Στην προεκλογική εκστρατεία του 2005, οι πολιτικοί φίλοι και αντίπαλοι της Άγκελα Μέρκελ αποκαλούσαν τη Γερμανίδα πολιτικό “Θάτσερ του Ρήνου” εξαιτίας του τολμηρού μεταρρυθμιστικού της λόγου. Η κυρία Μέρκελ φαινόταν έτοιμη να προχωρήσει σε μια ατζέντα φιλελεύθερων αλλαγών που θα άλλαζαν τις δομές του αρτηριοσκληρωτικού γερμανικού μοντέλου . Τέσσερα χρόνια μετά, στις εκλογές του 2009 η άλλοτε Σιδηρά Κυρία έχει πια μεταμορφωθεί στη “Μανούλα” (Mutti) όλων των Γερμανών, όπως την αποκαλούν χαϊδευτικά. Η νέα Άγκελα Μέρκελ πιστεύει πως δε χρειάζονται συγκρούσεις. Με το μητρικό και στοργικό της ύφος καθησυχάζει τους συμπολίτες της πως όλα θα πάνε καλά και πως τα προβλήματα της γερμανικής οικονομίας θα ξεπεραστούν χωρίς βαθιές αλλαγές και τομές . Η λύση βρίσκεται στη συναίνεση, το σύνθημα της είναι η νεφελώδης “Νέα Ομοψυχία” και έχει μια καλή κουβέντα για όλους ακόμη και για τον αρχηγό των Σοσιαλδημοκρατών Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, τον οποίον και επαίνεσε στο πρόσφατο debate.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας έγινε φανερό πως τα δυο μεγάλα κόμματα δεν έχουν ουσιαστικές διαφορές στα βασικά ζητήματα . Κι αυτό το φαινόμενο είναι το φυσικό επακόλουθο της στροφής προς τα αριστερά που έζησε η χώρα τα τελευταία χρόνια, κατά τη διάρκεια, μάλιστα, της πρωθυπουργίας μιας συντηρητικής πολιτικού .Όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση, η Μέρκελ αρχικά εξέφρασε επιφυλάξεις για το νέο ενισχυμένο ρόλο του κράτους στην οικονομία και μάλιστα , στα διεθνή φόρα , στράφηκε ενάντια σε προτάσεις για διεθνή προγράμματα στήριξης. Στα μάτια πολλών, η γερμανίδα καγκελάριος, φαινόταν σαν μια μοναχική οπαδός του laissez faire σε έναν κόσμο που ανακάλυπτε ξανά τα οφέλη του μεγάλου κράτους. Αλλά κάτι τέτοιο ήταν απλά μια ψευδαίσθηση… Στο εσωτερικό της χώρας της , τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Κάτω από την πίεση των Σοσιαλδημοκρατών και επιχειρηματικών συμφερόντων, η Μέρκελ ψήφισε δυο προγράμματα κρατικής στήριξης σε τράπεζες και επιχειρήσεις , τα οποία χαρακτηρίστηκαν σαν τα μεγαλύτερα της γερμανικής μεταπολεμικής ιστορίας . Το συνολικό ποσό των πακέτων αυτών έφτασε στα 3,4% του ΑΕΠ, ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, τη στιγμή που τα αντίστοιχα πακέτα της Μ. Βρετάνιας και της Γαλλίας έφτασαν μόλις στο 1,5% και 0,7% του ΑΕΠ αντίστοιχα. Το κράτος απέκτησε μετοχές σε Τράπεζες, στήριξε με δισεκατομμύρια ευρώ επιχειρήσεις, απέκτησε ένα νέο ενισχυμένο ρόλο στην οικονομία σε βαθμό πρωτόγνωρο ακόμη και για μια χώρα συνηθισμένη από δεκαετίες στην εκτεταμένη κρατική παρέμβαση. Ο αρχηγός των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, Γκουϊντο Βέστερβελε δήλωσε πως η χώρα μετατρέπεται σιγά σιγά σε μια …light Ανατολική Γερμανία.

