E. Στο νέο σας βιβλίο, Future Imperfect (Ατελές Μέλλον), αναφέρεστε στον «αβέβαιο κόσμο» του κοντινού μέλλοντος και στις «διάφορες τεχνολογικές επαναστάσεις που μπορεί να συμβούν τις επόμενες δεκαετίες». Ωστόσο, δεν αναφέρετε καθόλου την ‘αρχή της προφύλαξης’ που φαίνεται να είναι η τρέχουσα νομοθετική πρακτική σχετικά με όλες τις νέες τεχνολογίες. Μπορεί η αρχή της προφύλαξης να είναι η σωστή προσέγγιση αυτών των θεμάτων;

A. Όχι. Είναι ασυνεπής. Η απόφαση για την ανάπτυξη μιας νέας τεχνολογίας αποτελεί όντως μια απόφαση, αλλά το ίδιο είναι και η απόφαση για τη μη ανάπτυξή της. Και οι δύο θα μπορούσαν να έχουν καταστροφικές συνέπειες, οπότε η αρχής της προφύλαξης, όταν εφαρμοστεί κατά γράμμα, υπονοεί ότι δεν μπορείς ούτε να την αναπτύξεις ούτε να μην την αναπτύξεις.

Ας εξετάσουμε την πυρηνική ενέργεια, ως συγκεκριμένο παράδειγμα. Μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι η αιτία που η πυρηνική ενέργεια δεν παίζει πολύ μεγαλύτερο ρόλο ως πηγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι η αρχή της προφύλαξης. Ακόμη κι αν δεν είχε ποτέ τεθεί με αυτούς τους όρους. Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες θεωρούταν (κι ακόμη θεωρούνται) ως επικίνδυνοι, οπότε ήταν πολύ δύσκολο και δαπανηρό να αποκτήσει κανείς άδεια για την κατασκευή τους.

Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η αποτυχία μας να χτίσουμε περισσότερους αντιδραστήρες αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη. Η πυρηνική ενέργεια είναι, εν τέλει, η μια πηγή ενέργειας που έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας και μπορούμε να διευρύνουμε τη χρήση της ουσιαστικά χωρίς όριο – σε αντίθεση με την αιολική ή υδροηλεκτρική ενέργεια – που δεν παράγει εκπομπές CO2. Αν είχαμε περισσότερους αντιδραστήρες, θα παράγαμε πολύ λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα. Έτσι, έχουμε εδώ μια περίπτωση όπου η εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης για την αποφυγή ενός κινδύνου, οδηγεί αναμφισβήτητα σε διαφορετικό κίνδυνο.

E. Γράφετε ότι «όπου η πνευματική ιδιοκτησία δεν μπορεί να προστατευτεί από το νόμο, μπορεί ακόμη να είναι δυνατόν να προστατευτεί από την τεχνολογία». Μπορεί η ύπαρξη πνευματικής ‘ιδιοκτησίας’ να ‘δικαιολογηθεί’ μέσα από μια φιλελευθεριστική προοπτική και μπορεί να προστατευτεί αποτελεσματικά με κρατικές ρυθμίσεις στο μέλλον;

Α. Αν και ενδιαφέρουσα, δεν έχω ξεκάθαρη απάντηση για την πρώτη σας ερώτηση. Νομίζω ότι η προστασία της ΠΙ μέσω της τεχνολογικής προστασίας της είναι σαφώς δικαιολογημένη από φιλελευθεριστική προοπτική. Δεν είναι όμως τόσο ξεκάθαρη η προστασία της μέσω της νομοθεσίας περί ευρεσιτεχνίας και πνευματικής ιδιοκτησίας.

Νομίζω ότι είναι ολοένα και πιο δύσκολη η προστασία μέσω νομικών κανόνων κάθε μορφής πνευματικής ιδιοκτησίας που υπάρχει σε ψηφιακή μορφή. Από την άλλη μεριά, δεν βλέπω πως η επιβολή της νομοθεσίας περί των ‘παραδοσιακών’ ευρεσιτεχνιών θα είναι πολύ πιο δύσκολη στο μέλλον απ’ ότι είναι σήμερα.

