Last December, downtown Athens experienced three nights of street battles, arson and looting that became headlines in the international press. We argue that the reasons for this extreme social turbulence are related to the regulatory and institutional rigidities that still prevail in Greece’s economy in spite of the strong growth that it enjoyed till recently and which was as a result of specific factors that can be identified. Furthermore we describe the pattern of state intervention, institutional sclerosis and high administrative costs that secure and allocate rents to interests groups which obstruct all efforts to reduce these rents and to open up the economy. In particular, we argue that these, numerous, rent seeking groups curtail competition in the product and services markets, increase red tape and administrative burdens and actively seek to establish opacity in all administrative and legal processes in order to form an environment in which they will be able to increase the rents they extract.

Στις 12 Φεβρουαρίου του 2009 γιορτάζει η ανθρωπότητα! Η επετειακή αυτή ημερομηνία δεν είναι τυχαία, δεν υπολογίσθηκε στο τραπεζάκι κάποιων συνδικαλιστών που ήθελαν απλά μια μέρα διακοπών μέσα στον Φλεβάρη. Εξάλλου δεν είναι καν αργία ή μέρα αποχής από την εργασία. Η ημερομήνια αυτή είναι σημαντική γιατί σαν σήμερα- πριν 200 χρόνια- γεννιόταν ένας απ’τους μεγαλύτερους επιστήμονες και φυσιοδίφες που θα γνωρίζαμε ποτέ: ο Κάρολος Δαρβίνος (ή αν το προτιμάτε ως εξώνυμο: Τσαρλς Ντάρουιν). Ακόμα κι αν έχουν περάσει δύο αιώνες από τη γέννησή του και 150 χρόνια από το μνημειώδες έτος (1859) που δημοσίευσε το opus magnum του: “On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or The Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life.” οι ιδέες του Δαρβίνου προκαλούν ακόμα συζητήσεις επί συζητήσεων, όχι τόσο γιατί μια σωρεία επιστημονικών δεδομένων τις επαλήθευσε αλλά γιατί υπάρχουν ακόμα εκατοντάδες άνθρωποι, δυστυχώς ακόμα και με επιστημονικό-ακαδημαϊκό υπόβαθρο, που προσπαθούν να τις αψηφίσουν.

Γίνονται συχνά παράπονα για την αύξηση της ανισότητας εισοδήματος στις Η.Π.Α. τις πρόσφατες δεκαετίες. Εκτιμήσεις αύξουσας ανισότητας οι οποίες αναφέρονται ευρέως στα μέσα βασίζονται συχνά στα στοιχεία φορολογικών δηλώσεων του ομοσπονδιακού φόρου εισοδήματος. Αυτά τα στοιχεία φαίνεται να δείχνουν ότι το μερίδιο του αμερικάνικου εισοδήματος που ανέβηκε στο ανώτατο 1% (τα άτομα με τα μεγαλύτερα εισοδήματα) έχει αυξηθεί σημαντικά από την δεκαετία του ‘70. Παρόλα αυτά, έχουν γίνει μεγάλες αλλαγές στους κανόνες φορολογίας με τον καιρό, οι οποίες έκαναν μια δραματική διαφορά στο τι αναφέρεται ως εισόδημα στις ατομικές φορολογικές δηλώσεις. Αλλαγές στους φόρους προκάλεσαν χιλιάδες επιχειρήσεις να μεταβούν από το να κατατάσσονται στο επιχειρησιακό φορολογικό σύστημα στο ατομικό φορολογικό σύστημα. Στελέχη επιχειρήσεων μετέβηκαν από το να δέχονται τις επιλογές αποθεμάτων να φορολογούνται σαν κέρδη κεφαλαίου σε μη καταρτισμένες επιλογές αποθεμάτων, που φορολογούνται σαν μισθοί. Η τεράστια ανάπτυξη στα σχέδια αποταμιεύσεων ευνοούμενα από την φορολογία, όπως το 401 (k)s, οδήγησε σε δισεκατομμύρια δολαρίων από εισόδημα επενδύσεων να εξαφανίζονται από τις φορολογικές δηλώσεις. Εν τω μεταξύ, μελέτες της ανισότητας εισοδήματος οι οποίες βασίζονται σε στοιχεία φορολογικών δηλώσεων συνήθως εξαιρούν εμβάσματα, κάτι το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα την υπερβολή των μεριδίων εισοδήματος που έλαβαν αυτοί στην κορυφή, αγνοώντας τα αυξανόμενα ποσά εισοδήματος στον πάτο.

Το δίκαιο και τα οικονομικά είναι δύο επιστήμες με μεγάλες διαφορές μεταξύ τους. Η σημαντικότερη από αυτές τις διαφορές είναι το αντικείμενό τους. Τα οικονομικά είναι μια εμπειρική επιστήμη. Μελετά ατομικές συμπεριφορές αλλά και κοινωνικά φαινόμενα. Η νομική είναι μια δεοντολογική επιστήμη. Το αντικείμενό της είναι οι κανόνες δικαίου, μια σειρά από «πρέπει». Στόχος του δικαίου είναι η ρύθμιση της κοινωνικής ζωής, ενώ των οικονομικών η περιγραφή της. Παρά τις διαφορές αυτές, μεγάλοι οικονομολόγοι, φιλόσοφοι και κοινωνικοί επιστήμονες ασχολήθηκαν στο έργο τους με τον οικονομικό ρόλο των θεσμών και ιδιαίτερα του δικαίου αλλά και με την επιρροή της οικονομίας στην εξέλιξη των θεσμών. Από τον Adam Smith μέχρι τον Karl Marx και τον Max Weber, η διαπλοκή δικαίου και οικονομίας ήταν προφανής. Όμως παρά τις ενδιαφέρουσες και πάντα επίκαιρες ιδέες τους κανείς από αυτούς δεν μπόρεσε να προσφέρει μια πειστική θεωρία που να συνδέει τις δύο επιστήμες. Αντιμετώπιζαν την οικονομία αλλά και το δίκαιο ως κοινωνικά φαινόμενα που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, χωρίς όμως να μπορέσουν να προχωρήσουν πέραν μιας (όχι πάντα τόσο πειστικής) περιγραφής.

της Άρτεμης Γιάγκου 1,2 Ο Όσκαρ Ουάιλντ είχε πει ότι το μόνο καθήκον μας απέναντι στην ιστορία είναι να την ξαναγράψουμε. Πράγματι, ίσως έχει φτάσει και για μας σήμερα η ώρα να ξαναγράψουμε την ιστορία του ντιζάιν, επανεξετάζοντας πολλές από τις ερμηνείες και παρερμηνείες του παρελθόντος με οδηγό τις σύγχρονες εξελικτικές θεωρίες. Πολλά φωτισμένα μυαλά, […]

του Τάκη Μίχα1 ,2 Δύο σημαντικές έρευνες που κυριολεκτικά θέτουν σε νέες βάσεις τις αντιλήψεις για το αίσθημα της δικαιοκατανομής, είδαν το φως της δημοσιότητας την περασμένη εβδομάδα. Οι έρευνες αυτές δεν προέρχονται από τον χώρο της νομικής, της φιλοσοφίας του δικαίου ή των κοινωνικών επιστημών. Αντίθετα, προέρχονται από τον χώρο της εξελικτικής βιολογίας, δηλαδή […]

του Θοδωρή Καραουλάνη1 Πέθανε την Τετάρτη ο Νικήτας Λιοναράκης, δημοσιογράφος και πρώην διευθυντής των περιφερειακών σταθμών της ΕΡΑ, της ΕΡΑ 1 και της ΕΡΑ 2, σε ηλικία 57 ετών. Αιτία του θανάτου του ήταν οξύ καρδιακό επεισόδιο. Γεννήθηκε το 1950 στην Αθήνα και σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Την δημοσιογραφική του καριέρα την […]

των Gary Becker και Richard Posner* Είναι ανεπιθύμητη η επιλογή του φύλου κατά τη γέννηση; -Η άποψη του Gary Becker Στην Κίνα του 2005, 118 αγόρια αντιστοιχούσαν σε κάθε 100 κορίτσια που γεννιόνταν. Αυτή η αναλογία είναι μακράν μεγαλύτερη της φυσιολογικής, βιολογικής αναλογίας των περίπου 106 αγοριών για κάθε 100 κορίτσια. Αυτή η ανομοιότητα των […]

του Vernon L. Smith1 Ο πυρήνας της σκέψης του Ludwig von Mises είναι η θεωρία της ανθρώπινης δράσης, ή πραξεολογία, η γενική επιστήμη την οποία προσπαθεί να εκφράσει. Μέσα σε αυτήν την γενική επιστήμη συμπεριλαμβάνονται – είναι ενσωματωμένα – τα καταλακτικά, ή η επιστήμη της ανταλλαγής (Μίζες [1949] 1996: 1-3 – στο εξής Μ). Κατά […]

του Will Wilkinson1 Την άνοιξη του 1845, ο Καρλ Μαρξ έγραψε «…η ανθρώπινη ουσία δεν είναι κάποια ασάφεια έμφυτη σε κάθε ξεχωριστό άτομο. Στην πραγματικότητα είναι το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων.» Η ιδέα του Μαρξ ήταν πως μια αλλαγή στο «σύνολο των κοινωνικών σχέσεων» μπορεί να αλλάξει την «ανθρώπινη ουσία». Τον Ιούνιο του 2004 η […]

του Τάκη Μίχα* Η Πρωτομαγιά δεν είναι μόνο γιορτή των λουλουδιών. Είναι αναμφίβολα και το μεγαλύτερο πανηγύρι της Αναδιανομής. Την ημέρα εκείνη μετέχουμε σε διαδηλώσεις κραδαίνοντας την κόκκινη σημαία, θυμόμαστε τους εργατικούς αγώνες, τιμούμε τους ήρωες του σοσιαλιστικού κινήματος. Με άλλα λόγια η Πρωτομαγιά είναι μια ημέρα-σύμβολο που μας δίνει τη δυνατότητα να εκφράσουμε την […]

του Σωτήρη Ν. Καμενόπουλου* Η σωστή επικοινωνία μεταξύ των εργαζομένων στους χώρους εργασίας αποτελεί ένα σημαντικότατο παράγοντα μείωσης των εργατικών ατυχημάτων. Η αποτελεσματική ανταλλαγή μηνυμάτων που αφορούν την πρόληψη εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για τη δημιουργία της κουλτούρας Υγιεινής και Ασφάλειας στους χώρους εργασίας. Τί θεωρείται όμως κουλτούρα; Σύμφωνα με […]

Ο δείκτης ΕQ, σύμμαχος των δικηγόρων της Ασπασίας Τσαούση1 Πριν από μια εικοσαετία δύσκολα θα έβρισκε κανείς άρθρο δημοσιευμένο σε νομικό περιοδικό που να συνέδεε τη δικηγορία με τα συναισθήματα, ούτε καν ως λέξεις, πόσω μάλλον ως έννοιες. Σήμερα, με την αλματώδη ανάπτυξη των σπουδών για τους Εναλλακτικούς Τρόπους Επίλυσης των Διαφορών [ΕΤΕΔ] σε ολόκληρο […]

Των Δημήτρη Παπάρα, Στέλιου Καραμπασάκη και Κωνσταντίνου Καλαμπόκη* Συναντήσαμε τον Χρίστο Παπαδημητρίου τέλος Νοεμβρίου, οπότε βρέθηκε στην Ελλάδα για μία εβδομάδα με αφορμή μια εκδήλωση για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Kurt Gödel. Μας ομολόγησε ότι υπολόγιζε να έχει τρεις μέρες ελεύθερες, αλλά το πρόγραμμά του αποδείχθηκε κάπως πιο φορτωμένο απ’ ότι περίμενε. […]

του Τάκη Μίχα* Αναμφίβολα ο ανταγωνισμός μεταξύ των ανθρώπων για, π.χ., την απόκτηση ερωτικού εταίρου ή σπάνιων πόρων έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη εξέλιξη. Ομως εξ ίσου σημαντικό ρόλο φαίνεται ότι έπαιξε και η λογική της συνεργασίας μεταξύ των ανθρώπων. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν ορισμένα πρόσφατα ευρήματα της εξελικτικής βιολογίας, δηλαδή της επιστήμης η οποία προσπαθεί […]

του Τάκη Μίχα* Ο καθηγητής Ρόμπερτ Πάτναμ του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ είναι αναμφίβολα ένας από τους πιο γνωστούς σήμερα πολιτικούς επιστήμονες. Το βιβλίο του «Bowling Alone» (Παίζοντας μπόουλινγκ μόνος), στο οποίο περιέγραφε το φαινόμενο της μοναξιάς και της διάρρηξης των κοινωνικών ιστών που προκαλεί η προϊούσα «εξατομικοποίηση» της σύγχρονης αμερικανικής κοινωνίας, θεωρήθηκε σταθμός στη μελέτη […]

Του Τάκη Μίχα* Υπάρχουν δυο τάσεις στον σύγχρονο φιλελευθερισμό όσον αφορά την εικόνα που επικρατεί για τον άνθρωπο. Η πρώτη, ας την ονομάσουμε “συντηρητική”, βλέπει τον άνθρωπο ως ένα ον που ακολουθεί κανόνες. Η άποψη αυτή ταυτίζεται κυρίως με τον Friedrich Hayek. Η δεύτερη,ας την ονομάσουμε “νεοφιλελεύθερη”, βλέπει τον άνθρωπο ως ένα ορθολογισμενο ον το […]

Tων Αλεξάνδρα Μαγκούτη & Αριστείδη Χατζή* Altruism itself depends on a recognition of the reality of other persons, and on the equivalent capacity to regard oneself as merely one individual among many. Thomas Nagel 1 Thus every Part was full of Vice, Yet the whole Mass a Paradice Bernard Mandeville 2 Στην περίφημη παραβολή του […]

Του Τάκη Μίχα* Ο Μαρξ, όπως είναι γνωστό, παρομοίαζε συχνά τη θρησκεία με το όπιο. Η φράση του «Η θρησκεία είναι το όπιο των λαών» είναι αναμφίβολα ένας από τους πιο διάσημους φιλοσοφικούς αφορισμούς. Για το Γερμανό φιλόσοφο, η θρησκεία, όπως και το όπιο, δημιουργεί ευχάριστες παραισθήσεις στα άτομα που τα εμποδίζει αφ’ ενός να […]

Πρόσφατες συζητήσεις επί οικονομικών θεμάτων κατέδειξαν ότι υπάρχει ένα πρόβλημα επικοινωνίας ανάμεσα σε όσους έχουν σπουδάσει το αντικείμενο των οικονομικών σε μεταπτυχιακό επίπεδο και στους αμύητους στην επιστήμη. Το πρόβλημα ξεκινάει από το ότι ο μη οικονομολόγος δεν είναι υποχρεωμένος (και δικαιολογημένα) να γνωρίζει μεθοδολογικά θέματα που άπτονται της οικονομικής επιστήμης. Επειδή όμως η αποδοχή […]

Του Τάκη Μίχα Το κυρίαρχο υπόδειγμα της ευρύτερης ποινικής κοσμοαντίληψης εμπεριέχει δύο αρχές: Πρώτον, ότι η ποινή που επιβάλλεται σε έναν εγκληματία θα πρέπει να είναι ανάλογη με το χαρακτήρα του εγκλήματος και όχι με την πιθανότητα ότι ο εγκληματίας θα επαναλάβει την πράξη του στο μέλλον. Με άλλα λόγια, η ποινή «κοιτάει προς τα […]

του Νικόλαου Κατσαρού 1. Εισαγωγή Τα πλαστικά αποτελούν σημαντικό και αναπόφευκτο μέρος του σημερινού τρόπου ζωής. Χρησιμοποιούνται σε κάθε είδους συσκευασίες, έπιπλα, σκεύη καθημερινής χρήσης και σε πολλές βιομηχανικές εφαρμογές. Τα πλεονεκτήματα τους είναι το χαμηλό κόστος, το μικρό βάρος, η δυνατότητα επιλογής χρώματος ή ακόμα και διαφάνειας, η αντοχή, η μη διαπερατότητα όσον αφορά […]

Η ανθρώπινη ψυχή είναι μια tabula rasa; Ερχόμαστε στον κόσμο με τη μορφή ενός άσπρου πίνακα όπου το περιβάλλον μας μπορεί να ζωγραφίσει ό,τι θέλει και επομένως να διαμορφώσει αυτό που αποκαλούμε ο “εαυτός” μας; Υπάρχει ανθρώπινη φύση ενιαία και κοινή για όλους τους ανθρώπους ή καθορίζεται αυτή από τις κοινωνίες στις οποίες ζούμε και […]

Οι συζητήσεις των τελευταίων ημερών σχετικά με την καταδίκη κομμουνισμού / εθνικοσοσιαλισμού (ναζισμού) από το Συμβούλιο της Ευρώπης έφεραν ξανά στο προσκήνιο τη συζήτηση για τις ομοιότητες/ διαφορές των δύο αυτών ιδεολογιών. Οπως έχει συχνά παρατηρηθεί, τόσο ο εθνικοσοσιαλισμός όσο και ο κομμουνισμός αντιπροσωπεύουν τις ακραίες μορφές ενός τρόπου σκέψης που θέτει το σύνολο πάνω […]

Λοιπον ειναι απλο: Ειναι η εκπαιδευση του οικονομολογου, που του δινει τα εργαλεια να απαντησει πολλες ενδιαφερουσες ερωτησεις. Με το περασμα του χρονου η οικονομικη επιστημη εχει μαζεψει πληθωρα πολυ δυνατων επιστημονικων μεθοδων. Η οικονομετρια και η στατιστικη, μας δινουν την δυναμη να βρισκουμε κανονικοτητες και συσχετισεις σε τεραστιους ογκους δεδομενων. Μετα ερχεται η κοινη λογικη για να μελετησουμε αν η συσχετιση ειναι και αιτιακη σχεση (το οτι ας πουμε ο αριθμος πελαργων στην οροφη ενος σπιτιου στην Ολλανδια σχετιζοταν στατιστικα με την γεννηση παιδιων, σημαινει οτι τα παιδια τα εφερνε ο πελαργος?). Και το ακομα δυνατοτερο εργαλειο της θεωριας των αποφασεων, μελετα τα κινητρα των ανθρωπων, εξηγει δηλαδη τις αιτιακες σχεσεις…

Καλώς ορίσατε σε μια επική διαμάχη!! Όσον αφορά το νικητή, εξαρτάται από την οπτική γωνία του καθενός. Η συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων δε βάζουν ιδιαίτερη σκέψη στο ζήτημα μιας και για αυτούς ο νικητής είναι αυτονόητος. Ο Δαρβίνος με μια απλούστατη και πανέμορφη θεωρία έχει καταφέρει να εξηγήσει την ποικιλία της ζωής και πολλούς πιθανούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να προέκυψε. Αν ρωτήσετε τους περισσότερους βιολόγους κανένας δεν πρόκειται να αμφισβητήσει την απίστευτη δυνατότητα μιας τόσο απλής θεωρίας να εξηγεί απίστευτα πολύπλοκα φαινόμενα. Παρόλα αυτά η διαμάχη δεν αφορά τους επιστήμονες, αλλά το μη επιστημονικό κοινό. Η διαμάχη αυτή αφορά την καθαρότητα της επιστήμης και την ανεξαρτησία της από δογματισμούς…