Dogma über alles! Νεοφιλελεύθερες και παλαιοαριστερές ιδεοληψίες
Νοέ 8th, 2008 | Χαρίδημος Τσούκας| Κατηγορία: Χαρίδημος Τσούκας |
Email This Post
|
Print This Post
|
Διαβάστε παρακαλώ τα παρακάτω δύο αποσπάσματα:
1. «Παρά τα όποια προβλήματα των σοσιαλιστικών χωρών, το διαμορφωμένο σοσιαλιστικό σύστημα του 20ού αιώνα απέδειξε την ανωτερότητά του έναντι του καπιταλισμού και τα τεράστια πλεονεκτήματα που παρέχει για την εργασία και τη ζωή των ανθρώπων. […] Oι κατακτήσεις που αναμφισβήτητα σημειώθηκαν στα σοσιαλιστικά κράτη […] αποδεικνύουν ότι ο σοσιαλισμός έχει εγγενείς δυνατότητες για αλματώδη και συνεχή βελτίωση της ζωής του ανθρώπου και ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. […] [Α]πό μια περίοδο και μετά, σταδιακά, το [Σοβιετικό Κομμουνιστικό] Kόμμα έχασε τα επαναστατικά χαρακτηριστικά του κι έτσι έγινε δυνατό να κυριαρχήσουν οι αντεπαναστατικές δυνάμεις στο Kόμμα και στην εξουσία στη δεκαετία του 1980» («Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό», Οκτώβριος 2008).
2. «[…] η οικονομική κρίση δεν είναι αποτέλεσμα νεοφιλελεύθερων επιλογών και συνταγών. Αλλά προκλήθηκε από τον παράλογο κρατικό παρεμβατισμό. […] O καπιταλισμός αναδημιουργείται μέσα από τις κρίσεις. Διότι όπως είναι το κέρδος καλοδεχούμενο, εξ ίσου φυσιολογική είναι και η χρεοκοπία. Φτάνει το κράτος να μην επιχειρεί τεχνητά να την εμποδίσει. […] Ουδείς μπορεί να ισχυρίζεται για αδυναμία δήθεν των αγορών να αυτορυθμισθούν όταν το κράτος αμέσως παρεμβαίνει και δεν αφήνει τους μηχανισμούς των ελεύθερων οικονομικών συναλλαγών να ακολουθήσουν τον δικό τους δρόμο» (Ανδρέας Ανδριανόπουλος, «Η οικονομική κρίση προκλήθηκε από την παρέμβαση του κράτους», Οκτώβριος 2008).
Ερώτηση: Τι κοινό έχουν τα δύο αυτά παραθέματα, παρά τις προφανείς διαφορές τους; Σύντομη απάντηση: την ιδεοληψία.
Ο «σοσιαλισμός» και η «αγορά» θεωρούνται λίγο-πολύ τέλεια συστήματα, το καθένα με το δικό του τρόπο. Οι όποιες ατέλειές τους δεν οφείλονται σε ενδογενείς παράγοντες, αλλά σε εξωγενείς. Στην περίπτωση των «σοσιαλιστικών κρατών», τα προβλήματα προέκυψαν από «αντεπαναστατικές δυνάμεις» οι οποίες αλλοίωσαν την ουσία του «σοσιαλισμού» και οδήγησαν, τελικά, στην πτώση του. Στην περίπτωση της «αγοράς», προβλήματα όπως η κολοσσιαίων διαστάσεων οικονομική κρίση που αντιμετωπίζουμε, προέρχονται από τη βλαπτική παρέμβαση του κράτους. Αν αφεθεί μόνη της, α αγορά «αυτορρυθμίζεται». Και στις δύο περιπτώσεις, δεν φταίει το «σύστημα» αν δημιουργούνται προβλήματα, αλλά η μη πιστή εφαρμογή του. Αν ο «σοσιαλισμός» εφαρμοζόταν καλύτερα, δεν θα υπήρχαν προβλήματα. Αν η «αγορά» αφηνόταν στην ησυχία της, όλα θα λειτουργούσαν εντάξει.
