Η οικονομία-ελικόπτερο
Δεκ 25th, 2009 | Τάσος Αβραντίνης| Κατηγορία: Βιβλιοκριτικές |
Email This Post
|
Print This Post
|
Τι ακριβώς συνέβη τον Σεπτέμβριο του 2008; Γιατί πολλοί πολιτικοί σε όλο τον κόσμο έσπευσαν από την πρώτη στιγμή να χρεώσουν την οικονομική κρίση αποκλειστικά στην ελεύθερη αγορά; Και γιατί ο συντηρητικός Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, σχεδόν πανηγυρικά, διακήρυξε το τέλος του laissez-faire, ταυτόχρονα με την Άνγκελα Μέρκελ που διαπίστωνε ότι είναι αναγκαία η θέσπιση νέων αυστηρών ρυθμίσεων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα;
Εν τέλει, όμως, η οικονομική κρίση προέκυψε επειδή, όπως υποστηρίζουν οι οπαδοί του νέου παρεμβατισμού, δεν υπήρχαν οι αναγκαίες ρυθμίσεις; Κι αν συνέβη το αντίθετο; Αν δηλαδή η κρατική παρέμβαση και ο προστατευτισμός οδήγησαν αργά αλλά σταθερά στην κρίση; Σε ένα σημείωμα που συνυπογράψαμε με τον καθηγητή Γεώργιο Μπήτρο1 , δημοσιευμένο με το ξέσπασμα της χρηματοοικονομικής κρίσης, εξηγούσαμε ότι οι λόγοι που την προκάλεσαν ήσαν οι εξής:
1. Η διόγκωση του εξωτερικού χρέους των Ηνωμένων Πολιτειών. Η κατάσταση αυτή προέκυψε λόγω της αύξησης των εισαγωγών για κατανάλωση, σε συνδυασμό με τη μεγάλη αύξηση του ελλείμματος του ισοζυγίου πληρωμών που προκλήθηκε σε σημαντικό βαθμό από την ενεργειακή κρίση. Οι παραπάνω παράγοντες οδήγησαν σε αμφισβήτηση της αξιοπιστίας του δολαρίου, σε απαξίωση δηλαδή του αμερικανικού νομίσματος στις διεθνείς αγορές.
2. Το σταθερά αυξανόμενο από τις αρχές του 2000 δημοσιονομικό έλλειμμα, που είχε αποτέλεσμα τη διόγκωση του δημόσιου χρέους.
3. Η αλόγιστη αύξηση των δημοσίων δαπανών, παράλληλα με τη διατήρηση των επιτοκίων σε χαμηλά επίπεδα, και
4. Η παρέμβαση του πολιτικού συστήματος στην αγορά κατοικίας των ΗΠΑ, η οποία και προκάλεσε την οικονομική κρίση όταν έσπασε η «στεγαστική φούσκα».
Τι ακριβώς ήταν, όμως, αυτό που ονομάζουμε «στεγαστική φούσκα»; Στην πραγματικότητα, μιλάμε για μια αγορά κατοικίας σε εξαιρετική άνθηση, εξαιτίας στρεβλώσεων που προκάλεσε κατά κύριο λόγο η κρατική παρέμβαση και όχι η ελεύθερη αγορά. Μιλάμε, δηλαδή, για χορήγηση και διευκόλυνση πληθώρας στεγαστικών δανείων, χωρίς φροντίδα για τις απαραίτητες διασφαλίσεις αποπληρωμής τους. Δύο οιονεί κρατικοί οργανισμοί, οι Fannie Mae και Freddie Mac, ήταν καίριοι πρωταγωνιστές αφού εξαγόρασαν ή εγγυήθηκαν σχεδόν τέσσερα τρισεκατομμύρια δολάρια των χρεών από δάνεια για αγορά κατοικίας στις ΗΠΑ. Αυτά τα χρέη τα τιτλοποίησαν σε ομόλογα εκδόσεώς τους (agency bonds), τα οποία εγγυήθηκε το αμερικανικό Δημόσιο (Federal Agency for Housing Enterprise Oversight). Με τον τρόπο αυτό προσέλκυσαν το επενδυτικό ενδιαφέρον όλων των ειδικών επενδυτών, γιατί παρείχαν κρατική εγγύηση στο χρέος που ενσωμάτωναν, ενώ συγχρόνως εξασφάλιζαν μεγαλύτερες αποδόσεις από τα αντίστοιχα χρηματοοικονομικά προϊόντα των ιδιωτών ανταγωνιστών τους. Για το τελευταίο φρόντισε ακόμη περισσότερο η Ομοσπονδιακή Τράπεζα που μείωσε τα επιτόκια σε πρωτοφανώς χαμηλά επίπεδα. Η δράση των δύο αυτών ημικρατικών οργανισμών στην αγορά παραγώγων με την εγγύηση του αμερικανικού Δημοσίου δημιούργησε τεράστιες παρενέργειες στον ανταγωνισμό, καλλιέργησε αδικαιολόγητη εμπιστοσύνη στους επενδυτές και διάβρωσε σε μεγάλο βαθμό την εμπιστοσύνη στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου. Την ίδια στιγμή, η νομοθεσία πίεζε κι άλλο τις τράπεζες να αμβλύνουν (μέχρι μηδενισμού) τα κριτήρια πιστοληπτικής ικανότητας των πελατών τους για αγορά κατοικίας για λόγους κοινωνικής πολιτικής, υποχρεώνοντας τις τράπεζες να δίνουν δάνεια σε περιοχές που κατοικούσαν άνθρωποι που δεν είχαν τη δυνατότητα να τα αποπληρώσουν. Είχαν μάλιστα δημιουργηθεί και ισχυροί οργανισμοί συνεταιριστικού χαρακτήρα που ελέγχονταν από την αριστερή πτέρυγα του δημοκρατικού κόμματος, οι οποίοι προωθούσαν οι ίδιοι δάνεια πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων προς τις τράπεζες με μεθόδους πολιτικού πειθαναγκασμού… Στο μεταξύ, η τιτλοποίηση των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων και η περαιτέρω πώληση στη δευτερογενή αγορά του ενυπόθηκου δανεισμού υπό τη μορφή χρηματοοικονομικών προϊόντων επέτρεψε στις τράπεζες την αναπλήρωση των κεφαλαίων τους για να συνάψουν νέα δάνεια.
Η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων της FED (δηλαδή του εύκολου χρήματος), σε συνδυασμό με την ασφάλιση των καταθέσεων της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, ενίσχυσε κι άλλο την εμπιστοσύνη της αγοράς. Διάχυτη ήταν η πεποίθηση ότι το κράτος θα παρέμβει εάν η στεγαστική αγορά, κάποια στιγμή, ερχόταν αντιμέτωπη με μπελάδες. Το κράτος, δηλαδή, ενθάρρυνε την αγορά να τολμήσει να αναλάβει ρίσκα χωρίς τη δική του άμεση παρουσία, το οποίο ωστόσο ορθώς θεωρήθηκε ότι εγγυούνταν τους κινδύνους. Πολύ εύστοχα η πρακτική αυτή είχε χαρακτηριστεί ιδιωτικοποίηση των κερδών και κοινωνικοποίηση των οικονομικών απωλειών.
Τα πράγματα όμως δεν είχαν εσαεί ευθύγραμμη πορεία. Κι όταν οι τιμές των κατοικιών στις ΗΠΑ, για πρώτη φορά μετά από μακρά περίοδο σταθερής ανόδου άρχισαν να μειώνονται, η αγορά άρχισε να συνειδητοποιεί ότι σημασία δεν είχαν οι αξίες των εξασφαλίσεων για τις οποίες έγραφαν οι τράπεζες, αλλά οι πραγματικές αξίες των περιουσιακών στοιχείων που εξασφαλίζονταν με τις υποθήκες. Μια ακόμη άστοχη σειρά νομοθετικών παρεμβάσεων συνετέλεσε καίρια στη δημιουργία πανικού. Σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία, οι τράπεζες υποχρεώνονταν να αναπροσαρμόσουν τις αξίες των εξασφαλίσεων στους ισολογισμούς τους σε χαμηλότερα επίπεδα με βάση τις νέες μειωμένες αξίες των ακινήτων. Κατ’ ουσίαν, δηλαδή, οι τράπεζες εξαναγκάζονταν σε μαζικές «όσο όσο» πωλήσεις. Mε αδιάσειστα επιχειρήματα, στατιστικά στοιχεία και διεξοδική εις βάθος ανάλυση, ο γνωστός οικονομολόγος και συγγραφέας του περίφημου Basic Economics, Τόμας Σόουελ, περιγράφει τις καταστρεπτικές συνέπειες της κρατικής παρέμβασης στην αγορά ακινήτων στο νέο βιβλίο του The Housing Boom and Bust (Η έκρηξη της αγοράς κατοικίας και η πτώχευση).2
Σε τελική ανάλυση αν κύριος υπαίτιος της κρίσης ήταν η φούσκα στην αμερικανική αγορά κατοικίας, τότε τεράστια ευθύνη έχουν αυτοί που γέμισαν τη φούσκα με εύκολο χρήμα (η κρατική FED που επιχειρούσε με τα χαμηλά επιτόκια να παρέμβει στον οικονομικό κύκλο) και αυτοί που έκαναν τα τειχώματα της φούσκας άκαμπτα και καθυστέρησαν την διάρρηξή τους, με αποτέλεσμα η κρίση που προέκυψε να πάρει καταστροφικές διαστάσεις. Δηλαδή οι έμμεσες και άμεσες εγγυήσεις του κινδύνου από το κράτος και οι αδυναμίες του συστήματος διοίκησης των τεράστιων εισηγμένων εταιρειών (προπαντός των τραπεζών), που διαφοροποιούν τόσο τα κίνητρα των –κατεστραμμένων πλέον πραγματικών ιδιοκτητών/μετόχων– από αυτά των κατά σύστημα υπεραμειβόμενων χρυσοφόρων διοικούντων, ώστε να δημιουργούν τη δική τους αυτοτελή στρέβλωση στο καπιταλιστικό σύστημα.
Ιδίως με δεδομένο ότι ακριβώς αυτές οι τεράστιες επιχειρήσεις (π.χ. οι τράπεζες, οι μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες κ.λπ.) δεν αφήνονται, όπως αποδείχθηκε, από το κράτος να καταρρεύσουν και να κλείσουν, όπως έκλεισαν οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Διότι ας μην ξεχνάμε ότι τα χρήματα των φορολογουμένων δεν πήγαν στη διάρκεια της κρίσης κατά κύριο λόγο σε κοινωνική πολιτική, αλλά στη στήριξη με τρισεκατομμύρια δολάρια των αποτυχημένων τεράστιων εισηγμένων επιχειρήσεων.
Η εξήγηση της οικονομικής κρίσης ως αποτέλεσμα σειράς κρατικών παρεμβάσεων βρίσκει σύμφωνους πολλούς κορυφαίους οικονομολόγους σε όλο τον πλανήτη. Σημείο αναφοράς, βεβαίως, παραμένει πάντοτε η μελέτη του Τζον Τέιλορ, Getting Off Track: How Government Actions and Interventions Caused, Prolonged, and Worsened the Financial Crisis.3 Εξαιρετικές ιδέες, ωστόσο, συνεισφέρει στη σχετική συζήτηση των οικονομολόγων ο Σουηδός καθηγητής Γιόχαν Νόρμπεργκ, senior fellow σε ένα από τα επιδραστικότερα ιδρύματα πολιτικής έρευνας των ΗΠΑ, του Cato Institute, στο νέο του βιβλίο Financial Fiasco. How America’s Infatuation with Home Ownership and Easy Money Created the Economic Crisis, ήδη γνωστός ευρέως εδώ και έξι χρόνια χάρη στο βιβλίο του In Defense of Global Capitalism.4
Στα 36 του, ο Νόρμπεργκ θεωρείται από τα πιο διεισδυτικά «μυαλά» της σύγχρονης φιλελεύθερης σκέψης και ξεχωρίζει για την αναλυτική του σκέψη. Στο τελευταίο του βιβλίο αναλύει με στέρεα επιχειρήματα όσα ήδη αναφέρθηκαν και αναρωτιέται: αν οι συστηματικές και απολύτως αλληλοσυνδεόμενες παρεμβάσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, της FED και του Department of Housing and Urban Development, δεν αποτελούν κρατική παρέμβαση, τότε πώς ακριβώς εννοούμε την κρατική παρέμβαση;
Η αγορά, σύμφωνα με τον Νόρμπεργκ, δεν είναι τίποτε άλλο από τα δισεκατομμύρια των αποφάσεων που λαμβάνονται σε παγκόσμιο επίπεδο με βάση προσωπικές σταθμίσεις και άγνωστες στους υπόλοιπους επιδιώξεις. Η κρατική παρέμβαση, τονίζει, μπορεί να ενισχύσει το ένστικτο «αγέλης» της αγοράς και να φουσκώσει τις οικονομικές προσδοκίες δανειοληπτών, δανειστών, τραπεζιτών, χρηματιστών, αλλά και πολιτικών και γραφειοκρατών. Η δημιουργία οποιασδήποτε «αγέλης», όμως, εκτός των άλλων, επιτρέπει στους πολιτικούς και στους γραφειοκράτες να πείθουν ότι, όποτε θεωρούν εκείνοι χρήσιμο, είναι αναγκαίες μεγαλύτερες ακόμα παρεμβάσεις και όλο πιο αυστηρές ρυθμίσεις, που γεμίζουν χιλιάδες σελίδες νέων κωδικοποιήσεων, νέων νόμων, σε μια συνθήκη συγκεχυμένης και αλληλοαναιρούμενης πολυνομίας. Έτσι ώστε αφού οι παρεμβάσεις δημιούργησαν το πρόβλημα, να προβάλουν τώρα και ως η λύση του.
Με δεδομένο ότι κανείς δεν ξέρει πού θα ξεσπάσει η επόμενη κρίση, λέει στη συνέχεια της αναλυτικής εργασίας του ο Νόρμπεργκ, οι γραφειοκράτες επιχειρούν να μας προστατεύσουν εκ των προτέρων με όλο και πιο έντονη παρουσία στην οικονομική ζωή. Έτσι όμως τα περιθώρια ελιγμών για τις αγορές, υπό τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του κράτους, στενεύουν ακόμη περισσότερο. Στη μέγγενη της προστατευτικής νομοθεσίας και των ρυθμιστικών αρχών, οι αγορές δεν μπορούν να προσαρμοστούν ή να αλλάξουν τις στρατηγικές τους άμεσα, ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες, ανάλογα με τις νέες πληροφορίες για το τι συμβαίνει με τη ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών, ανάλογα με τον ανταγωνισμό και ανάλογα με τις πιστώσεις. Οι παρεμβατικές πολιτικές μπλοκάρουν τα καλύτερα μονοπάτια της οικονομικής δράσης, που σε περίοδο κρίσης αναζητούν ευκαιρίες, με αποτέλεσμα η κρίση να επιτείνεται αντί να ανακουφίζεται. Μια παρέμβαση, εξηγεί ο Νόρμπεργκ, μπορεί να είναι σε θέση να ανακόψει την ελεύθερη πτώση ενός τομέα της αγοράς που πλήττεται από μια κρίση. Η ιστορία ωστόσο αποδεικνύει ότι οι παρεμβάσεις αποτροπής οποιασδήποτε κρίσης (bailouts), τελικώς, πολύ σύντομα επιτείνουν το πρόβλημα.
Ιδιαίτερα κρίσιμο για τον συγγραφέα είναι το ότι, στην παρούσα συγκυρία, οι τράπεζες και οι μεγάλες επιχειρήσεις που παρουσιάζουν οικονομική αδυναμία διασώζονται με την τεράστια οικονομική ενίσχυση του κράτους από τα χρήματα των φορολογουμένων – και μάλιστα ερήμην τους. Η διάσωση όμως των προβληματικών επιχειρήσεων από το κράτος έχει μια ακόμη σημαντική αρνητική επίπτωση: μεταφέρει το μήνυμα ή έστω τη βάσιμη προσδοκία ότι μια τυχόν μελλοντική οικονομική αποτυχία θα καλυφθεί εκ νέου από τις κρατικές δομές. Το μήνυμα είναι ότι καμιά μεγάλη επιχείρηση ή τράπεζα δεν είναι δυνατόν να πτωχεύσει ή να κλείσει, δεν θα την αφήσει το κράτος. Αλλά τότε, και πάντα υπό την κρατική αιγίδα, ανοίγει ο δρόμος για τις διοικήσεις των εταιρειών να λαμβάνουν παράτολμες αποφάσεις, τις οποίες σε καθεστώς μη προστασίας ούτε που θα το σκέπτονταν να τις λάβουν χωρίς να σταθμίσουν τις συνέπειες. Τέτοιου είδους πολιτικές, διακοσμημένες με αγαθές προθέσεις, κινδυνολογία και διακηρύξεις εναντίον της ανεργίας, μεταβάλλουν ριζικά το οικονομικό σύστημα σε έναν ιδιότυπο καπιταλισμό, στον οποίο τα κέρδη παραμένουν ιδιωτικά αλλά οι ζημιές βαρύνουν την κοινωνία∙ με άλλα λόγια, αφαιρούν από το σύστημα τη θεμελιωδέστερη ηθική αρχή του, αυτή της ατομικής ευθύνης, σύμφωνα με την οποία στην ελεύθερη αγορά η απερίσκεπτη συμπεριφορά τιμωρείται και επιβραβεύεται η συνετή. Εάν λοιπόν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε την επερχόμενη οικονομική θύελλα, σύμφωνα με τον Νόρμπεργκ πρέπει να ακολουθήσουμε τον εντελώς αντίθετο δρόμο από αυτόν της παρέμβασης. Χρειάζεται να τεθεί τέρμα στην προστασία των επιχειρήσεων, όσο μεγάλες κι αν είναι αυτές, αλλά και στην εγγύηση που οι κρατικές αρχές παρέχουν στους επενδυτές και στους αποταμιευτές. Ο καθένας στην ελεύθερη αγορά οφείλει να δρα με δική του ευθύνη, χωρίς καμμιά προστασία. Η έλλειψη οποιασδήποτε κρατικής προστασίας θα είχε, κατά τον Νόρμπεργκ, ευεργετικά αποτελέσματα στην αλλαγή της νοοτροπίας των πολιτών. Χωρίς προστασία, οι πολίτες έχουν υποχρέωση να αντιμετωπίζουν τη ζωή τους ως ενήλικοι, οφείλουν να αντιλαμβάνονται και να αξιολογούν τους κινδύνους της πραγματικής ζωής.
Ο Νόρμπεργκ σημειώνει μια παραδοχή αυτονόητη. Ο κίνδυνος, λέει, είναι τμήμα της ανθρώπινης ζωής. Χρειάζεται λοιπόν, προσθέτει, να γίνει αντιληπτή η οικονομία σαν καζίνο, στο οποίο όποιος παίζει έχει σοβαρές πιθανότητες να χάσει. Εν αντιθέσει, η σύγχρονη οικονομία δεν γίνεται αντιληπτή σαν καζίνο αλλά σαν ελικόπτερο. Η περιγραφή της οικονομίας-ελικόπτερο εκ μέρους του είναι ιδιαίτερα κατατοπιστική. Το κράτος, λέει ο Νόρμπεργκ, αιωρείται πάνω από τις τράπεζες και τους επενδυτές, φροντίζοντας να μην πληγωθεί κανείς πολύ άσχημα. Με το παραμικρό ατύχημα, η κυβέρνηση μειώνει τα επιτόκια, παρέχει πιστώσεις και τα χρήματα των φορολογουμένων εξανεμίζονται σε αμφίβολες πολιτικές διάσωσης ισχυρών επιχειρηματιών. Ουδείς αντιλαμβάνεται τους κινδύνους και οι ίδιοι πάντα επενδυτές μπορούν να συνεχίζουν την ίδια απερίσκεπτη και παράλογη συμπεριφορά, χωρίς συνέπειες για τους ίδιους. Αργά ή γρήγορα, όμως, ο έλικας θα κτυπήσει σε κάποια στέγη και το ελικόπτερο θα πέσει στα κεφάλια όλων μας.
Οι διαπιστώσεις του Νόρμπεργκ ενδέχεται να θεωρηθούν από τους εξοικειωμένους με τον κρατισμό Έλληνες ως ανάλγητες «νεοφιλελεύθερες» συνταγές. Η χώρα μας βρίθει δημαγωγών και λαϊκιστών, συμφέρον των οποίων πάντα είναι να απαρνιούνται την πραγματικότητα, μη χάνοντας ευκαιρία να κολακέψουν όλα τα ελαττώματα των ακροατών τους. Η οικονομική κρίση θα μπορούσε να είναι μια ευκαιρία για την ενηλικίωση πολλών Ελλήνων πολιτών, για επαναπροσέγγιση των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας με αρχές όπως η υπευθυνότητα και η εγκράτεια. Ο Γιόχαν Νόρμπεργκ προσφέρει κι αυτό το ερέθισμα.
Τάσος Ι. Αβραντίνης5
——————————————————————
Σημειώσεις:
- Γ. Μπήτρος, Τ. Αβραντίνης, «Κρίση της πολιτικής, όχι της αγοράς», http://e-rooster.gr/10/2008/977 [↩]
- Thomas Sowell, The Housing Boom and Bust, Basic Books, 2009 [↩]
- John B. Taylor, Getting Off Track. How Government Actions and Interventions Caused, Prolonged, and Worsened the Financial Crisis. Hoover Institution Press, 2009. [↩]
- Έκδοση του Cato Institute το 2003. Το σουηδικό πρωτότυπο, Till världskapitalismens försvar, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Timbro στη Στοκχόλμη το 2001. [↩]
- Δημοσιεύτηκε στο τελευταίο τεύχος του Athens Book Review [↩]
Ο τOΙχος, οι τΟΙχοι = κατασκεύασμα, συνήθως κατακόρυφο, που διαιρεί ένα χώρο σε επί μέρους κλπ κλπ
το τΟΙχωμα, τα τΟΙχώματα = η εξωτερική ή εσωτερική επιφάνεια ενός τοίχου ή περικεχαρακωμένου κοίλου χώρου
το τΕΙχος, τα τΕΙχη = οχυρωματικό συνήθως κτίσμα που περιβάλλει και προστατεύει οικισμό κλπ
μπορει το κρατος στις ΗΠΑ να διεσωσε ορισμενες μεγαλες τραπεζες. ομως αυτο ειναι κατι προσωρινο. νομιζω το προγραμμα TARP θα τερματιστει το 2010. επιπλεον η βοηθεια απο το κρατος δεν παρεχεται αφιλοκερδως.αντιθετα οι τραπεζες ήδη αρχιζουν και επιστρεφουν λεφτα στο κρατος. στις ΗΠΑ δεν εγινε αυτο που εγινε σε διαφορες ευρωπαικες χωρες δηλαδη να εθνικοποιησουν τραπεζες!! επισης αν αναλογιστουμε ποιες θα ηταν οι συνεπειες αν κατερρεαν ολες αυτες οι μεγαλες τραπεζες. δειτε και αυτο http://www.newsweek.com/id/227295
οσον αφορα τα αιτια εγω προσωπικα δεν μπορω να εκφρασω αποψη ακομα. υπαρχουν και παρα πολλοι επιστημονες που αναφερουν οτι τα κυρια αιτια της κρισης οφειλονται στην αγορα. πιστευω ειναι νωρις να βγαλουμε συμπερασμα ακομα.
Παιδιά, χαλαρώστε. Πάντοτε θα υπάρχει κάποια εξωτερική παρέμβαση ή απλά επίδραση [είτε κρατική, είτε φυσική (οικολογική), είτε τεχνητή (πόλεμος), είτε…] στην οποία θα φορτώνεται τα αίτια μιας κατά τα άλλα περιοδικής παγκοσμιοποιημένης οικονομικής κρίσης, που όμως δεν θα περιμένει εσάς για να την “εξηγήσετε” εκ των υστέρων.
Άλλωστε κάτι τέτοιο (δηλ. οι εκ των υστέρων αναλύσεις) είναι ανώφελες και εκ του ασφαλούς. Είστε έτοιμοι για το σκάσιμο της επόμενης φούσκας, αυτής του δημοσιονομικού χρέους?
Ε όχι και εκ των υστέρων…
“The special privileges granted to Fannie and Freddie have distorted the housing market by allowing them to attract capital they could not attract under pure market conditions… Like all artificially-created bubbles the boom in housing prices cannot last for ever. When housing prices fall, homeoners will experience difficulty as their equity is wiped out. Furthermore, the holders of the mortgage debt will also have a loss. These losses will be greater than they would have otherwise been had government policy not actively encouraged over-investment in housing.” (Ron Paul, address to House Financial Services Committee, 2003)
Αν δεν κάνω λάθος συζητάμε για μια γενικευμένη & παγκόσμια οικονομική κρίση και όχι μόνον για το housing bubble των ΗΠΑ. Το ότι οι τιμές των ακινήτων στις ΗΠΑ και αλλού σε κάποιο σημείο στο χρόνο θα ξεφούσκωναν δεν χρειάζεται κάποιος να είναι rocket scientist ή o Ron Paul για να το προβλέψει.
Τώρα αν, όπως πολύ ισχυρίζονται, το housing bubble αυτό καθαυτό και από μόνο του που επέφερε τέτοια γενικευμένη κρίση στο σύνολο της οικονομίας, τότε το οικονομικό σύστημα είναι ενδογενώς ασταθές σε σημείο πλέον αμφισβήτησης της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του, υπό την επίδραση ανάλογων δυνάμεων ή επιδράσεων που θα εμφανιστούν στο μέλλον – όπως, για παράδειγμα, μια προσωρινή αλλά ακραία αύξηση του ενεργειακού κόστους, μια περιβαλλοντική κρίση, ή αδυναμία μιας σειράς χωρών όπως η Ελλάδα να αποπληρώσουν το χρέος τους.
rebelwork ακομα και αν υποθεσουμε οτι οι επιστημονες δεν σταθηκαν στο υψος των περιστασεων επειδη δεν μπορεσαν να ειναι προφητες της οικονομικης κρισης δεν σημαινει οτι η μαρξιστικη θεωρια ειναι σωστη. η μαρξιστικη θεωρια δεν εχει προβλεψει τιποτα σωστα και οι κυκλοι του καπιταλιστικου συστηματος σε καμια περιπτωση δεν εξηγουνται με τις αναλυσεις του Μαρξ. ξεκολλα επιτελους απο αυτη την χαζη θεωρια.
@ rebel@work
Αν ασχοληθεις με το chaos theory in the financial markets, οι αποριες σου θα λυθουν.
Πραγματι ειναι μια γενικευμενη & παγκοσμια κριση και συμφωνω με την αποψη σου οτι το οικονομικο συστημα ειναι ενδογενως ασταθες.ΟΛΑ ΤΑ ΠΟΛΥΠΛΟΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΔΟΓΕΝΩΣ ΑΣΤΑΘΗ,(systems theory,chaos theory ,complexity theory)
Aυτη η ιδιοτητα των πολυπλοκων συστηματων δεν σημαινει οτι καθε κριση θα εξελιχθει σε παγκοσμια.Οπως μια επιδημια μπορει να παρει την μορφη πανδημιας, η την μορφη μιας απλης γριππης, ετσι και μια μικρη οικονομικη κριση μπορει να ξεθυμανει, η μπορει να εχελιχθει σε παγκοσμια ,οπως συμβαινει τωρα.
Στο συντομο comment μου στο blog του KRUGMAN στο αρθρο του “Strange Complacency” σχολιο 33,
εξηγω οτι η χρεοκοπια της Νew Century Financial Corporation στις 2 απριλιου 2007 ηταν η αρχη της κρισης.
( I sign there with my real name!)
Πολύπλοκα, μη γραμμικά συστήμα μπορεί να είναι ευσταθή (είτε ασυμπτωτικά, είτε απόλυτα, είτε…) υπό ορισμένες συνθήκες.
Μήπως παραγνωρίζεται απο όλους ο παράγων “εμπιστοσύνη” ??
– Δεν ειδα πουθένα να αναφέρεται οτι η εμπιστοσύνη στο Δολλάριο χάνεται σιγά-σίγά (καλώς ή κακώς), και έχουν αρχίσει και ρίχνονται στην αγορά τα σεντουκιασμένα Δολλάρια…
– Καλό για το ευρώ πρός το παρόν, μέχρι να το πάρει και αυτό η μπάλλα λόγω αμφιβόλου εμπιστοσύνης στον Ναπολεόντα (Σαρκοζί) και στον Μπίσμαρκ (Μερκελ)…………………..
– Την εμπιστοσύνη μου στους οικονομολόγους-προφήτες, το δηλώνω με ειλικρινή λύπη, την έχασα παρά πολύ νωρίς, λόγω στενής επαφής φιλικοτάτου και συγγενικοτάτου και αγαπητοτάτου οικονομολογου-προφήτη….
Το να επιστρέψουμε στα προκεϋνσιανά οικονομικά είναι εύκολο και βοηθάει στο να διατηρούμε αλώβητες τις όποιες ιδεοληψίες (την οικονομολογική ιδεολογία, δηλαδή την ψευδή συνείδηση των οικονομολογούντων) έχει καθιερώσει, μέσα στην ιστορική του διαδρομή, ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής.
Αλλά, όσον αφορά την ζώσα πραγματικότητα, η αναβίωση αυτών των ιδεών είναι αποπροσανατολιστική και φυσικά δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια ιδεολογία, ήτοι μια έκφανση της ψευδούς συνείδησης των οικονομολόγων και του κοινωνικού στρώματος που αυτή η ιδεολογία εκφράζει : Των κλασσικών καπιταλιστών του παλαιού κλασσικού καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς και (περιέργως, αλλά όχι ανεξήγητα) της σύγχρονης γραφειοκρατικής εταιρικής νομενκλατούρας – της τεχνοδομής – των μεγάλων επιχειρήσεων, η οποία ασκώντας την εν τοις πράγμασι εξουσία, μέσα σε αυτές, έχει υποκαταστήσει την εξουσία των μετόχων τους.
Και αυτό πρέπει να λέγεται, για να είναι ξεκάθαροι οι όροι με τους οποίους διεξάγεται μια συζήτηση, ενός τέτοιου επιπέδου – εάν επιθυμούμε αυτή η συζήτηση να είναι διεξοδική και ουσιαστική στο περιεχόμενό της.
Εάν επιθυμούμε, δηλαδή, η συζήτηση να διεξάγεται (όσον το δυνατόν) μακρυά από ψευδοσυνειδησιακούς (ιδεολογικούς) όρους…
[Πολλά από όσα γράφει ο αγαπητός κύριος Αβραντίνης και ο Νόρμπεργκ μου θυμίζουν τον περίφημο και αλήστου μνήμης ‘‘νόμο του Say’’, ο οποίος έχει πλέον αποσυρθεί στον σκουπιδοτενεκέ της Ιστορίας. Για τον ‘‘νόμο’’ αυτόν έχω γράψει και στα σχόλιά μου : http://e-rooster.gr/12/2009/1969#comment-127053 και : http://e-rooster.gr/12/2009/1969#comment-127068 , όπου και παραπέμπω] .
Για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε την πρακτική σημασία των δημοσιονομικών πολιτικών και την κρισιμότητα των κρατικών παρεμβάσεων στην οικονομία, πρέπει να δούμε το μέγεθος του κράτους, ως οικονομικού παράγοντα, μέσα στις σύγχρονες αναπτυγμένες γραφειοκρατικές καπιταλιστικές κοινωνίες.
(Και να καταλάβουμε – αν καταλαβαίνουμε – για ποιο πράγμα μιλάμε, όταν αναφερόμαστε στον σύγχρονο καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, ο οποίος – είτε είναι αρεστό, είτε όχι – έχει μετασχηματισθεί σε γραφειοκρατικό καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Αν αυτό το αντιληφθούμε και δεν αποπειρώμεθα να το κρύψουμε, τότε θα μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε και το τι συμβαίνει γύρω μας, δίχως ιδεολογικές – δηλαδή ψευδοσυνειδησιακές – φενάκες).
Πράγματι, με μια τάξη μεγέθους κυμαινόμενη από 20%, έως 92% του ΑΕΠ των αναπτυγμένων καπιταλιστικών κοινωνιών, το κράτος ασκεί μια καθοριστικής σημασίας επίδραση στην οικονομική ζωή των κοινωνιών αυτών, έτσι ώστε ουδείς μπορεί να φανταστεί τις οικονομίες των κοινωνιών αυτών, χωρίς το κράτος, ή με ένα κράτος μικρότερου μεγέθους και – πολύ περισσότερο -με ένα κράτος, το οποίο δεν θα ασκεί δημοσιονομική πολιτική.
Ας δούμε από το FACTBOOK της αμερικανικής CIA, με υπολογιστικά στοιχεία του 2008 (εν αναμονή των στοιχείων του 2009, που θα είναι σημαντικότερα, αφού θα συνυπολογισθούν και οι εξελίξεις της οικονομικής ύφεσης, η ένταση της οποίας ξέσπασε εφέτος στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες), τα μεγέθη του ΑΕΠ, των κρατικών εσόδων δαπανών και τα ποσοστά τους επί του ΑΕΠ των παρακάτω αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών, σε αντιπαραβολή με αυτά της υπανάπτυκτης (ακόμα) κινεζικής οικονομίας και βλέποντας τα μεγέθη αυτά, θα αντιληφθούμε ότι πολλά από τα στερεότυπα, που δημιουργήθηκαν όλα τα προηγούμενα χρόνια της επικράτησης των νεοφιλελεύθερων ιδεών, δεν έχουν καμμία βάση :
ΕΛΛΑΔΑ :
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 32.100 $.
ΑΕΠ : 343,8 δισ. $
ΕΣΟΔΑ : 126,5 δισ.$
ΕΞΟΔΑ : 144,4 δισ. $
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 36,79%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 42,00%.
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gr.html
ΓΕΡΜΑΝΙΑ :
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 35.500 $.
ΑΕΠ : 2,925 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ : 1,591 τρισ. $
ΕΞΟΔΑ : 1,591 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 54,39%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 54,39%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gm.html
ΓΑΛΛΙΑ :
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 33.300 $.
ΑΕΠ : 2,133 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ : 1,407 τρισ. $
ΕΞΟΔΑ : 1,506 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 65,82%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 70,60%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html
ΒΡΕΤΑΝΙΑ :
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 36.700 $.
ΑΕΠ : 2,236 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ : 1,056 τρισ. $
ΕΞΟΔΑ : 1,204 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 53,85%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 70,60%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uk.html
ΣΟΥΗΔΙΑ :
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 38.200 $.
ΑΕΠ : 345,1 δισ. $
ΕΣΟΔΑ : 259,9 δισ. $
ΕΞΟΔΑ : 248,1 δισ. $
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 75,31%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 71,89%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sw.html
ΟΛΛΑΝΔΙΑ :
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 40.500 $.
ΑΕΠ : 673,5 δισ. $
ΕΣΟΔΑ : 405,9 δισ. $
ΕΞΟΔΑ : 397,3 δισ. $
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 60,27%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 58,99%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/nl.html
ΔANΙΑ :
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 37.200 $.
ΑΕΠ : 204,1 δισ. $
ΕΣΟΔΑ : 188,6 δισ. $
ΕΞΟΔΑ : 176,3 δισ. $
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 92,46%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 86,38%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/da.html
ΙΡΛΑΝΔΙΑ:
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 45.500 $.
ΑΕΠ : 189 δισ.
ΕΣΟΔΑ : 92,57 δισ.
ΕΞΟΔΑ : 109,9 δισ.
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 48,98%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 58,15%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ei.html
ΙΤΑΛΙΑ:
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 31.400 $.
ΑΕΠ : 1,827 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ : 1,066 τρισ. $
ΕΞΟΔΑ : 1,132 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 58,34%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 61,96%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html
ΙΣΠΑΝΙΑ:
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 34.600 $.
ΑΕΠ : 1,402 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ : 598,1 δισ. $
ΕΞΟΔΑ : 659,1 δισ. $
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 42,66%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 47,01%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sp.html
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ:
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 22.200 $.
ΑΕΠ : 237,3 δισ. $
ΕΣΟΔΑ : 105,5 δισ. $
ΕΞΟΔΑ : 111,9 δισ. $
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 44,45%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 47,16%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/po.html
ΙΑΠΩΝΙΑ:
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 34.100 $.
ΑΕΠ : 4,340 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ : 1,720 τρισ. $
ΕΞΟΔΑ : 1,788 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 39,63%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 41,20%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html
ΗΠΑ:
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 47.500 $.
ΑΕΠ : 14,440 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ : 2,524 τρισ. $
ΕΞΟΔΑ : 2,978 τρισ. $
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 17,48%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 20,62%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html
ΚΙΝΑ :
ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ : 6.000 $.
ΑΕΠ : 7,992 τρισ.
ΕΣΟΔΑ : 847 δισ.
ΕΞΟΔΑ : 847 δισ.
ΕΣΟΔΑ / ΑΕΠ : 10,60%
ΕΞΟΔΑ / ΑΕΠ : 10,60%
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ch.html
Από τα παραπάνω μακροοικονομικά στοιχεία προκύπτει, αβίαστα και πλήρως παραστατικά, η κρίσιμη και προσδιοριστική των οικονομικών εξελίξεων παρουσία του κράτους, ως ουσιαστικού παράγοντα καθορισμού της πορείας των οικονομικών μεγεθών, μέσα στις σύγχρονες γραφειοκρατικές καπιταλιστικές κοινωνίες.
Αυτή η εξέλιξη είναι προϊόν και αποτέλεσμα της διαδικασίας γραφειοκρατικοποίησης του κλασσικού ολιγοπωλιακού καπιταλισμού και πραγματοποιήθηκε, με όχημα – όπως σχεδόν πάντα – την ανάγκη και όχι την προβλεπτικότητα των ανθρώπων, ή των ηγεμονευόντων στρωμάτων των ελίτ. Η ανάγκη προέκυψε από την σαρωτική οικονομική κρίση, που ξέσπασε το 1929 και επεκτάθηκε σε όλη την δεκαετία του ’30, οπότε με όργανο τις ιδέες του Τζων Μαίηναρντ Κέϋνς και με πρακτικό εργαλείο την εφαρμογή της κεϋνσιανής εμπνεύσεως δημοσιονομική πολιτική των αυξημένων κρατικών δαπανών, των ελλειμματικών προϋπολογισμών και την χρηματοδότηση τους, με κρατικό δανεισμό, ο οποίος κατευθυνόταν σε εκτεταμένα προγράμματα δημοσίων επενδύσεων και αύξησης της δημόσιας κατανάλωσης, ανέκοψε αρχικά την διαλυτική των πάντων ορμή της κρίσης, για να την ξεπεράσει, με την βοήθεια και την επίκληση των αναγκών του πολέμου της δεκαετίας του ’40, που έθεσαν στο περιθώριο τις αντιδράσεις.
Εκτεταμένες αναφορές στην μεγάλη κρίση του καπιταλιστικού συστήματος της περιόδου 1929 – 1941 έχω κάνει σε πολλά άρθρα μου στο Διαδίκτυο στα οποία και παραπέμπω (στο μπλογκ μου στο θέμα, που άνοιξα τον Απρίλιο του 2009 : ”Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ 1929 – 1932 ΚΑΙ Η ΥΦΕΣΗ ΤΟΥ 2008 – 2009 : ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΥΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΓΕΘΩΝ” http://tassosanastassopoulos.blogspot.com/2009/04/1929-1932-2008-2009.html , καθώς και στο θέμα που άνοιξα τον Νοέμβριο του 2009 και το οποίο είναι, ουσιαστικά, συνέχεια του προηγουμένου, με τίτλο : ”29/10/1929 Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΠΑΝΤΑ ΕΠΙΚΑΙΡΗ 80 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ!” http://tassosanastassopoulos.blogspot.com/2009/10/29101929-80.html .
Θυμίζω, εδώ, ένα σημαντικό απόσπασμα από το βιβλίο του Τζων Κέννεθ Γκαλμπραίηθ ”ΤΟ ΧΡΗΜΑ”, που δείχνει την εξέλιξη των μεγεθών του αμερικανικού κράτους, πριν την οικονομική κρίση της δεκαετίας του ’30, τότε δηλαδή που το αμερικανικό κράτος ήταν ασήμαντο, ως οικονομικός παράγοντας (οι δαπάνες του ανέρχοντας μόλις στο 2% του ΑΕΠ) και την κατοπινή τους εξέλιξη μέχρι την δεκαετία του ’70 :
”Η κεϋνσιανή πολιτική, εκείνα τα χρόνια, περιορίζονταν επίσης από τον μικρό ρόλο που μπορούσε να παίξει η φορολογία. Ως ένα σημείο αυτό οφείλονταν στις περιστάσεις. Πριν απ’ τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο το κράτος των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ένα μικρό πράγμα. το 1930 οι συνολικές δαπάνες του ήταν 1,4 δισεκατομμύριο δολλάρια. Το 1940 εξακολουθούσε ακόμα να είναι λιγότερες από 10 δισεκατομμύρια. Οι κρατικές αγορές αγαθών και υπηρεσιών ήταν το 2 στα εκατό του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος το 1930, και 6 στα εκατό το 1940. Προς το τέλος των δεκαετιών 1950-60 και 1960-70, συγκριτικά, ήταν ανάμεσα στα 10 και 12 στα εκατό. Όσο οι κρατικές δαπάνες ήταν τόσο μικρές, άλλο τόσο ήταν και οι φόροι που τις χρηματοδοτούσαν. Σε κατοπινά χρόνια η κεϋνσιανή πολιτική θα εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από δύο μορφές φορολογικών μεταβολών. Αν μία είναι η τάση και των εταιρικών και των ιδιωτικών φόρων εισοδήματος να προσαρμόζονται μ’ έναν τυχαίο τρόπο. Όταν μειώνονται η παραγωγή και η απασχόληση, μειώνονται και τα κέρδη και τα εισοδήματα, που περιλαμβάνουν και τα εισοδήματα τα οποία υφίστανται επιπρόσθετους φόρους. Και όσο μειώνονται τα εισοδήματα τόσο μειώνονται, και πιο πολύ πιο αναλογικά, οι φόροι που καταβάλλονται. Συμβαίνει το αντίστροφο όταν η παραγωγή, η απασχόληση, τα κέρδη και τα εισοδήματα αυξάνονται. Στην δεκαετία 1930-40 μια και οι φόροι ήταν μικροί, το αποτέλεσμα αυτό ήταν μηδαμινό. Σε κατοπινά χρόνια επίσης, θα γινόταν αποδεκτή η ιδέα του περιορισμού της φορολογίας με σκοπό την αύξηση του ελλείμματος και συνεπώς την αύξηση του δανεισμού και των δαπανών από τα δανεισμένα κεφάλαια.”.
Ο αδύναμος κρίκος του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν, με την επικράτηση της ιδεολογίας – ο όρος χρησιμοποιείται με την μαρξοεγελιανή κοινωνιολογική και φιλοσοφική έννοια της ψευδούς συνείδησης – των νεοφιλελεύθερων, ήταν ο αμερικανικός γραφειοκρατικός καπιταλισμός, λόγω της ουσιώδους ρηχότητας του αμερικανικού κρατισμού, ο οποίος είχε και έχει (παρά το γεγονός ότι και το υπαρκτό μέγεθος του κράτους στην αμερικανική οικονομία είναι μεγάλο) ένα συγκριτικά μικρότερο κομμάτι της οικονομίας, σε σχέση με τις άλλες αναπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες.
Παρά ταύτα, πρέπει να δούμε, διαχρονικά, ότι η παρουσία του αμερικανικού κράτους διογκώθηκε, μέσα από το πέρασμα των δεκαετιών και από το 6% του ΑΕΠ, που ήταν το μέγεθος του αμερικανικού κράτους στην οικονομία, έφθασε στο 12% στην δεκαετία του ’70 και στην δεκαετία του 2000 βρίσκεται στο 17% με 20% του αμερικανικού ΑΕΠ, παρά την επικράτηση, από την δεκαετία του ’80, των νεοφιλελεύθερων και των νεοσυντηρητικών οικονομικών πολιτικών των Ρήγκαν – Μπους πατρός – Μπους υιού και του πανταχού παρόντος κεντροτραπεζίτη των ΗΠΑ Άλαν Γκρήνσπαν, τον οποίον διατήρησε στην θέση του, ακολουθώντας την πολιτική της ολοσχερούς κατάργησης του ελέγχου των χρηματοπιστωτικών αγορών και ο οπορτουνιστής Μπιλ Κλίντον την περίοδο 1993 – 2000.
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, αυτό που έκαναν οι νεοφιλελεύθεροι και οι νεοσυντηρητικοί είναι το ότι ακολούθησαν μια πολιτική ενός ”ντροπαλού” κεϋνσιανισμού, χρησιμοποιώντας την πιο συντηρητική εκδοχή του, προκειμένου να ανασχέσουν την ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση του μεγέθους του αμερικανικού κράτους στην οικονομία της κοινωνίας τους.
Γεγονός είναι και τα μεγέθη αποδεικνύουν, ότι κατάφεραν να ανασχέσουν τον ρυθμό της διόγκωσης του κράτους στην αμερικανική οικονομία. Αλλά δεν κατάφεραν να αποτρέψουν την μεγέθυνσή του, η οποία, για τα δεδομένα της υπερατλαντικής υπερδύναμης, είναι πολύ μεγάλη, αφού ανάμεσα στην δεκαετία του 1970 και στην παρούσα πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα το κράτος, ως οικονομικό μέγεθος, σχεδόν διπλασιάστηκε.
Αυτή η ανάσχεση της αύξησης του ρυθμού της μεγέθυνσης του κράτους στην αμερικανική οικονομία, την οποία πέτυχαν οι νεοσυντηρητικοί πολιτικοί, όλων των αποχρώσεων – πάντοτε σε σύγκριση με την εξέλιξη των μεγεθών στις άλλες αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, στις οποίες η αποδιοργάνωση της κρατικής παρουσίας ουδέποτε έλαβε τέτοιες διαστάσεις, όπως στις ΗΠΑ, αλλά η αλήθεια είναι ότι και σε αυτές οι νεοσυντηρητικές και νεοφιλελεύθερες πολιτικές, που έγιναν και εκεί της μόδας, αποδιοργάνωσαν, αλλού περισσότερο, αλλού λιγότερο, τον ρυθμιστικό ρόλο και την παρουσία του κράτους στην οικονομία, με αποτέλεσμα να πληγούν και αυτές από την κρίση – είναι η αιτία της σύγχρονης οικονομικής ύφεσης, που ξέσπασε στην αμερικανική οικονομία πέρυσι τον Σεπτέμβριο και αμέσως επεκτάθηκε σε όλον τον πλανήτη, για να αντιμετωπιστεί επειγόντως με κλασσικά κεϋνσιανά μέτρα στήριξης και με κρατικοποιήσεις επενδυτικών και επιχειρηματικών κολοσσών, μέτρα και κρατικοποιήσεις που έγιναν στα στερνά της νεοσυντηρητικής κυβέρνησης του υιού Μπους από τους Πώλσον και Μπερνάκι και συνεχίζονται, με αμείωτη ένταση, από το επιτελείο του προέδρου Ομπάμα, οδηγώντας το αμερικανικό κράτος στο να αποκτήσει το αναγκαίο μερίδιο στην οικονομία της χώρας, το οποίο η αμερικανική κοινωνία στερήθηκε, όλα αυτά τα χρόνια, με τα γνωστά αποτελέσματα.
Όπως φαίνεται το νεοφιλελεύθερο πάρτυ στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη, έληξε, αν και στην πραγματικότητα οι νεοσυντηρητικοί και οι νεοφιλελεύθεροι δεν έκαναν τίποτε περισσότερο από έναν ”ντροπαλό” κεϋνσιανισμό. Έδωσαν μια μάχη οπισθοφυλακών, για την ανάσχεση του ολοένα και αυξανόμενου μεγέθους του κράτους. Μείωσαν τον ρυθμό μεγέθυνσης του κράτους στην οικονομία, αλλά δεν κατάφεραν να μειώσουν την ίδια την μεγέθυνσή του, η οποία στις ημέρες του συνεχίστηκε και περίπου διπλασίασε το μέγεθος του κράτους στην οικονομία.
Όλα τα άλλα είναι βυζαντινολογία, ή μάχες οπισθοφυλακών, ή παραμυθολογία – το τελευταίο, όταν οι εκφραστές αυτών των απόψεων είναι όργανα της γραφειοκρατικής νομεκλατούρας των μεγάλων επιχειρήσεων, δηλαδή της σύγχρονης εταιρικής τεχνοδομής.
(Περισσότερα μπορείτε να δείτε και στο θέμα στο μπλογκ μου, με τίτλο : ‘‘Προϋπολογισμός 2010 : Ένας Προϋπολογισμός μακροχρόνιας αντιαναπτυξιακής λογικής και ομιχλώδους στόχευσης’’ http://tassosanastassopoulos.blogspot.com/2009/11/proypologismos-2010.html ).
Πάντα φιλικά και καλοπροαίρετα (αν και σκοπός είναι να ταράξω τα ήρεμα νερά της οικονομολογικής ιδεολογίας (πάντοτε με την φιλοσοφική και κοινωνιολογική έννοια της ψευδούς συνειδήσεως), η οποία – όπως κάθε ιδεολογία – έρχεται να μυθοποιήσει και μέσω του μύθου, να αποκρύψει την πραγματικότητα…
Οποιος ενδιαφέρεται να μάθει το τι προηγήθηκε της οικονομικής κρίσης και το ποιος ευθύνεται χωρίς ιδεολογικό bias ας διαβάσει τα κείμενά μου στην Αναμόρφωση εδω
http://anamorfosis.net/blog/?p=1429
http://anamorfosis.net/blog/?p=1579
Εκεί θα δει ότι ο κος Αβραντίνης είναι ανενημέρωτος όταν χαρακτηρίζει τις Freddie Mac και Fannie Mae ως κρατικές (Μύθος 2 στο κείμενό μου) και όταν ισχυρίζεται ότι φταίει το Community Reinvestment Act (Μύθος 1). Ξέρω ότι είναι κουραστικό, αλλά όποιος ενδιαφέρεται ας κάνει τον κόπο να διαβάσει το μέρος 1 και θα καταλάβει!
Φτάνει πια με όσους αναμασάνε λαϊκιστικές αναλύσεις του συντηρητικού Fox News!
Σχετικά με το μεθοδολογικό ζήτημα αν και το υπόβαθρό μου και το ερευνητικό μου έργο είναι στα νεοκλασσικά οικονομικά (που περιλαμβάνουν και τα νεοκεϋνσιανά), αν ξεκινούσα από την αρχή θα επέλεγα τα εξελικτικά οικονομικά (evolutionary economic):
http://en.wikipedia.org/wiki/Evolutionary_economics)
τα οποία δυστυχώς διδάσκονται σε λίγα Πανεπιστήμια σε επίπεδο διδακτορικού, και τα οποία έχουν κρατήσει ένα από τα ελάχιστα σημεία στα οποία ο Μαρξ είχε πραγματικά δίκιο, και αυτό είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των τρόπων παραγωγής (παραγωγικών σχέσεων/τεχνολογίας) και της ανθρώπινης συμπεριφοράς συμπεριλαμβανομένων και των αξιακών συστημάτων (τι είναι δίκαιο, πολιτικά σωστό, κ.ο.κ.).
Με αυτο “ο Μαρξ είχε πραγματικά δίκιο, και αυτό είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των τρόπων παραγωγής (παραγωγικών σχέσεων/τεχνολογίας) και της ανθρώπινης συμπεριφοράς συμπεριλαμβανομένων και των αξιακών συστημάτων (τι είναι δίκαιο, πολιτικά σωστό, κ.ο.κ.).” τι εννοείτε;
ενδιαφερον λινκ http://lannyebenstein.com/?p=1
Χιλιοειπωμένα τα περί CRA (eg. CRA1, CRA2)
“Οποιος ενδιαφέρεται να μάθει το τι προηγήθηκε της οικονομικής κρίσης και το ποιος ευθύνεται χωρίς ιδεολογικό bias ας διαβάσει τα κείμενά μου στην Αναμόρφωση εδω”
Σοβαρό blog…
orkut
τα links που παραθέτεις είναι ανυπόγραφα. Επαναλαμβάνω ότι όποιος ενδιαφέρεται να μάθει πραγματικά τι συνέβη και όχι στο να δημιουργήσει εντυπώσεις να διαβάσει τα κείμενα. Εκεί θα δει ότι το CRA δεν δέσμευε την συντρηπτική πλειοψηφία των subprime δανειστών από τους οποίους ξεκίνησαν τα “τοξικά” δάνεια. Οι μελέτες που παραθέτω δείχνουν ότι μόνο 6% των δανείων αυτών υπάγονταν στο νόμο, και τα υπερήμερα χρέη μεταξύ αυτών των δανείων είναι αντίστοιχα επί του συνόλου των subprime. Αυτό για μένα αποτελεί σοβαρότητα.
Ένα από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνει κανείς στην εμπειρική ανάλυση είναι ότι correlation does not imply causation. Αν αυτό που ενδιαφέρει είναι επιφανειακές αναλύσεις προς εξυπηρέτηση της μιας ιδεολογίας ή της άλλης αρκεστείτε σε αυτό. Δεν είναι τυχαίο πάντως που κανένας σοβαρός οικονομολόγος (κάτοχος διδακτορικού στα οικονομικά), έστω συντηρητικός, δεν ρίχνει το φταίξιμο στο CRA.
nick
για να μην τρώω πολύ χρόνο σε άσχετα θέματα, αν θες ένα παράδειγμα δες π.χ.στη βικιπεντια το ultimatum game. Πειράματα από οικονομολόγους έχουν δείξει ότι στα πειράματα αυτά παίχτες είναι διατεθειμένοι να υποστούν προσωπικό οικονομικό κόστος προκειμένου να τιμωρίσουν συμπαίκτες για συμπεριφορές που θεωρούν άδικες.
Αντίστοιχες συμπεριφορές έχουν παρατηρηθεί και σε άλλα primates όπως μαϊμούδες. http://www.nature.com/nature/journal/v428/n6979/full/428139a.html
Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι η συμπεριφορά αυτή διαφέρει από πολιτισμό σε πολιτισμό. Ο Γκίντις ονομάζει αυτό το φαινόμενο prosociality puzzle (http://ideas.repec.org/p/wop/safiwp/01-10-059.html)
και ισχυρίζεται ότι με έναν εξελικτικό τρόπο οι τεχνολογίες παραγωγής επηρεάζουν πολιτισμικές αξίες (όπως π.χ. το τι θεωρείται δίκαιο/ηθικό) το οποίο μετά πάλι επηρεάζει την οικονομική συμπεριφορά των ατόμων. Στον Αμαζόνιο όπου οι ιθαγενείς περνάν τον περισσότερο χρόνο τους απομονωμένοι ψαρεύοντας η συμπεριφορά τους στο συγκεκριμένο πείραμα είναι πολύ πιο κοντά σε αυτό που θα περιμέναμε από έναν Homo Economicus (άτομο που δρα με σκοπό τη μεγιστοποίηση του οικονομικού του οφέλους) εν’ω αποκλείσεις παρατηρούμε σε κοινωνίες όπου η παραγωγή είναι εξειδικευμένη και απαιτεί τη συνεργασία πολλών ανθρώπων.
orkut
συγνώμη, τώρα είδα ότι τα λινκς δεν είναι ανυπόγραφα, είναι κάποιου Steve Sailer ο οποίος δηλώνει συντηρητικός κριτικός κινηματογράφου! Είναι αυτή σοβαρή πηγή για να ενημερωθεί κανείς για ένα τόσο σοβαρό θέμα?
Εξαιρετικό άρθρο κ. Αρβαντίνη.
Aπό το σάιτ της Fanne Mae
“Fannie Mae is a government-sponsored enterprise (GSE) chartered by Congress with a mission to provide liquidity, stability and affordability to the U.S. housing and mortgage markets.”
Ότι φταίει το CRA μας το είπαν διάφοροι οικονομολόγοι όπως ο Ράσελ Ρομπερτς (http://en.wikipedia.org/wiki/Russell_Roberts_(economist)). Οπότε λαικίστικες ατάκες του τύπου “κανένας οικονομολόγος δεν λέει τέτοια πράγματα” ελέγχονται ως κακόβουλες και αναληθείς
http://en.wikipedia.org/wiki/Russell_Roberts_(economist)
Η δικη μου αντιληψη ειναι πως το CRA ειχε οριακη εισφορα στην κριση και αυτο γιατι στην δευτερογεννη αγορα, ολοι ξερουν τι αγοραζουν δηλαδη αν ειναι CRA δανεια κλπ.
Liberal,
αν είναι να διαβάσεις για τους Fannie και Freddie κάνε τουλάχιστον τον κόπο να διαβάσεις πάνω από δυο γραμμές. Πράγματι οι εταιρίες ιδρύθηκαν από το Κονγκρέσο. Αλλά όπως μας πληροφορεί η Βικιπέντια, “In 1968, the government converted Fannie Mae into a private shareholder-owned corporation in order to remove its activity from the annual balance sheet of the federal budget” http://en.wikipedia.org/wiki/Fannie_Mae
Ακόμα πιο κατατοπιστική για όποιον έχει υπομονή και όρεξη να μάθει την πραγματικότητα για τους δύο αυτούς οργανισμούς είναι η ακόλουθη μελέτη του Congressional Budget Office
http://www.cbo.gov/ftpdocs/0xx/doc13/Fanfred.pdf
Εκεί εξηγείται ότι οι οργανισμοί αυτοί είναι ιδιωτικοί, δεν λαμβάνουν άμεσα κρατική χρηματοδότηση, η πλειοψηφία του Δ.Σ. εκλέγεται από τους μετόχους, τα διευθυντικά στελέχη δεσμεύονται να δρουν με βάση το συμφέρον των μετόχων, ενώ οι οργανισμοί υποχρεούνται να ενημερώνουν τους αγοραστές των ομολόγων τους ότι δεν έχουν την εγγύηση του Αμερικανικού δημοσίου!
Βεβαίως, όπως αναφέρω στο κείμενό μου, υπάρχουν δεσμοί με το κράτος καθώς τό κράτος τους περιορίζει να ομολογοποιούν δάνεια που τηρούν αυστηρές προδιαγραφές, διορίζει τρία μέλη του Δ.Σ., ενώ όλοι πιστεύουν ότι, κακά τα ψέματα, αν κάτι πάει στραβά το κράτος θα καλύψει τις ζημιές τους (έμμεση εγγύηση). Αυτό είναι πράγματι πρόβλημα, αλλά απέχει από το να λέμε ότι οι οργανισμοί είναι κρατικοί. Αντίθετα, δρουν ανεξάρτητα με βάση με ιδιωτικο-οικονομικά κριτήρια.
Επιπλέον, λόγω των αυστηρών ρυθμίσεω, τα δάνεια που αυτοί ομολογιοποίησηαν δεν έχουν πρόβλημα! Το πρόβλημα είναι με τα στεγαστικά ομόλογα άλλων τα οποία αγόραραν.
Liberal,
δεν θέλω να μπω σε προσωπικές αντιπαραθέσεις, αλλά με προκαλείς! Το ποιος λαϊκίζει νομίζω φαίνεται από την προσπάθειά σου να συμπηκνώσεις το μακρύ ιστορικό της Fennie Mae σε δυο μόνο προτάσεις που αναφέρονται στην ίδρυσή της προκειμένου να διαστρεβλώσεις την πραγματικότητα.
Τι ακριβώς λέει λοιπόν ο Ρόμπερτς και με βάση ποια στοιχεία? Διότι το λινκ το οποίο έστειλες δεν γράφει τίποτα για το θέμα! Εγώ τα στοιχεία για το CRA στα παρέθεσα. Το 75% των subprime δανειστλων ΔΕΝ ΥΠΑΓΟΝΤΑΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ. Το 94% των subprime δανείων δεν υπάγονταν στο νόμο
http://www.federalreserve.gov/newsevents/speech/kroszner20081203a.htm.
Αν έχεις εσύ άλλα στοιχεία που να δείχνουν το αντίθετο ευχαρίστως να τα συζητήσω. Σε άλλες λεκτικές αντιπαραθέσεις προς δημιουργία εντυπώσεων αλλά και ανταλλαγές χαρακτηρισμών Χριστουγεννιάτικα δεν πρόκειται να μπω. Καλα Χριστούγεννα!
@ liberal
@ Κώστας Αλεξανδράκης
Νομίζω ότι το CRA και άλλες Πράξεις του Κονγκρέσου ΔΕΝ είναι υπεύθυνες μηδέ έχουν οιανδήποτε σχέση με την κρίση των subprime δανείων κλπ κλπ.
Θαρρώ πως κάθε καλοπροαίρετος άνθρωπος θα συμφωνούσε ότι υπάρχει ΜΕΓΑΛΗ διαφορά μεταξύ του, πέστε, να παρέχει ένας τραπεζικός οργανισμός διευκολύνσεις (σε εφαρμογή του CRA), πχ ένα επιτόκιο της τάξης του 4-4.5% αντί ενός τρέχοντος 5% σε συνετά και προνοητικά άτομα που έχουν χαμηλό εισόδημα, αλλά από τα 10 καθαρά τους έσοδα, ξοδεύουν 7 και αποταμιεύουν 3
ΚΑΙ
του να παρέχει πρόσκαιρο [τριετές] επιτόκιο 3% [στην συνέχειa ανερχόμενο σε 7%] σε ανεύθυνα άτομα με κακό εισοδηματικό ή δανειοληπτικό track record, που κερδίζουν 10, ξοδεύουν 13 και πνίγονται ήδη στα τοκοχρεωλύσια.
Θαρρώ πως κάθε καλοπροαίρετος άνθρωπος θα συμφωνούσε επίσης ότι υπάρχει ΜΕΓΑΛΗ διαφορά μεταξύ του, πέστε, να πείθεται (κατ’ εφαρμογήν του CRA) να δανείσει ένας τραπεζικός οργανισμός τον κύριο ΧΥΖ, ο οποίος επειδή έχει αλλάξει 3 δουλειές στα τελευταία 10 χρόνια, ΔΕΝ έχει ακόμα οικοδομήσει “τυπική” φερεγγυότητα, αλλά ουδέποτε έμεινε άνεργος, ουδέποτε είχε εισόδημα χαμηλότερο ενός οριακού ποσού Α και ενώ εισπράττει 10 ξοδεύει 7 και αποταμιεύει 3
ΚΑΙ
του να δανείζει τον κύριο ABC με τό ίδιο ποσό που έχει μεν σταθερή δουλειά, αλλά εισόδημα Α/2 και ενώ εισπράττει 10 ξοδεύει 13 και ήδη χρωστάει τα μαλλιά του.
Διάφορες, λοιπόν, Πράξεις αποσκοπούσαν ΚΑΙ αποσκοπούν στην διευκόλυνση απόκτησης στέγης από πολίτες έντιμους, φερέγγυους και εργατικούς, ΑΛΛΑ μόνο στο πλαίσιο των ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ δυνατοτήτων τους ώστε να εξασφαλίζεται συγχρόνως το ΧΡΗΜΑ του ΚΑΤΑΘΕΤΟΥ
ΚΑΙ ΟΧΙ
σε άτομα που ανεξαρτήτως φερεγγυότητας, ΔΕΝ διέθεταν ΚΑΝ την απαραίτητη για τα δανειζόμενα ποσά ΠΙΣΤΟΛΗΠΤΙΚΗΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ.
Είναι ΕΜΦΑΝΕΣ ότι πολλοί μπερδεύουν, σκοπίμως ή εν αφελεία, πορτοκάλια με μήλα ΚΑΙ αυτό ΔΕΝ αρμόζει εδώ μέσα!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Η βρωμιά των subprimes ήταν μιά ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ με συνυπεύθυνους τους ΑΝΕΥΘΥΝΟΥΣ ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΤΕΣ και τους GREEDY τραπεζίτες/δανειστές
ΑΝΑΛΟΓΗ της συνωμοσίας
του ΜΑΣΤΡΟΠΟΥ της Ελλάδος με τον ΛΑΟΥΤΖΙΚΟ που δανείζονταν με την σέσουλα ΥΠΟΘΗΚΕΥΟΝΤΑΣ την υπεραξία ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΓΕΝΕΩΝ.
Με τέτοιες τακτικές στρογγυλοποιήσεων και ισοπέδωσης, κερδισμένοι βγαίνουν ΜΟΝΟ οι εχθροί του ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ, που είναι τα ΑΚΡΑ:
1) Η Πορνανδρέου Λαμογιακή Διεθνής Limited Inc. και
1) Η Βush Crooks and Associates Οιονεί-Φιλελεύθερη Aπατεωνική Διεθνής Limited Inc.
Είπαμε, Ελληνας σημαίνει αίσθηση ΜΕΤΡΟΥ και ΑΝΑΛΟΓΙΩΝ! Τα περιθώρια κακοπιστίας έχουν ΕΞΑΝΤΛΗΘΕΙ
Κε Χασαπογιάννη,
συμφωνώ απόλυτα με το διαχωρισμό που κάνετε!
Και εγώ θα το πάω και ένα βήμα παραπερα. Δεν είμαι πεπεισμένος ότι το CRA που ψηφίστικε το 1977(!) είναι πλέον απαραίτητο. Θεωρώ ότι οι πολιτικές των τραπεζών έχουν αλλάξει αρκετά. Αλλά δε μπορώ, με καλή πίστη, να φορτώσω την οικονομική κρίση στο CRA, όχι όταν τα στοιχεία απορρίπτουν αυτήν την άποψη.
By the way, τόχουμε ΑΝΑΛΥΣΕΙ μυριάδα φορές: Το στεγαστικό bubble ήταν ΜΟΝΟ η κορυφή του παγόβουνου και μόνο ΕΚΛΥΤΙΚΟΝ ΑΙΤΙΟ (όχι αιτία per se) που προκάλεσε ΑΛΥΣΙΔΩΤΕΣ αντιδράσεις επί ΑΣΤΑΘΟΥΣ και ΜΕΙΩΜΕΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ περιβάλλοντος (α mere precipitating factor which prompted a cascade of events on a precarious international monetary and fiscal substrate/milieu)
Kαταντάει κουραστικό πιά!
Ι concur κύριε Αλεξανδράκη!
Αντεύχομαι ό,τι καλό!
Αλεξανδράκη
http://online.wsj.com/article/SB122298982558700341.html
Το λινκ σου. Περιμένω να απολογηθείς για την αμετροέπεια σου και την υπόνοια πως όσοι καταλογίζουν ευθύνες στο CRA δεν είναι σοβαροί.
Τα αρθράκια σου είναι χαριτωμένες περιλήψεις του τι έγινε, αλλά το συμπέρασμα πως για την κρίση ευθύνεται η τυφλή πίστη στην αγορά είναι αστείο. Για την κρίση πρώτα απ όλα φταίνε όλοι εκείνοι οι πουθενάδες, οι little Joes που πήρανε δάνεια χωρίς να μπορούν να τα αποπληρώσουν. Έχει κανείς τα cohones να το παραδεχτεί? Αμφιβάλλω
Και ναι η αγορά αν το θέλετε έτσι “τιμωρεί “αυτούς και την οικογένεια τους με την κρίση. Αρκετά δίκαιο για λαούς που έμαθαν να δανείζονται αντί να παράγουν και να ξοδεύουν αντί να αποταμιεύουν
Λιμπεραλ
μισο λεπτο αλλα προτρεχεις, με τον Αλεξανδρακη με χωριζει αβυσσος, θεωρω πως ειναι ενας λιμπεραλ των σαλονιων τυπου ΕμΜπιΣι και Κηθ Ολμπερμαν αλλα φιλτατη η αληθεια. Τα CRA δανεια ειναι ενα μικρο ποσοστο δανειων και πολλα δεν ενεπιπταν σε αυτα που θα λεγαμε σαμπραιμ. Απο την αλλη η πιστωτικη κριση, δεν ηταν αποτελεσμα των δανειων, αλλα ολων αυτων των παραγωγων και καθε ειδους αηδιας που ενεγραφη επανω στις αξιες των δανειων. Συν τα payment schemes των ΣΕΟ που ηταν κατι σαν περιορισμενη ευθυνη. Πολυ ρισκο και στην καθοδο, walk away με ενα Ληαρτζετ.
Ηταν συστημικη αποτυχια των ρυθμιστικων μηχανισμων και ολου του μοντελου. Βεβαια αυτο δεν σημαινει οτι θελουμε, περισσοτερο Λεβιαθαν και σοσιαλισμο. Απλα supply side economics θα λυσουν την κριση
“…αλλα ολων αυτων των παραγωγων και καθε ειδους αηδιας που ενεγραφη επανω στις αξιες των δανειων.”
Ναι, του συσσωρευμένου fictitious capital που θα έλεγε κάποιος.
Η οικονομική ύφεση (και όχι κρίση, διότι δεν πρόκειται περί κρίσης, αφού δεν έχει ένα τέτοιο περιεχόμενο, όπως τουλάχιστον αυτό περιγράφεται στα οικονομικά εγχειρίδια π.χ. Paul Mankiw κλπ – αν θέλουμε να μιλάμε με αγοραίους και τρέχοντες πολιτικοδημοσιογραφικούς όρους, τότε ΟΚ, αλλά πρέπει αυτό να το διευκρινίζουμε) ξεπερνάει κατά πολύ την υπόθεση των subprime δανείων στην αμερικανική χρηματοπιστωτική αγορά. (Ούτε φταίνε μόνον αυτοί που πήραν τα δάνεια όχι ότι δεν φταίνε και αυτοί. Φταίνε και αυτοί, αλλά κυρίως φταίνε αυτοί που, απευθύνθηκαν σε αυτούς, ως target group, και τους τα έδωσαν. Όπως φταίνε ακόμα περισσότερο εκείνοι, που επέτρεψαν να καλλιεργηθεί ένα τέτοιο κλίμα στις γραφειοκρατικές – το επαναλαμβάνω αυτό – χρηματοπιστωτικές αγορές, μέσα από την επικράτηση μιας νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας, η οποία λειτούργησε, ως εκφραστής και ως δόκανο της γραφειοκρατικής νομενκλατούρας – της τεχνοδομής – των μεγάλων επιχειρήσεων του εν λόγω τομέα, για την προσωπική ανέλιξη και το κοινωνικό status των μελών της).
Μαζύ με αυτήν έσκασαν και πολλές άλλες φούσκες, που είχαν διογκωθεί από την ανυπαρξία των ελεγκτικών μηχανισμών όχι μόνον του FED (βοηθούντος του Άλαν Γκρήνσπαν, ο οποίος έχει ισχυρισθεί ότι μιλάει … στις προσευχές του στον θεό για τα λάθη του), αλλά και του αμερικανικού κράτους.
Το οποίο κράτος, δυστυχώς, όσο και αν αυτό δεν είναι αρεστό δεν έχει αυτό το απαραίτητα κρίσιμο εύρος, μέσα στην αμερικανική οικονομία, για να ασκήσει τον ρόλο του, που συχνά ξεχνιέται και δεν μνημονεύεται στα συμβατικά οικονομικά εγχειρίδια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παύει να είναι απαραίτητος και ο οποίος έχει να κάνει με την εξισορρόπηση και ενίσχυση της πάντα κινδυνεύουσας από συρρίκνωση συνολικής καταναλωτικής και επενδυτικής δαπάνης της οικονομίας του σύγχρονου αμερικανικού γραφειοκρατικού καπιταλισμού.
Ποιό είναι αυτό το ”απαραίτητο κρίσιμο μέγεθος” του αμερικανικού κράτους;
Αυτό είναι μια άλλη – τεράστια – κουβέντα, η οποία θα είχε αξία να ερευνηθεί και να συζητηθεί. (Προφανώς, το τωρινό 17-20% του Α.Ε.Π. δεν αρκεί, όπως δείχνουν οι εξελίξεις – όπως δεν αρκούσε το 2% του Α.Ε.Π., που ήταν το 1929, ή το 6% του Α.Ε.Π., που ήταν το 1941, ή το 12% της δεκαετίας του 1970)…
Ούτε και τα ”οικονομικά της προσφοράς” (πάλι ο Jean-Baptiste Say, σε σύγχρονη έκδοση), μόνα τους, λύνουν το πρόβλημα. Αυτά το δημιούργησαν…
Πάντα φιλικά…
Liberal,
καμία αμετροέπεια. Είτε από ανοησία είτε από ιδεολογικό μένος δεν καταλαβαίνεις και τι διαβάζεις. Αυτό που λέει ο Ρόμπερτς το 2008, που επειδή είναι σοβαρός το βιβλίο του The Invisible Heart κοσμεί την βιβλιοθήκη μου και είναι στη λίστα των βιβλίων που προτείνω στους φοιτητές μου, είναι ότι ο ρόλος του CRA πρέπει να διερευνηθεί πριν καταλήξουμε ότι ευθύνεται η αγορά. Ε, ερευνήθηκε αγαπητέ από τις μελέτες που παραθέτω, και το συμπέρασμα είναι ότι δεν ευθύνεται. Για να δεις δε το μέγεθος της ανοησίας σου, ορίστε ο Stefan Karlsson στο Mises Institute να γράφει αυτά ακριβώς που λέω και εγώ. http://mises.org/daily/3244
Surely the fear of being accused of violating the CRA made some lenders more willing to lend to some low-income and minority households that really weren’t credit worthy. And surely, the role of Fannie and Freddie in buying up many of the mortgage-backed securities and then passing them on with their guarantees helped increase such lending. But there is little reason to believe that either of those factors contributed significantly to the crisis. After all, both Fannie and Freddie and the CRA have existed for decades without causing anything similar. And most subprime loans were issued by institutions not covered by the CRA, and the act itself isn’t really that draconian since it says that lenders aren’t compelled to make loans that are likely to be unprofitable. Similarly, lending not covered by Fannie or Freddie also expanded rapidly during the bubble.
Άντε τώρα, βάλτα και με τους Αυστριακούς Οικονομολόγους με τους οποίους υποτίθεται συμφωνείς! Αν τα “αρθράκια” μου, τα οποία είναι μακροσκελή και στα παρουσιάζονται συγκεκριμένα στοιχεία, είναι χαριτωμένες περιλήψεις τότε τι να πει κανείς για αυτά που δημοσιεύονται εδώ! Αλλά τέτοια αντιπαράθεση επί της ουσίας δεν σε συμφέρει. Για μια ακόμα φορά αποφεύγεις να μπεις στην ουσία των στοιχείων
Η κακοήθειά σου επιπλέον δεν σε αφήνει να καταλάβεις και τι γράφω. Έγραψα ξεκάθαρα (αλήθειες 1 και 2) ότι ευθύνη έχουν και οι κρατικοί φορείς, αλλά ΕΠΙΠΛΕΟΝ υπάρχει ένα πρόβλημα και στον τρόπο λειτουργίας της αγοράς διότι το συμφέρον των στελεχών των επιχειρήσεων δεν είναι εναρμονισμένο με αυτό των καταναλωτών για τους λόγους που εξήγησα. Το κράτος φταίει που οι επενδυτικοί οίκοι αξιολόγησαν ως ΑΑΑ τα ομόλογα? Το κράτος υποχρέωσε τις εταιρίες να δώσουν τα subprime δάνεια? Γιατί τα τοξικά δάνεια δεν προήλθαν από τις εμπορικές τράπεζες ούτε ομολογοποιήθηκαν από τους Fannie και Freddie οι οποίοι τελούν υπό ρύθμιση, και ξεκίνησαν από τους subprime δανειστές που δρούσαν ανεξέλεγκτοι? Λυπάμαι που δε σε διευκολύνει η πραγματικότητα, αλλά αυτό δεν είναι δικαιολογία για την απρεπή συμπεριφορά σου και τις προσωπικές επιθεσεις σου, οι οποίες τελικά σε χαρακτηρίζουν, και δυστυχώς δημιουργούν άσχημη εντύπωση για το σύνολο των “φιλελεύθερων.”
Προσωπικά δεν έχω καμία συμπάθεια για αυτούς που πήραν τα δάνεια, αλλά από την άλλη δε μπορουν οι αλόγιστες πράξεις μιας μερίδας τραπεζιτών και δανειοληπτών να βάζει σε κίνδυνο ολόκληρο το σύστημα και να οδηγούν ανθρώπους που ουδεμία ευθύνη είχαν για τα δάνεια στην ανεργία!
Λασκος,
ούτε που ξέρω ποιος είναι ο Κηθ Ολμπερμαν. Αυτό που ξέρω είναι ότι κάθε εξάμηνο δείχνω στους φοιτητές μου το βιντεάκι του Johan Norberg, Globalization is Good, το οποίο θέτει βάση για συζήτηση (μάλιστα είχα και προσωπική επικοινωνία με τον ίδιο για να τον ευχαριστήσω που είναι διαθέσιμο δωρεάν), στη λίστα με τα βιβλία που προτείνω είναι το Invisivle Heart του Russel Roberts, θεωρώ ότι ένας από τους πιο αδικημένους Προέδρους στην ιστορία των ΗΠΑ είναι ο George Herbert Bush (ο μπαμπας), και σε πολλά σημεία με εκφράζουν οι απόψεις του Bruce Bartlett (πρώην συμβούλου του Ρήγκαν, συνεργάτη των ιδρυμάτων Cato και Herritage, και έντονου πολέμιου του νεώτερου Μπους) και του Thomas Friedman. Αν παρόλα αυτά το γεγονός ότι παραμένοντας συνεπής στις επιστημονικές μου αρχές δεν είμαι διατεθειμένος να αποδεχτώ μια πλασματική πραγματικότητα για να εξυπηρετήσω την όποια ιδεολογία με κατατάσσει στους liberals, λυπάμαι!.
Τα οικονομικα της προσφορας δεν λενε, να γραψεις ενα CDO^2 σε πιστωτικες καρτες και επισφαλη δανεια, ουτε να χρησιμοποιεις σε μη ελλειπτικες κατανομες Value at Risk
Θα ήταν περισσότερο παραγωγικό αν ασχολούμαστε με το πως ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός θα εξέρθει από την παρούσα οικονομική κρίση & ύφεση και το αν και πως θα περιοριστούν και αμβλυνθούν οι επιπτώσεις της επόμενης. Ή, αλλιώς, τι μας δίδαξε ως τώρα η μεγαλύτερη μεταπολεμική οικονομική κρίση?
Ευκαιρία, λοιπόν, φίλε rebel@work, να επανυποβάλλω στους αγαπητούς συνομιλητές το ερώτημα που υπέβαλα και προηγουμένως http://e-rooster.gr/12/2009/2024/comment-page-1#comment-127103 :
“Ποιό είναι αυτό το «απαραίτητο κρίσιμο μέγεθος» του αμερικανικού κράτους; Αυτό είναι μια άλλη – τεράστια – κουβέντα, η οποία θα είχε αξία να ερευνηθεί και να συζητηθεί. (Προφανώς, το τωρινό 17-20% του Α.Ε.Π. δεν αρκεί, όπως δείχνουν οι εξελίξεις – όπως δεν αρκούσε το 2% του Α.Ε.Π., που ήταν το 1929, ή το 6% του Α.Ε.Π., που ήταν το 1941, ή το 12% της δεκαετίας του 1970)…”
Το επανυποβάλλω, θεωρώντας πως ό,τι και να λέμε για την τρέχουσα οικονομική ύφεση, αν δεν διευκρινίσουμε αυτό το ζήτημα, δεν θα κάνουμε τίποτε περισσότερο από το να εθελοτυφλούμε.
Αν και η αμερικανική πολιτική ηγεσία, όπως φαίνεται, δίνει τις δικές της πρακτικές απαντήσεις σε αυτό…
Σε ένα παγκοσμιοποιημένο δίκτυο παραγωγικών και οικονομικών σχέσεων, με διάφορους σημαντικούς οικονομικούς πόλους, ο ρόλος του κράτους των ΗΠΑ θα έχει περιορισμένη επίδραση – όταν μάλιστα αυτός δεν αναιρεί τις θεμελιώδεις αντιθέσεις του συστήματος, αλλά είναι διαχειριστικός (της κρίσης) και διεκπεραιωτικός. Η επόμενη κρίση είναι αναπόφευκτη, αν και οι μηχανισμοί που θα την ωθήσουν (triggers) και οι εκδηλώσεις της μπορεί να είναι διαφορετικές.
@Κώστας Αλεξανδράκης
Το documentary του Johan Norberg είχα την ευκαιρία να το παρακολουθήσω στην τηλεόραση. Είναι διαθέσιμο στο public domaim κι εδώ:
http://video.google.com/videoplay?docid=5633239795464137680#
Πιστεύω ότι θέτει και προσπαθεί να απαντήσει σε ένα άτοπο ερώτημα και μάλιστα από λανθασμένη σκοπιά. Για την παγκοσμιοποίηση δεν τίθεται θέμα αν είναι “καλή ή κακή”, αφού πρόκειται περί νομοτελειακής φάσης στην ιστορική, εξελιγκρική πορεία του καπιταλισμού, όπως είχε ήδη παρατηρηθεί πριν από 1-2 αιώνες, μαζί με τον ιμπεριαλισμό, την εξάρτηση και την ανισόμετρη ανάπυξη.
Το περισσότερο καίριο ερώτημα με το οποίο ίσως θα έπρεπε να ασχολούμαστε, αντί του αν η παγκοσμιοποίηση είναι “καλή ή κακή”, είναι το ποιοι παράγοντες και δυνάμεις (κύρια οικονομικές) την επιβάλλουν και επεκτείνουν, ποιους εξυπηρετεί και που τελικά θα οδηγήσει την ανθρωπότητα.
Και πριν το ξεχάσω: το αντίστοιχο documentary (δυστυχώς μόνον ακουστικό) του BBC For Richer – for Poorer , όχι απαραίτητα απάντηση σε αυτό του Norberg.
http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/documentary_archive/6656923.stm
Εάν το κατανοώ σωστά, εδώ, η διάθεση ορισμένων Ayn Rand-ικών είναι να αποδώσουν ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΑ την ύφεση σε ΠΑΡΟΥΣΙΑ κρατικών παρεμβατισμών με Πράξεις, Νόμους ή στην υπέρχρηση/κατάχρηση αυτών.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ είναι ότι, πέραν του greed των τραπεζιτών, της ΑΝΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑΣ του πολίτη κλπ
ΚΟΜΒΙΚΟ ρόλο στην δημιουργία της ΥΦΕΣΗΣ έπαιξαν
1) οι ΑΙΣΧΡΕΣ, through and through διεφθαρμένες κυβερνήσεις τύπου BUSH, Crooks and Associates Limited, Inc. ΚΑΙ
2) η π’ αυτών ΑΡΣΗ υπαρχόντων, ή η εξ αρχής ΑΠΟΥΣΙΑ, ΕΛΕΓΚΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ εκεί όπου έπρεπε να υπάρχουν.
Στις ΗΠΑ πιά, όπως και στην Ελλάδα (διότι ας ΜΗ τρέφουμε αυταπάτες, η Bush, Crooks and Associates Απατεωνική Διεθνής Limited, Inc. και ή Πορνανδρέου Λαμογιακή Διεθνής Limited Inc. είναι η ίδια Γιαννούλα αλλά με άλλη κόμμωση), πρέπει νάχεις μάτια 114 για να ΜΗ σε κλέψουν μπροστά στα μάτια σου.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:
Είμαι εδώ και τουλάχιστον 15 χρόνια καλός πελάτης της American Express. Ουδέποτε κουβαλώ πάνω μου χρήματα – το πρώτο πράγμα που έμαθα μόλις πάτησα ποδάρι στας Αμερικάς. Αγοράζω τα πάντα με την πιστωτική της, platinum κάρτα. Kάθε μήνα, με αυτόματη χρέωση του τραπεζικού μου λογαριασμού, εξοφλώ το σύνολο των χρεώσεων της κάρτας, ύψους περίπου 5-6 χιλιάδων δολλαρίων.
Πρίν 4 χρόνια, που λέτε, νάσου και μούρχεται στις αρχές Δεκέμβρη ένα υπέροχο δερματόδετο, πολυτελές επιτραπέζιο ημερολόγιο. Κάτω έγραφε, “Είναι δικό σας και θα χρεωθείτε ΜΟΝΟ $ 3.94 για τα ταχυδρομικά έξοδα”. Υπέθεσα, τότε, ότι ήθελαν να μου πουν “ευχαριστώ” για την καλή και στιβαρή πελατειακή μου σχέση μαζί τους. Την επόμενη χρονιά ξανάρθε το ίδιο ημερολόγιο, αλλά στην χρεώσεις του μηνός είδα και ένα ποσό $ 39.85 για το ημερολόγιο αυτό!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Πήρα, λοιπόν, τηλέφωνο για να διαμαρτυρηθώ, οπόταν μου είπαν, “Μα ξέρετε στα “ψιλά γράμματα” κάτω από την αποδοχή σας, ή αρχική συμφωνία έγραφε, “Αποδεχόμενος να πληρώσω τα ταχυδρομικά αποστολής, αποδέχομαι και χρέωση $ 39.85 στις επόμενες χρονιές ad infinitum μέχρις ακυρώσεως της συμφωνίας”.
Το παραπειστικόν της πράξης ήταν εμφανές. Βέβαια, η Amerιcan Express προθυμοποιήθηκε αμέσως να άρει ΚΑΙ ΗΡΕ την χρέωση και “ευγενώς” μου είπαν, “Κρατείστε το ημερολόγιο”. ΑΛΛΑ ο Χασαπογιάννης, άνθρωπος της δράσης ΚΑΙ εμφορούμενος από ΑΙΣΘΗΜΑ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ (η ρημάδα ή αστική συνείδηση), παίρνει τηλέφωνο τους δικηγόρους του, την γνωστή, μη εξαιρετέα και εγκυρότερη Εταιρεία Νομικών Υπηρεσιών του κόσμου και τους λέει, “Παίδες, αγωγή, μέχρις εξαντλήσεως, μεχρι θανάτου”
Νάσου, λοιπόν, Class Action και η συνέχεια …….. οι πλούσιοι γινήκανε πλουσιότεροι και ζήσατε εσείς καλά και εμείς καλύτερα.
ΟΤΑΝ, λοιπόν, ένας “σεβαστός” ΚΟΛΟΣΣΙΑΙΟΣ τραπεζικός οργανισμός με μυριάδες επιχειρησιακά παρακλάδια προβαίνει σε τέτοιες ωμές καταχρήσεις, αντιλαμβάνεσθε ΟΤΙ βρισκόμαστε ενώπιον ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΑΝΟΜΙΑΣ!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
ΝΑ ΤΙ ΕΠΡΑΞΑΝ οι οπαδοί της ΑΥΝ RAND. “Ελευθερία” ad infinitum ………. “Aς είχες μάτια να δεις” σου λέει, “There is NO such thing as free lunch” κλπ κλπ. …… τα γνωστά clichέs και στερεότυπα.
Εμείς, λοιπόν, λέμε
1) Στον ίδιο βαθμό που ο πολίτης φέρει ΑΠΟΛΥΤΗ ευθύνη των (ΕΝ)ΣΥΝΕΙΔΗΤΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ του,
2) ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ η παρουσία ΣΤΙΒΑΡΩΝ ΕΛΕΓΚΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ για προστασία του καλοπροαίρετου και νομοταγούς πολίτη από τον ΑΠΑΤΕΩΝΑ αλητοπασόκον και αλητο-Bush.
Κύριε Χασσαπογιάννη,
εγώ θα πω και το εξής. Όπως γνωρίζετε ο βασικός τρόπος για να αποκτήσει κανείς credit history στις ΗΠΑ είναι χρησιμοποιώντας την πιστωτική του κάρτα για πληρωμές. Όταν ήρθα από την Ελλάδα πλήρωνα πάντα με μετρητά ή επιταγές, με αποτέλεσμα όταν χρειάστηκε να πάρω δάνειο να έχω δυσκολία. Το γεγονός ότι δεν χρησιμοποιούσα πίστωση αντι να θεωρηθεί θετικό, αποτέλεσε εμπόδιο καθώς δεν είχα πιστωτικό ιστορικό. Έτσι αναγκάστηκα να βγάλω και να τη χρησιμοποιώ με τον τρόπο που λέτε, πληρώνοντας όλο το υπόλοιπο στο τέλος του κύκλου. Με άλλα λόγια, το τραπεζικό σύστημα το ίδιο δημιουργεί την ανάγκη της πιστωτικής. Ωστόσο μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα που έχουν πιστωτική κάρτα κάνουν περισσότερες αγορές όταν επισκέπτονται ένα εμπορικό κέντρο από άτομα που πληρώνουν με μετρητά ή από το λογαριασμό τους, και αυτό πιθανόν έχει μερίδιο ευθύνης στη μείωση του ποσοστού αποταμίευσης στις ΗΠΑ.
Θέτετε δε και ένα άλλο μείζον θέμα με την αναφορά σε “ενσυνείδητες” πράξεις. Ο λήπτης του δανείου, που δεν έχε γνώση ότι το δάνειό του θα ομολογιοποιηθεί και θα πουληθεί σε κάποιον άλλο, τι θα σκεφτεί άραγε όταν ο τραπεζικός υπάλληλος τον διαβεβαιώσει ότι η πράξη του είναι συμφέρουσα? Θα είναι παράλογο να υποθέσει λανθασμένα ότι η τράπεζα δεν θέλει στο κάτω-κάτω να χάσει τα λεφτά της οπότε για να του δίνουν το δάνειο κάτι θα ξέρουν?
Παρεπιπτόντως, επειδή είμαι κάτοχος American Express είχα και εγώ τις ίδιες προσφορές για το ίδιο ημερολόγιο με το μονόγραμμα, και τις αρνήθηκα διότι γνώριζα το κόλπο και ήξερα ότι ήταν πολύ πιθανό να ξεχάσω να πάρω τηλέφωνο για να ακυρώσω την παραγγελία για τα επόμενα έτη.
rebel,
δεν θέλω να επεκταθώ στο θέμα της παγκοσμιοποίησης εδώ απο σεβασμό καθώς είναι εκτώς θέματος. Θα ακούσω το documentary με προσοχή. Ωστόσο και πάλι, πέρα από την ιστορία που διηγείται πολύ ωραία ο Νορμπεργκ, υπάρχει πληθώρα μελετών (Frankel and Romer, 1999; Sachs and Warner, 1995; Edwards, 1998) που δείχνουν ότι η θετική συσχέτηση μεταξύ openness και οικονομικής μεγέθυνσης οφείλεται στα ευεργετικά αποτελέσματα της πρώτης στη δεύτερη. Οι λόγοι είναι διάφοροι και περιλλαμβάνουν τα κέρδη από εξειδίκευση σε συγκρητικά πλεονεκτήματα, transfer τεχνογνωσίας, κεφαλαίου, κ.ο.κ.
Με αυτό δεν ισχυρίζομαι ότι η παγκοσμιοποίηση είναι ευεργετική προς όλους. Αλλά συνδιασμένη με κατάλληλες αναδιανομητικές πολιτικές είναι εν δυνάμει ευεργετική.
Aλεξανδράκη
Να καμαρώσω γω επιστημονικό ήθος λεβεντιά μου ! Μπουκάρεις σε μια συζήτηση βριζοντας τον αρθρογράφο “ανενημέρωτο” και παραπέμποντας με χαρακτηριστική ταπεινοφροσύνη (χαχα) σε δικά σου άρθρα. Διαφημίζεις κι όλας το παραμάγαζο σου, πετώντας σπόντες για το rooster. Με το παρδόν αλλά εγώ και ο “χώρος” μου θα προτιμήσω τις απόψεις του Μπήτρου και του Ανδριανόπουλου απο έναν κάποιο υφηγητή ενός κάποιου κολλεγίου-γλωσοδετη “Hofstra” που γράφει περιλήψεις τις κρίσης σε ένα κάποιο σάιτ ονόματι αναμόρφωση.
Και αντιγραφω απο το Ρομπερτς για να δει ο κοσμος ποιος ειναι ο ανοητος της παρεας:
“The Community Reinvestment Act (CRA) did the same thing with traditional banks. It encouraged banks to serve two masters — their bottom line and the so-called common good. First passed in 1977, the CRA was “strengthened” in 1995, causing an increase of 80% in the number of bank loans going to low- and moderate-income families.
Fannie and Freddie were part of the CRA story, too. In 1997, Bear Stearns did the first securitization of CRA loans, a $384 million offering guaranteed by Freddie Mac. Over the next 10 months, Bear Stearns issued $1.9 billion of CRA mortgages backed by Fannie or Freddie. Between 2000 and 2002 Fannie Mae securitized $394 billion in CRA loans with $20 billion going to securitized mortgages.”
Κατα τα αλλα δεν αποδιδει ευθυνες στο CRA,ε?
Ο Καρλσον καταλήγει ότι υπεύθυνος για την κρίση είναι ο Γκρινσπαν. Καμιά σχέση με τα δικά σου φληναφήματα για μια κάποια “τυφλή πίστη” στις αγορές που φυσικά δεν υπήρχε σε ένα neo-conservative σύστημα .
Τη διάσταση μεταξυ διοίκησης και ιδιοκτησίας στις ανωνυμες εταιρίες μας την έχουν διδαξει εδώ και καμια 80αριά χρονια δεν περιμεναμε εσενα να τη μαθουμε.
Με την ευχη να μαθεις τροπους και να σοβαρευτείς, χαίρετε.
Επειδη εχω μια επαφη απο μακρυα με τα κεκτενομενα στην Aμερικη ,”detached involvement ” ειναι ο αγαπημενος μου ορος και επειδη μου αρεσει να βλεπω τα πραγματα με “helicopter view” θα μπορουσε καποιος να μου εξηγησει γιατι το 2007 ετος ετατονταδων Μ&Α και λιγο πριν εκδηλωθει η κριση, υπηρχαν ειδησεις, οπου επενδυτες, με τις ευλογιες του PAULSON απαιτουσαν την ιδιωτικοποιηση της quasi-public,Fannie Mae?
Σαν μια πρώτη απάντηση, η απάντηση του φίλου rebel@work είναι μια καλή αρχή.
In long term, αγαπητέ rebel@work μπορεί να έχεις δίκιο. Αν οι μελλοντικές εξελίξεις είναι ομαλές, είναι πολύ πιθανόν, μέσα στην ολοκλήρωση της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης, ο ρόλος του αμερικανικού κράτους να είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένος, πολύ περισσότερο αν είναι απλά διαχειριστικός και διεκπεραιωτικός.
In short term, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Γι’ αυτό και καλόν είναι να μείνουμε στο ερώτημα, που αφορά ειδικά το αμερικανικό κράτος, λόγω της βαρύτητας της αμερικανικής οικονομίας, μέσα στο σύγχρονο γραφειοκρατικοποιημένο κεφαλαιοκρατικό οικονομικό σύστημα, αφού το ΑΕΠ των ΗΠΑ της τάξης των 14,44 τρισ. $ αντιπροσωπεύει ένα σημαντικότατο ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ, που ανέρχεται στα 70,14 τρισ. $, ή στα 61,22 τρισ. $ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html , (αποτελεί το 20,59%, – ή το 23,59% – του παγκοσμίου ΑΕΠ) και – το κυριότερο όλων – είναι, μακράν, η πιο μοντέρνα οικονομία του κόσμου, κάτι που θα παραμείνει έτσι και στο προβλεπτό μέλλον.
(Γ΄αυτό και καλόν θα ήταν να μην μείνουμε μόνο στην περιπτωσιολογία της παρούσας ύφεσης – που είναι, βέβαια και αυτή χρησιμότατη – αλλά να στραφούμε και σε ευρύτερα ζητήματα, όπως αυτό, που θέτω).
Ιστορικά, λοιπόν, όλες οι κρίσεις και οι υφέσεις που πήραν μια μεγάλη διάσταση, μέσα στον περασμένο αιώνα και δεν είχαν ‘‘εξωοικονομικές’’ αιτίες (ομιλώ για τις πετρελαϊκές υφέσεις) είχαν την αιτία τους στην λειτουργία της αμερικανικής γραφειοκρατικής αγοράς, όπως συνέβη και το 1929 και όπως συνέβη και τώρα.
Η ίδια η ιστορική εμπειρία έχει δείξει ότι η μεγέθυνση του αμερικανικού κράτους, ως οικονομικού παράγοντα (και ένα καλό μέτρο σύγκρισης είναι το μέγεθός του, ως ποσοστό του ΑΕΠ της αμερικανικής οικονομίας) παίζει έναν σημαντικό ρόλο για την υπέρβαση των εκάστοτε κρίσεων, όπως επίσης παίζει και έναν σημαντικό ρόλο, για την τροφοδότηση της ανάπτυξης και στις Η.Π.Α. και παγκόσμια.
Παρ’ όλ’ αυτά, για λόγους ιστορικούς και κοινωνιολογικούς (αλλά και για λόγους που έχουν να κάνουν με την επικρατούσα ιδεολογία στις Η.Π.Α., αλλά και για λόγους που οφείλονται στις αγκυλώσεις της αμερικανικής κοινωνίας και του οικονομικού της συστήματος) το αμερικανικό κράτος, παρά την ευδιάκριτη μεγέθυνσή του, μέσα στις διαρρεύσασες δεκαετίες από την εποχή του Franklin Delano Roosevelt, έως τώρα, υπολείπεται, κατά πολύ, από τον μέσο όρο των οικονομικά αναπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών.
Αυτό αποτελεί, κατά την γνώμη μου, και την αχίλλειο πτέρνα του αμερικανικού γραφειοκρατικού καπιταλισμού, ο οποίος έχει εμποδίσει το κράτος του να πάρει εκείνες τις πρέπουσες διαστάσεις, για την αντιμετώπιση των εγγενών ασταθειών του συστήματος, οι οποίες εκδηλώνονται παραδοσιακά με τις εκάστοτε ανισορροπίες του μακροοικονομικού τετράπτυχου παραγωγή – αποταμίευση – επένδυση – κατανάλωση, ανισορροπίες οι οποίες εκδηλούνται αρχικά στα δύο ενδιάμεσα μεγέθη (αποταμίευση – επένδυση), για να επηρεάσουν αρνητικά στην συνέχεια τα δύο άλλα σκέλη, που περικλείουν τα δύο ενδιάμεσα (παραγωγή – κατανάλωση).
Γι’ αυτό και επιμένω στο ερώτημα και το εξειδικεύω περισσότερο :
1) Συμφωνούν οι αγαπητοί συνομιλητές ότι το αμερικανικό κράτος πρέπει να έχει ένα κάποιο αναγκαίο, ένα «κρίσιμο» μέγεθος, μέσα στην αμερικανική οικονομία;
2) Εφ’ όσον δέχονται κάτι τέτοιο, μπορούμε να προσδιορίσουμε ένα «άριστο», ή έστω ένα σχετικά ικανοποιητικό μέγεθος του αμερικανικού κράτους, ως ποσοστό του ΑΕΠ της χώρας;
3) Ποιο θα ήταν, κατά την γνώμη των αξιότιμων συνομιλητών, το απαραίτητο αυτό κρίσιμο μέγεθος του αμερικανικού κράτους, το οποίο μέγεθος θα βοηθούσε στην αποφυγή και (στην συνέχεια) της αντιμετώπισης της παρούσας ύφεσης;
4) Ή το μέγεθος του αμερικανικού κράτους δεν παίζει ουσιώδη ρόλο και όλη η υπόθεση εξαντλείται στις ελεγκτικές και παρεμβατικές του αρμοδιότητες και στην έκτασή τους;
Και διευκρινίζω ότι το ερώτημα, που δεν το κάνω μόνον εγώ, αλλά το κάνει πολύς μορφωμένος κόσμος, που ασχολείται με την παρούσα ύφεση, γίνεται όχι για λόγους φιλολογικούς ή καθαρά επιστημονικούς, αλλά για λόγους καθαρά πρακτικούς, διότι πάμπολλοι – λίγο ή πολύ – αντιλαμβάνονται την σπουδαιότητα της αμερικανικής οικονομίας (και κατ’ επέκταση του αμερικανικού κράτους) στην καθημερινότητα όλων μας, πολύ περισσότερο που η αμερικανική οικονομία αποτελεί την, εκ των πραγμάτων, ηγεμονεύουσα οικονομία στον κόσμο και θα εξακολουθεί, για πολύ ακόμα, να έχει αυτήν την ιδιότητα.
Και όλοι οι ενημερωμένοι πολίτες αντιλαμβάνονται – έστω και ενστικτωδώς – ότι ο ρόλος του αμερικανικού κράτους είναι εκ των πραγμάτων κρίσιμος. Είτε αρνητικά, είτε θετικά…
Φυσικά, η δική μου θέση στα ερωτήματα είναι φανερή από όσα έχω γράψει μέχρι τώρα. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι αυτή αποτελεί και την μόνη απάντηση, ή ότι είναι και η σωστή απάντηση.
Ας του απαντησει καποιος επιτελους, ποιο ειναι το κρισιμο μεγεθος ! Ολοι πολυ μορφωμενοι ανθρωποι ειστε!
Εγω δε ξερω να του απαντησω!
Όσο και να ενισχυθεί το κράτος στις ΗΠΑ, και πάλι ο ρόλος του στην αντιστάθμιση ισχυρότατων εξωτερικών δυνάμεων σε μια παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική οικονομία θα είναι περιορισμένος. Το εξωτερικό χρέος (της τάξης των $14τρις), η μετατόπιση παραγωγικών επενδύσεων σε χώρες με χαμηλό κόστος εργατικής δύναμης και η συνακόλουθη αποβιομηχάνιση, το απορρυθμισμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα, η ενεργειακή εξάρτηση, η αυξανόμενη επιρροή οικονομιών όπως της Κίνας, της Ρωσίας και της ΕΕ, είναι παραδείγματα που δείχνουν ότι ακόμα και ένας τέτοιος ενισχυμένος ρόλος του κράτους, χωρίς ριζικό οικονομικό μετασχηματισμό (πχ κοινωνικοποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος), θα έχει περιορισμένη επίδραση στο οικονομικό γίγνεσθαι.
Δεν είναι θέμα ”γνώσης” το μέγεθος του αμερικανικού κράτους, αγαπητέ φίλε Χρήστε Μηλιώνη. Είναι περισσότερο θέμα προσωπικής εκτίμησης, μιας εκτίμησης όμως, η οποία θα πρέπει να εδράζεται σε αντικειμενικά δεδομένα και αυτό έθεσα προς συζήτηση, διότι αυτό το θέμα δεν είναι αμελητέο, πλην όμως δεν έχει αναλυθεί ευρέως στην αμερικανική οικονομική βιβλιογραφία, ούτε και στην διεθνή.
Προφανώς, κάποιοι, κάπου, θα το έχουν συζητήσει, αλλά αυτό δεν έχει πάρει την έκταση που του πρέπει και θα ήμουν ευγνώμων, αν οιοσδήποτε από τους αξιόλογους συνομιλητές, με παρέπεμπε σε μια σχετική βιβλιογραφία, ή αν προσπαθούσε να τοποθετηθεί διεξοδικότερα, επί του θέματος.
Η δεύτερη τοποθέτηση του καλού φίλου rebel@work βάζει το θέμα σε ουσιαστικές βάσεις και ξεκαθαρίζει ότι το αμερικανικό κράτος δεν αρκεί να μεγαλώσει, αλλά και ότι πρέπει να θέσει υπό έλεγχο το τραπεζικό – χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας (αυτή – σε μεγάλο βαθμό – είναι και δική μου πεποίθηση).
Ο Πωλ Κρούγκμαν έχει γράψει για την αναγκαιότητα της προσωρινής κρατικοποίησης του τραπεζικού συστήματος των Η.Π.Α. και πρέπει να έχει δίκιο, αλλά σε αυτά τα θέματα, δεν αρκεί το να έχει κάποιος δίκιο (ή άδικο), αλλά είναι απαραίτητο να υπάρχουν και εκείνες οι δυνάμεις, που θα στηρίξουν την εφαρμογή ενός τέτοιου προγράμματος στην πράξη. Και στις Η.Π.Α. δεν υπάρχουν – όπως φαίνεται – τέτοιες δυνάμεις και γι’ αυτό η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα δεν στρέφεται σε μια τέτοια κατεύθυνση.
Αλλά, όσο και αν έχει δίκιο στον πυρήνα της τοποθέτησής του ο καλός φίλος rebel@work, ως προς το ότι ο ενισχυμένος ρόλος του αμερικανικού κράτους θα είναι περιορισμένος, αν δεν συνοδευτεί από ριζικό οικονομικό μετασχηματισμό, θα ήθελα να είμαι περισσότερο αισιοδόξος από εκείνον.
Πιστεύω ότι και μόνη η μεγέθυνση του αμερικανικού κράτους, ως προς την συμμετοχή του στο ΑΕΠ της χώρας, παρά την σίγουρα περιορισμένη σημασία της (σε σχέση με το εάν συνοδευόταν και από έναν ριζικό οικονομικό μετασχηματισμό), έχει να προσφέρει πολλά πράγματα στην σταθεροποίηση των μηχανισμών που θα κρατήσουν σε ισορροπία την αμερικανική οικονομία στο μέλλον.
Παρά την ακόμα επικρατούσα αβεβαιότητα και το πρόγραμμα Μπους – Πώλσον (700 δισ. $) και το πρόγραμμα Ομπάμα (787 δισ. $) και τα λιγότερο εμφανή, αλλά υπρκτά, που ακολούθησαν αυτά τα προγράμματα στήριξης της αμερικανικης οικονομίας, στήριξαν και σταθεροποίησαν την αμερικανική οικονομία, σταματώντας σχεδόν στην γέννησή της την παταγώδη πτώση του Σεπτεμβρίου του 2008 και ενίσχυσαν την παρουσία του αμερικανικού κράτους και στον τραπεζοπιστωτικό τομέα, αλλά και στον χώρο της κοινωνικής ασφάλισης, η οποία ουσιαστικά και με διάφορους μανδύες, που θέλουν να κρατήσουν τα προσχήματα, για καθαρά ιστορικούς λόγους, μόλις τώρα αρχίζει να λαμβάνει ουσιαστικές διαστάσεις στις Η.Π.Α., όχι μόνο με τον νόμο Ομπάμα, αλλά περισσότερο με την κρατικοποίηση της A.I.G., η οποία μπορεί να αποτελέσει τον μηχανισμό εκείνον που θα στηρίξει το κοινωνικοασφαλιστικό πείραμα στην χώρα.
Οι Αμερικάνοι πολιτικοί δείχνουν ότι έλαβαν το μήνυμα, που βγήκε από την ωμή πραγματικότητα της παρούσας ύφεσης και των φουσκών, που έσπασαν παταγωδώς στην αμερικανική οικονομία, προχωρώντας σε σημαντικές κρατικοποιήσεις, οι οποίες από μόνες τους μπορεί να μην λύνουν το μακροχρόνιο πρόβλημα, αλλά του δίνουν μια προσωρινή λύση.
Το τι θα ακολουθήσει στην συνέχεια είναι προφανώς άγνωστο, με δεδομένο το πολιτικό κλίμα και τις παραδόσεις στην αμερικανική πολιτική σκηνή.
Αλλά η ανάγκη πολλές φορές οδηγεί σε πρακτικές λύσεις, οι οποίες μπορούν και να αποδειχθούν λειτουργικές.
Και στον βαθμό, που όλα αυτήν την στιγμή είναι υπό εξέλιξη, είναι φυσικό να περιμένουμε και να είμαστε επιφυλακτικοί.
Αυτό το κατανοώ. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν μπορούμε να διατυπώσουμε κάποιες, έστω προσωρινές, ή διερευνητικές σκέψεις, γύρω από το θέμα του πρακτικού ρόλου του αμερικανικού κράτους και του μεγέθους του στην διαδικασία σταθεροποίησης της αμερικανικής οικονομίας, δηλαδή της μακράν πιο μοντέρνας οικονομία του πλανήτη.
Γι’ αυτό και κάθε άλλη σκέψη είναι καλοδεχούμενη.