Ο διάλογος για την παιδεία πρέπει να αρχίσει από μηδενική βάση όπως εύστοχα είπε σε ένα κανάλι μια φοιτήτρια πριν λίγες εβδομάδες.

Μηδενική βάση σημαίνει να ορισθεί τι είναι παιδεία με τρόπο που να εξασφαλίζει την ανάπτυξη υγιούς σκέψης ώστε να υπάρχει κάλυψη τόσο του εκπαιδευτικού όσο και του ιδρύματος ως προς τη σωστή χρήση της γνώσης και να δημιουργούνται πρότυπα και προϋποθέσεις για τη δόμηση μιας ενάρετης κοινωνίας. Έχουμε άφθονο υλικό (π. χ., 1, 2, 3 ) για να στοιχειοθετηθούν τέτοιες βασικές αρχές και πρότυπα καθώς και συγκεκριμένες προτάσεις.4

Οι βασικές αρχές είναι απαραίτητες για να είναι το τοπίο ξεκάθαρο (όχι «θολά νερά, «ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται», κλπ.) ώστε να υπάρχει όραμα και προοπτική στη σωστή κατεύθυνση και να έχει η ανάπτυξη της παιδείας μια σταθερά ανοδική εξέλιξη και πορεία. Το προτεινόμενο νομοσχέδιο στο άρθρο 1, δεν αποσαφηνίζει ούτε τι είναι παιδεία ούτε τι είναι ορθή χρήση της γνώσης οι έννοιες που χρησιμοποιεί π.χ. δικαιοσύνη, δημοκρατία είναι μετέωρες και το πιο σημαντικό αποφεύγει να χρησιμοποιήσει τι λέξη αρετή που είναι το πιο σημαντικό θεμέλιο μετά την ανάπτυξη ορθής σκέψης 5 από την παιδεία.

Θεωρώντας από μηδενική βάση τα προβλήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης το ερώτημα που τίθεται είναι τι θέλουμε και γιατί. Με βάση το ερώτημα αυτό διαμορφώνονται οι παρακάτω προτάσεις:

1. Σίγουρα θέλουμε το ακαδημαϊκό ίδρυμα να έχει ένα ισχυρό ακαδημαϊκό προφίλ, άρα οι διαδικασίες που καθορίζουν τις δομές του: έρευνα, διδασκαλία, συνεργασίες και διοικητική μηχανή θα πρέπει να διακρίνονται από αντίστοιχη ακαδημαϊκή βαρύτητα. Τα μέλη ΔΕΠ με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο επιλέγονται ώστε να έχουν ανάλογη ακαδημαϊκή βαρύτητα και η όποια αλλαγή που θα μπορούσε να γίνει είναι ίσως η κατάργηση της βαθμίδας του λέκτορα, δηλαδή με ελάχιστες τροποποιήσεις στο προτεινόμενο νομοσχέδιο το κομμάτι αυτό είναι εντάξει.

2. Τα όργανα διοίκησης του πανεπιστημίου όμως έχουν με βάση το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο και τον προτεινόμενο νόμο μειωμένο ακαδημαϊκό προφίλ. Η σύνθεση των εκλεκτορικών σωμάτων για την εκλογή πρυτάνεων κοσμητόρων και προέδρων τμημάτων έχουν μειωμένη ακαδημαϊκή βαρύτητα. Τα όργανα λήψης αποφάσεων όπως είναι οι γενικές συνελεύσεις τμημάτων, η σύγκλητος κλπ., έχουν μειωμένη ακαδημαϊκή βαρύτητα. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο πρύτανης, π. χ. είναι μεν εκπρόσωπος του συνόλου των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας, έχει όμως μειωμένη εκπροσώπηση του ακαδημαϊκού σκέλους του ιδρύματος και αυτό ισχύει ανεξάρτητα από τις ατομικές επιδόσεις του πρύτανη. Αντίθετα όλα τα πετυχημένα ακαδημαϊκά ιδρύματα στο διεθνή χώρο δίνουν έμφαση 100% στο ακαδημαϊκό προφίλ του πρύτανη το οποίο με κάθε τρόπο ενισχύουν ώστε να εκπροσωπεί το ακαδημαϊκό ίδρυμα και όχι να είναι περίπου 50% ακαδημαϊκός και περίπου 50% συνδικαλιστής όπως συμβαίνει με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο αλλά και με τον προτεινόμενο νόμο στην Ελλάδα. Από το άλλο μέρος τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας έχουν τους επιμέρους συνδικαλιστικούς φορείς οι οποίοι έχουν αρμοδιότητα σε αντίστοιχα θέματα και δεν υπάρχει λόγος να είναι υποβαθμισμένο το ακαδημαϊκό σκέλος του ιδρύματος ασχολούμενο με συνδικαλιστικά θέματα και αρμοδιότητες. Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο έχει υποβαθμίσει το ακαδημαϊκό σκέλος των ιδρυμάτων και έχει γιγαντώσει το συνδικαλιστικό. Αν θέλουμε ένα ποιοτικά αναβαθμισμένο πανεπιστήμιο θα πρέπει να γίνει πλήρης διαχωρισμός ανάμεσα στο ακαδημαϊκό του μέρος και το συνδικαλιστικό του μέρος. Το συνδικαλιστικό μέρος να αποτελείται από τους υφιστάμενους συνδικαλιστικούς συλλόγους και σωματεία και το ακαδημαϊκό μέρος να έχει μεγιστοποιημένη ακαδημαϊκή βαρύτητα που μόνο τα μέλη ΔΕΠ διαθέτουν. Θα πρότεινα στους φοιτητές να συνειδητοποιήσουν τη σημασία που έχει για το δικό τους όφελος η ισχυρή βαρύτητα του ακαδημαϊκού σκέλους του ιδρύματος και να προτείνουν οι ίδιοι την ισχυροποίηση της και να ζητήσουν να μην έχουν ανάμειξη σε εκλεκτορικά σώματα ακαδημαϊκού περιεχομένου καθώς και ψήφο σε ακαδημαϊκά όργανα όπως είναι η σύγκλητος, η γενική συνέλευση του τμήματος κλπ. Για λόγους διαφάνειας να μπορούν να έχουν εκπροσώπους στα όργανα αυτά αλλά χωρίς ψήφο. Απευθύνομαι στους φοιτητές διότι είναι οι μόνοι που μπορούν να αλλάξουν το νόμο στο σημείο αυτό αφού υπάρχει μια γενικότερη αδιαφορία (πολιτεία, πανεπιστημιακή κοινότητα) σχετικά με τη βαρύτητα του ακαδημαϊκού σκέλους του ιδρύματος και η ανάθεση διοικητικών ευθυνών στους φοιτητές φαίνεται να «βολεύει» πολύ κόσμο.

