Αν ζητούσαμε από έναν Αναγεννησιακό Ανθρωπιστή να μας αποδώση τα αίτια της σημερινής Κρίσης θα μας απαντούσε κοφτά, «μα, η έλλειψη Virtù» ή αλλιώς «η κατίσχυση της Τύχης». Η Αναγεννησιακή διανόηση είχε κατορθώσει να τυποποιήση σε ένα εννοιολογικό δίπολο την ουσία της ανθρώπινης δράσης. Τι ονομάζουμε όμως Virtù ή Virtus; Εκείνο που αντιτίθεται στη θεά Fortuna. Εκείνο που στην έλλειψή του οδηγούνται σε παρακμή οικογένειες, ηγεμονίες και πολιτισμοί. Εκείνο στο οποίο σκοπεύει η Τέχνη και η ανθρώπινη Διάνοια. Εκτεταμένη ανάλυση της έννοιας της Virtù δίδουν δυο σύγχρονοι μελετητές του Niccolò Machiavelli, o Quentin Skinner και ο J.G.A. Pocock. Το διάβασμα του έργου του δευτέρου «The Machiavellian Moment. Florentine Political Thought & the Atlantic Republican Tradition» (Princeton, 1975) μπορεί να μας δώσει να καταλάβουμε πώς τα δυο χαρακτηριστικά των «Νεότερων Χρόνων», η Αστικοδημοκρατική Πολιτεία και ο Καπιταλισμός, εγκολπώνονται αυτό το δίπολο κάνοντας τον χρονικό ορίζοντα να παρουσιάζεται περισσότερο σπειροειδής παρά γραμμικός. Επίσης μας δείχνει πώς στην Βρετανία των αρχών του 18ου αι. μια παρόμοια κρίση με τη σημερινή δημιούργησε την πρώτη φιλελεύθερη συνείδηση.

Η αφορμή για να γραφτεί αυτό το άρθρο δόθηκε από την εμφάνιση στον Ελεύθερο Τύπο της 17ης Ιουλίου 2008 του άρθρου του κ. Μελετόπουλου με τίτλο «Οικονομικός φιλελευθερισμός και κοινωνικό κράτος» το οποίο στη συνέχεια αναδημοσιεύθηκε και στον δικτυακό τόπο της «Προοδευτικής πολιτικής». Το άρθρο αυτό ξεκινά με τη σωστή διαπίστωση ότι, «όπως όλες οι ιδεολογικού χαρακτήρα συζητήσεις στη χώρα μας, έτσι και η συζήτηση περί του βέλτιστου οικονομικού συστήματος χαρακτηρίζεται από υπερβολές, αγκυλώσεις, στερεότυπα και διαστρέβλωση των εννοιών.» Δυστυχώς όμως η συνέχεια του άρθρου επιβεβαιώνει τον κανόνα αυτό και ο συγγραφέας του υποκύπτει στις υπερβολές, τις αγκυλώσεις, τα στερεότυπα και τη διαστρέβλωση των εννοιών που ο ίδιος θέλησε να αποφύγει. Υποκύπτει δηλαδή στα στερεότυπα που κυριάρχησαν τις τελευταίες δεκαετίες και που θέλουν τον φιλελευθερισμό και τους Έλληνες εκπροσώπους του να διακατέχονται από (α) αδιαφορία για το εθνικό συμφέρον (β) εξιδανίκευση της αγοράς ως ενός τέλεια αυτορρυθμιζόμενου συστήματος και (γ) μία ολοκληρωτική απόρριψη της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Στις 29 Μαΐου, η εφημερίδα Λιμπερασιόν μετέδωσε από τη Λίλλη ότι το δικαστήριο δικαίωσε ένα σύζυγο που προσέφυγε σ’ αυτό με αίτημα την ακύρωση του γάμου του. Το αίτημα βασιζόταν στο ότι η σύζυγος εψεύσθη προς αυτόν πριν τον γάμο: κατόπιν ερωτήσεώς του τον βεβαίωσε ότι είναι παρθένα, αλλά αυτός δεν μπόρεσε, μετά την πρώτη νύχτα του γάμου, να επιδείξει το ματωμένο σεντόνι, την τιμή της κυράς του και του ίδιου. Ένα διαζύγιο δεν μπορούσε να ξεπλύνει τη ντροπή που ένιωσε ο σύζυγος. Χρειαζόταν ακύρωση του γάμου. Νύχτα, στις τέσσερις το πρωί, οι γονείς του επέστρεψαν το εμπόρευμα στην οικογένεια της νύφης, αφού η δοκιμή απέδειξε ότι δεν πληροί τις προδιαγραφές. Θα μαντέψατε ότι οι δυο γαλλικές οικογένειες έχουν αραβική καταγωγή, αν και αυτή η παράδοση δεν είναι άγνωστη και στην καθ’ ημάς ανατολή. Ένας Ευρωπαίος δεν θα έθετε τέτοια ερώτηση στη μέλλουσα σύζυγό του και, αν την έθετε, εκείνη θα του απαντούσε ότι με αυτή την ερώτηση θέτει εαυτόν εκτός νυμφώνος.