Για να υπερασπίσουν τις απόψεις τους, οι ιδεοληπτικοί (τόσο στη νεοφιλελεύθερη όσο και στην κομμουνιστική εκδοχή τους) προσλαμβάνουν επιλεκτικά την πραγματικότητα, αφού προέχει η διάσωση των δοξασιών τους από την ενοχλητική εμπειρία – dogma über alles! Για τους κομμουνιστές, τα Γκουλάγκ είναι μια αγνοήσιμη λεπτομέρεια στην ένδοξη πορεία προς τον κομμουνισμό. Για τους νεοφιλελεύθερους, οι αλυσιδωτές χρεωκοπίες (πραγματικές ή επαπειλούμενες) επιβλητικών μέχρι χθες χρηματοοικονομικών οργανισμών, που κλονίζουν συθέμελα το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, δεν είναι παρά μια ακόμα αναπόφευκτη εκδήλωση της «δημιουργικής καταστροφής» του καπιταλισμού. Και στις δύο περιπτώσεις, οι απλοί άνθρωποι είναι κάτι σαν «πλευρικές ζημίες»: πρέπει να θυσιαστούν μερικοί, είτε για να καταργηθεί η «καπιταλιστική εκμετάλλευση», είτε για να «αναδημιουργθεί» ο καπιταλισμός. «Να αφήσετε [τους προβληματικούς χρηματοοικονομικούς οργανισμούς] να καταρρεύσουν», εισηγείται ο κ.Ανδριανόπουλος. «Ο,τι δεν αφήνεται να πεθάνει, δολοφονεί την ανανέωση»!
Η ιδεοληψία ενίοτε οδηγεί ακόμη και ευφυείς ανθρώπους σε λογικά σφάλματα. Έχοντας σωστά επισημάνει τα προβληματικό καθεστώς των οιονεί-ημικρατικών οικιστικών τραπεζών Fannie Mae και Freddie Mac – που τις οδήγησε στην ανάληψη πρωτοφανών ρίσκων, με αποτέλεσμα την καθοριστική συμβολή αυτών των τραπεζών στη δημιουργία της κρίσης -, ο κ.Ανδριανόπουλος παρατηρεί:
«Μετά όμως την παρέμβαση των κυβερνήσεων στην οικονομία και τα περίφημα «πακέτα διάσωσης» η κρίση ξέσπασε σε χρηματιστήρια, εμπορικές Τράπεζες και σταδιακά στην πραγματική οικονομία. Πραγματικός «θρίαμβος» του κρατικού παρεμβατισμού, δηλαδή…».
Προσέξτε την υπόρρητη αιτιότητα: η κρίση «ξέσπασε» «μετά» τα πακέτα διάσωσης! Αναρωτιέται κανείς αν ο κ.Ανδριανόπουλος παρακολουθεί πραγματικά τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις ή, όπερ και πιθανότερο, τα ιδεοληπτικά του φίλτρα είναι τόσο ισχυρά που διηθούν αναλόγως την εμπειρική πραγματικότητα.
Δεν αναφέρει καν το σημαντικότερο ίσως γεγονός που λειτούργησε ως πολλαπλασιαστής της κρίσης: την τιτλοποίηση επισφαλών στεγαστικών δανείων από τις τράπεζες και την εν συνεχεία πώλησή τους σε επενδυτικές τράπεζες (οι οποίες χρόνια τώρα «αυτορυθμίζονται»), καθώς και τον άθλιο ρόλο των εταιριών αξιολόγησης κινδύνων (rating agencies), οι οποίες, αμειβόμενες από τις τράπεζες που υποτίθεται ότι ήλεγχαν, κάθε άλλο παρά πράγματι αξιολογούσαν τις συναφείς επισφάλειες (τα σχετικά email της Standard & Poor’s που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας στις ακροάσεις επιτροπής του Αμερικανικού Κογκρέσου, τον περασμένο Οκτώβριο, δείχνουν την απληστία και την έλλειψη επαγγελματισμού από τις εταιρίες αυτές). Που είναι ο δάκτυλος του «κρατικού παρεμβατισμού» εδώ;
Ο Πιτερ Πίτερσον, πρώην επικεφαλής της Lehman Brothers, με υποδειγματική διαύγεια σκέψης, το λέει καθαρά:
«Το δεύτερο σκέλος του προβλήματος είναι ότι κάποια επενδυτικά ιδρύματα πήραν το ρίσκο και αγόρασαν αυτά τα επισφαλή δάνεια με τη μορφή χρηματοοικονομικών προϊόντων, με αποτέλεσμα να συσσωρεύσουν τεράστια χρέη. Δυστυχώς οι επενδυτικές τράπεζες που έκαναν αυτές τις αγορές ελέγχονταν ελάχιστα ή καθόλου)» (συνέντευξη στον Α. Παπαχελά, «Καθημερινή», 2/11/2008).
Κάθε ανοιχτόμυαλος άνθρωπος διαπιστώνει ότι δεν είναι τα κρατικά «πακέτα διάσωσης» αυτά που οδήγησαν στο «ξέσπασμα» της κρίσης, αλλά ένας συνδυασμός επισφαλών δανείων (πράγματι με την ενθάρρυνση του κράτους – εδώ έχει δίκιο ο κ.Ανδριανόπουλος), πτώσης τιμών των ακινήτων, έλλειψης ρυθμιστικών ελέγχων, συσσωρευμένων χρεών, αντιεπαγγελματικών πρακτικών, και σύνθετων χρηματοοικονομικών προϊόντων που δεν ήταν επαρκώς κατανοητά ούτε από τους διακινητές τους. Η ανθρωπολογική βάση της κρίσης είναι, βέβαια, η επιδίωξη του στενά βραχυπρόθεσμου συμφέροντος, η άφρων ανάληψη κινδύνων, και η απληστία, συμπεριφορές οι οποίες γιγαντώθηκαν σε ένα περιβάλλον ανεπαρκών ρυθμιστικών ελέγχων, το οποίο με τη σειρά του παρήχθη από τη νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία της αγοραίας «αυτορύθμισης».