Ε. Υπάρχει κάποια αλήθεια στη θεωρία της Μακριάς Ουράς, και μπορεί να μας πει τίποτα για τον τρόπο με τον οποίο θα επιχειρούμε σε έναν κόσμο ψηφιακών αποθεματικών;

Α. Δεν έχω εξειδικευμένη γνώση για το θέμα. Το διαδίκτυο, και η τεχνολογία των υπολογιστών γενικότερα, μειώνουν ξεκάθαρα το κόστος κατοχής και πώλησης μιας μεγάλης ποικιλίας προϊόντων, αλλά δε γνωρίζω πόσο μεγάλες θα είναι οι επιπτώσεις.

Ε. Ποια είναι η μεγαλύτερη απειλή για την ελευθερία μας στο εγγύς μέλλον;

Α. Πιθανά η Οικολογία, καθώς παρέχει ένα καινούριο και όχι παράλογο σύνολο των επιχειρημάτων, συνδεδεμένων με μια συναισθηματικά φορτισμένη ιστορία – σχεδόν θρησκεία – για κυβερνητική παρέμβαση στις ατομικές πράξεις.

Ο βραχυπρόθεσμος κίνδυνος είναι η αντίδραση από τις κυβερνήσεις, με σημαντική λαϊκή υποστήριξη, στην τρέχουσα πιστωτική κρίση.

E. «Το πέτυχαν σωστά οι Σουηδοί» ετούτη τη φορά με τη φετινή απονομή του βραβείου Νόμπελ στον Paul Krugman;

Α. Πολύ πιθανόν. Όπως συχνά συμβαίνει, το βραβείο απονεμήθηκε για έργο που πραγματοποιήθηκε εδώ και πολύ καιρό. Δεν είναι στο πεδίο μου, αλλά οι περιγραφές που έχω δει δείχνουν ότι ήταν σημαντικό κι ενδιαφέρον έργο.

Ε. Περιγράφετε τον εαυτό σας ως «κλασσικό φιλελεύθερο». Ποιοι είναι οι διανοούμενοι που αντιπροσωπεύουν καλύτερα, κατά την άποψή σας, την «κλασσική φιλελεύθερη» παράδοση και είχαν την μεγαλύτερη επιρροή στο έργο σας;

Α. Πολύ δύσκολο να απαντήσω. Για τους προφανείς λόγους, η μεγαλύτερη επιρροή για μένα υπήρξε ο πατέρας μου. Δεν μπορώ να σκεφτώ κάποιον άλλο που να έχει επηρεάσει πολύ τις πεποιθήσεις μου, τουλάχιστον στο βαθμό που μπορώ να εκτιμήσω ο ίδιος – έχω κυρίως σκεφτεί τα θέματα μόνος μου για τον εαυτό μου μέχρι το βαθμό που με ικανοποιούσε.

Ε. Μια από τις προϋποθέσεις που ορίζετε ως αναγκαία “για να είναι ο αναρχοκαπιταλισμός ένα σταθερό και ελκυστικό σύστημα” είναι “να έχουμε ένα σύνολο ενεργών αναρχοκαπιταλιστικών θεσμών που ο κόσμος έχει ήδη συνηθίσει”. Είναι η ιδιωτικοποίηση κρατικών εταιρειών το σωστό πρώτο βήμα, σε χώρες όπου δεν υπάρχουν τέτοιοι αναρχοκαπιταλιστικοί θεσμοί;

Α. Αυτό είναι μια δυνατότητα. Μια άλλη, που μπορεί να είναι πιο ελκυστική, είναι επιτραπεί νομικά σε ιδιωτικές εταιρείες να ανταγωνίζονται με τις κρατικές, η αφαίρεση των επιδοτήσεων προς τις δεύτερες, και να αφήσουμε τα πράγματα να εξελιχθούν από εκεί. Αποφεύγεις έτσι κάποια από τα προφανή προβλήματα που συνοδεύουν την ιδιωτικοποίηση – ότι η διαδικασία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προσφέρει πολύτιμες χάρες σε όποιον καταλήγει με αυτό που ιδιωτικοποιείται.