του Γιώργου Παγουλάτου 1 ,2 «Ευτυχώς που η εκπομπή είναι μεταμεσονύκτια κι έτσι μπορούμε να χρησιμοποιούμε κακές λέξεις, όπως φιλελευθερισμός!», αστειεύτηκε ένας προσκεκλημένος σε πρόσφατη συζήτηση για το θέμα αυτό στην ελληνική τηλεόραση. Ο φιλελευθερισμός έχει περίεργη θέση στον ελληνικό δημόσιο διάλογο. Σε αντίθεση με άλλους όρους (δεξιός, κεντροδεξιός, κεντροαριστερός, αριστερός, σοσιαλιστής, κομμουνιστής) ελάχιστοι πολιτικοί […]

του Πάσχου Μανδραβέλη1 Η τελευταία παράγραφος του κυρίου άρθρου στο χθεσινό «Βήμα» παρουσιάζει ανάγλυφα την αμηχανία του παραδοσιακού τύπου απέναντι στα νέα Μέσα. «Ουδείς αντιστρατεύεται την ελευθερία της ενημέρωσης. Πολύ περισσότερο αυτήν του Διαδικτύου», γράφει. Λες κι αν το «Βήμα» -ή σύσσωμος ο ελληνικός τύπος- αντιστρατευτεί την ελευθερία του διαδικτύου, αυτή θα πάψει να υπάρχει. […]

του John Samples1 ,2 Ο Τζέιμς Μάντισον παρατήρησε κάποτε πως το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν το έργο πολλών μυαλών και πολλών χεριών. Ήταν πολύ μετριόφρων. Ο Μάντισον, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο στην Συνταγματική Συνέλευση εκείνο το ζεστό καλοκαίρι του 1787, ανέπτυξε τις ιδέες που ενσωματώθηκαν στον θεμελιώδη νόμο μας και επεξεργάστηκε την πραγματική διατύπωση […]

Μία προσέγγιση ανα-σημασιοδότησης της «φιλελεύθερης σοσιαλδημοκρατίας» του Δημήτρη Σκάλκου1 ,2 Το παρόν κείμενο εργασίας πραγματεύεται την παράλληλη κρίση των μοντέλων της σοσιαλδημοκρατίας και του φιλελευθερισμού στη μεταβιομηχανική εποχή και αναζητά θεωρητικά λειτουργικούς τρόπους υπέρβασής της. Εκκινώντας από την κατοχύρωση των βασικών πολιτικών ελευθεριών και ατομικών δικαιωμάτων των ημερών μας, συνέπεια της επικράτησης του προγράμματος του […]

του Τηλέμαχου Χορμοβίτη Διαβάζοντας τον τίτλο αυτού του βιβλίου1 , ο μέσος Έλληνας αναγνώστης είναι πολύ πιθανόν να δυσκολευτεί να τον κατανοήσει. Ποια είναι ,αλήθεια, η σημασία του όρου “libertarian”; «Φιλελευθεριστές», «ελευθεριακοί» ή απλά πρόκειται για τους γνήσιους απόγονους του κλασσικού φιλελευθερισμού, όπως αυτός αναπτύχθηκε τον 18ο και 19ο αιώνα; Ήδη από τις αρχές του […]

του Vernon L. Smith1 Ο πυρήνας της σκέψης του Ludwig von Mises είναι η θεωρία της ανθρώπινης δράσης, ή πραξεολογία, η γενική επιστήμη την οποία προσπαθεί να εκφράσει. Μέσα σε αυτήν την γενική επιστήμη συμπεριλαμβάνονται – είναι ενσωματωμένα – τα καταλακτικά, ή η επιστήμη της ανταλλαγής (Μίζες [1949] 1996: 1-3 – στο εξής Μ). Κατά […]

του Θοδωρή Καραουλάνη1 Ο Κώστας Καραμανλής και η κυβέρνησή του επαίρονται τις τελευταίες ημέρες για τα κατορθώματά τους στο θέμα της ανεργίας. Απόδειξη της βαρύτητας που δίνουν στην επικοινωνιακή προβολή της άποψής τους είναι ότι ο Πρωθυπουργός επισκέφθηκε το Κέντρο Προώθησης Απασχόλησης του ΟΑΕΔ στο Ίλιον ενώ προέβαλλαν και ειδικό διαφημιστικό σποτάκι στην τηλεόραση για […]

