του Αλέξανδρου Νίξον

Καλώς ορίσατε σε μια επική διαμάχη!! Όσον αφορά το νικητή, εξαρτάται από την οπτική γωνία του καθενός. Η συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων δε βάζουν ιδιαίτερη σκέψη στο ζήτημα μιας και για αυτούς ο νικητής είναι αυτονόητος. Ο Δαρβίνος με μια απλούστατη και πανέμορφη θεωρία έχει καταφέρει να εξηγήσει την ποικιλία της ζωής και πολλούς πιθανούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να προέκυψε. Αν ρωτήσετε τους περισσότερους βιολόγους κανένας δεν πρόκειται να αμφισβητήσει την απίστευτη δυνατότητα μιας τόσο απλής θεωρίας να εξηγεί απίστευτα πολύπλοκα φαινόμενα. Παρόλα αυτά η διαμάχη δεν αφορά τους επιστήμονες, αλλά το μη επιστημονικό κοινό. Η διαμάχη αυτή αφορά την καθαρότητα της επιστήμης και την ανεξαρτησία της από δογματισμούς.

Τί είναι η φυσική επιλογή;
Η αλήθεια είναι ότι η φυσική επιλογή αν και εξηγεί τα φαινόμενα που προανέφερα είναι αντι-διαισθητική μιας και αποτελεί μια τυφλή διαδικασία. Για όσους αναγνώστες θέλουν να φρεσκάρουν τη μνήμη τους απλά να θυμίσουμε ότι η φυσική επιλογή είναι ένας απλός αλγόριθμος που εφαρμόζει σε όντα που αναπαράγονται (replicators). Τα άτομα που σε συγκεκριμένες συνθήκες καταφέρνουν να προσαρμοστούν καλύτερα και να αναπαράγονται περισσότερο περνούν τα δικά τους χαρακτηριστικά στην επόμενη γενιά κ.ο.κ. Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα υποθετικό είδος πεταλούδας που τα μέλη της έχουν διάφορα χρώματα, κόκκινα, κίτρινα, πράσινα. Αν στην περιοχή υπάρχει ένα υποθετικό πτηνό που βλέπει καλύτερα τις κόκκινες και τις πράσινες πεταλούδες και αυτές θηρεύει περισσότερο τότε εκείνες που έχουν το πλεονέκτημα είναι κίτρινες πεταλούδες.

Αυτές αναπαράγονται περισσότερο και περνούν το χαρακτηριστικό τους στις επόμενες γενεές. Σταδιακά το είδος θα αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από κίτρινα μέλη. Έχουμε επομένως τη δημιουργία ενός σχεδίου μέσω μιας τελείως τυφλής διαδικασίας χωρίς να χρειάζεται να επικαλεστούμε τη μαεστρία κάποιου κρυφού σχεδιαστή ή αρχιτέκτονα. Ο ίδιος τρόπος σκέψης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για οποιαδήποτε περίπλοκη δομή ή συμπεριφορά συναντάμε στον έμβιο κόσμο. Οι πιο θαυμαστές ανακαλύψεις του βιολογικού κόσμου από τα φτερά των πτηνών μέχρι τον εγκέφαλο του ανθρώπου μπορούν να εξηγηθούν από αυτό το βασικότατο μηχανισμό.

Τί είναι ο Νοήμων Σχεδιασμός;
Ο Νοήμων Σχεδιασμός από την άλλη μεριά δεν αρνείται το ρόλο που διαδραματίζει η φυσική επιλογή στη διάπλαση των μορφών των έμβιων όντων, αλλά προσθέτει ότι υπάρχουν ορισμένες δομές (αγαπημένο τους παράδειγμα το μάτι) τόσο περίπλοκες που η θεωρία της φυσικής επιλογής αδυνατεί να δώσει μια επαρκή εξήγηση. Οι υποστηρικτές της καταλογίζουν μεγάλα κενά στη Δαρβινική θεωρία και θεωρούν ότι αυτά τα κενά υποδεικνύουν την ύπαρξη μιας ανώτερης αρχής (δεν επιμένουν ιδιαίτερα στο ποια είναι αυτή η αρχή).