Η κρίση, με άλλα λόγια, είναι ένα πολυ-αιτιακό φαινόμενο, ενώ για τους νεοφιλελεύθερους ιδεοληπτικούς είναι μονο-αιτιακό – πηγή όλων των δεινών είναι ο «κρατικός παρεμβατισμός»! Η σκέψη τους είναι τόσο απλοϊκή όσο αυτή των κομμουνιστών, για τους οποίους οι αιτίες της κατάρρευσης των κομμουνιστικών χωρών είναι η εξής μια – οι «αντεπαναστατικές δυνάμεις»!
Η ειρωνεία είναι ότι διακεκριμένοι ομοϊδεάτες του κ.Ανδριανόπουλου ομολόγησαν, έστω και ex post facto, την ιδεοληπτική τύφλωσή τους, η οποία τους οδήγησε σε ανεπαρκή ρύθμιση των επενδυτικών τραπεζών και των αγορών σύνθετων χρηματοοικονομικών προϊόντων («όπλα μαζικής καταστροφής» αποκάλεσε ο Γοόρεν Μπάφετ τα σύνθετα παράγωγα, σε ανύποπτο χρόνο). Στην κατάθεσή του ενώπιον επιτροπής του Αμερικανικού Κογκρέσου, τον περασμένο Οκτώβριο, ο πρώην πρόεδρος της FED Αλαν Γκρίνσπαν ομολόγησε:
«Εκανα λάθος υποθέτοντας ότι το ίδιον συμφέρον των τραπεζικών και άλλων οργανισμών, θα τις καθιστούσε ικανές να προστατεύσουν το συμφέρον των μετόχων τους».
Με άλλα λόγια, η αφηρημένη ορθολογικότητα με την οποία, κατ’ αρχήν, λειτουργούν οι αγορές, παίρνει συγκεκριμένη μορφή σε συγκεκριμένα θεσμικά-διοικητικά συμφραζόμενα. Δεν είναι μια καθαρή πλατωνική ιδέα, αλλά μια εν μέρει εμπειρικά διαμορφούμενη αρχή. Οι αγορές δεν είναι φυσικά, αλλά ανεξαλείπτως κοινωνικά φαινόμενα: από μόνες τους δεν λειτουργούν πάντοτε ορθολογικά, αφού αφενός μεν υπάρχει πληροφοριακή ασυμμετρία (ιδιαίτερα στις χρηματαγορές), αφετέρου δε ανθρώπινες συμπεριφορές που στομώνουν την ορθολογική κρίση, όπως η απληστία, η ομαδοσκέψη, και η κοπαδική συμπεριφορά, διαπερνούν ενίοτε τη λειτουργία των οικονομικών δρώντων.
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ο κ. Γκρίνσπαν παράφρασε στη γνωστή φράση του Κέϋνς, υποστηρίζοντας ότι θα ήταν διατεθειμένος να μεταβάλλει τις αντιλήψεις του για την «αυτορυθμιζόμενη» λειτουργία των χρηματαγορών «αν, μετά από έρευνα, πεισθώ από τα γεγονότα». Δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι οι εγχώριοι νεοφιλελεύθεροι ιδεοληπτικοί θα έλεγαν το ίδιο. Γι αυτούς, όπως και για τους κομμουνιστές, τα γεγονότα όχι μόνο δεν διαψεύδουν τα δόγματά τους αλλά, αντιθέτως, εντείνουν την Πίστη τους. Τα γεγονότα τα στέλνει ο Παντοδύναμος για να τους δοκιμάζει. Με επιτυχία, πρέπει να πω…!
Χαρίδημος Τσούκας
ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ
Επιτελους και μια λογικη φωνη. Μεταξυ των κραυγων “φταει το κρατος”, “φταιει ο ακρατος φιλελευθερισμος”, το αρθρο σας ειναι μια οαση λογικης.
Αυτό που δεν αντιλαμβάνονται όσοι επιδιώκουν να βρουν αναλογίες εκεί που δεν υπάρχουν είναι ότι η “αυτορρύθμιση” για τον φιλελευθερισμό δεν είναι μια “χαρωπή” διαδικασία. Είναι σκληρή και συχνά καταστροφική για κλάδους ολόκληρους της παραγωγής,καθώς οδηγεί σε διαλύσεις και χρεωκοπίες. Όμως είναι και απαραίτητη ώστε να επέλθει ξανά μια ισσοροπία αναδιανέμοντας πόρους από μη αποδοτικούς φορείς σε αποδοτικότερους.