του Brian Doherty1 Το φιλελεύθερο όραμα βρίσκεται στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας: όλοι δημιουργηθήκαμε ίσοι, κανένας δε θα έπρεπε να έχει ειδικά δικαιώματα και προνόμια στις κοινωνικές του σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους. Έχουμε συγκεκριμένα δικαιώματα-στη ζωή μας, στην ελευθερία μας, στο να κάνουμε ότι μας ευχαριστεί για να βρούμε την ευτυχία. Η κυβέρνηση έχει μόνο […]

Η Ελλάδα έχει ανάγκη από έναν νέο πολιτικό λόγο, προσαρμοσμένο στα τεχνολογικά και πολιτιστικά πρότυπα της παγκοσμιοποιημένης εποχής μας του Αθανάσιου Παπανδρόπουλου Παρά τις κάποιες επιφυλάξεις και αντίθετες προβλέψεις, εκτίμησή μας είναι ότι ο φιλελευθερισμός θα είναι για τον 21ο αιώνα κυρίαρχη πολιτική αντίληψη, τρόπος ζωής, αλλά και κουλτούρα. Κυρίως δε μία κουλτούρα της οποίας […]

του Will Wilkinson1 Την άνοιξη του 1845, ο Καρλ Μαρξ έγραψε «…η ανθρώπινη ουσία δεν είναι κάποια ασάφεια έμφυτη σε κάθε ξεχωριστό άτομο. Στην πραγματικότητα είναι το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων.» Η ιδέα του Μαρξ ήταν πως μια αλλαγή στο «σύνολο των κοινωνικών σχέσεων» μπορεί να αλλάξει την «ανθρώπινη ουσία». Τον Ιούνιο του 2004 η […]

του Πάσχου Μανδραβέλη Πόσο δίκιο είχε ο Μίλτον Φρίντμαν (γνωστός στην Ελλάδα ως νεοφιλελεύθερος οικονομολόγος) που κάποτε έγραψε: «Αν αναθέσεις στο κράτος τη διαχείριση της Σαχάρας, σε πέντε έτη θα υπάρχει έλλειψη άμμου». Εντάξει! Στο Ιράν χρειάστηκαν μερικά χρόνια παραπάνω, αλλά σύμφωνα με τα διεθνή πρακτορεία η χώρα που έχει τα δεύτερα μεγαλύτερα πετρελαϊκά αποθέματα […]

του Radley Balko1 Οι νομοθέτες θα πρέπει • Να σέβονται την έννοια της ατομική ευθύνης όταν εκφράζουν δημόσια πολιτική. • Να σέβονται το δικαίωμα των Αμερικανών στο να παίρνουν οι ίδιοι τις αποφάσεις τους σχετικά με το ρίσκο και την ηθική και τις συνέπειες αυτών. • Να αποφεύγουν τον πειρασμό του να χρησιμοποιούν την κυβέρνηση […]

του Ευάγγελου Τάρταρη1 Πρέπει να αναγνωρισθεί πως ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα της κατάρρευσης των ολοκληρωτικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης, ήταν πως μετέβαλε μεταξύ άλλων το πεδίο του προβληματισμού μέσα στη κοινωνία γύρω από το μέλλον και την πρόοδο του κόσμου. Ενώ πρωτύτερα η ύπαρξη «στρατοπέδων» και συνασπισμών ενίσχυε κάπως την ανάδειξη «ορθολογικών» διαφωνιών και […]

του Roger Pilon* Στην Αμερική θεωρούμε ότι είναι σημαντικό η κυβέρνηση και οι κυβερνητικές εξουσίες να είναι νομιμοποιημένες. Πράγματι, κάθε 4η Ιουλίου υπερηφανευόμαστε πολύ ανιχνεύοντας την κληρονομιά μας ως έθνος στο ιδρυτικό μας έγγραφο, την Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας. Έντεκα χρόνια αφού οι Ιδρυτές έγραψαν εκείνο το έγγραφο, έγραψαν ένα ακόμα, το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών […]

του Αριστείδη Χατζή1 Εάν δεν πιστεύουμε στην ελευθερία της έκφρασης αυτών που απεχθανόμαστε, δεν την πιστεύουμε για κανέναν. Noam Chomsky Σε παλαιότερο κείμενό μου στο Cogito έχω υποστηρίξει το πόσο μάταιη και αδιέξοδη είναι η προσπάθεια εξαγωγής της δημοκρατίας. Στην καλύτερη περίπτωση οδηγεί σε μια άγαρμπη μεταφορά μιας λειψής δημοκρατικής πρόσοψης που με πρόσχημα την […]