Γιατί θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει;
Είναι τόσο σημαντικό το πρόβλημα ώστε να πρέπει να ανησυχούμε; Δεν είναι κάποιο εσωτερικό επιστημονικό πρόβλημα όπως οι διαμάχες μεταξύ των θεωρητικών φυσικών για τις μαύρες τρύπες, τα υποατομικά σωματίδια και τις υπερχορδές; Δεν είναι όλα αυτά απλά θεωρίες χωρίς κάποιο ουσιαστικό πρακτικό αντίκτυπο; Στο κάτω, κάτω πόσο μπορεί να αλλάξει η ζωή μας αν στα σχολεία αρχίζει να διδάσκονται και εναλλακτικές θεωρίες; Δεν είναι αυτό στα φυσιολογικά πλαίσια της επιστημονικής αμφισβήτησης;

Βασικά εκεί είναι που έγκειται το πρόβλημα. Ο Νοήμων Σχεδιασμός (συντομογραφικά ID από το Intelligent Design) αποτελεί από την ίδια του τη φύση μια θεωρία τελείως αντι-επιστημονική που βρίσκει τις ρίζες του στη διδασκαλία της Δημιουργίας (creationism) και αποτελεί μια αναβαθμισμένη εκδοχή του. Το αν πρέπει να διδάσκεται το θρησκευτικό δόγμα στα σχολεία είναι ένα ζήτημα (και με βρίσκει προσωπικά κάθετα αντίθετο), αλλά να το μασκαρεύουμε και να το παρουσιάζουμε ως επιστήμη είναι προφανές έγκλημα. Ο χαρακτηρισμός μιας θεωρίας ως “επιστημονική” είναι κάτι πάρα πολύ συγκεκριμένο και δεν μπορεί να χαρίζεται αυθαίρετα σε οποιαδήποτε θεωρία.

Τι προκάλεσε το ανανεωμένο ενδιαφέρον στο θέμα;
Το θέμα είχε έρθει στην επιφάνεια σχεδόν 80 χρόνια νωρίτερα στο Tennesee των ΗΠΑ. Συγκεκριμένα το 1925 εγκρίθηκε νόμος ο οποίος επί της ουσίας απαγόρευε τη διδασκαλία σε οποιοδήποτε δημόσιο εκπαιδευτικό ίδρυμα της εξελικτικής θεωρίας του Δαρβίνου η οποιασδήποτε θεωρίας αμφισβητούσε τη βιβλική ερμηνεία της καταγωγής του ανθρώπου. Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο ονομάστηκε Butler Act και μέχρι το 1967 βρισκόταν εν ισχύ στη συγκεκριμένη πολιτεία μέχρι που το τοπικό νομοθετικό σώμα αποφάσισε να αποσύρει το νόμο λόγω των μικροπροβλημάτων που δημιουργούσε ανά τακτά χρονικά διαστήματα και διότι υπήρχαν φωνές που υποστήριζαν ότι ο νόμος παραβιάζει τη συνταγματική αρχή περί ελευθερίας του λόγου.

Όμως το θέμα της διδασκαλίας της θεωρίας του Δαρβίνου συνεχώς προκαλεί έντονες αντιπαραθέσεις που συχνά καταλήγουν σε δικαστικές διαμάχες. Στις αρχές του έτους με απόφαση δικαστηρίου της Georgia των ΗΠΑ το δεύτερο μεγαλύτερο σχολείο της περιοχής υποχρεώθηκε να αποσύρει αυτοκόλλητα\προειδοποιήσιες που τοποθετούσε πάνω στο βιβλίο της βιολογίας των μαθητών. Το μήνυμα ήταν το ακόλουθο: “This textbook contains material on evolution. Evolution is a theory, not a fact, regarding the origin of living things. This material should be approached with an open mind, studied carefully and critically considered.”

Ήταν βέβαια ευτυχές το γεγονός ότι το τοπικό δικαστήριο έλαβε αυτή την απόφαση αλλά ακόμη πιο ενθαρρυντικό ήταν ότι το θέμα πήρε τη δικαστική οδό μετά από αγωγή που κατέθεσαν γονείς των μαθητών που φοιτούσαν στο συγκεκριμένο σχολείο. Ο δικαστής Clarence Cooper δήλωσε μετά από τη δίκη για το επίμαχο αυτοκόλλητο: “misleads students regarding the significance and value of evolution in the scientific community“. Σωστά επεσήμανε ότι το αυτοκόλλητο είναι παραπλανητικό διότι δημιουργεί την εντύπωση ότι η δαρβινική θεωρία αποτελεί υπόστρωμα έντονης αμφισβήτησης μεταξύ των επιστημόνων, πράγμα το οποίο είναι ξεκάθαρα ψευδές.

