Από το 1821 μέχρι το 2008 η χώρα μας περιήλθε σε κατάσταση αδυναμίας να εκπληρώσει τις δανει-ακές της υποχρεώσεις πέντε φορές. Αυτές συνέβησαν τα έτη 1826, 1843, 1860, 1893 και 1932. Σε όλες τις περιπτώσεις οι Reinhart, Rogoff (2009, 91-2, 96) τεκμηριώνουν ότι υποχρεωθήκαμε σε πα-ραχωρήσεις προς τους δανειστές μας που έφθαναν μέχρι και στην υποτέλεια στις «μεγάλες δυνάμεις». Κανονικά λοιπόν θα έπρεπε ως χώρα να έχουμε πλέον αποκτήσει τη σωφροσύνη να μη υποθη-κευτούμε ξανά στους δανειστές μας. Αλλά εκ του αποτελέσματος προκύπτει ότι αποδειχθήκαμε επιλήσμονες και επιπόλαιοι. Οπότε όλους τώρα μας απασχολεί τοερώτημα: Τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να ξανακερδίσουμε την ανεξαρτησία μας το συντομότερο δυνατό; Θα προσπαθήσω νατο απαντήσω, αφού προηγουμένως επικεντρώσω σε δύο θέματα που προηγούνται. Αυτά είναι να εξηγήσω, πρώτον, τι ακριβώς συνέβη, και, δεύτερον, γιατί φτάσαμε εδώ που βρισκόμαστε.

Τον Δεκέμβριο του 2008, το κέντρο της Αθήνας επλήγη από ένα τριήμερο ταραχών με συγκρούσεις στους δρόμους, εμπρησμούς και λεηλασίες, που έγιναν πρωτοσέλιδα στον διεθνή τύπο. Τρία χρόνια αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2012, τα γεγονότα επαναλήφθηκαν με ακόμη μεγαλύτερη ένταση. Οι εικόνες των τελευταίων ταραχών έφεραν έτι περαιτέρω στο προσκήνιο την πραγματικότητα μιας Ελλάδας που παλεύει χωρίς άμεσες θετικές προοπτικές μέσα σε μια παγίδα υφεσιακής δίνης σε μια εποχή μάλιστα που η ίδια η ευρωπαϊκή οικονομία φαίνεται να διχάζεται ανάμεσα στις πλεονασματικές στο εξωτερικό ισοζύγιο χώρες του βορά και τις ελλειμματικές χώρες του νότου. Αυτή η εικόνα έρχεται σε έντονη αντίθεση με την σταθερά ταχύρυθμη ανάπτυξη της Ελλάδας την περίοδο 1995-2008, όταν η χώρα κατόρθωσε να ενταχθεί στην ευρωζώνη. Όμως, μια πιο προσεκτική εξέταση της αναπτυσσόμενης ελληνικής οικονομίας τα τελευταία 15 χρόνια, σε αντιδιαστολή με την σημερινή της οικονομία που παραπαίει στο χείλος της χρεοκοπίας , αποκαλύπτει ότι αυτό που τότε έμοιαζε να είναι ένα αξιοσημείωτο οικονομικό θαύμα διεθνώς, ήταν τελικώς απλώς μια μάλλον απλή, κλασική περίπτωση σύγχρονων «οικονομικών της φούσκας».

Πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα σήμερα, έχουν τις ρίζες τους στις παρενέργειες των θεσμικών επιλογών και τις οικονομικές πολιτικές που υιοθετήθηκαν τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Τρία άτομα που επηρέασαν θεμελιακά τη διαμόρφωση των πολιτικών αυτών ήταν οι Ξ. Ζολώτας, Κ. Τσάτσος και Π. Παπαληγούρας, ενώ ένα τέταρτο, ο Α. Αγγελόπουλος, επέδρασε έμμεσα. Στη παρούσα εργασία, εξετάζουμε τις ιδέες και τις προτάσεις που διατύπωσαν, τις πολιτικές μέσα από τις οποίες τις προώθησαν, και τις αρνητικές συνέπειες που συνεπάγεται για την κοινωνία και την οικονομία το καθεστώς που διαμορφώθηκε, το οποίο είναι τύποις φιλελεύθερο αλλά ουσιαστικά περισσότερο σοσιαλιστικό. Γι΄ αυτό, η άποψή μας είναι ότι δεν θα βγούμε από το αδιέξοδο που αντιμετωπίζουμε, αν η «κεντροδεξιά» δεν απαρνηθεί πλήρως τις σοσιαλιστικές καταβολές του όποιου-φιλελευθερισμού (x-φιλελευθερισμού) επικαλείται, για να δικαιολογήσει τον κοινωνικό χαρακτήρα των δημόσιων επιλογών της.

