Η Ευρωπαϊκή πολιτική της Ρωσίας παραμένει επί αιώνες υπό την ομηρεία της συνειδητής απόρριψης της Ευρώπης από την ρωσική εξουσία. Η Ευρώπη δε, πάντα προσπαθεί να χωρέσει την ρωσική πραγματικότητα στο σύστημα των συνηθισμένων γι’ αυτήν αντιλήψεων, απορρίπτοντας οτιδήποτε δεν σηκώνει λογική ερμηνεία.

Όπως έγραφε ο Μοντεσκιέ:

«Είστε Πέρσης; Πως μπορεί κάποιος να είναι Πέρσης;»

Ο λαμπρός Γάλλος δεν υποπτευόταν κατά πόσο περισσότερο η άνω φράση περιγράφει την αντίληψη των ευρωπαίων για την πραγματική Ρωσία και όχι τόσο για την θεωρητική Περσία.

«Πώς μπορεί κάποιος να είναι Ρώσος;» Αυτή η βωβή ερώτηση περνάει απ’ το μυαλό οποιουδήποτε Ευρωπαίου όταν προσπαθεί να κατανοήσει την φαντασμαγορική πραγματικότητα που αυτός αντιλαμβάνεται ως Ρωσία και όσο περισσότερες είναι οι ομοιότητες ενός μέσου Ρώσου με έναν μέσο Ευρωπαίο, τόσο πιο ανέλπιδη γίνεται η σύγχυση του.

Εδώ οφείλω να σημειώσω ότι η μικρή διαχρονικά μερίδα του ρώσικου πληθυσμού που είχε επαφές με την Ευρώπη, τη γνώριζε και την καταλάβαινε, αν όχι απόλυτα, πολύ καλύτερα από την αντίληψη που είχαν για τη Ρωσία οι πιο διανοούμενοι εκ των Ευρωπαίων που την είχανε γνωρίσει.

Ο τελευταίος πρέσβης της Γαλλίας στην τσαρική Ρωσία Μαυρίκιος Παλαιολόγος, ο οποίος ήταν λογικό να μην έχει οπτασίες για το περιβάλλον του, ήταν βέβαιος πως σε περίπτωση πολέμου η Ρωσία θα αποτελειώσει τη Γερμανία σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Η απογοήτευσή του τον έκανε σοφότερο και τον Μάιο του 1917 προέβλεψε τη βίαιη κατάληψη της εξουσίας από τους μπολσεβίκους. Πάραυτα η οκτωβριανή επανάσταση έπιασε την Ευρώπη στον ύπνο.

Η Ευρώπη είχε κάθε λόγο να φοβάται τη σοβιετική Ρωσία μετά τη συνθήκη «Μολότοφ – Ρίμπεντρομπ» και την αποφυγή της αποπληρωμής των τσαρικών χρεών.

Τη δεκαετία του ’30 όμως, όταν τα ξεκαθαρίσματα του Στάλιν είχαν φτάσει στο ζενίθ, η διανοούμενη Ευρώπη με δέος και συμπόνια παρακολουθούσε το «πρώτο στην ιστορία της ανθρωπότητας σοσιαλιστικό πείραμα», ενώ όποιος γνώριζε τις παραδόσεις και την ψυχολογία της ρωσικής κοινωνίας -και εξουσίας- λίγο καλύτερα, συνειδητοποιούσε πως αυτό που συμβαίνει είναι απλά η δημιουργία ενός ακόμα ρωσικού δεσποτάτου.

Η μεταπολεμική Ευρώπη, που παρέμεινε για καιρό υπνωτισμένη από τα δήθεν επιτεύγματα του κόκκινου στρατού, παράτησε τις προσπάθειες εύρεσης λόγου ύπαρξης της Σοβιετικής Ένωσης (Ρωσίας), την οποία αντιλαμβανόταν σαν ένα συμπαγές δεδομένο, που συνάρπαζε το μέσο ευρωπαίο με τη διαμετρικά αντίθετη άποψη για την ανθρώπινη κοινωνία.

Το φόβο της Ευρώπης για τις εκπλήξεις που μπορούσε να παρουσιάσει η Ρωσία εξέφρασε ίσως καλύτερα απ όλους ο Γάλλος, πρώην υπουργός εσωτερικών Charles Pasquale με αφορμή την «Περεστρόικα»:

«Κοιτάξτε τι έκανε ο Γκορμπατσόφ! Χάλασε τη συνηθισμένη ροή των πραγμάτων, ανακάτεψε όλη την Ευρώπη με την οποία είχαμε μάθει πώς να φερόμαστε. Κατέστρεψε την ευρωπαϊκή σταθερότητα! Μισό αιώνα ζούσαμε δίπλα σε ένα παγόβουνο, που ναι μεν ήταν αρνητικό δημιούργημα, αλλά τουλάχιστον ξέραμε τι μπορούμε και τι δεν μπορούμε να περιμένουμε από αυτό! Τώρα όλα έχουν γκρεμιστεί και ένας θεός ξέρει πότε θα τελειώσουν όλα αυτά!»

Η πτώση της κομμουνιστικής δικτατορίας έγινε αντιληπτή στην Ευρώπη σαν η μαζική εκδήλωση εκδημοκρατισμού της ρωσικής κοινωνίας και όταν δεκαεπτά χρόνια αργότερα οδηγηθήκαμε στον κρατικό καπιταλισμό του Πούτιν με τις διακοπές υγραερίου και την έντονη κριτική της αμερικάνικης πολιτικής, η Ευρώπη και πάλι δεν είχε καταλάβει τίποτα και μιλούσε για «βήματα πίσω προς την δικτατορία».

Οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι όμως αδιαφορούν πλήρως για τη μοίρα της Ρωσίας, εξάλλου γιατί να ανησυχούν απ’ τη στιγμή που γνωρίζουν ότι η Ρωσία απλά εκμεταλλεύεται τον παραμυθένιο της πλούτο, στις μεγαλουπόλεις της υπάρχει η δυνατότητα για την ίδια καλοπέραση όπως στις πόλεις της δύσης, και δεν έχει σκοπό να προβεί σε πόλεμο με την Ευρώπη; Εκτός αυτού, αδιαφορούν πλήρως για τη γνώμη που επικρατεί στη Ρωσία (όπως και σε όλο τον κόσμο) για την Ευρώπη και τους κατοίκους της, καθώς οι ίδιοι οι ευρωπαίοι έχουν εδώ και καιρό βολευτεί στην άνεση του εγωκεντρισμού τους.

Παρά το λόγο ότι οι Ευρωπαίοι σε καμία περίπτωση δεν επιθυμούν το «κακό» της Ρωσίας, το μεγαλύτερο μέρος των Ρώσων πιστεύει ότι τους αγαπάνε πολύ περισσότερο σε κάποια Βενεζουέλα, Ινδία ή ακόμα και Κίνα ενώ , αντίθετα, δεν τους αγαπάνε στην Ευρώπη. Μπορεί να ακουστεί παράξενο, αλλά αυτή η άποψη επικρατεί όχι τόσο στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, όσο σ’ αυτούς που οι οικονομικές τους δυνατότητες τους επιτρέπουν να ταξιδεύουν στην Ευρώπη, ακόμα και να αγοράζουν εκεί ακίνητα. Με αυτό τον τρόπο διευκολύνουν για τους Ευρωπαίους την συνειδητοποίηση της συγκριτικής ανωριμότητας της ρωσικής κοινωνίας, η κατάσταση της οποίας αντικειμενικά αντιτίθεται στον εθνικό μύθο της επανάκτησης του χαμένου μεγαλείου και ακολούθως της σιγουριάς για την ολοκλήρωση της κοινωνίας των πολιτών.

Την εποχή του «υπαρκτού σοσιαλισμού» ένας Ρώσος που ταξίδευε στην Ευρώπη δεν είχε ούτε τους λόγους αλλά ούτε και το χρόνο να καταλάβει τη διαφορετικότητα του δυτικού πολιτισμού, ήταν αρκετό να αντιλαμβάνεται τις διαφορές του από τη σοβιετική ύπαρξη.

Σήμερα, οι Ρώσοι έρχονται στην Ευρώπη με δική τους πρωτοβουλία, έχοντας αρκετά πλέον χρήματα, αλλά συνεχίζουν να μην ενδιαφέρονται για την κοινωνική δομή των δυτικοευρωπαϊκών κρατών, εκδηλώνοντας πλέον προς την Ευρώπη υποτιμητική ανωτερότητα. Μ’ αυτό τον τρόπο παίρνουν εκδίκηση από λάθος άτομα για την καταπίεση που είχαν υποστεί από το ίδιο τους το κράτος.

Η ιστορία όντως επαναλαμβάνεται…