Πρόταση: Ο νέος νόμος να μην εκχωρεί ευθύνες σε μη μέλη ΔΕΠ για συμμετοχή σε εκλεκτορικά σώματα οργάνων διοίκησης (πρυτάνεων κοσμητόρων και προέδρων τμημάτων, κτλ.) επίσης να μην εκχωρεί δικαίωμα ψήφου σε μη μέλη ΔΕΠ σε όργανα λήψης αποφάσεων (γενικές συνελεύσεις τμημάτων, συγκλήτου κλπ.). Επιπλέον στην εκλογή του πρύτανη και τη σύγκλητο δικαίωμα ψήφου να έχουν μόνο τα μόνιμα μέλη ΔΕΠ. Με τον τρόπο αυτό θα μεγιστοποιηθεί η ακαδημαϊκότητα των οργάνων αυτών και επί πλέον η σύγκλητος και ο πρύτανης θα έχουν ακόμα πιο αυξημένη ακαδημαϊκή βαρύτητα.

3. Η δημόσια εκπαίδευση για να στηριχθεί χρειάζεται δικλείδες ασφαλείας. Δικλείδες ασφαλείας όχι μόνο δεν υπάρχουν αλλά το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ευνοεί σε πολλές περιπτώσεις τη διαφθορά. Ο προτεινόμενος νόμος τη στιγμή που δεν ενισχύει το ακαδημαικό προφίλ των οργάνων διοίκησης δεν φαίνεται να αλλάζει ουσιαστικά κάτι. Την έλλειψη δικλείδων ασφαλείας την αντιλαμβάνεται κανείς σε όλο της το μεγαλείο εξετάζοντας τις αναφορές που δίνονται από την Πανελλήνια ΠΟΣΔΕΠ σε ηλεκτρονικό μήνυμα με τίτλο «OXI ALLOS EFTELISMOS KAI APWLEIES» και αναφέρεται στην παραπομπή του άτυχου συναδέλφου Στέλιου Αλεξανδρόπουλου του οποίου ο αιφνίδιος θάνατος βύθισε την πανεπιστημιακή κοινότητα στο πένθος. Η Πανελλήνια ΠΟΣΔΕΠ πολύ εύστοχα ζητά από τα μέλη της Πανεπιστημιακής κοινότητας αν υπάρχουν από οποιονδήποτε στοιχεία για αδιαφάνεια στη λειτουργία των ιδρυμάτων να τα προσκομίσει. Το ενδιαφέρον της υπόθεσης είναι ότι ο άτυχος συνάδελφος έπεσε ηρωικώς μαχόμενος ακριβώς για να στηρίξει τη διαφάνεια. Το γεγονός ότι οι διαδικασίες της παραπομπής του ατυχούς συναδέλφου ήταν νομότυπες δικαιολογεί την ανησυχία που εξέφρασα πιο πάνω ότι το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ευνοεί σε πολλές περιπτώσεις τη διαφθορά. Ζήτησα από την Πανελλήνια ΠΟΣΔΕΠ να διερευνήσει όλες τις περιπτώσεις που έχουν γίνει παρόμοιες παραπομπές και απολύσεις επειδή σε πρόσφατο ταξίδι μου στο εξωτερικό συνάντησα Έλληνα συνάδελφο να διαπρέπει σε αξιόλογο πανεπιστήμιο του εξωτερικού ο οποίος απολύθηκε από Ελληνικό ΑΕΙ με παρόμοιες διαδικασίες. Η ΠΟΣΔΕΠ σαν συνδικαλιστικός φορέας έχει την πλήρη αρμοδιότητα να κάνει την έρευνα αυτή και παρά το γεγονός ότι μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να έχει κάνει κάποιο βήμα θα πρέπει να προχωρήσει είναι το ελάχιστο ηθικό χρέος που μπορεί να εκπληρώσει σαν συνδικαλιστικό όργανο στη μνήμη του ατυχούς συναδέλφου επίσης τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής θα βοηθήσουν να προταθούν δικλείδες ασφαλείας στο μελλοντικό νόμο πλαίσιο ώστε να περιορισθούν στο μέλλον τέτοιου είδους απώλειες και να θωρακισθεί περισσότερο το δημόσιο πανεπιστήμιο.