Ε. Ποια είναι η άποψή σας για κοινωνικά πειράματα όπως το Seasteading Institute, ή το Free State Project; Μπορούν να οδηγήσουν στην πραγματοποίηση μιας φιλελευθεριστικής ουτοπίας;

Α. Αμφιβάλλω αν μπορεί οτιδήποτε να οδηγήσει σε μια φιλελευθεριστική ουτοπία. Πιστεύω ότι τέτοιες προσπάθειες έχουν μικρή πιθανότητα επιτυχίας, αλλά αν κάποια επιτύχει θα μπορούσε να παράγει μεγάλα οφέλη.

Ε. Ποια είναι η άποψή σας για το φιλελευθεριστικό πατερναλισμό των Sunstein/Thaler; Αποτελεί απλώς μια ακόμη μορφή κεντρικού σχεδιασμού, ή μπορεί όντως αυξήσει την αποτελεσματικότητα της ελεύθερης επιλογής;

Α. Θεώρησα ότι το βιβλίο τους ήταν ενδιαφέρον. Αν [η ιδέα τους] εφαρμοστεί μέσα στα όρια που προτείνουν, δεν νομίζω ότι πρόκειται περί κεντρικού σχεδιασμού. Πράγματι, με μια κατά γράμμα ανάγνωση των επιχειρημάτων τους, δεν περιορίζονται στην κυβερνητική δράση – περιγράφουν έναν τρόπο με τον οποίο καθένας που προσφέρει επιλογές σε άλλους ανθρώπους μπορεί να προσπαθήσει να επηρεάσει τα αποτελέσματα με τον τρόπο με τον οποίο οι τίθενται επιλογές.

Ο κίνδυνος από την προσέγγιση, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι είναι πολύ εύκολο να παρασυρθεί από το “Έχουμε δύο επιλογές, θα το κάνουμε το ίδιο εύκολο να επιλέξει κανείς Α ή Β, αλλά μιας και νομίζουμε ότι θα ήταν καλύτερο για εσάς να επιλέξετε Α, θα παρουσιάσουμε τις εναλλακτικές επιλογές με τέτοιο τρόπο που θα τείνει να σας κάνει, για λόγους παράλογους, να το επιλέξετε» στο «Μιας και ξέρουμε ότι το Α είναι καλύτερο για σας, θα το κάνουμε ολοένα και πιο δύσκολο, έστω κι αν όχι τελείως αδύνατο, να επιλέξετε το Β», στο «Μιας και θέλουμε να επιλέξετε το Α,…»