Συνεπώς κανείς δε λέει κε Τσούκα ότι η αγορά αν αφεθεί μόνη της θα είναι “εντάξει”. Θα περάσει στα σίγουρα μια φάση αναταραχής μέχρι να ξεπεράσει την κρίση. Το ζήτημα είναι αν αυτή η αναταραχή θα καμφθεί ή θα οξυνθεί από την παρέμβαση του κράτους. Δεν περιμένει κανεις την έλευση του παραδείσου. Το μόνο ζήτημα είναι πώς θα αποφευχθεί η κόλαση πιο αποτελεσματικά.
Ο κος Γκρίνσπαν είναι ο χαρακτηριστικός τύπος του αποτυχημένου γραφειοκράτη που αποποιείται των ευθυνών του για την κρίση. Είναι γνωστό σε κάθε στοιχειωδώς ενημερωμένο περί τα οικονομικά πολίτη ότι ο Γκρίνσπαν πυροδότησε τη φούσκα διατηρώντας τα επιτόκια σκανδαλωδώς χαμηλά για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τώρα που η φούσκα έσκασε αντί να αναγνωρίσει την ευθύνη του,τη ρίχνει στην αγορά.
Συνεπώς η “ομολογία” Γκρίνσπαν δεν έίναι τίποτα παραπάνω από μια καλοδουλεμένη υπεκφυγή. Για να παραφράσω το ρητό, “αν η πραγματικότητα που δημιουργήσαμε κόντρα στις ιδέες μας δεν ταιριάζει με τις ιδέες μας,τότε τόσο το χειρότερο για τις ιδέες μας!”
Κατά τα άλλα λυπούμαι που το άρθρο αυτό δεν κατορθώνει να ξεπεράσει το επίπεδο επιφανειακών δημοσιογραφικών επιφυλλίδων. Περίμενα καλύτερα.
Και γω έχω αρκετές ενστάσεις στη συλλογιστική του άρθρου.
Αρχικά, η συγκριτική παράθεση των δύο κειμένων δεν λέει τίποτα από μόνη της. Πίσω από την πρώτη παράθεση κρύβεται (στην καλύτερη/ιδανική περίπτωση) μια ολόκληρη οικονομική και φιλοσοφική θεωρία, που ισχυρίζεται ότι έχει ανακαλύψει σιδερένιους νόμους που διέπουν την ιστορία και με βάση τους οποίους προβλέπει μια συγκεκριμένη και μη-αποτρέψιμη εξέλιξη της ιστορίας, Ο μόνος ρόλος των φορέων αυτής της θεωρίας είναι η επίσπευση του αναπόφευκτου. Υπάρχουν ξεκάθαρα μεσσιανικά χαρακτηριστικά, τα οποία κάνουν κάθε προσωρινό πισογύρισμα απλά μια δοκιμασία, που δεν αλλάζει και πολλά. Είναι αυτή η πίστη στην απαφόφευκτη έλευση του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού που δίνει την εικόνα της ιδεοηψίας.
Το δεύτερο κείμενο απομονώνει συγκεκριμένες φράσεις για να δημιουργήσει αναλογίες με το πρώτο και να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είναι εξίσου ιδεοληπτικό. Μόνο που ο κ.Ανδριανόπουλος και η φιλελεύθερη παράδοση την οποία εκφράζει με το κείμενό του πουθενά δεν εμφανίζουν τις αναλογίες που προσπαθεί να θέσει το άρθρο. Το άρθρο θα όφειλε να καταρρίψει τους ισχυρισμούς του ΑΑ (που έχουν εκτεθεί σε σειρά άρθρων, όλα ελεύθερα προσβάσιμων από την ιστοσελίδα του ή από εδώ), πράγμα που δεν κάνει.
Ο ΑΑ δεν λέει ότι η παρέμβαση του κράτους έγινε μετά το πακέτο διάσωσης και ότι αυτή η παρέμβαση δημιούργησε την κρίση. Λέει ότι αυτή η παρέμβαση μετέφερε την κρίση από τις επενδυτικές τράπεζες στο υπόλοιπο σύστημα. Το δίκιο του κ.Ανδριανόπουλου εύκολα επαληθεύεται εμπειρικά μια ματιά στα χρηματιστήρια.