Η Γερμανία παρά τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που αντιμετώπισε την δεκαετία που τελειώνει, κατάφερε με αυστηρή πειθαρχία τόσο στον εργασιακό και επιχειρηματικό χώρο όσο και στην κυβερνητική της πολιτική, να ξεπεράσει πρώτη από τις ανεπτυγμένες οικονομίες την δεινή οικονομική κρίση και να παρουσιάσει αξιοσημείωτη και σταθερή μεγέθυνση με εντυπωσιακή πτώση του ποσοστού ανεργίας. Παρά το γεγονός ότι η Γερμανική οικονομία και το χρηματοπιστωτικό της σύστημα, κτυπήθηκε ανελέητα από την κρίση και ακόμη μετρά τις πληγές της σε ένα μεγάλο αριθμό τραπεζών της ενώ ακόμη και αυτή η κραταιά Deutsche Bank στο τρίτο τρίμηνο της του τρέχοντος έτους παρουσιάζει σημαντικές ζημιές. Παρά ταύτα η Γερμανία ανορθώθηκε και δείχνει τον δρόμο της ορθολογικής και σταθερής ανάκαμψης. Πως λοιπόν επετεύχθη αυτό το δεύτερο μεταπολεμικό Γερμανικό θαύμα. Σε ένα ιδιαίτερα επαχθές διεθνές οικονομικό περιβάλλον που έχει σαρωθεί από την παγκόσμια κρίση αλλά και νομισματικό περιβάλλον, με το Ευρώ να ανατιμάται διαρκώς, κάνοντας πολλές φορές ράλι, έναντι σχεδόν όλων των άλλων νομισμάτων, η Γερμανία να εξακολουθεί να είναι πρωταθλητής εξαγωγών, εμπορικών πλεονασμάτων, οικονομικής μεγέθυνσης και μείωσης της ανεργίας. Η επιτυχία της Γερμανίας οφείλεται στο αναμφισβήτητο γεγονός ότι δεν παραδόθηκε ποτέ στα φουσκωμένα δημοσιονομικά ελλείμματα, στο συσσωρευμένο πυραμιδικό δημόσιο χρέος αλλά και ουδέποτε επέτρεψε την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να γίνει η εκτυπωτική μηχανή φθηνού κρατικού χρήματος.

Στο Γιώργο Δελαστίκ θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι αντιπροσωπεύει μια κάπως συνετή, σοβαρή και τουλάχιστον επιδερμικά λογική κριτική στην πολιτική που ασκείτε λόγο ή με την δικαιολογία του μνημονίου. Σκοπός μου εδώ δεν είναι να υπερασπίσω μια συμφωνία μεταξύ Ελλήνων πολιτικών και Ευρωπαίων γραφειοκρατών – κάθε λογικός άνθρωπος οφείλει να αναγνωρίσει ότι ο παραπάνω συνδυασμός δεν είναι συνταγή επιτυχίας. Αναλύοντας όμως τα λάθη σε μια κριτική που ασκείται σε μια πολιτική, που μπορεί να είναι σωστή ή λάθος, θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε ένα τρόπο σκέψης, τόσο διάσπαρτο στα ΜΜΕ, που εξηγεί σε ένα σημαντικό βαθμό γιατί φτάσαμε εδώ που φτάσαμε και γιατί αδυνατούμε ως χώρα να βρούμε λύσεις στην μεγαλύτερη μας σύγχρονη κρίση.

Στην χώρα μας τα αγοραφοβικά παραμύθια πρέπει να τα σκοτώνεις στην γέννησή τους, γιατί αλλιώς εξαπλώνονται και επιβιώνουν για δεκαετίες. Με αφορμή το το άρθρο του Π. Μανδραβέλη πριν ένα μήνα στην Καθημερίνη σχετικά με την μείωση των εταιρικών φόρων παρουσιάζονται και καταρρίπτονται τρεις μύθοι περί εταιρικών φόρων, ότι δηλαδή δεν χρειάζεται να τους μειώσουμε για να έρθουν ξένες επενδύσεις, ότι δεν είναι υψηλοί στην χώρα μας και ότι δεν είναι η κατάλληλη στιγμή να τους μειώσουμε. Αντιθέτως οι καθόλου χαμηλοί εταιρικοί φόροι στην χώρα μας είναι εμπόδιο στην ανάπτυξη η οποία μπορεί να είναι η μόνη σανίδα σωτηρίας της χώρας μας σε αυτή τη στιγμή, ανάπτυξη που μπορεί να έρθει μόνο από τον καθαρόαιμο ιδιωτικό τομέα.

Διάβασα με ενδιαφέρον πρόσφατα στα ΝΕΑ πως το κεντρικό σύνθημα της ερχόμενης ΔΕΘ θα είναι «Καινοτομία και πράσινη ανάπτυξη». Από τη Θεσσαλονίκη η υπουργός Οικονομίας κ. Κατσέλη εξήγγειλε πλήθος «δραστηριοτήτων» οι οποίες μεταξύ άλλων θα περιλαμβάνουν «κατασκευές με έμφαση στη φιλικότητα στο περιβάλλον, διαδραστικά περίπτερα και σημεία ενημέρωσης κοινού». Χμμ…Στην πλειονότητά τους, συνεχίζει το άρθρο, οι «παρεμβάσεις» αυτές θα λειτουργούν με ηλιακή και αιολική ενέργεια (μην ξεχνιόμαστε). Μέσα σε αυτό το πανηγυρικό κλίμα, και ανάμεσα στις καθημερινές σχεδόν εξαγγελίες του Γ.Α.Π. για «βιώσιμη, πράσινη ανάπτυξη» να μας βομβαρδίζουν ανελέητα από τα πειθήνια ΜΜΕ, μία παράξενη είδηση από την Ισπανία έρχεται να μας επαναφέρει λίγο στην θλιβερή πραγματικότητα της «πράσινης ανάπτυξης». Ως γνωστόν η σοσιαλιστική Ισπανία βρίσκεται πολλά χρόνια μπροστά από εμάς στην υλοποίηση της πράσινης ανάπτυξης, και πλέον ένα μεγάλο ποσοστό του ηλεκτρικού ρεύματος της χώρας προέρχεται από ηλιακή και αιολική ενέργεια. Φυσικά οι δύο αυτές πηγές ενέργειας είναι τόσο ανοικονομικές που προκειμένου να πείσει το κράτος ιδιωτικές επιχειρήσεις να επενδύσουν σε αυτές πρέπει να επιδοτεί την παραγωγή τους με δυσβάσταχτες για τον φορολογούμενο επιδοτήσεις οι οποίες (ανάμεσα σε πολλά άλλα παρόμοια προοδευτικά «προγράμματα») έχουν φέρει τη χώρα στα πρόθυρα της χρεωκοπίας.

Για να ξεπεραστεί η κρίση, η ελληνική κυβέρνηση έκανε το μόνο πράγμα το οποίο ξέρουν να κάνουν καλά οι πολιτικοί μας από την Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, μέχρι σήμερα: πήρε ένα ακόμη δάνειο. Αυτή τη φορά μάλιστα ξεπεράσαμε τους εαυτούς μας, αφού εξασφαλίσαμε το μεγαλύτερο ποσό που έχει δοθεί ποτέ σε μια χώρα από το ΔΝΤ. Βέβαια, σύμφωνα με τις υποσχέσεις που έδωσαν οι ηγέτες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το bail-out της Ελλάδας ήταν απαραίτητο ώστε η κρίση να μην επεκταθεί και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Όμως όσο οι ημέρες περνάνε , βλέπουμε τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια να βουλιάζουν, το ευρώ να κατρακυλάει και τα spreads σε Ισπανία και Πορτογαλία να φτάνουν σε νέα επίπεδα-ρεκόρ. Μήπως τελικά κάτι δεν πάει καλά με τα μεγαλεπήβολα σχέδια επί χάρτου των ευρωκρατών; Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα είναι πολύ βαθύτερο από την οικονομική κατάρρευση μιας περιφερειακής οικονομίας στην Ανατολική Μεσόγειο .Αν πιστέψουμε τις αναλύσεις που φιλοξενούνται τους τελευταίους μήνες στο διεθνή Τύπο , ίσως η Ελλάδα είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου.

Πικρή γεύση και ποικίλα ερωτηματικά άφησε η εξαγγελία των μέτρων για την αντιμετώπιση του ελλείμματος από την Κυβέρνηση. Μια εικόνα του χαρακτήρα της επέμβασης δείχνει ο τρόπος χειρισμού των συντάξεων αλλά και του προβλήματος εισόδου των νέων στην παραγωγική διαδικασία. Προκειμένου για τις συντάξεις, που εν πολλλοίς κυμαίνονται μεταξύ των 600 και 6.000 ευρώ, η Κυβέρνηση επέλεξε μια κάθετη παρέμβαση κατάργησης των δώρων Πάσχα, Χριστουγέννων και επιδόματος αδείας (13ου και 14ου «μισθού»). Μάλιστα, προκειμένου για συντάξεις κατώτερες των 2.500 ευρώ προσέφερε και «στήριξη» με 200, 400 και 200 ευρώ αντιστοίχως, έναντι των καταργούμενων δώρων. Ας δούμε τώρα μερικά αποτελέσματα της ρύθμισης αυτής. Πρώτον, ο λόγος υψηλών προς χαμηλές συντάξεις παραμένει στο σχετικά υψηλό 9 (από 10 που ήταν πριν). Δεύτερον, ένας συνταξιούχος των εξακοσίων ευρώ υποχρεώνεται να «συμβάλει» στο πρόβλημα των ελλειμμάτων με τετρακόσια ευρώ το χρόνο (οι καταργούμενοι 13ος και 14ος μισθοί ήσαν 1.200 ευρώ, ενώ τα προσφερόμενα δώρα είναι 800 ευρώ) και να τα βγάλει πέρα, σε ένα σαφώς δυσμενέστερο περιβάλλον (αύξηση ΦΠΑ κλπ), με λιγότερα, ενώ ήδη η θέση του ήταν δύσκολη.

Μοιάζει σαν κάποια μακρινή εποχή, αλλά ήτανε μόνο πριν από ένα μήνα όταν ο πρωθυπουργός μας αλώνιζε την υδρόγειο κηρύττοντας ανένδοτο στους “κερδοσκόπους” και στα CDS. Εμείς τότε είχαμε ρισκάρει δύο προβλέψεις: ότι η δημοσιονομική αδυναμία και έλλειψη ευρωπαϊκής αλληλεγγύης θα μας οδηγήσει στην αγκαλιά του ΔΝΤ, και ότι ακόμα και τότε, δύσκολα θα γλυτώσουμε την χρεωκοπία -εκτός και εάν εφαρμόσουμε έναν πρωτότυπο μηχανισμό υποτίμησης. Η ενδεχόμενη συμμετοχή του ΔΝΤ επισημοποιήθηκε σχετικά γρήγορα, με την αρχική συμφωνία «στήριξης» από την ΕΕ της 25ης Μαρτίου. Κάτι σαν comic relief, στην ίδια συμφωνία η ΕΕ υποσχέθηκε δάνεια με επιτόκια της αγοράς (λες και το πρόβλημα μας δεν ήτανε τα επιτόκια της αγοράς καθαυτά). Το παραμύθι ήτανε καλό για εσωτερική κατανάλωση αλλά όχι για τις αγορές. Μετά από την κακόρυφη άνοδο των spreads, η Γερμανία πείστηκε να άρει μερικώς την πολιτική μη-στήριξης και σε μία δεύτερη συμφωνία στις 11 Απριλίου αποφασίστηκε η διάθεση δανείων με επιτόκιο περίπου 5%.

Ας το παραδεχθούμε, η Ελλάδα είναι ουσιαστικά insolvent, δηλ. αδυνατεί να συνεχίσει να αποπληρώνει τα χρέη της. Το υπεραισιόδοξο πλάνο που κατέθεσε η κυβέρνηση για μείωση του ελλείμματος βασίζεται σε υπόθεση για 4.7% επιτόκιο δανεισμού για τα 54 δις που θα χρειαστούμε φέτος. Μέχρι τώρα έχουμε καταφέρει να δανειστούμε 8 δις τον Ιανουαριο και 5 δις τον Μάρτιο με επιτόκιο άνω του 6%. Μέσα στον Απρίλιο και τον Μάιο θα χρειαστεί να δανειστούμε άλλα 22 δις. Ακόμα και να βρούμε δανεικά τους επόμενους μήνες, μακροχρόνια η Ελλάδα θα χρειαστεί να πληρώνει 6-8% του ΑΕΠ μόνο για τα επιτόκια1 (ανεξάρτητα από την εξόφληση κεφαλαίου). Και το χρέος θα συνεχίσει να μεγαλώνει. Highway to hell που λέγανε και οι AC-DC. Είναι ώρα να αφήσουμε τις ιδεολογικές προκαταλήψεις μας και όλοι μαζί να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε και να σώσουμε. Κατ’αρχάς πρέπει να κατανοήσουμε τα τρία παράδοξα σε διαφορετικά επίπεδα που εμποδίζουνε οποιαδήποτε λύση.

Είναι πάντα ευχάριστο να μαθαίνουμε καινούριες λέξεις. Μετά τα spreads, πρόσφατα ανακάλυψαμε και τα Credit Default Swaps (CDS). Τα CDS (πολύ χοντρικά ασφάλεια σε ομόλογα), μπήκαν στο λεξιλόγιο μας μετά την καταγγελία του πρωθυπουργού στα διεθνή forums ότι χρησιμοποιήθηκαν από «κερδοσκόπους» για να προκαλέσουν την πτώχευση της χώρας. Αυτή η προσέγγιση των εξελίξεων θεωρείται προφανής από τα αριστερά μήντια στην Ελλάδα και έγινε αποδεκτή ακόμα και από έγκριτους δημοσιογράφους. Σε γενικές γραμμές λοιπόν, υπάρχουνε δύο εξηγήσεις για την εξέλιξη της κρίσης. Η προφανής για όσους βλέπουνε τα πράγματα απ’έξω είναι η ακόλουθη: Μετά την αναθεωρηση του ελλείμματος προς τα πάνω, γίναμε η χώρα με το μεγαλύτερο έλλειμμα και την μικρότερη αξιοπιστία στην ΕΕ, μειώνοντας την δυνατότητα εξυπηρέτηση του χρέους. Η έλλειψη μέτρων για αρκετούς μήνες έκανε τα πράγματα χειρότερα. Όσοι επενδυτές είχαν ελληνικά ομόλογα έτρεξαν να αγοράσουν ασφάλεια. Η ασφάλεια ακρίβυνε, ακολουθώντας τα spreads των ομολόγων.

Συχνά αναφερόμαστε στο δημόσιο χρέος σαν να ήταν απλά ένα τεχνοκρατικό μέγεθος που αφορά μονάχα τους γραφειοκράτες του Υπ.Οικ. και τους αναλυτές της Moody’s. Το Δημόσιο Χρέος όμως, αποτελεί το μεγαλύτερο ίσως έγκλημα των κυβερνήσεων της μεταπολίτευσης. Η ασυδοσία της δεκαετίας του 1980 και η ανευθυνότητα των επομένων δεκαετιών έχουν οδηγήσει πλέον σε ρυθμούς αύξησης του Δημόσιου Χρέους που δύσκολα μπορούν να συγκρατηθούν. Και τις άμεσες δυσάρεστες συνέπειες καλούνται να υποστούν συμπολίτες μας που όχι μόνο δεν συναποφάσισαν τη σπατάλη που οδήγησε στο σημερινό εφιάλτη, αλλά και ούτε ‘απολαύσανε’ ποτέ τους καρπούς του εγκλήματος. Η ελληνική σοσιαλδημοκρατία (κάθε πτέρυγας του κοινοβουλίου), ακολουθώντας πιστά τις αρχές της παράδοσής της, συνέχιζε για χρόνια τον χωρίς όρια δανεισμό, εξυπηρετώντας τις ομάδες πίεσης, τις συντεχνιακές οργανώσεις και τους κομματικούς μηχανισμούς που εξασφαλίζανε τη βιωσιμότητά της.

Τον Οκτώβριο του 2008 ο Γ. Αλογοσκούφης παρουσίασε ένα προσχέδιο για τον προϋπολογισμό όπου, το δημοσιονομικό έλλειμμα θα διαμορφωνόταν στο 1,8% του ΑΕΠ και ο ρυθμός ανάπτυξης στο 3,4%. Στον προϋπολογισμό ενσωματώνονται και νέα φορολογικά μέτρα ύψους τουλάχιστον 7,4 δισεκατομμυρίων ευρώ, που μεταξύ άλλων, αφορούσαν στην περαίωση εκκρεμών φορολογικών υποθέσεων, στην αύξηση των τελών κυκλοφορίας κατά 20% και στην αύξηση της προκαταβολής φόρου για τις επιχειρήσεις.Το 2009 είδαμε τα αποτελέσματα αυτού του προϋπολογισμού… μια κατακόρυφη πτώση στα έσοδα. Γιατί άραγε από τη στιγμή που είχαμε νέους φόρους είχαμε και πτώση στα έσοδα; Η απάντηση είναι για τους ιδίους λόγους που θα έχουμε και νέα πτώση στα έσοδα το 2010.

Πριν καταρρεύσει η Αργεντινή, υπήρχε μια αφαίμαξη ρευστότητας από τη χώρα αυτή. Για πολλούς μήνες, επιχειρηματίες και απλοί πολίτες πέρναγαν τα σύνορα της Ουρουγουάης (Ελβετία της Νότιας Αμερικής) και κατέθεταν βαλίτσες με δολάρια στις τράπεζες του Montevideo. Κανείς δε ρωτάει από πού ήρθαν τα λεφτά στην Ουρουγουάη. Πρόσφατα, η ελληνική κυβέρνηση είχε την ιδέα να χαρτογραφηθούν οι καταθέσεις στην ελληνική επικράτεια και να υποχρεωθεί ο κάθε πολίτης να καταθέσει «πόθεν έσχες» για να δικαιολογήσει τις καταθέσεις αυτές. Το αποτέλεσμα ήταν να μεταφερθούν μεγάλα χρηματικά ποσά στο εξωτερικό και πολλά άλλα να αποσυρθούν από τις τράπεζες και να μπουν σε θυρίδες. Η κυβέρνηση από τότε δεν έχει αναφερθεί ξανά στο θέμα. Το Φεβρουάριο του 2002, η Αργεντινή κήρυξε στάση πληρωμών σε $155 δις δημοσίου χρέους. Όταν έγινε αυτή η στάση πληρωμών, το χρέος προς το ΑΕΠ της χώρας αυτής ήταν 65%.

Με τον όρο αναδιανομή εννοώ γενικά το κυρίαρχο μοντέλο κοινωνικο-οικονομικής πολιτικής στα δυτικά κράτη, που περιλαμβάνει κλιμακωτή φορολογία με ολοένα αυξανόμενους συντελεστές για τους πλούσιους και οικονομική ενίσχυση των φτωχών. Καταρχήν να τονίσω πως ο ίδιος ο όρος «αναδιανομή» είναι εξαιρετικά παραπλανητικός, καθότι δίνει την εντύπωση πως εν αρχή ο πλούτος «διανέμεται» με κάποιον άδικο τρόπο, οπότε είναι δουλειά των πολιτικών να αποφασίσουν ποια θα ήταν μια πιο δίκαια διανομή και να την εφαρμόσουν στην πράξη. Πρόκειται για μια πλάνη η οποία καθίσταται εφικτή από την χρήση του χρήματος ως γενικευμένου μέσου ανταλλαγής. Η προσοχή του κόσμου φυσιολογικά επικεντρώνεται στην χρηματική κατάσταση του καθενός, ξεχνώντας πως χωρίς πραγματική παραγωγή, χωρίς πραγματικά προϊόντα και υπηρεσίες, τα χαρτονομίσματα και βιβλιάρια καταθέσεων είναι απλά άχρηστο χαρτί. Ο αληθινός πλούτος μιας κοινωνίας συνίσταται στο σύνολο των αγαθών που παράγει, όχι στο χάρτινο χρήμα που χρησιμοποιούν τα μέλη της προκειμένου να πραγματοποιούν τις συναλλαγές τους.

Last December, downtown Athens experienced three nights of street battles, arson and looting that became headlines in the international press. We argue that the reasons for this extreme social turbulence are related to the regulatory and institutional rigidities that still prevail in Greece’s economy in spite of the strong growth that it enjoyed till recently and which was as a result of specific factors that can be identified. Furthermore we describe the pattern of state intervention, institutional sclerosis and high administrative costs that secure and allocate rents to interests groups which obstruct all efforts to reduce these rents and to open up the economy. In particular, we argue that these, numerous, rent seeking groups curtail competition in the product and services markets, increase red tape and administrative burdens and actively seek to establish opacity in all administrative and legal processes in order to form an environment in which they will be able to increase the rents they extract.

Θυμάμαι ακόμα όταν πήγαινα σχολείο, στην τελευταία τάξη του Λυκείου, στο βιβλίο της ιστορίας κορμού, κάπου ανάμεσα στην ατέλειωτη κριτική του «μονοπωλιακού καπιταλισμού» (μα την πίστη μου, τόσο αμερόληπτο ήταν το βιβλίο) και την εξύμνηση του σοβιετικού σοσιαλισμού, ο μαθητής μπορούσε να βρει ένα συγκριτικό πίνακα της βιομηχανικής παραγωγής της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ. Εκεί, με τα ψυχρά νούμερα μπροστά στα μάτια του, ο μαθητής μπορούσε να διαπιστώσει από μόνος του πως ο υπαρκτός σοσιαλισμός ήταν, αν μη τι άλλο, τουλάχιστον ισοδύναμος με τον «μονοπωλιακό καπιταλισμό», και από την άποψη της παραγωγικότητας τουλάχιστον δεν είχε να ζηλέψει τίποτα. Στους πιο πολλούς τομείς η ΕΣΣΔ ήταν, αν όχι μπροστά από τις ΗΠΑ, σε τουλάχιστον συγκρίσιμα επίπεδα.

Τον ερχόμενο Νοέμβριο συμπληρώνονται 20 χρόνια από την πτώση του τείχους του Βερολίνου, ένα από τα σημαντικότερα συμβάντα του 20ου αιώνα. Μια επέτειος που θα περάσει στα βουβά των ελληνικών ΜΜΕ, όπως και όλες οι προηγούμενες. Οι ιστορικές ευαισθησίες των προοδευτικών και κοινωνικά ευαίσθητων καναλιών και εφημερίδων μας εξαντλούνται κάθε Μάη, όταν αναπαράγονται τα κλισεδιάρικα αφιερώματα (εκείνα τα διαννοούμενα και καλά, με τους πολλούς –ισμούς) που εξυμνούν τον Μάη του ’68, ένα συγκριτικά μηδαμινής σημασίας γεγονός.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πρόσφατη χρεωκοπία της μεγάλης αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας General Motors, απασχόλησε –και δικαιολογημένα- τα ΜΜΕ της χώρας μας. Όμως, ακόμα πιο σημαντικό, είναι ίσως ένα γεγονός που αποσιωπήθηκε σχεδόν τελείως: ότι η χρεωκοπία της General Motors αντιπροσωπεύει πάνω απ’ όλα την ολοκληρωτική χρεωκοπία της θεωρίας των πανίσχυρων «παγκόσμιων μονοπωλίων», με την οποία έχουν γαλουχηθεί γενεές επί γενεών στην Ελλάδα. Αυτό που έδειξε η κατάρρευση της GM είναι ότι τα «πανίσχυρα μονοπώλια» υπόκεινται στους ίδιους κανόνες ανταγωνισμού, όπως το γειτονικό εμπορικό κατάστημα της γειτονιάς μας. Αυτοί οι κανόνες υπαγορεύουν ότι για να επιβιώσει κάποιος, θα πρέπει να πουλάει ένα ποιοτικό προϊόν, σε μια τιμή που να είναι πρόθυμος να πληρώσει ο καταναλωτής.

Το ΚΚΕ κατηγόρησε την Κυβέρνηση ότι τα νέα φορολογικά μέτρα που εξήγγειλε στις 25- 6 09 ο κ. Παπαθανασίου δεν θίγουν καθόλου την «πλουτοκρατία». Το ΠΑΣΟΚ από την πλευρά του τα κατήγγειλε ως ατελέσφορα και αντιλαϊκά. Τούτο συνάδει άλλωστε με αυτό που είχε πει στην ‘διακαναλική’ του συνέντευξη πριν από τις ευρωεκλογές ο κ. Παπανδρέου ότι ως κυβέρνηση το ΠΑΣΟΚ θα «φορολογήσει τον πλούτο εκεί που πραγματικά υπάρχει». Είπε ακόμη ότι με την «αναδιάρθρωση των φόρων» το σοσιαλιστικό του κράτος θα μπορέσει να προχωρήσει στις δημόσιες επενδύσεις που απαιτεί η «πράσινη ανάπτυξη». Το νέο δίλημμα που πρότεινε ήταν ή βουλιάζουμε ή αλλάζουμε». Δεν μίλησε καθόλου για ενίσχυση του ανταγωνισμού και στήριξε όλες τις προοπτικές αλλαγής επί τα βελτίω στο κράτος του ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο ήρθε πια η στιγμή να επανεξετάσουμε την ουσία της φορολογίας και τη σχέση της με τον ανταγωνισμό σε μια ελεύθερη οικονομία της αγοράς.

Θα ασχοληθώ με την ιστορία του φόρου εισοδήματος στις ΗΠΑ, μιας από τις τελευταίες καπιταλιστικές χώρες που καθιέρωσαν το φόρο το 1913. Προηγούμενες προσπάθειες επιβολής άμεσης φορολογίας με τη μορφή φόρου εισοδήματος προσέκρουσαν στο πρώτο άρθρο του συντάγματος, που με τους περιορισμούς που έθετε στην άμεση φορολογία καθιστούσε ουσιαστικά αδύνατη την επιβολή του φόρου. Με την συνταγματική αναθεώρηση του 1909 άνοιξε ο δρόμος για την επιβολή του φόρου. Πως πείστηκε η κοινή γνώμη ότι ο καινούργιος αυτός φόρος ήταν καλή ιδέα; Πριν από το 1913 η κύρια πηγή εισοδήματος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των ΗΠΑ ήταν μια ταρίφα σε διάφορα εισαγόμενα προϊόντα, ένα κόστος το οποίο προστιθέμενο στην τελική τιμή των προϊόντων έπληττε όλους τους καταναλωτές, ανεξαρτήτως εισοδήματος. Ο φόρος εισοδήματος θα επέτρεπε υποτίθεται την πτώση της ταρίφας σε χαμηλότερα επίπεδα, και τα οικονομικά βάρη του κράτους θα μετατίθονταν σε μεγάλο βαθμό στους πλούσιους. Οι Νότιες και Δυτικές πολιτείες υποστήριξαν με ενθουσιασμό την ιδέα, κοιτάζοντας με φθόνο τον πλούτο των βιομηχάνων των Βορειοανατολικών πολιτειών. Ο πρώτες κλίμακες του καινούργιου φόρου ξεκινούσαν με 1% και ανέβαιναν εως το 7%. Συνολικά μόνο 2% του πληθυσμού πλήρωσε το φόρο μεταξύ 1913-15.

Τώρα και αρκετά χρόνια λέω τι ο μεγαλύτερος εχθρός της Ελληνική οικονομίας και της Ελλάδος γενικά είναι το ΙΚΑ. Από την μια διότι πληρώνουμε πάρα πολλά λεφτά και δεν παίρνουμε τίποτα, και από την άλλη είναι η αιτία που έχουμε τους χαμηλότερους μισθούς στην Ευρώπη. Μπορεί οι καθαρές αποδοχές των Ελλήνων εργαζομένων να είναι στο 60% του μέσου όρου στην ΕΕ, αλλά όσο αναφορά το μέσο κόστος ανά εργαζομένου, αυτό είναι στο 94% του μέσου εργαζομένου στην ΕΕ. Γιατί ενώ το μέσο κόστος ανά εργαζομένου στην Ελλάδα είναι στο 94% της ΕΕ, ο μέσος Έλληνας εισπράττει μόνο το 60%; Διότι η διαφορά πάει στο ΙΚΑ.

Από τον Μάρτιο 2007 και για τέσσερις περίπου μήνες το θέμα που κυριάρχησε αποκλειστικά στην πολιτική ζωή του τόπου ήταν το «σκάνδαλο των (δομημένων) ομολόγων ». Η αντιπολίτευση, τα τηλεοπτικά κανάλια, οι εφημερίδες, οι συνδικαλιστικοί φορείς ασχολούνταν νυχθημερόν με τη «ληστεία των ασφαλιστικών ταμείων » και τη «λεηλασία των αποθεματικών τους», επειδή μέρος αυτών είχαν επενδυθεί στα απεχθή δομημένα ομόλογα, τα οποία αργότερα, με το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, απεκλήθησαν και «τοξικά»! Ως αποτέλεσμα των πρωτοφανών πιέσεων και απεργιακών κινητοποιήσεων, μέρος των ομολόγων αυτών επαναγοράσθηκε από τις ανάδοχες ή μεσολαβήσασες τράπεζες. Ας δούμε όμως, με τα σημερινά δεδομένα και με πιο ψύχραιμα μάτια, εάν τα ασφαλιστικά ταμεία ζημιώθηκαν από την αγορά – ή την επιστροφή – δομημένων ομολόγων. Κατ’ αρχάς, τα ομόλογα αυτά είναι διάρκειας από πέντε μέχρις είκοσι έτη με μέση διάρκεια, κατά κανόνα, την δωδεκαετία. Η επιστροφή του κεφαλαίου είναι εγγυημένη 100% στη λήξη τους από τους εκδότες τους (το ελληνικό δημόσιο ή φερέγγυες ελληνικές ή ξένες τράπεζες ).

Η αυστριακή σχολή οικονομικής σκέψης αποτελεί μία εντελώς ιδιαίτερη περίπτωση στο χώρο των οικονομικών. Αφενός χρωματίζεται από την κοινή αυστριακή καταγωγή των ιδρυτών της αλλά και του μεγαλύτερου αριθμού των πιο επιφανών συνεχιστών της και αφετέρου χαρακτηρίζεται η πιο ολοκληρωμένη θεωρία που συνθέτει σε μία ενιαία ολότητα τον πολιτικό με τον οικονομικό φιλελευθερισμό. Το βασικό της επίτευγμα είναι ότι έδειξε ότι δεν μπορεί να υπάρξει πολιτική ελευθερία χωρίς οικονομική ελευθερία αλλά και το ανάποδο. Πέραν όμως της συνεισφοράς της αυστριακής σχολής στην οικονομική ανάλυση και πολιτική θεωρία πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι ταυτόχρονα επηρέασε με καθοριστικό τρόπο τον κόσμο της πολιτικής πράξης και της οικονομικής δράσης. Εξάλλου η φιλοσοφική κορύφωση της αυστριακής σχολής είναι η σύνθεση του καθαρού με τον πρακτικό λόγο. Ένα εγχείρημα του οποίου το βάθος κληρονομείται από τον Καντ και στη σκέψη των αυστριακών παίρνει σάρκα και οστά στην ελεύθερη ανθρώπινη δράση που λαμβάνει χώρα στο κόσμο των αγορών

Αρχική διαπίστωση του Χερνάντο Ντε Σότο (Το Μυστήριο του Κεφαλαίου, εκδ. ΡΟΕΣ) είναι πως, σε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, η ελεύθερη οικονομία έχει αντικατασταθεί από την ακαμψία των κλειστών αγορών, με αποτέλεσμα την επιφυλακτικότητα απέναντι στον καπιταλισμό και τους κινδύνους αποσταθεροποίησης. Δεν είναι λίγοι αυτοί που θυμούνται τις προειδοποιήσεις του ιστορικού της οικονομίας Κλαρκ Πόλανυ ότι οι ελεύθερες αγορές θα συγκρουστούν με την κοινωνία με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Αυτοί οι ψίθυροι ανησυχίας, όσο ενοχλητικοί κι αν ήταν, το μόνο που κατάφεραν ήταν να παρακινούν τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους ηγέτες να επαναλαμβάνουν στον υπόλοιπο κόσμο το ίδιο βαρετό μάθημα: σταθεροποιήστε τα νομίσματά σας, δείξτε επιμονή, αγνοήστε τις διαδηλώσεις για τους μισθούς πείνας και περιμένετε υπομονετικά την επιστροφή των ξένων επενδυτών.