Έχω ήδη παρατηρήσει ένα πραγματικό παράδειγμα αυτού του φαινομένου στο Oberlin, το κολλέγιο όπου φοίτησε η σύζυγός μου και τώρα φοιτά η κόρη μου. Πριν από πολλά χρόνια, ψηφίσανε να δημιουργήσουν μια εθελοντική συνεισφορά ενός δολαρίου από κάθε φοιτητή για ένα συγκεκριμένο σκοπό – μια ομάδα που δημιούργησε ο Ralph Nader. Το «εθελοντική» κατέληξε να σημαίνει «θα πληρώσουμε το δολάριο για λογαριασμό σας, εκτός αν πάτε στο σωστό γραφείο τη σωστή μέρα του χρόνου και μας πείτε να μην το κάνουμε, και δε θα κάνουμε καμία προσπάθεια να σας ενημερώσουμε ότι έχετε την επιλογή να μην πληρώσετε ή του πως θα ασκήσετε αυτή την επιλογή σας.» Πέρυσι ψηφίστηκε μια παρόμοια «εθελοντική» συνεισφορά για άλλο σκοπό , ετούτη τη φορά δέκα δολαρίων ανά φοιτητή και την ανακάλυψα όταν πρόσεξα ένα ανεξήγητο 10$ με τίτλο “green edge fund” στη λίστα όσων έπρεπε να πληρώσω στο κολλέγιο για δωμάτιο, φαγητό, κλπ. της κόρης μου και αναζήτησα περισσότερες πληροφορίες σχετικά στο google. Για να σταματήσω την πληρωμή, χρειάστηκε ένα γράμμα στον πρόεδρο του κολλεγίου, ακολουθούμενο από μια σειρά emails με το Διευθυντή και ένα γράμμα σε όποιους προσπαθούσαν να με χρεώσουν για τα «εθελοντικά» 10 δολάρια που επέλεξα να μην πληρώσω. Θα εκπλαγώ θετικά αν το επόμενο εξάμηνο παρουσιαστούν τα $10 ως προαιρετική πληρωμή, και θα σοκαριστώ αν το Oberlin πληροφορήσει τους γονείς που τα είχαν πληρώσει το προηγούμενο εξάμηνο ότι δικαιούνται την επιστροφή τους μιας και είχαν παρουσιαστεί ως κάτι που όφειλαν να πληρώσουν.

Ε. Αν και δεν υποστηρίξατε την υποψηφιότητα Obama, γράψατε στο blog σας ότι τον προτιμάτε από το McCain. Μπορούν οι φιλελευθεριστές να αισθάνονται αισιόδοξοι για την προεδρία Obama;

Α. Νομίζω ότι το “αισιόδοξοι” είναι υπερβολικό. Υπάρχει μια μικρή πιθανότητα ότι θα είναι μια σημαντική βελτίωση σε σχέση με τις πρόσφατες προεδρίες, αλλά δεν θα ήθελα να στοιχηματίσω σε αυτό.

Ε. “Κρίση”, “Ύφεση”, “Κραχ”. Ζούμε το τέλος του καπιταλισμού, όπως τον γνωρίζουμε; Και είναι αυτό απαραίτητα κάτι κακό;

Α. Δεν είναι το τέλος του καπιταλισμού, όπως το γνωρίζουμε, και αυτό είναι όντως κακό, διότι παρέχει μια δικαιολογία για τις κυβερνήσεις να κάνουν πολλά πράγματα θέλουν να κάνουν και δεν μπορούσαν πιο πριν λόγω πολιτικού κόστους.

Ε. Πώς μπορούμε να αντισταθούμε στη θέση της «κοινής λογικής» που ισχυρίζεται ότι απαιτείται σήμερα κρατική παρέμβαση για τη «διόρθωση» των αποτελεσμάτων μιας μη επαρκώς ρυθμισμένης αγοράς;

Α. Μπορούμε να προσπαθήσουμε να επισημάνουμε το πόσο η κρίση οφείλεται στην κρατική παρέμβαση, κυρίως στην αμερικανική αγορά υποθηκών. Μπορούμε επίσης να επισημάνουμε πόσο η αντιμετώπιση της κρίσης έχει ήδη λάβει μορφές άσχετες με την ίδια την κρίση, επειδή οι σχετικές δαπάνες τυχαίνει να είναι οι πιο πολιτικά κερδοφόρες.

Ένα καλό πρώτο βήμα είναι να εξετάσουμε την ιστορία των 700 δισεκατομμυρίων δολαρίων του Bailout στο Κογκρέσο των ΗΠΑ. Την πρώτη φορά η Βουλή των Αντιπροσώπων το καταψήφισε. Το σχέδιο άλλαξε ώστε να συμπεριλάβει μια σειρά από πρόσθετες δαπάνες, νομίζω περίπου εκατό δισεκατομμύρια επιπλέον, σχεδιασμένα για να αγοράσουν τις ψήφους συγκεκριμένων μελών του Κογκρέσου – και σε αυτή τη μορφή εγκρίθηκε.