Άλλη μια δικαστική διαμάχη που διαδραματίζεται αυτή την εποχή είναι και η δίκη Kitzmiller, et al v. Dover Area School District et al στη Pennsylvania των ΗΠΑ. Το μοτίβο ήταν αντίστοιχο, μόνο που σε αυτή την περίπτωση στο σχολείο του Dover όπου η υπόθεση προέκυψε, το διοικητικό συμβούλιο του σχολείου αποφάσισε την μοιρασμένη διδασκαλία δαρβινισμού και νοήμονος σχεδιασμού αλλά και άλλων θεωριών για την εξέλιξη. Η απόφαση αυτή προκάλεσε και πάλι την αντίδραση ορισμένων γονέων με αποτέλεσμα και αυτό το ζήτημα να καταλήξει σε δικαστική αίθουσα. Η δίκη βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη.

Εν τούτοις όμως το θέμα δεν περιορίζεται στην περιφέρεια των ΗΠΑ καθώς η παρούσα κυβέρνηση φαίνεται διατεθειμένη να δεχτεί τη διδασκαλία για ID στη διδακτέα ύλη των σχολείων ως μια βάσιμη επιστημονική θεωρία, εναλλακτική της φυσικής επιλογής για την εξήγηση της απαρχής της ζωής αλλά και της παρατηρούμενης βιοποικιλίας.

Βέβαια η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν είναι υπεύθυνη για τη διδακτέα ύλη στα σχολεία αλλά παρόλα αυτά ο πρόεδρος Μπους ήταν αρκετά σαφής σε δηλώσεις του : “Both sides ought to be properly taught . . . so people can understand what the debate is about,” και επίσης : “Part of education is to expose people to different schools of thought. . . . You’re asking me whether or not people ought to be exposed to different ideas, and the answer is yes”. (Οι δηλώσεις αυτές έρχονται σε αντίθεση παρόλα αυτά με τις τοποθετήσεις του επιστημονικού του συμβούλου John Marburger ο οποίος επίσημα δήλωσε ότι ο ID δεν αποτελεί επιστημονική θεωρία).

Οι δηλώσεις αυτές προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις στους επιστημονικούς κύκλους. Ο τίτλος της δήλωσης της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ένωσης ήταν η ακόλουθη: “President confuses science and belief, puts schoolchildren at risk“.

Σε πρώτη όψη είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι μια φαινομενικά επιστημονική διαμάχη (το τονίζω το φαινομενικά, διότι δεν είναι ουσιώδης η διαμάχη) συγκεντρώνει την προσοχή της κυβέρνησης. Δεν αποτελεί ένα ζήτημα μεγάλης πρακτικής σημασίας όπως έρευνες για το κλίμα ή για τις ιδιότητες και την ασφάλεια των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων, επομένως γιατί έχουμε εμπλοκή και σχολιασμό ακόμη και του προέδρου; Για ποιο λόγο δεν κάνει αντίστοιχα σχόλια για τις θεωρίες της σχετικότητας ή της κβαντοφυσικής; Η απάντηση είναι πάρα πολύ απλή και θα αναφερθώ σε αυτή στη συνέχεια.