Το άρθρο καταλογίζει στην “νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία” την έλλειψη ρυθμιστικού ελέγχου που γιγάντωσε συμπεριφορές όπως η επιδίωξη του στενά βραχυπρόθεσμου συμφέροντος, η άφρων ανάληψη κινδύνων και η απληστία. Από την άλλη πλήθος φιλελεύθερων διανοητών τα τελευταία χρόνια (και όχι απλά μετά την κρίση) επεσήμαναν τον ηθικό κίνδυνο (moral hazard) που δημιουργούσε στην αγορά η κρατική παρέμβαση (και στον τομέα των στεγαστικών δανείων και στα τεχνητά χαμηλά επιτόκια). Το άρθρο όφειλε πριν αρχίσει τους βαρείς χαρακτηρισμούς να καταρρίψει τα αντίθετα επιχειρήματα, πράγμα που δεν κάνει. Μόνο που οι χαρκτηρισμοί δεν υποκαθιστούν τα επιχειρήματα.
Έχουμε φτάσει στο σημείο να χαρακτηρίζουμε ιδεοληπτικούς όσους έχουν το θάρρος της γνώμης τους, ειδικά όταν δεν συμβαδίζουν με την πλειοψηφεία. Ευτυχώς που υπήρχαν και μερικοί “ιδεοληπτικοί” διανοητές την δεκαετία του ’30 και του ’40 και κράτησαν ζωντανές τις ιδέες της ελευθερίας μπροστά στη χλεύη της μάζας των κρατιστών. Η ιστορία τους δικαίωσε.
. Το δίκιο του κ.Ανδριανόπουλου εύκολα επαληθεύεται εμπειρικά μια ματιά στα χρηματιστήρια.
Correlation does not imply causation
Αυτά είναι ωραία άρθρα για σαρδανάπαλους κρατιστές, λιτά, εύπεπτα και “μη δογματικά”.
Όπου “μη δογματισμός”, ένα δόγμα που έρχεται να αντικαταστήσει τα άλλα.
Η ρηχότητα της ανάλυσης, πέρα από τις προφανείς παραλείψεις, φαίνεται από την αδυναμία σύνδεσης της δράσης των “οιονεί-ημικρατικών οικιστικών τραπεζών” με τη λειτουργία του “πολλαπλασιαστή της κρίσης”, σαν να ήταν δηλαδή τελείως άσχετα μεταξύ τους φαινόμενα.
Καιι “μη δογματικοί” είναι ποιοι, ο Μπάφετ που κάθε φορά επωφελείται από τις κρίσεις και παράλληλα βγάζει και λογύδρια κατά των αγορών, τα οποία του δίνουν και το φωτοστέφανο του “καλού καπιταλιστή” από τον τύπο, και ο …Γκρίνσπαν που δεν είδε δεν άκουσε και γενικώς δεν είχε καμία συμμετοχή ο ίδιος στην κρίση.
Υπάρχουν τέτοια άφθονα στο Βήμα, την Ελευθ/πία, την Καθημερινή και γενικά όλες τις “μη δογματικές” εφημερίδες.
Θέλω να συμπληρώσω τις διαφωνίες μου με τον κο Τσούκα αναφέροντας δυο ακόμα σφάλματα του σκεπτικού του.
Δείτε λίγο εδώ.Ο κος Τσούκας θεωρεί τις αγορές ατελή “φαινόμενα” καθότι όπως γράφει : ” ανθρώπινες συμπεριφορές (…) στομώνουν την ορθολογική κρίση, όπως η απληστία, η ομαδοσκέψη, και η κοπαδική συμπεριφορά, (και) διαπερνούν ενίοτε τη λειτουργία των οικονομικών δρώντων.”
Το πρόβλημα δεν βρίσκεται στην παραπάνω φράση την αλήθεια της οποίας την γνωρίζουμε όλοι. Το πρόβλημα βρίσκεται στις εναλλακτικές της “αποτυχημένης αγοράς” , δηλαδή στις κρατικές οικονομικές επεμβάσεις. Αν οι αυτορυθμιζόμενες αγορές΄που επηρεάζονται από τις επιλογές δισεκατομμυρίων σκεπτόμενων ατόμων είναι “ατελείς” όπως μας λέει ο κος Τσούκας, τότε τι τον κάνει να πιστεύει ότι η κρατική επέμβαση που επηρεάζεται από τις επιλογές μιας χούφτας σκεπτόμενων ατόμων θα είναι λιγότερο ατελής; Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για άτομα που εκτός από την προσωπική τους απληστία, επηρεάζονται από τα δημαγωγικά τους ένστικτα, τις πολιτικές τους προκαταλήψεις, την περιστασιακή τους εξουσιολαγνεία και την εξάρτηση τους από το “μέσο ψηφοφόρο” που συχνά θολώνει την κρίση τους. Πρόκειται για την αποδεδειγμένη θεωρία της κυβερνητικής αποτυχίας (government failure) που συχνότατα είναι δυσμενέστερη από τα προβλήματα της αγορας.
Δηλαδή για να επανέλθω , τι κάνει τον κο Τσούκα να πιστεύει ότι η αποτυχία ενός ατελή θεσμού θα διορθωθεί από τις ενέργειες ενός ακόμα πιο ατελούς θεσμού; Εμένα αυτή η πίστη μου φαίνεται ακόμα μεγαλύτερη ιδεοληψία καθώς δεν βλέπω κανένα επιχείρημα στο άρθρο που να την υποστηρίζει.