Tην ίδια ώρα, η Μέρκελ ολοκληρώνει την στροφή προς τα αριστερά, κλέβοντας ακόμη και παραδοσιακά θέματα της ατζέντας των Σοσιαλδημοκρατών . Πρόσφατο παράδειγμα η δημιουργία εκατοντάδων χιλιάδων κρατικών παιδικών σταθμών, και η θέσπιση της «γονεϊκής αμοιβής» που εγγυάται στις γυναίκες το 67% του μισθού τους για δύο χρόνια εάν θέλουν να μείνουν σπίτι και να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Εν τω μεταξύ, οι Σοσιαλδημοκράτες έχουν εγκαταλείψει ακόμη και την ήπια μεταρρυθμιστική ρητορική Σρέντερ, υπό την εκλογική πίεση του Αριστερού Κόμματος του Όσκαρ Λαφοντέν. Με μια πρώτη ματιά, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες μοιάζουν να προσφέρουν την εναλλακτική λύση. Τάχθηκαν εναντίον των πακέτων στήριξης της κυβέρνησης Μέρκελ , ζητάνε μείωση της φορολογίας, χαλάρωση της αυστηρής εργατικής νομοθεσίας και περικοπή των κρατικών δαπανών. Τα γκάλοπ τους δίνουν 14% (ποσοστό αυξημένο σε σχέση με το 9,8% των εκλογών του 2005) και φαίνεται να εκφράζουν μια ολοένα μεγαλύτερη μερίδα Γερμανών της μεσαίας τάξης που αντιτίθενται στην υπερβολική γραφειοκρατία και φορολογία. Όμως και αυτοί έχουν βάλει νερό στο κρασί τους, ακολουθώντας τη γενικότερη αριστερή στροφή της κοινωνίας. Ο ηγέτης τους Γκουϊντο Βέστερβελε δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξη του στην Wall Street Journal ,πως κι αυτός θέλει ισχυρό κράτος, απλά πιστεύει πως η κυβέρνηση Μέρκελ ενίσχυσε το κράτος στους λάθος τομείς. Ο Βέστερβελε αποδέχεται το κράτος πρόνοιας (μάλιστα προτείνει τριπλασιασμό κάποιων επιδομάτων σε χαμηλόμισθους) , ζητάει την κυβερνητική εποπτεία του τραπεζικού τομέα, ενώ παραδέχεται πως η κρατική στήριξη σε κάποιες επιχειρήσεις είναι θεμιτή.

Το σίγουρο είναι πως το βράδυ της 27ης Σεπτεμβρίου η Άγκελα Μέρκελ, είτε σε συνεργασία με τους Σοσιαλδημοκράτες είτε με τους Φιλελεύθερους, θα είναι η επόμενη καγκελάριος της Γερμανίας. Η πτώση του ΑΕΠ μπορεί να αγγίζει το 7% τον τελευταίο χρόνο, το έλλειμμα να φτάνει στο επίπεδο ρεκόρ των 86 δις ευρώ, η αυστηρή εργατική νομοθεσία και το γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας να αποθαρρύνουν την επιχειρηματικότητα και να κρατάνε υψηλή την ανεργία, οι μισθοί από το 1999 και μετά να έχουν αυξηθεί λιγότερο από κάθε άλλη χώρα της ευρωζώνης, άλλα όλα αυτά φαίνεται πως δεν έχουν καμιά σημασία. Η μητρική φιγούρα της Άγκελα Μέρκελ φαίνεται να καθησυχάζει τους φόβους ενός λαού, που δεν είναι διατεθειμένος για αλλαγές. Η μεταμόρφωση της σε στοργική «μανούλα» του έθνους ενσαρκώνει με τον καλύτερο τρόπο την πεποίθηση της εποχής μας πως ένα προστατευτικό κράτος που φροντίζει για μας μπορεί να αποτελέσει τη λύση για όλα τα προβλήματα. Όσο για τις δύσκολες αποφάσεις , αυτές μπορούν να αναβληθούν για το μέλλον…

Τηλέμαχος Χορμοβίτης

——————————————————–

Σημειώσεις:
Δημοσιεύτηκε στη Metropolis Weekend, 25/9/2009 -27/9/2009, πριν τις Γερμανικές Εκλογές.