Έχουν βάση οι ισχυρισμοί τους;
Με τον κίνδυνο να ακουστώ απόλυτος θα απαντήσω με ένα απλό ΌΧΙ. Υπάρχουν διάφορες ενστάσεις που ανά καιρούς αναπαράγουν οι οποίες έχουν ως κύρια βάση τη δικαιολογία ότι η φυσική επιλογή δεν μπορεί να εξηγήσει τα πάντα για τον έμβιο κόσμο (αλλά και γενικά για το σύμπαν). Αναφέρουν φαινόμενα όπως κενά στο αρχείο των απολιθωμάτων, ότι ορισμένες δομές παραείναι πολύπλοκες για να προέκυψαν βήμα-βήμα με τη συσσώρευση μικρών αλλαγών (όπως το μάτι) καθώς και άλλες ιστορίες. Ασχέτως αν αυτά που λένε αληθεύουν ή όχι η πραγματικότητα είναι ότι δεν προσφέρουν κανένα λόγο για να θεωρήσουμε ότι είναι απαραίτητος ένας μεταφυσικός παράγοντας να δώσει την εξήγηση. Αυτή η αντιμετώπιση όπως γράφει και ο γνωστός ζωολόγος και θεωρητικός της εξέλιξης Richard Dawkins στο βιβλίο του “The Ancestor’s Tale” όχι μόνο αποτελεί τελείως λανθασμένη επιστημονικά προσέγγιση αλλά ουσιαστικά είναι μια τεμπέλικη αντιμετώπιση του προβλήματος. Φανταστείτε αν κάθε φορά που ανέκυπτε ένα αδιέξοδο στην επιστήμη με τη χρήση μιας θεωρίας να καταφεύγαμε στην επίκληση μιας μεταφυσικής οντότητας για να μας λύσει τα χέρια. Δηλαδή άδικα επιστήμονες όπως ο Stephen Hawking σπάνε τα κεφάλια τους τόσα χρόνια να συμβιβάσουν τη γενική θεωρία της σχετικότητας με την κβαντοφυσική. Μπορούν κάλλιστα να επικαλεστούν έναν από μηχανής θεό να λύσει όλα τα προβλήματα.

Το άλλο ζήτημα είναι όμως ότι έτσι και αλλιώς οι υποστηρικτές του ID φαντάζονται αδιέξοδα στη δαρβινική θεωρία που δεν υπάρχουν. Για παράδειγμα η κλασική τους ένσταση ότι υπάρχουν κενά στα απολιθώματα δεν αποδεικνύει στο ελάχιστο κάποια αδυναμία της θεωρίας. Όπως γράφει και ο Richard Dawkins :

“In spite of the fascination of fossils, it is surprising how much we would still know about our evolutionary past without them. If every fossil were magicked away, the comparative study of modern organisms, of how their patterns of resemblances, especially of their genetic sequences, are distributed among species, and of how species are distributed among continents and islands, would still demonstrate, beyond all sane doubt, that our history is evolutionary, and that all living creatures are cousins…..It is worth remembering this when creationists go on (as they tediously do) about gaps in the fossil record.”
(Richard Dawkins, The Ancestor’s Tale, p13, 2004)

Δυστυχώς οι υποστηρικτές του ID συνεχώς “ανακαλύπτουν” και νέες δομές που σύμφωνα με αυτούς υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός σχεδιαστή. Κάποιος ID υποστηρικτής αμφισβητεί ότι η δομή Χ προέκυψε μέσω φυσικής επιλογής και του απαντάνε 10 ερευνητές εξηγώντας γιατί έχει άδικο. Αύριο ξυπνάει και συνειδητοποιεί ότι τώρα έχει πρόβλημα με τη δομή Y. Δεν μπορεί! Είναι τόσο περίπλοκο που κάποιος πρέπει να το έφτιαξε. Πάλι του απαντάνε άλλοι 10 και αυτό συνεχίζεται επ’ άπειρον. Οι εξελικτικοί βιολόγοι έχουν καταλήξει να λειτουργούν ως γελωτοποιοί στους IDs και αυτό είναι κάτι το οποίο δημιουργεί πολλές εσφαλμένες εντυπώσεις στο ευρύτερο κοινό. Δημιουργεί την εντύπωση ότι όντως υπάρχει μια επιστημονική διαμάχη και δεν έχει καθοριστεί ακόμη ποιος έχει δίκιο.

Ο φιλόσοφος Daniell C. Dennett μας περιγράφει πολύ εύστοχα την τακτική που ακολουθούν οι υποστηρικτές του ID: “the proponents of intelligent design use a ploy that works something like this. First you misuse or misdescribe some scientist’s work. Then you get an angry rebuttal. Then, instead of dealing forthrightly with the charges leveled, you cite the rebuttal as evidence that there is a “controversy” to teach.” Δηλαδή ανά τακτά χρονικά διαστήματα χρησιμοποιούν εργασίες επιστημόνων και αποδίδουν σε αυτές εσφαλμένα συμπεράσματα τα οποία φαίνονται να υποστηρίζουν την ισχύ του ID. Προφανώς ο εκάστοτε ερευνητής του οποίου η εργασία έχει χρησιμοποιηθεί για υποστήριξη του ID απαντάει κατηγορηματικά ότι η εργασία/ερευνά του δε βγάζει τέτοια συμπεράσματα. Αντί όμως αυτό να σιγήσει τους υποστηρικτές του ID, αντιθέτως ρίχνει λάδι στη φωτιά καθώς και αυτό το εκμεταλλεύονται με έντεχνο τρόπο. Την εκάστοτε απάντηση την χρησιμοποιούν προς όφελός τους καθώς σύμφωνα με αυτούς δείχνει ότι υπάρχει θέμα προς συζήτηση και επομένως η φυσική επιλογή είναι μια αμφισβητούμενη θεωρία. Σχολιάζει πάνω σε αυτό πάλι ο Dennett:

“Note that the trick is content-free. You can use it on any topic. “Smith’s work in geology supports my argument that the earth is flat,” you say, misrepresenting Smith’s work. When Smith responds with a denunciation of your misuse of her work, you respond, saying something like: “See what a controversy we have here? Professor Smith and I are locked in a titanic scientific debate. We should teach the controversy in the classrooms.” And here is the delicious part: you can often exploit the very technicality of the issues to your own advantage, counting on most of us to miss the point in all the difficult details.”

Γιατί η φυσική επιλογή (η δαρβινική εξέλιξη) προκαλεί τέτοια διαμάχη και όχι άλλες θεωρίες;
Είναι μια θεωρία η οποία αναδεικνύει ότι ο ρόλος του Δημιουργού, του Αρχιτέκτονα ή του Σχεδιαστή δεν είναι απαραίτητος για να εξηγηθούν ακόμη και τα πιο περίπλοκα βιολογικά φαινόμενα. Επομένως αν δεν είναι απαραίτητος ο Δημιουργός για να εξηγηθεί η αρχή και η ποικιλία της ζωής έχει αποδοθεί ένα καίριο πλήγμα σε όσους προσπαθούν να δικαιολογήσουν την πίστη τους στην πολύ απλή λογική ότι όλος αυτός ο θαυμαστός κόσμος προϋποθέτει την πινελιά ενός ανώτερου όντος. Δεν μπορεί κάτι τόσο θαυμαστό όσο η ζωή και οι άπειρες μορφές της να προέκυψαν τυχαία μέσω μιας τυφλής διαδικασίας χωρίς κάποιος να δίνει τουλάχιστον κάποιες κατευθυντήριες γραμμές. Όλο αυτό το σχέδιο που βλέπουμε γύρω μας πρέπει να έχει και τον αντίστοιχο σχεδιαστή του. Μα λογικό δεν είναι;

Τέτοιες αντιδράσεις δεν είναι καθόλου ασυνήθεις στην ιστορία της επιστήμης. Εξ άλλου στη Μεσαιωνική Ευρώπη πριν από την άφιξη του Κοπέρνικου και του Γαλιλαίου δεν ήταν “λογικό” και αυτονόητο ότι η γη βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος και ο ήλιος καθώς και τα άλλα ουράνια σώματα κινούνται γύρω της; Το γεγονός ότι δεν αντιλαμβανόμαστε καμία κίνηση της γης δεν υποδηλώνει και ότι η γη δεν κινείται; Προφανώς! Αν αρκεστούμε στη φωνούλα της διαίσθησης…

Αν ο Κοπέρνικος και ο Γαλιλαίος μας πετάξανε από το κέντρο του κόσμου και μας υποβάθμισαν να καταλαμβάνουμε μια θεσούλα γύρω από τον ήλιο, τότε ο Δαρβίνος μας πέταξε στα Τάρταρα. Μας έδειξε ότι αποτελούμε ένα απλό συστατικό του έμβιου κόσμου και οι θαυμαστές ιδιότητες που έχουμε ως είδος και ως άτομα δεν προέκυψαν από τα τερτίπια μιας ανώτερης δύναμης αλλά μέσα από μια τυφλή διαδικασία η οποία βήμα-βήμα έχτισε όλο αυτό το έμβιο οικοδόμημα.