Ο κος Τσούκας περιμένει από ένα κράτος που πυροδότησε,ενίσχυσε και παρέτεινε μια καταστροφική οικονομική πολιτική τώρα να “αυτορρυθμιστεί” και να διορθώσει την κρίση στην παραγωγή της οποίας υπήρξε βασικός μέτοχος!
Ιδεοληπτικό,δεν βρίσκετε;
Το δεύτερο στοιχείο της διαφωνίας μου αφορά την εκτίμηση του για την έλλειψη ελέγχων συνεπεία της “νεοφιλελευθερης απορρύθμισης”.
Λοιπόν παραθέτω κατωτέρω ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Reason το μακρινό 2005. Εκεί ο αρθρογράφος ανέφερε κάποια “περίεργα” σφάλματα που παρατηρούνταν στους ισολογισμούς της Fannie Mac και καταγράφονταν σε μια σχετική έκθεση. Έγραφε συγκεκριμένα ότι..
“The report finds that Fannie Mae’s dodgy practices began about six years ago. So why has it taken so long for them to be noticed? One contributing factor: Official policy notwithstanding, there was a widespread perception by investors that the company was “too big to fail” and would be bailed out by taxpayers if it ran into trouble. As Federal Reserve Chairman Alan Greenspan put it in congressional testimony in early 2004, “The problem that exists is because they have a subsidy, granted not by the Congress but by the expectation that government will bail them out in the event of a crisis.””
Δηλαδή τα σκάνδαλα ξεκινούσαν ήδη από το 1999 και μιλάμε για εταιρίες διαχείρισης τρισεκατομμυρίων με έντονη κρατική εποπτεία! Οι “νεοφιλελευθεροι” αρθρογράφοι ήδη από τότε προέβλεπαν έμμεσα το επερχόμενο bailout ως μια φυσική συνέπεια της διεφθαρμένης σχέσης μεταξύ κράτους- και μισοκρατικών ετοιμόρροπων οργανισμών. Και εδώ φταίει ο νεοφιλελευθερισμός κε Τσούκα;
Εξαιρετικό κ. Τσούκα. Επιπλέον, για όσους διαφωνούν με το άρθρο, θέλω να υπενθυμίσω ότι δεν έχει σημασία μόνο αν έχει δίκιο ο κ. Τσούκας, αλλά έχει σημασία και αν πολλοί πιστεύουν ότι έχει δίκιο (ακόμα κι αν δεν έχει).
Το πρόβλημα είναι ότι ακόμα και αν πράγματι φταίει το κράτος, με ποιό δικαίωμα ο φιλελευθερισμός επιλέγει να το βγάλει από την εξίσωση? Ας υποθέσουμε προς στιγμήν μια φιλελεύθερη κοινωνία. Αυτή χρειάζεται κράτος για να προστατέψει με πόρους (φόρους) και επιβολή βίας τα θεμελιώδη δικαιώματα της φιλελεύθερης ιδεολογίας. Δηλαδή με παρεμβατισμό θετικής μορφής για τη φιλελεύθερη ιδεολογία.
Το ότι το κράτος αυτό θα δουλεύει σαν καλοκουρδισμένο ρολόι, είναι μια υπόθεση εργασίας που διαψεύδεται από την πραγματικότητα. Κατά απόλυτη αντιστοιχία οι κομμουνιστές και οι σοσιαλιστές επιθυμούν ένα καλοκουρδισμένο ρολόι που θα προωθεί τα δικά τους θεμελιώδη δικαιώματα. Το ότι κανενός το ρολόι δεν πρόκειται να είναι καλοκουρδισμένο θα πρέπει να αποτελεί σημαντικό στοιχείο στην εκτίμηση της σταθερότητας του κάθε συστήματος.
Αυτό είναι και το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του φιλελευθερισμού. Ότι αντέχει ακόμα και σε περιπτώσεις που το κράτος δεν κάνει καλά τη δουλειά του ενώ σε περιπτώσεις που την κάνει η αποδοτικότητα του εκτοξεύεται σε τέτοιο βαθμό που καλύπτει με το παραπάνω τις προηγούμενες απώλειες. Άρα θετικό το γεγονός ότι κάποιοι από τους συνομιλητές αποδέχονται τις κρίσεις σαν στοιχείο του καπιταλισμού/φιλελευθερισμού (ή και εγγενές στοιχείο της οποιαδήποτε κοινωνικής οργάνωσης), αλλά αρνητικό που για κάποιους άλλους ο φιλελευθερισμός βγάζει την ουρά του απέξω.