Ε. Μπορεί να δικαιολογηθεί μια ξένη παρέμβαση για να αποτραπεί μια ενδεχόμενη ανθρωπιστική κρίση; Θα έπρεπε η διεθνής κοινότητα να λάβει υπόψη της μια πιο παρεμβατική προσέγγιση στην τρέχουσα κρίση στη Μέση Ανατολή;

Α. Νομίζω ότι, ως πρακτικό ζήτημα, η παρέμβαση από ένα κράτος σε όσα συμβαίνουν στο εσωτερικό ενός άλλου είναι πολλή επικίνδυνη, γιατί είναι πολύ δύσκολο να γίνει καλά και οι κυβερνήσεις δεν είναι τόσο ικανές. Αφιερώνω ένα κεφάλαιο στο ‘The Machinery of Freedom’ υποστηρίζοντας ότι, για προληπτικούς λόγους, μια παρεμβατική εξωτερική πολιτική είναι συνήθως λανθασμένη, αν και εκεί αναφέρομαι στον ‘παρεμβατισμό’ σε πιο συμβατικά πλαίσια. Ένα επιπλέον πρόβλημα με τον ‘νομιμοποίηση’ του παρεμβατισμού από ανθρωπιστικούς λόγους είναι ότι η χώρα που παρεμβαίνει έχει πιθανότητα και τη δική της ατζέντα – αναλογιστείτε την προσάρτηση της Sudetenland από το Hitler, που υπερασπίστηκε τότε εν μέρει ως απαραίτητη για την προστασία των γερμανόφωνων Τσέχων από την κακομεταχείριση της Τσεχικής κυβέρνησης. Ή αναλογιστείτε τον πόλεμο στο Ιράκ ως παράδειγμα και των δύο προβλημάτων.

Στην παρούσα κατάσταση στο Ισραήλ, δεν είναι απολύτως σαφές υπέρ ποιας πλευρά θα ήθελε να παρέμβει μια ουδέτερη πλευρά. Είναι αλήθεια ότι οι Ισραηλινοί σκοτώνουν κάποιους Παλαιστίνιους αμάχους ως παρενέργεια της προσπάθειάς τους να επιτεθούν στη Χαμάς – από την άλλη όμως, η Χαμάς στοχεύει σκόπιμα Ισραηλινούς αμάχους με τους πυραύλους της εδώ και αρκετό καιρό. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι θα έπρεπε μια καλοκάγαθη ξένη κυβέρνηση να παρέμβει για να σταματήσει τους Ισραηλίτες, αλλά θα μπορούσε κανείς εξίσου να υποστηρίξει ότι μια καλοκάγαθη ξένη κυβέρνηση θα έπρεπε να είχε παρέμβει εδώ και αρκετό καιρό για να σταματήσει τη Χαμάς – θα έπρεπε δηλαδή να κάνει αυτό που κάνει σήμερα ουσιαστικά και οι Ισραηλινοί.

Από ηθική άποψη, δεν βλέπω κανένα πρόβλημα αν άτομα παρεμβαίνουν για να προστατεύσουν ανθρώπους από τις ίδιες τους τις κυβερνήσεις, μιας και δεν πιστεύω ότι οι κυβερνήσεις έχουν δικαιώματα. Στην παρούσα φάση, η Ζιμπάμπουε θα ήταν ένα προφανές παράδειγμα μέρους όπου μια τέτοια παρέμβαση θα μπορούσε να δικαιολογηθεί. Έχω όμως αντιρρήσεις με κυβερνητικές παρεμβάσεις, μιας και τέτοιες παρεμβάσεις πληρώνονται από τους φόρους που συλλέγονται από ανθρώπους εκ των οποίων ορισμένοι δε θα εγκρίνουν μια τέτοια παρέμβαση.