορευματοκιβωτίων διεθνώς που θα αυξήσουν την παραγωγικότητα και τον ανταγωνισμό.
o Την ανάπτυξη του εμπορίου, σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Επίσης την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας με στοιχεία της νέας παγκόσμιας οικονομίας.
o Καλύτερη κατανομή του κόστους των λιμενικών εργασιών.
o Αναδιανομή εισοδήματος και «εξουσιών» μέσω των μηχανισμών της αγοράς.
o Επιμερισμό των οικονομικών κινδύνων και στον ιδιωτικό τομέα.
o Αυξημένα έσοδα για τον κρατικό προϋπολογισμό όχι μόνο από τις πληρωμές για τα παραχωρούμενα δικαιώματα αλλά και από την αύξηση των φορολογικών εσόδων από τα εισαγόμενα και τα εξαγόμενα προϊόντα
o Μεταφορά τεχνολογίας μέσω εξελιγμένου εξοπλισμού και την εισαγωγή σύγχρονων συστημάτων διαχείρισης. Ταυτόχρονα καταφέρνουμε να έχουμε ταχύτερη ενσωμάτωση αυτών των τεχνολογιών και όσων νεότερων προκύψουν.
o Διαφανέστερο διαχειριστικό έλεγχο αφού ο ελεγκτής (κράτος) και ο ελεγχόμενος (ιδιώτης επενδυτής) δεν ταυτίζονται.
o Ταχύτερη ανταπόκριση των δραστηριοτήτων στα λιμάνια στις διεθνείς μεταβολές αλλά και στις απαιτήσεις της ζήτησης.

Είναι προφανές βέβαια πως η ιδιωτικοποίηση λιμενικών εργασιών περιλαμβάνει και ορισμένους κινδύνους ή απαιτεί και συνεκτίμηση συγκεκριμένων παραγόντων όπως:
• Την περίπτωση να παραμεριστούν συγκεκριμένες διεργασίες, οι οποίες εκτελούνται σε ένα δημόσιο λιμάνι, μια που ο ιδιωτικός φορέας θα ενδιαφερθεί μόνο με τις διεργασίες που θα μεγιστοποιήσουν τα οφέλη και θα του περιορίσουν το κόστος. Διεργασίες δηλαδή με σημαντικό κοινωνικό, περιβαλοντολογικό και οικονομικό αντίκτυπο χωρίς όμως οικονομικό ενδιαφέρον για τον ιδιωτικό φορέα λειτουργίας του λιμανιού. Εδώ όμως θα υπάρχει η συνύπαρξη και συμπληρωματική λειτουργία των κρατικών εταιρικών σχημάτων που θα καλύψουν αυτό τον κίνδυνο.
• Εφόσον δεν δημιουργηθούν συθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού σε μια διαδικασία ιδιωτικοποίησης υπάρχει ο κινδυνος ένα κρατικό μονοπώλιο να μεταλλαχθεί σε ένα ιδιωτικό μονοπώλιο. Στο διεθνές όμως περιβάλλον και στις συγκεκριμένες τοπικές συνθήκες ο ανταγωνισμός υπάρχει και σε διεθνές επίπεδο αλλά και σε τοπικό με την ταυτόχρονη ανταγωνιστική λειτουργία αρκετών λιμανιών.
• Η διαφοροποιημένη και ταυτόχρονη λειτουργία ιδιωτικών και κρατικών λιμενικών φορέων απαιτεί τον συντονισμό των επενδύσεων σε συμπληρωματικά κομμάτια της λειτουργίας τους. Μέσα από τις συμβάσεις παραχώρησης πρέπει να καλύφθεί και αυτή η περίπτωση.
• Πάλι μέσα από την σύμβαση παραχώρησης και τον αποκλεισμό της αποκλειστικής ή ιδιαίτερης χρήσης των λιμενικών υπηρεσιών πρέπει να καλύφθεί και ένας τελευταίος παράγοντας κινδύνου όπως η ευνοικότερη αντιμετώπιση των επιχειρηματικών συμφερόντων του ίδου του ιδιωτικού φορέα απέναντι στα συμφέροντα των εξωτερικών φορέων που χρησιμοποιούν το λιμάνι.

Τα πιθανά μειονεκτήματα/κίνδυνοι μπορούν να εξαλειφθούν ή να περιοριστούν δραστικά από τις πρόνοιες της ίδιας της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης. Πρέπει δηλαδή να υπάρξει μια ισορροπία του δημοσίου συμφέροντος με τα ιδιωτικά συμφέροντα του διαχειριστή, χωρίς όμως να φτάσουμε σε ένα υψηλό επίπεδο ρύθμισης που θα βλάψει την αποτελεσματικότητα ή την προβλεπόμενη βελτίωση των παρεχόμενων λιμενικών υπηρεσιών.

———————————————————————–

Σημειώσεις:

1. Ο Διονύσης Κατρανίτσας είναι επιχειρηματίας και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της Φιλελεύθερης Συμμαχίας [↩]