βέβαια κ.Τσούκα πρέπει να εξηγείσετε κατα πόσο ο σοσιαλισμός που γνωρίσαμε είναι το σύστημα όπου το κράτος απονεκρώνεται σταδιακά κτλ…(πόσο είναι πράγματι σοσιαλισμός) γιατί καμιά σχέση κατα την άποψη μου δεν έχει… βέβαια το ίδιο μπορούμε να πούμε και για τον φιλελευθερισμό… αν και κατα την άποψη μου είμαστε ποιο κοντά στον φιλελευθερισμό από ότι ο σοσιαλισμός στον σοσιαλισμό κτλ
Ο συγγραφεύς του άρθρου, όπως και οι περισσότεροι ομιλώντες της εποχής μας κοιτούν τα πράγματα με την περιορισμένη οπτική που δίδει μια ωφελιμιστική ιδεολογία. Η αδυναμία ωστόσο του -κατα τ’άλλα ορθολογιστικού- Ωφελιμισμού είναι πως οι κρίσεις του βασίζονται στο αποτέλεσμα, πράγμα παράλογο αν σκεφτεί κανείς πως η ατελής ανθρώπινη φύση δεν μπορεί να γνωρίζει το μέλλον. Άρα το θέμα δεν είναι αν μας κάνει κάτι καλό ή όχι, γιατί το καλό ή το κακό αποτέλεσμα μιας απόφασης δεν εξαρτάται από εμάς αποκλειστικά.
Το θέμα που οφείλει να απασχολεί μια θεωρητική σκέψη είναι τι είναι λογικό και τι όχι. Η συγκεκριμένη κρίση δεν είναι κρίση του Καπιταλισμού αλλά του Σοσιαλισμο-καπιταλισμου της Μαζικής Δημοκρατίας. Είναι ακριβώς το πάντρεμα δυο διαφορετικής λογικής φιλοσοφιών αυτό που προκάλεσε την κρίση, είναι δηλαδή αυτό που υπονοείται ως ο «ορθός» δρόμος από τους συγγραφείς παρόμοιας «συμφιλιωτικής» νοοτροπίας.
Ο Σοσιαλισμός είναι Διαλεκτικός ενώ ο Φιλελευθερισμός είναι Νομιναλιστικός.
Ο δεύτερος κρατάει ξέχωρα Ιδέα και Πραγματικότητα, προϊόν αντίδρασης στον Μεταφυσικό Ολισμό του Μεσαίωνα. Ο πρώτος παντρεύει Ιδέα και Πραγματικότητα αντιδρώντας στο hiatus irrationalis μεταξύ Ιδέας και Πραγματικότητας που θέτει ο πρώτος. Ο δεύτερος δέχεται έτσι την ύπαρξη της αβεβαιότητας, της σπάνιδος των αγαθών, των ανθρωπίνων παθών που πρέπει να δαμαστούν από το Λόγο. Ο πρώτος θεωρεί τα προβλήματα του δεύτερου όχι εγγενή στον Κόσμο, αλλά τεχνητά, κατασκεύασμα της Αστικής Τάξης.
Αν λοιπόν πάμε να αναλύσουμε την δικιά μας μαζικοδημοκρατική εποχή θα δούμε πως έχει ανάμεικτα χαρακτηριστικά:
Πως η υπεραφθονία των αγαθών που έφερε ο Καπιταλισμός, είναι Σοσιαλιστικό ιδεώδες.
Πως η δομή του Τραπεζικού συστήματος υπό μια Κεντρική Τράπεζα που ρυθμίζει τα επιτόκια άσχετα με τις φυσικές «time-preferences» της αγοράς ή που επιτρέπει να υφίσταται ένα πληθωριστικό «fractional reserve system» μόνο φιλελεύθερο δεν είναι.
Πως η δομή των εταιρειών δεν είναι «ιδιωτική» αλλά κολλεκτιβιστική, παρουσιάζοντας τα ίδια δομικά προβλήματα της οποιαδήποτε κρατικής γραφειοκρατίας.
Πως δεν μπορείς να εκμεταλλεύσαι το Χρόνο με επενδύσεις, μετοχές, παράγωγα και πιστώσεις(Καπιταλισμός) και ταυτόχρονα να τον υποθηκεύεις αρνούμενος την ίδια την αβέβαιη φύση του Χρόνου όπως κάνει ο Σοσιαλισμός.
Πως η εκπαίδευση ως μαζική επαγγελματική εξειδίκευση και η έλλειψη αστικής «liberal education» (γενικής παιδείας) “εργατοποιούν” και αποπροσωποποιούν τον άνθρωπο τρέποντας τον σε πολίτη ανεύθυνο και επικίνδυνο για το «Κοινόν».
Όταν γυρεύουμε λύση σε ένα πρόβλημα διαχωρίζουμε τα πράγματα όπως απαιτεί ο ανθρώπινος νους και δεν τα συμφιλιώνουμε σε έναν μεταμοντέρνο αχταρμά.