του Δημήτρη Σκάλκου Στην εγχώρια πολιτική συζήτηση το έργο του αμερικανού γλωσσολόγου και πολιτικού στοχαστή Νόαμ Τσόμσκι προσλαμβάνεται με αντιφατικούς τρόπους καθώς είναι εν πολλοίς παρεξηγημένο. Οι εξ αριστερών υπέρμαχοί του μάλλον άδικα υπερτονίζουν την αντικαπιταλιστική και αντι-ιμπεριαλιστική (αντιαμερικανική) ρητορεία του, παραγνωρίζοντας τοις φιλελεύθερες καταβολές του. Οι εκ δεξιών πολέμιοι του, αν και αναγνωρίζουν την […]

του Νίκου Μπίστη* Σας ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση που μου απευθύνατε. Ανταποκρίνομαι με ευχαρίστηση πίστευα πάντοτε ότι ο νηφάλιος διάλογος ανάμεσα σε κόμματα ιδεών, που σε άλλα θέματα συγκλίνουν και σε άλλα αποκλίνουν, είναι ωφέλιμη για τον τόπο. Ο σοσιαλισμός και φιλελευθερισμός είναι τέκνα του Διαφωτισμού και η τεράστια προσφορά τους στην διαμόρφωση της […]

του Κωνσταντίνου Μιχαηλίδη Η αυτοδιάθεση του ατόμου είναι μια απ’τις βασικές αρχές του φιλελευθερισμού. Ο καθένας από μας να μπορεί να είναι ελεύθερος να εγκρίνει ή να ακυρώνει κάθε μορφής παρέμβαση ή αλλαγή στο σώμα του, τόσο κατά τη διάρκεια της ζωής του όσο και μετά το θάνατό του. Η θεσμοθέτηση μιας Βιολογικής Διαθήκης (a […]

του Δημήτρη Γιαννακόπουλου* Ο τίτλος αυτού του άρθρου υποδηλώνει την αντι-σχολαστικότητα στην προσέγγιση δυο σημαντικών φιλοσοφικών ρευμάτων, δύο φαινομενικά αντίθετων σχολών σκέψης, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αφήνουν τα ίχνη τους σε οποιαδήποτε απόπειρα διερεύνησης του σημερινού πολιτικού φαινόμενου. Επιχειρώντας να αναδείξω την τελματώδη κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το πολιτικό σύστημα […]

Του Αριστείδη Ν. Χατζή* “Σχεδόν τα μισά απ’ όσα έμαθα, τα έμαθα από τους συμφοιτητές μου. Ζούσαμε μαζί, συζητούσαμε με πάθος και ειλικρίνεια που δεν θα άντεχε κανείς καθηγητής μας, ούτε κι ο πιο ανεκτικός.” George Stigler Οπως οι ήρωες της Nora Ephron (ο Χάρι και η Σάλι), ο Μίλτον και η Ρόουζ Φρίντμαν γνωρίστηκαν […]

Του Τάκη Μίχα* Υπάρχουν δυο τάσεις στον σύγχρονο φιλελευθερισμό όσον αφορά την εικόνα που επικρατεί για τον άνθρωπο. Η πρώτη, ας την ονομάσουμε “συντηρητική”, βλέπει τον άνθρωπο ως ένα ον που ακολουθεί κανόνες. Η άποψη αυτή ταυτίζεται κυρίως με τον Friedrich Hayek. Η δεύτερη,ας την ονομάσουμε “νεοφιλελεύθερη”, βλέπει τον άνθρωπο ως ένα ορθολογισμενο ον το […]

του Ανδρέα Ανδριανόπουλου Μετά τον Άρθουρ Σέλντον και τον Λόρδο Χάρρις του Χάι Κρoς, ιδρυτών του περίφημου Ινστιτούτου Οικονομικών Υποθέσεων του Λονδίνου και αρχιτεκτόνων του Θατσερισμού, έφυγε πρόσφατα από την ζωή κι ο μεγαλύτερος σύγχρονος θεωρητικός της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς, ο Μίλτον Φρήντμαν. Kορυφαία προσωπικότητα της οικονομικής ακαδημαϊκής ζωής τα τελευταία 50 περίπου χρόνια […]

Του Πάσχου Μανδραβέλη Ο Μίλτον Φρίντμαν έγινε γνωστός στην Ελλάδα υβριζόμενος. Ως νεοφιλελεύθερος και δη ανάλγητος. Ασχετα αν είναι ένας από τους πιο διάσημους υποστηρικτές της ιδέας του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, ιδέα που συνταγματικά θέλει να κατοχυρώσει στην Ελλάδα η Αριστερά. Ο νομπελίστας οικονομολόγος, που πέθανε την Πέμπτη σε ηλικία 94 χρόνων, θεωρείται ο βασικός […]