Πρόταση: Να μελετηθεί προσεκτικά το συγκεκριμένο περιστατικό καθώς και να απαριθμηθούν όλα τα παρόμοια περιστατικά ώστε να εντοπιστούν οι ατέλειες του συστήματος και να γίνουν βελτιώσεις που να ελαχιστοποιούν το φαινόμενο.

4. Περισσότερες δικλείδες ασφαλείας απαιτούνται για την εξέλιξη των προγραμμάτων σπουδών ώστε το πτυχίο που παράγουν να έχει επιστημονικό περιεχόμενο, αντίκρισμα στο χώρο της παραγωγής καθώς και αντίκρισμα στο χώρο εξεύρεσης εργασίας. Τα προγράμματα σπουδών αποτελούν τον δεύτερο μετά την έρευνα παραγωγικό μηχανισμό των πανεπιστημίων, βασίζονται πάνω στην έρευνα και αντίστροφα η έρευνα πρέπει να έχει προσανατολισμό τέτοιο που να τα στηρίζει. Συνεπώς λανθασμένη επιλογή γνωστικών αντικειμένων ενδεχομένως να έχει αρνητικές συνέπειες στο πρόγραμμα σπουδών και να το καθιστά αντιπαραγωγικό.

Πρόταση:
(α) Να γίνεται τακτική αξιολόγηση των προγραμμάτων σπουδών (κάθε 3 χρόνια) από δύο αξιολογητές υψηλών προσόντων. Ο ένας να ορίζεται από τους επαγγελματικούς φορείς που βρίσκουν απασχόληση οι πτυχιούχοι (χώρος παραγωγής) και ο άλλος από το Συμβούλιο Ανώτατης Παιδείας (ακαδημαϊκός χώρος). Η έκθεση των αξιολογητών (3 – 5 σελίδες) θα αναφέρεται στην εξέλιξη του προγράμματος, εργαστηριακή υποδομή, διοικητική υποστήριξη, έρευνα, διδασκαλία, συγκερασμό απόψεων φοιτητών, μελών ΔΕΠ και διοικητικών και θα αναφέρεται στην πρόοδο που πρέπει να κάνει το πρόγραμμα μέχρι την επόμενη αξιολόγηση. Η αξιολόγηση θα πρέπει να έχει δεσμευτικές επιπτώσεις για το πρόγραμμα σπουδών αν π. χ., το πρόγραμμα σπουδών δεν αποκτήσει υποδομή ή δεν αναβαθμιστεί σε περιοχές συγκεκριμένων γνωστικών αντικειμένων, στην επόμενη αξιολόγηση δεν θα πάρει έγκριση και το πτυχίο θα χαρακτηρισθεί από την επιτροπή αξιολόγησης υποβαθμισμένο.
(β) Κάθε πρόγραμμα σπουδών να διοργανώνει ημερίδα μια φορά το χρόνο με αντικείμενο την εξέλιξη του προγράμματος σπουδών τη σύνδεση του με την παραγωγή και τη βελτίωση της ποιότητας του με ομιλητές πτυχιούχους του προγράμματος και προσκεκλημένους ομιλητές πετυχημένων προγραμμάτων του είδους από το διεθνή χώρο.

5. Θα πρέπει να συνειδητοποιηθεί ότι η ποιότητα του δημόσιου πανεπιστημίου επηρεάζεται μεν από τις δομές και το θεσμικό πλαίσιο τα οποία στην παρούσα φάση χρήζουν πολλών βελτιώσεων (οι συντάκτες του νόμου πλαίσιο το επεσήμαναν πρώτοι με δημοσίευση που είχε τίτλο: mea culpa) αλλά περισσότερο είναι υπόθεση της πανεπιστημιακής κοινότητας να τα εφαρμόσει. Η πανεπιστημιακή κοινότητα θα μπορούσε να τα εφαρμόσει όλα αυτά (δικλείδες ασφαλείας, αξιολόγηση, κλπ.) αν η λήψη των αποφάσεων γινόταν από ένα ισχυρό ακαδημαϊκό σώμα όπως γίνεται σχεδόν σε ολόκληρο το διεθνή χώρο. Η Ελλάδα ενώ έχει αξιόλογα στελέχη σε πολύ μάλιστα μεγάλο ποσοστό σε σύγκριση με πετυχημένα πανεπιστήμια του εξωτερικού το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο τους αφαιρεί τη δυνατότητα να στηρίξουν όσο αρμόζει το σύστημα λήψης αποφάσεων. Αντίθετα πετυχημένα πανεπιστήμια του εξωτερικού έχουν πολύ λιγότερα στελέχη από ότι έχουμε εδώ αλλά βρίσκονται πολύ πιο μπροστά από τα Ελληνικά πανεπιστήμια στην παγκόσμια κατάταξη επειδή τα όργανα λήψης αποφάσεων έχουν μεγιστοποιημένη ακαδημαϊκή βαρύτητα.

6. Θέματα όπως είναι οι «αιώνιοι φοιτητές» κτλ. έχουν να κάνουν με τον εσωτερικό κανονισμό των ιδρυμάτων και των προγραμμάτων σπουδών και το θεσμικό πλαίσιο θα πρέπει απλά να θέσει τις βασικές αρχές που διέπουν τον εσωτερικό κανονισμό καθώς και ένα στοιχειώδη κανονισμό για προγράμματα σπουδών που δεν έχουν αποκτήσει ακόμη. Ο κανονισμός στη συνέχεια θα επιδέχεται τροποποίηση για αντίστοιχη αντιμετώπιση προβλημάτων με βάση τις βασικές αρχές που παρέχονται από το θεσμικό πλαίσιο. Ο προτεινόμενος νόμος έχει πολλές άσκοπες λεπτομέρειες περισσότερες και από ένα εσωτερικό κανονισμό για το λόγο αυτό παραθέτω κάποιες δικές μου απόψεις που διατυπώθηκαν πριν δημοσιευθεί το προσχέδιο νόμου περισσότερες λεπτομέρειες μπορεί να βρει κανείς στον εσωτερικό κανονισμό του ΠΣΕ Περιβαλλοντική Χαρτογραφία. Δεν είναι προς τιμήν του δημόσιου πανεπιστημίου που τα περισσότερα προγράμματα σπουδών σε όλη την επικράτεια δεν έχουν κανονισμό σπουδών. Το γεγονός ότι η πολιτεία υποχρέωσε τα ιδρύματα να κάνουν κανονισμό σπουδών ιδρυμάτων διαφορετικά θα τους έκοβε τη χρηματοδότηση δείχνει το μέγεθος της υποβάθμισης στα Ελληνικά ΑΕΙ. Με τα προγράμματα σπουδών όμως τι γίνεται; Θα συνεχίσουν να δίνουν πτυχία χωρίς κανονισμό σπουδών; Από το άλλο μέρος ο κανονισμός σπουδών μπορεί να λύσει πολλά διαδικαστικά προβλήματα. Στο ΠΣΕ της Περιβαλλοντικής χαρτογραφίας π. χ., που έτυχε με τη στήριξη συναδέλφων να έχω την ευθύνη κατά την ίδρυση του, αντιμετωπίζαμε τους αιώνιους φοιτητές ως εξής: η φοιτητική ιδιότητα περνούσε σε διαδικασία απώλειας αν υπήρχε αποτυχία στο ίδιο μάθημα τρεις φορές ή αν ο μέσος όρος βαθμολογίας σε όλα τα εξεταζόμενα μαθήματα έπεφτε κάτω από τη βάση ή δεν γινόταν εγγραφή σε τουλάχιστο τριών μαθημάτων ανά έτος. Η διαδικασία απώλειας της φοιτητικής ιδιότητας περιελάμβανε προειδοποίηση ενός εξαμήνου και δικαίωμα ένστασης. Οι φοιτητές που είχαν σοβαρούς λόγους έκαναν ενστάσεις και έπαιρναν εύλογη παράταση εντός της οποίας όλες οι περιπτώσεις ενστάσεων που είχαμε πήραν τελικά πτυχίο. Με τον τρόπο αυτό αντιμετωπίζαμε τους «αιώνιους» φοιτητές χωρίς κανένα χρονικό περιορισμό. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί εδώ ότι τα όργανα λήψης αποφάσεων του ΠΣΕ είχαν αυξημένη ακαδημαϊκή βαρύτητα.