Πως η δομή των εταιρειών δεν είναι «ιδιωτική» αλλά κολλεκτιβιστική, παρουσιάζοντας τα ίδια δομικά προβλήματα της οποιαδήποτε κρατικής γραφειοκρατίας.
Μπορειτε να επιχειρηματολογησετε, γιατι αυτο αλλαζει μερικους χιλιαδες τομους βιβλιογραφιας
Aντιθέτως υπάρχει μια αλήθεια σ αυτό που λέει,και αυτό ειναι και η βάση του agency-principal problem, δηλαδή η αποδυνάμωση της ατομικης ιδιοκτησίας στην εταιρια,οπως την περιεγραψε ο Adolf Berle (“modern corporation and private property”). Γι αυτό και οι ΑΕ αποκαλουνται public companies
Υπαρχει προβλημα πρακτορευσης το ξερουμε ηδη απο το 1973, αυτο δεν σημαινει κολλεκτιβα σε καμια περιπτωση ομως
Για σένα όχι. Υπάρχει όμως σχετική βιβλιογραφία, ο Μαικλ Τζένσεν ας πουμε με αφορμή την άνοδο των leverage buyouts (εξαγορά εταιριών απο το μανατζμεντ τους) έκανε λόγο για “reprivatization of the public company”, δηλαδή υπάρχει θέμα
Leverage byout ειναι αγορα μετοχικου κεφαλαιου με εκδοση χρεους, αυτο που λες ειναι ΜΒΟ. Εξακολουθω να μην καταλαβαινω την εννοια της κολλεκτιβας. Καθε οργανισμος στον οποιο υπαρχει διαχωρισμος διοικησης και ιδιοκτησιας (η μοντερνα επιχειρηση δηλαδη) εχει προβλημα πρακτορευσης και ηθικου κινδυνου. Η κολλεκτιβα που κολλαει?
To MBO ειναι μια σκέλος του LBO καθότι ειναι συνηθως debt financed. Anyway, αφού το συγκεκριμενοποιεί και γράφει ότι η εταιρία παρουσιάζει “τα ίδια δομικά προβλήματα της οποιαδήποτε κρατικής γραφειοκρατίας”
“
Το θεμα ειναι τι προτεινει ως εναλλακτικο, το να λεμε ειναι μια κολλεκτιβα δεν μου λεει κατι. Τι προτεινει για αλλαγη?
Idea den exw.
we have travelled far indeed from the principles of laissez-faire capitalism & the further fact that it is possible so to develop & regulate capitalist institutions as to condition the working of private enterprise in a manner that differs but little from genuinely socialist planning[…] Capitalism […] means a scheme of values, an attitude toward life, a civilization-the civilisation of inequality & of the family fortune. » JOSEPH ALOIS SCHUMPETER, the March into Socialism in Capitalism, Socialism & Democracy p.425
The capital process, by substituting a mere parcel of shares for the walls of and the machines in a factory, takes the life out of the idea of property. It loosens the grip that once was so strong-the grip in the sense of the legal right and the actual ability to do as one pleases with one’s one; the grip also in the sense that the holder of the title loses the will to fight, economically, physically, politically, for “his” factory and his control over it, to die if necessary on its steps. And this evaporation of what we may term the material substance of property – its visible and touchable reality – affect not only the attitude of holders but also that of the workmen and of the public in general. Dematerialized, defuctionalized and absentee ownership does not impress and call forth moral allegiance as the vital property did. Eventually there will be nobody left who really cares to stand for it – nobody within and nobody without the precincts of the big concerns.
Ibid. p.142
μπορουμε να επιστρεψουμε ταχεως στον 18ο αιωνα πριν την εποχη της ανωνυμης εταιρειας
Παίρνω μια ‘κρίση’ της αγοράς, υπονοώ την ‘κατάρρευση του καπιταλισμού’, τη συνδέω κατόπιν με ‘την κατάρρευση του κομουνισμού’, για να υποστηρίζω στο τέλος ότι κομουνιστές και νεοφιλελεύθεροι πάσχουν από την ίδια ασθένεια: ιδεοληψία.
Γιατί τέτοια περιφρόνηση στη λογική;
Μπραβο σας . Μπράβο και στο site σας που ανεχεται τετοια κειμενα. Χαρακτηριστικα ώριμης δημοκρατίας. Η αλλαγή και ο πειραματισμος θα συνοδεύουν ολα τα επόμενα συστήματα που θα εφαρμοζονται. Τι προτείνω ? μα το πειραματισμό και την αλλαγή . Η αποτυχία είναι μέσα στο παιχνίδι. συνεχίζουν οι δυτικές κοινωνίες μπροστά όταν βλέπουν με ειλικρίνια και προχωρούν. Η ωριμότητα των κοινωνιών αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά.