Ο Τζέσε Τζάκσον έκλαιγε, ο κόσμος δάκρυζε από χαρά, τα πλήθη πανηγύριζαν με πρωτοφανή ενθουσιασμό. Η σκληροτράχηλη Ρόζι Παρκς, εκεί ψηλά στον ουρανό, θα χαμογελά με ικανοποίηση. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, αν ζούσε, σεβάσμιος γέροντας 79 χρονών σήμερα, θα μας θύμιζε τη δύναμη του ονείρου και της ελπίδας.

Μόνο στην Αμερική ο γιός ενός Αφρικανού, μεγαλωμένος στις φτωχογειτονιές της Τζακάρτα, με ένα περίεργο επώνυμο κι ένα ‘ύποπτο’ μεσαίο όνομα, θα μπορούσε να γίνει Πρόεδρος της ισχυρότερος χώρας στον κόσμο. Μόνο στην Αμερική η τρισέγγονη σκλάβων θα μπορούσε να γίνει η Πρώτη Κυρία της χώρας. Μόνο στην Αμερική αυτό που χθες φάνταζε αδύνατο, καθίσταται σήμερα εφικτό.

Γιατί η Αμερική είναι πάνω απ’ όλα η χώρα που θεμελιώθηκε σε ιδεώδη: «θεωρούμε ότι οι αλήθειες αυτές είναι αυταπόδεικτες: ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, ότι είναι προικισμένοι από το Δημιουργό με ορισμένα αναπαλλοτρίωτα Δικαιώματα, ότι αυτά είναι η Ζωή, η Ελευθερία και η επιδίωξη της Ευτυχίας». Με τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας το 1776 η Αμερική εγκαινιάζει πολιτικά τη Νεοτερικότητα – την εκδοχή του ανθρώπου ως ελεύθερου από τα δεσμά της ά-λογης παράδοσης και της αυθαίρετης εξουσίας, με το δικαίωμα να ορίζει τη ζωή του και να επιδιώκει την ικανοποίηση των ονείρων του σε μια δημοκρατικά οργανωμένη πολιτεία.

Αυτό είναι το Αμερικανικό Ονειρο, αυτή είναι η κινητοποιός δύναμη της Αμερικανικής κοινωνίας (αλλά και κάθε πραγματικά σύγχρονης κοινωνίας): η δυνατότητα να ανα-στοχάζεσαι, να επαν-ορίζεις και να ανα-δημιουργείς τον εαυτό σου ως άτομο και ως συλλογικότητα. Την ηλεκτρική λάμπα και το αεροπλάνο, τον προσωπικό υπολογιστή και το Διαδίκτυο, τον Αβραάμ Λίνκολν και τον Φραγκλίνο Ρούσβελτ, τον Ράλφ Εμερσον και τον Μάρκ Τουέην, τον Τένεση Γουίλιαμς και τον Χένρυ Μίλλερ, τον Τζον Ντιούι και τον Ουίλιαμ Τζέημς, τον Τζέημς Γουότσον και τον Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ, τον Μπομπ Ντύλαν και τον Μπρούς Σπρίνγκστιν, τον Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ και τον Μπαράκ Ομπάμα, όλους και όλα τα συνδέει ένα μακρύ νήμα που ξετυλίγεται επί δυόμισυ αιώνες τώρα: ο έλλογος άνθρωπος κατασκευάζει τον εαυτό του, η κοινωνία είναι διαρκής ανθρώπινη δημιουργία.

Το Αμερικανικό Ονειρο όχι μόνο ενσταλλάζει ελπίδα, αλλά συνιστά ένα ιδεώδες προς το οποίο (πρέπει να) τείνει η κοινωνία και με βάση το οποίο κρίνει και ανα-θεωρεί τις εκάστοτε πρακτικές της. Το 1963 ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ δεν επικρίνει την Αμερική γιατί έχει λάθος αρχές, αλλά γιατί, αποκλείοντας (συχνά βίαια) τους μαύρους, δεν τιμά τις αρχές της.

«Ονειρεύομαι ότι τα τέσσερα μικρά παιδιά μου θα ζούν μια μέρα σε μια χώρα όπου δεν θα κρίνονται με βάση το χρώμα του δέρματός τους, αλλά το περιεχόμενο του χαρακτήρα τους». Το όνειρο του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ δεν είναι πλέον μόνο όνειρο. Με την εκλογή ενός ταπεινής καταγωγής Αφρο-Αμερικανού στο ισχυρότερο αξίωμα του κόσμου, η Αμερική τέμνει την ιστορία της ακριβώς γιατί αντιλαμβάνεται την Ιστορία ως ατελεύτητη δημιουργία. Μόνο στη χώρα του Τζέφερσον θα μπορούσε να συμβεί αυτό.

Δεν ξέρω τι είδους Πρόεδρος θα είναι ο Ομπάμα, αν και φαίνεται να διαθέτει, για να παραφράσω τη φράση του Γουόλτερ Λίπμαν, πρώτης τάξεως μυαλό και διαίσθηση. Το μείζον όμως είναι άλλο. Επαναφέροντας την ελπίδα στην πολιτική, δημιουργεί την αίσθηση ότι όλα είναι δυνατά – η φαντασία ανοίγει. Ο κοινωνιστικός του προσανατολισμός δημουργεί το κατάλληλο λογοπλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούν να συζητηθούν εκ νέου, με νέο τρόπο, τα κοινωνικά προβλήματα. Ο Τζο ο υδραυλικός και η Μαίρη η κομμώτρια μπορούν πλέον να δείξουν τον Πρόεδρο Ομπάμα στα παιδιά τους και να τους πουν ότι, με σκληρή εργασία, αυτοπειθαρχία, και φαντασία, μπορούν κι αυτά να ονειρεύονται ότι, μια μέρα, θα ηγηθούν της ισχυρότερης χώρας του πλανήτη.

Εγώ, δυστυχώς, δεν μπορώ να πω το ίδιο στα δικά μου παιδιά. Δεν έχουν τα κατάλληλα «μέσα», ούτε διαθέτουν το «σωστό» επώνυμο…

Χαρίδημος Τσούκας