Η φυσική επιλογή είναι μια αντι-διαισθητική θεωρία και ως εκ τούτου η φυσιολογική απάντηση σε αυτήν είναι η άρνηση και η απόρριψη της και μόνο μέσω της μόρφωσης μπορεί να γίνει αποδεκτή (Είναι απαραίτητη μόρφωση καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων δεν ξέρει ούτε τα στοιχειώδη περί εξέλιξης. Δεν είναι δύσκολο να απορρίπτεις κάτι για το οποίο δε γνωρίζεις τίποτα). Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα η υποστήριξη στη θεωρία του Δαρβίνου αυξάνεται με το επίπεδο της μόρφωσης ενός ατόμου. Επομένως στις ΗΠΑ 65% των ενηλίκων με μεταπτυχιακή εκπαίδευση την δέχονται, 52% εκείνων με πτυχίο κολεγίου, 32% εκείνων με ημιτελή κολεγιακή εκπαίδευση και 20% αποφοίτων λυκείου ή και χαμηλότερης τάξης (Brumfiel G., Who has designs on your student’s minds?, Nature, 2005).

Φυσικά η πίστη του οποιουδήποτε σε μεταφυσικές δυνάμεις και πραγματικότητες επί της ουσίας δεν μπορεί να κλονιστεί από καμία επιστημονική ανακάλυψη. Αυτό που μπορεί να κλονιστεί είναι η προσπάθεια ορθολογικοποίησης της πίστης μας σε δογματισμούς. Για παράδειγμα η φυσική επιλογή δεν αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει Θεός ή Δημιουργός ή τέλος πάντων κάποια μεταφυσική δύναμη η οποία να συμμετέχει στη μορφοποίηση των οργανισμών, απλά δείχνει ότι δεν χρειάζεται να υπάρχει για να μπορεί να εξηγηθεί το φαινόμενο της ζωής. Είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να αποδειχθεί μια αρνητική θέση (τύπου: δεν υπάρχει Θεός ή Αρχιτέκτονας) σε μια θεωρία ή ιδέα ή πίστη όπου δεν υπάρχει το στοιχείο της διαψευσιμότητας. Π.χ. αν πω σε ένα θρησκευόμενο άνθρωπο ότι με τη φυσική επιλογή δε χρειάζεται πλέον ο Θεός για να εξηγηθεί η ζωή τότε πολύ απλά μπορεί να μου απαντήσει ότι ο Θεός δημιούργησε το μηχανισμό της φυσικής επιλογής και είναι ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται Αυτός στη Δημιουργία Του.

Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα επί αυτού του ζητήματος είναι ο Kenneth Miller του πανεπιστημίου Brown ο οποίος ασχολείται με θέματα εξέλιξης αλλά παράλληλα διακατέχεται από μια βαθιά θρησκευτική πίστη. Ο ίδιος εξοργίζεται με την ιδέα του ID διότι αποτελεί προσβολή στις ίδιες τις δημιουργίες του Θεού. Από τη στιγμή που σύμφωνα με αυτόν όλα πηγάζουν από το Θεό (επομένως και οι νόμοι της φυσικής και της βιολογίας) είναι φοβερή ιεροσυλία να αμφισβητούνται με αυτό τον τρόπο οι μηχανισμοί με τους οποίους επέλεξε να πλάσει τον κόσμο. Προσωπικά δε συμμερίζομαι τη βαθιά θρησκευτική πίστη του αλλά το παράδειγμά του αναδεικνύει πολύ ωραία αυτό που προσπαθώ να πω. Η πίστη (η μεταφυσική πίστη) δεν κινδυνεύει από τις επιστημονικές ανακαλύψεις και θεωρίες. Οι θρησκευτικές αντιλήψεις είναι από τη φύση τους παράλογες (με την έννοια ότι δεν ακολουθούν κανόνες λογικής) και ως εκ τούτου έχουν πλήρη ανοσία απέναντι στις επιστημονικές θεωρίες. Ας ελπίσουμε επομένως ότι οι υποστηρικτές του ID να το καταλάβουν αυτό και να αφήσουν την επιστήμη ήσυχη..

—————————————————————-
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:
1. Daniel C. Dennett: “Darwin’s Dangerous Ideas”
2. Steven Pinker: “The Blank Slate”
3. Jerry Coyne: “THE CASE AGAINST INTELLIGENT DESIGN The Faith That Dare Not Speak Its Name”
4. Robert Schwarz, “Faith Healers and Physicians — Teaching Pseudoscience by Mandate”, The New England Journal of Medicine, 2005
5. Geof Brumfiel, “Who has designs on your student’s minds?”, Nature, 2005