7. Το πανεπιστημιακό άσυλο θα πρέπει να έχει μια λογική ερμηνεία με την έννοια ότι θα υπάρχει περιφρούρηση και σεβασμός του χώρου καθώς και διασφάλιση του δικαιώματος της εργασίας και της ελεύθερης διακίνησης ιδεών. Η αυθαίρετη κατάληψη του πανεπιστημιακού χώρου από ομάδα της πανεπιστημιακής κοινότητας στα πλαίσια αγωνιστικών κινητοποιήσεων είναι αυτή καθεαυτή ενέργεια κατάλυσης του ασύλου. Υπάρχουν πολλά είδη αγωνιστικών κινητοποιήσεων γιατί η κατάληψη; και μάλιστα με τέτοια συχνότητα που γίνεται. Δεν υπάρχει αντίρρηση ότι οι άνθρωποι και ιδιαίτερα οι νέοι πρέπει να αγωνίζονται και να έχουν αιτήματα όμως πρέπει να επιλέγουν και ανάλογα με το πόστο που βρίσκονται και αντίστοιχες μεθόδους αγώνα. Η κατάληψη έχει γίνει πλέον τόσο σύνηθες φαινόμενο που δεν κάνει αίσθηση. Το τραγελαφικό της υπόθεσης είναι ότι εκτός από τους καταληψίες κανένας άλλος δεν επιβουλεύεται το άσυλο των πανεπιστημίων και έτσι συμβαίνει το εξής παράδοξο οι καταλυτές του ασύλου να εμφανίζονται ταυτόχρονα και οι υπερασπιστές του και αυτό το ζήτημα δείχνει από μόνο του το επίπεδο των σημερινών ΑΕΙ. Στη συγκεκριμένη περίπτωση των κινητοποιήσεων θεωρείται νίκη το γεγονός ότι η πολιτεία δεν προχώρησε στην ψήφιση του συγκεκριμένου σχεδίου νόμου. Είναι πράγματι νίκη; Προσπάθησα να ρωτήσω τα παιδιά σχετικά με τα αιτήματα που είχαν και έθεσα το ερώτημα ποια ήταν τα δικά τους αιτήματα σαν φοιτητικός σύλλογος επειδή εκεί που υπάρχει ελευθερία σκέψης υπάρχει και ποικιλότητα σκέψης. Μια απάντηση ήταν επειδή έκαναν κινητοποιήσεις οι Γάλλοι. Άλλη απάντηση ήταν ότι απλά συμφωνούν με τα αιτήματα που έθεταν οι υπόλοιποι φοιτητικοί σύλλογοι. Εγκατέλειψα την προσπάθεια να εντοπίσω ποιος έθεσε τα θέματα των αγωνιστικών κινητοποιήσεων ενθυμούμενος τη σημαντική ρήση του Νομπελίστα ποιητή μας Γιώργου Σεφέρη6 στο ποίημά του Ελένη «έτσι το θελαν οι θεοί». Αν η κινητοποίηση που έγινε είναι όντως νίκη είναι περισσότερο γιατί ανέδειξε το γεγονός ότι κάτι δεν πάει καλά με την ανώτατη παιδεία. Νίκη δεν είναι αν θα ψηφισθεί ή όχι νέος νόμος ή αν θα παραιτηθεί ή όχι η υπουργός. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η υπουργός προσπαθεί να συνεννοηθεί με τους πρυτάνεις οι οποίοι άλλοτε συμπεριφέρονται σαν ακαδημαϊκοί και άλλοτε σαν συνδικαλιστές γιατί αυτή είναι η νόμιμη ιδιότητα τους με το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο (και με το προτεινόμενο), είναι δυνατόν λοιπόν να βρεθεί κάποια άκρη; Αν η πολιτεία με την όποια κυβέρνηση ήθελε πράγματι να λύσει τα προβλήματα της ανώτατης παιδείας θα έπρεπε να κάνει ένα διεθνές συνέδριο για το θέμα αυτό με δυνατότητα παρουσίασης εργασιών από όλα τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας που θέλουν να έχουν άποψη επί του θέματος και με υψηλών προσόντων προσκεκλημένους ομιλητές από το διεθνή χώρο. Τα πορίσματα της ημερίδας θα βοηθούσαν στον εντοπισμό των προβλημάτων και τη θεραπεία τους. Αν μάλιστα υπήρχε το ενδεχόμενο πολιτικού κόστους θα μπορούσε η πολιτεία να θέσει το νόμο πλαίσιο σε δημοψήφισμα. Η πολιτεία και η πανεπιστημιακή κοινότητα γνωρίζουν καλά τη μεθοδολογία αυτή καθώς και την μεγάλη αξιοπιστία των αποτελεσμάτων της. Γιατί δεν το κάνουν; ίσως δεν θέλουν να λύσουν τα προβλήματα. Για το λόγο αυτό απευθύνομαι στους φοιτητές να βοηθήσουν να ισχυροποιηθεί η ακαδημαϊκότητα των ιδρυμάτων θα είναι για δικό τους όφελος.

8. Ένα σημαντικό επίσης ζήτημα είναι η ουσιαστική κατάργηση του λυκείου με αποτέλεσμα οι νεοεισερχόμενοι στα ΑΕΙ να έχουν ελλείψεις γενικής παιδείας και η διαδικασία εισαγωγής στα ΑΕΙ να απαιτεί τη σπατάλη τεράστιων ποσών στην ανεξέλεγκτη ιδιωτική παραπαιδεία. Αυτό είναι μείζον θέμα διότι οι νεοεισερχόμενοι στα ΑΕΙ έχουν επίσης μέσα από την ανορθόδοξη αυτή διαδικασία σπαταλήσει μεγάλο μέρος από τα ψυχικά τους αποθέματα με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα προσαρμογής στα ΑΕΙ. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι το υφιστάμενο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ επιτρέπει μόνο στο περίπου 20% των υποψηφίων να πετύχουν στη σχολή της δικής τους προτίμησης. Δεν είναι λύση οι εκπαιδευτικοί μέσης εκπαίδευσης να αποφασίζουν αποκλειστικά για την εισαγωγή υποψηφίων στα ΑΕΙ θα πρέπει σε κάποιο σημείο να έχουν άποψη και γνώμη αυτά καθαυτά τα ΑΕΙ. Θα αναφερθώ και πάλι στο ΠΣΕ της Περιβαλλοντικής χαρτογραφίας όπου όντως το ΑΕΙ έκανε την επιλογή και από τη δική μας εμπειρία υπήρξαν πάρα πολλά παιδιά που είχαν αποτύχει στις πανελλαδικές και ήταν αριστούχοι στο ΠΣΕ. Αν αναλύσει κανείς τους λόγους που καταργήθηκαν τα ΠΣΕ θα διαπιστώσει ότι σημαντικό ρόλο έπαιξε το συνδικαλιστικό σκέλος των Πανεπιστημίων που είναι και το κυρίαρχο στο χώρο.

Πρόταση:
(α)Τα αποτελέσματα των πανελλαδικών εξετάσεων καθώς και η βαθμολογία του λυκείου να αποτελούν δείκτες για την είσοδο στα ΑΕΙ. Την ευθύνη εισόδου στα ΑΕΙ να την έχουν τα ΑΕΙ τα οποία ενδεχόμενα να απαιτούν επιπλέον προφορική ή γραπτή εξέταση που θα παρέχουν με δική τους ευθύνη.
(β) Να αναβαθμισθεί το λύκειο και να τοποθετηθούν ασφαλιστικές δικλείδες ώστε να παρέχει την προσήκουσα γενική παιδεία που είναι και ο προορισμός του.
(γ) Η αναβάθμιση των τριών βαθμίδων εκπαίδευσης (δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο) να γίνει έτσι ώστε να έχει πρότυπα και ιδανικά,7 και με συνεχή ποιοτικό έλεγχο που θα γίνεται, το 70% των εκπαιδευομένων, που είναι το γενικά αποδεκτό ποσοστό στο διεθνή χώρο, να κατανοεί τη διδασκόμενη ύλη. Κατά σύμπτωση το 70% συμπίπτει με τα όρια του σωστού όπως αυτό έχει οριοθετεί σαν ποσοστό μιας υγειά αναπτυσσόμενης κοινωνίας με βάση τη μαθηματική περιγραφή της δομής της μεσότητας της αρετής όπως την περιγράφει ο Αριστοτέλης.8,9 Αξίζει τον κόπο οι «ειδικοί» να ασχοληθούν με το θέμα.

9. Το οικονομικό ήταν ένα από τα αιτήματα των κινητοποιήσεων με την έννοια ότι η παιδεία δεν θα πρέπει να είναι εμπόρευμα αλλά να παρέχεται δωρεάν από το δημόσιο. Το «όχι στην εμπορευματοποίηση» ήταν ένα από τα συνθήματα και η λέξη «εμπορευματοποίηση» ήταν ένα από τα ταμπελάκια που απάρτιζαν τη λίστα με τα συγκεκριμένα θέματα που είχαν οι αγωνιστικές κινητοποιήσεις. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα θέματα των κινητοποιήσεων μπορεί να μην είχαν ποικιλότητα που αρμόζει να υπάρχει σε ένα ακαδημαϊκό χώρο με ελευθερία σκέψης, είχαν όμως εξαιρετικά μεγάλη συνοχή τόσο μεγάλη που κινδυνεύει να ερμηνευτεί σαν κασέτα που την παίζει ένα μαγνητόφωνο. Αν προσέξει κανείς από τα μηνύματα που υπήρχαν στη διάρκεια των κινητοποιήσεων και τα οποία εξακολουθούν να υφίστανται κινδυνεύει να κάνει την ερμηνεία ότι όντως υπάρχει κασέτα που παίζει το ίδιο κομμάτι με τα ίδια συνθήματα και τα ίδια ταμπελάκια και η μόνη δικαιολογία σε όλα αυτά μπορεί να είναι: «αφού έτσι το θέλουν οι θεοί»10 ποιος μπορεί να τους αμφισβητήσει. Απλά μπορεί να σχολιάσει κανείς το γεγονός ότι συνθήματα και ταμπελάκια χρησιμοποιεί κάποιος για να περάσει «μαζικά» μηνύματα στις «μάζες» όταν δεν έχει λογικά επιχειρήματα με ορθό λόγο να τα τεκμηριώσει και αυτό είναι επίσης μια ένδειξη του επιπέδου που βρίσκονται τα σημερινά ΑΕΙ.

Το γεγονός ότι στο λύκειο ο μέσος πολίτης που κατά τα άλλα έχει περιορισμένο εισόδημα και με το «ζόρι» επιβιώνει πληρώνει 500 – 1000 Ευρώ το μήνα για κάθε μαθητή λυκείου στην παραπαιδεία για την οποία ελάχιστοι κάνουν λόγο στις κινητοποιήσεις δείχνει την ασυνέχεια που υπάρχει ανάμεσα στο ταμπελάκι «εμπορευματοποίηση» και την τρανταχτή πραγματικότητα που αντιμετωπίζεται (από τις αγωνιστικές κινητοποιήσεις 400 ΑΕΙ/ΑΤΕΙ έκαναν κατάληψη) σαν να μην υπάρχει. Η εμπορευματοποίηση υπάρχει σε όλο της το μεγαλείο καθώς και η ιδιωτική παιδεία σε όλες της βαθμίδες και αν δεν υπάρχουν Ελληνικά ιδιωτικά ΑΕΙ υπάρχουν στις χώρες της Ευρώπης και είναι το ίδιο σαν να υπάρχουν και εδώ. Μάλιστα εδώ υπάρχουν καμουφλαρισμένα σαν κέντρα ελευθέρων σπουδών και έτσι αποφεύγουν τον προσήκοντα δημόσιο έλεγχο. Στο ΠΣΕ της Περιβαλλοντικής Χαρτογραφίας που τρέξαμε εδώ είχαμε τέλη εγγραφής περίπου 100 Ευρώ ανά μάθημα το εξάμηνο άρα για 5 μαθήματα είχαμε 500 Ευρώ το εξάμηνο και με τα έσοδα αυτά καλύπταμε άμεσες εκπαιδευτικές ανάγκες του προγράμματος. Επίσης είχαμε υποτροφίες και δωρεάν τέλη εγγραφής για όσους διατηρούσαν ένα μέσο όρο βαθμολογίας πάνω από ένα κατώφλι. Αυτό λοιπόν φοβούνται εκείνοι που μιλούν για εμπορευματοποίηση; Αγνοούν δηλαδή τον ελέφαντα (500 – 1000 Ευρώ το μήνα για κάθε μαθητή λυκείου στην παραπαιδεία) και φοβούνται τα 500 Ευρώ το εξάμηνο στο Πανεπιστήμιο που στο κάτω – κάτω έτσι στηρίζουν την ποιότητα των σπουδών. Συμφωνώ απόλυτα ότι το όποιο κράτος πρέπει να χρηματοδοτεί αδρά την παιδεία δίνω απόλυτα δίκιο στον αγώνα των κινητοποιήσεων για το θέμα αυτό. Όμως βλέπουμε ότι ο κουβαρνάς της όποιας κυβέρνησης είναι πενιχρός και τι γίνεται; «Άντε θα κάνουν μερικές καταλήψεις θα κάνουν μερικές πορείες θα παίξουν την κασέτα πολλές φορές μέχρι να βαρεθούν και έτσι θα τους περάσει». Άντε να αποσύρουμε το νομοσχέδιο να νομίσουν ότι πέτυχαν μεγαλειώδη νίκη. Άντε αν επιμένουν να παραιτηθεί και η υπουργός να τους δώσουμε την εντύπωση ότι είναι αφεντικά στο χώρο τους και κάνουν κουμάντο (τσαμπουκάδες). Και εδώ τίθεται ξανά το ερώτημα «μήπως κάποιοι δεν θέλουν να λύσουν τα προβλήματα της παιδείας;».

Όταν επρόκειτο να αναλάβω καθήκοντα στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου είχα στείλει λίστα με τα εφόδια που θεωρούσα απαραίτητα να ασκήσω τα καθήκοντά μου. Όταν ανέλαβα καθήκοντα δεν υπήρχε τίποτα από αυτά που είχα ζητήσει. Πήγα λοιπόν στη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού όπου ο διοικητής έτυχε να είναι ένας από τους συμφοιτητές μου στο Πολυτεχνείο. Πρόσεξα ότι κάποια μηχανήματα που είχαν εκεί ήταν σκονισμένα. Στην ερώτησή μου αν τα χρησιμοποιούν απάντησε αρνητικά (εδώ και μια 5-ετία δεν τα χρησιμοποιούμε). Ζήτησα λοιπόν να τα δώσει στο Πανεπιστήμιο όπου θα εύρισκαν χρησιμότητα. Η απάντηση ήταν αρνητική επειδή «… εδώ είναι στρατός και τίποτα δεν δωρίζεται». Προσπάθησα με ότι επιχειρήματα μπορούσα επί πολλή ώρα να πείσω τον στρατηγό ότι θα προέκυπταν πολλαπλά οφέλη για την πατρίδα αν αυτά τα άχρηστα για την υπηρεσία μηχανήματα τα χρησιμοποιούσε το Πανεπιστήμιο αλλά ήταν ανένδοτος «… εδώ είναι στρατός κτλ.). Τελικά πρότεινα το εξής: να τα δανείσει ο στρατός τα μηχανήματα αυτά για ένα χρόνο στο Πανεπιστήμιο και ο στρατηγός είπε αμέσως «αυτό μπορεί να γίνει» και έτσι έγινε.

Συμπέρασμα: Η ελεύθερη σκέψη μπορεί να δώσει λύσεις ακόμα και στα πιο δύσκολα οικονομικά προβλήματα κάνοντας σωστή διαχείριση και επιχειρώντας παράκαμψη των εμποδίων αντί να κάνει σύγκρουση με αυτά.

Προτάσεις:
(α) Να σταματήσει ο όποιος φόβος για την ιδιωτική παιδεία αρκεί να υπόκειται σε δημόσιο έλεγχο.
(β) να σταματήσει ο φόβος της οικονομικής στήριξης της δημόσιας παιδείας από τους εκπαιδευόμενους γιατί αποτελεί μονόδρομο για την διασφάλιση της ποιότητας.
(γ) Να συνεχιστεί ο αγώνας για περισσότερη κρατική χρηματοδότηση της παιδείας.
(δ) Να σταματήσει η χρηματοδότηση της ανεξέλεγκτης παραπαιδείας.

10. θα πάρω το ρίσκο υπερασπιζόμενος το χώρο που βρίσκομαι σαν χώρο ελεύθερης σκέψης και θα επιχειρήσω να αναλύσω την υπόθεση: γιατί η πολιτεία να μην θέλει να λύσει τα προβλήματα της παιδείας και μάλιστα με τη σιωπηρή συγκατάθεση της πανεπιστημιακής κοινότητας, και θα ήθελα να ακούσω και άλλες απόψεις στο θέμα αυτό. Σίγουρα η όποια αναβάθμιση έχει οικονομικό κόστος και αυτό αποτελεί έναν από τους λόγους που η πολιτεία θέλει να υπάρχει το ισχύον καθεστώς στα πανεπιστήμια αλλά δεν νομίζω να είναι αυτός ο σοβαρός λόγος. Ο σοβαρός λόγος είναι ότι η πολιτεία με όλες ανεξαιρέτως τις πολιτικές παρατάξεις θέλει να ελέγχει τον πανεπιστημιακό χώρο για να αποκομίζει ποικίλα κομματικά οφέλη. Για να το πετύχει όμως αυτό πρέπει να υποβαθμισθεί η ακαδημαϊκή βαρύτητα των ιδρυμάτων και να γιγαντωθεί η συνδικαλιστική στην οποία έχει άμεση πρόσβαση. Ο νόμος πλαίσιο του 82 για τα ΑΕΙ υποβάθμισε κατά λάθος την ακαδημαϊκή βαρύτητα των ιδρυμάτων εξ’ ου και το “mea culpa” των συντακτών του νόμου. Στη συνέχεια όμως άρχισε να «βολεύει» πολύ κόσμο μέσα και έξω από το πανεπιστήμιο και γιαυτό παγιώθηκε. Οι δικαιολογίες ότι με τη διαδικασία αυτή του υπάρχοντος νόμου πλαισίου ισχυροποιούνται οι δημοκρατικοί θεσμοί δεν ευσταθεί διότι οι συνδικαλιστικοί φορείς των ιδρυμάτων λειτουργούν κάτω από ένα ισχυρότατο δημοκρατικό πλαίσιο αντίθετα ο νόμος αποδυναμώνει τη βαρύτητα του ακαδημαϊκού σκέλους των ιδρυμάτων με όλες τις συνέπειες που αυτό συνεπάγεται. Σήμερα κανείς δεν σκέπτεται να αγγίξει την υποβαθμισμένη ακαδημαϊκή βαρύτητα των ιδρυμάτων οι μόνοι που μπορούν να το πράξουν είναι οι φοιτητές.

11. Τα Ελληνικά σχολεία όλων των βαθμίδων βρίσκονται σε επίπεδο υπανάπτυξης ή στερούνται παντελώς τριών βασικών συστατικών για να προσφέρουν παιδεία (α) βιβλιοθήκης, (β) αθλητικών εγκαταστάσεων (γ) εγκαταστάσεων για πολιτιστικές εκδηλώσεις. Δεδομένου ότι η Ελλάδα σαν χώρα είναι από τις πιο αραιοκατοικημένες χώρες και διαθέτει εκτάσεις για το σκοπό αυτό θα μπορούσε π. χ., κάθε σχολείο της περιφέρειας να έχει άνετες αθλητικές εγκαταστάσεις, γιατί δεν έχει; Ισχύει και εδώ η απάντηση του Σεφέρη;11 Στις ΗΠΑ π. χ., ένα δημοτικό σχολείο έχει αθλητικές εγκαταστάσεις έκτασης τριών γηπέδων ποδοσφαίρου, το γυμνάσιο και λύκειο διαθέτει γήπεδα με εξέδρες, το Πανεπιστήμιο διαθέτει έκταση 4 – 8 γηπέδων ποδοσφαίρου εκ των οποίων τουλάχιστο ένα έχει εξέδρες για 70000 θεατές. Οι βιβλιοθήκες είναι τεράστια κτίρια με όλες τις ευκολίες και με άνετους χώρους για ανάγνωση και προετοιμασία για τα μαθήματα. Εδώ γιατί αυτή η μιζέρια τι στιγμή μάλιστα που υπάρχει «πακτωλός» χρηματοδοτήσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τι γίνεται με αυτά τα λεφτά; Που πάνε;

Πρόταση:
(α) να γίνουν σε όλα τα σχολεία σύγχρονες βιβλιοθήκες βασισμένες σε διεθνή πρότυπα
(β) να δημιουργηθούν σε όλα τα σχολεία της περιφέρειας άνετες αθλητικές εγκαταστάσεις με διεθνείς προδιαγραφές,
(γ) να αποκτήσει κάθε σχολείο ένα σοβαρό πολιτιστικό κέντρο.

Μυτιλήνη 15/7/2006
—————————-
Καθηγητής Ιωάννης Ν. Χατζόπουλος
Λόφος Πανεπιστημίου
Μυτιλήνη 81100
Τηλ. 22510-36211, Φαξ: 22510-36264
E-Mail: ihatz ΑΤ aegean.gr,
URL: www.aegean.gr

Υποσημειώσεις:

1. Αριστοτέλους: Ηθικά Νικομάχεια [↩]
2. Πλάτωνος: Πολιτεία [↩]
3. Jaeger, Werner, 1945. PAIDEIA: the Ideals of Greek Culture, 2nd Ed., translated from 2nd German Ed. by Gilbert Highet, Oxford University Press, New York. [↩]
4. Ιωάννης Χατζόπουλος, 2005. Παιδεία Ώρα Μηδέν, Εκδόσεις Κάκτος, 146 σελ. [↩]
5. Ιωάννης Χατζόπουλος, 2005. Παιδεία Ώρα Μηδέν, Εκδόσεις Κάκτος, 146 σελ. [↩]
6. Σεφέρης Γ. (Βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας) «Ελένη» [↩]
7. Ιωάννης Χατζόπουλος, 2005. Παιδεία Ώρα Μηδέν, Εκδόσεις Κάκτος, 146 σελ. [↩]
8. Αριστοτέλους: Ηθικά Νικομάχεια [↩]
9. Ιωάννης Χατζόπουλος, 2005. Παιδεία Ώρα Μηδέν, Εκδόσεις Κάκτος, 146 σελ. [↩]
10. ref:4 [↩]
11. ref:4 [↩]