Το ημερολόγιο έγραφε 1922. H κούραση και η απελπισία του κόσμου, το βάρος των ευθυνών του πολιτικού κατεστημένου, η αντικειμενική αδυναμία εύρεσης μιας σωτήριας λύσης, όλα αυτά μαζί και καθένα χωριστά είχαν πλάσει το νεοφανές, και θνησιγενές ιδεολόγημα του «οίκαδε». Σήμερα η χώρα βρίσκεται και πάλι στο μεταίχμιο. Εδώ και τρία χρόνια περίπου βιώνει μια μανιασμένη μάχη με τους εταίρους της, τους δανειστές της και τον ίδιο της τον εαυτό. Σήμερα η αντιμνημονιακή επιχειρηματολογία συνιστά, από πολλές πλευρές, το νέο Οίκαδε.

Το βιβλίο «Το Δόγμα του Σοκ» της Ναόμι Κλάιν υποτίθεται ότι αποτελεί μια αποκάλυψη της ανάλγητης φύσης του Καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς και του κορυφαίου πρόσφατου υποστηρικτή του, του Μίλτον Φρήντμαν. Όμως, όπως εξηγεί ο Johan Norberg, η ανάλυση της Κλάιν είναι απελπιστικά ελαττωματική, ουσιαστικά σε όλα τα επίπεδα. Τα ίδια τα λόγια του Φρήντμαν τον αναδεικνύουν σε υποστηρικτή της Ειρήνης, της Δημοκρατίας, των Ατομικών Δικαιωμάτων και των σταδιακών οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Tα ιστορικά παραδείγματα της Κλάιν επίσης καταρρέουν αν εξεταστούν λεπτομερειακά, όπως και οι ευρύτερες εμπειρικές διαπιστώσεις.

Στην χώρα μας τα αγοραφοβικά παραμύθια πρέπει να τα σκοτώνεις στην γέννησή τους, γιατί αλλιώς εξαπλώνονται και επιβιώνουν για δεκαετίες. Με αφορμή το το άρθρο του Π. Μανδραβέλη πριν ένα μήνα στην Καθημερίνη σχετικά με την μείωση των εταιρικών φόρων παρουσιάζονται και καταρρίπτονται τρεις μύθοι περί εταιρικών φόρων, ότι δηλαδή δεν χρειάζεται να τους μειώσουμε για να έρθουν ξένες επενδύσεις, ότι δεν είναι υψηλοί στην χώρα μας και ότι δεν είναι η κατάλληλη στιγμή να τους μειώσουμε. Αντιθέτως οι καθόλου χαμηλοί εταιρικοί φόροι στην χώρα μας είναι εμπόδιο στην ανάπτυξη η οποία μπορεί να είναι η μόνη σανίδα σωτηρίας της χώρας μας σε αυτή τη στιγμή, ανάπτυξη που μπορεί να έρθει μόνο από τον καθαρόαιμο ιδιωτικό τομέα.

Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε μια ολόκληρη κοινωνία ως ψυχολογικά διαταραγμένη; Αν η ελληνική κοινωνία ήταν άτομο, θα ήμασταν πλήρως δικαιολογημένοι, κατά τα κριτήρια της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, να την χαρακτηρίσουμε ως ναρκισσιστική. Μια κοινωνία που μοιάζει να κινείται όλο και βαθύτερα στην σπείρα μιας αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς. Αλλά τι σημαίνει αυτή η διάγνωση; Μήπως το πακέτο διάσωσης της ελληνικής οικονομίας αποτελεί κατάρα παρά ευχή και χαμένη ευκαιρία να «ταρακουνηθούνε» οι φαντασιακές μας παραισθήσεις;

H συζήτηση για τη συναίνεση προϋποθέτει μια εκτενέστερη προσέγγιση του κρατικού φαινομένου. Στις μέρες μας, όπου το κράτος διατηρεί ένα ευρύ πεδίο κανονιστικής παρουσίας, η συναίνεση ως πολιτική έννοια, λαμβάνει χώρο κυρίως μέσα σ’ αυτό. Eκείνο που κατά νουν πρέπει να έχει ο προσεκτικός ερευνητής, δεν είναι μια αφηρημένη σύλληψη της συναίνεσης, ούτε μια ηθική στάση που διατηρεί απέναντί της. Tο ζητούμενο είναι το υλικό αντίκρυσμα μιας απροσδιόριστης καταρχήν και νεφελώδους έννοιας. Ποιό είναι λοιπόν το υλικό σώμα της συναίνεσης και οι αποφασιστικοί παράγοντες, που το καθορίζουν. Στη ζωή μέσα στις κοινωνίες, η συναίνεση αποτελεί προϋπόθεση της κοινωνίας των ατομικών συμφερόντων, της μερικής υποχώρησης, του ατομικού προς όφελος του συνόλου. H πολιτική διαδικασία είναι αυτή καθ’ εαυτή αποτέλεσμα της συναίνεσης. Στις συμβολαιακές θεωρίες, η έννοια που μας απασχολεί θεωρείται η βάση του κοινωνικού συμβολαίου. Η αρχή της πλειοψηφίας στη δημοκρατία εκφράζει της πρωταρχική συμφωνία – κυρίαρχο θεσμό των κοινωνιών, οι πλείονες να κυβερνούν και οι μειοψηφίες να ελέγχουν, με θεσμικό αντίβαρο τις καταστατικές εγγυήσεις του κράτους-δικαίου, τη συνταγματική κατοχύρωση των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών. Σύμφωνα με τα παραπάνω μπορεί να συμπεράνει κανείς, ότι η έννοια της συναίνεσης, ως κατ’ εξοχήν πολιτική έννοια μπορεί να είναι χρήσιμη για τους ανθρώπους και επωφελής για τη διατήρηση ενός στοιχειώδους κοινωνικού ιστού στο σώμα της κοινωνίας, από το σημείο αυτό όμως μέχρι την εξιδανίκευση της συναίνεσης και την αναγόρευσή της σε υπερπολιτική έννοια, μεσολαβεί μάλλον πολύ μεγάλο διάστημα.

Για λόγους που θα φανούν πιο κάτω θα αρχίσω με ένα περιστατικό το οποίο μου συνέβη πριν αρκετά χρόνια στην πόλη της Γενεύης της Ελβετίας. Ήταν φθινόπωρο και είχα προσκληθεί να πάρω μέρος και να παρουσιάσω μια επιστημονική εργασία στο ομώνυμο πανεπιστήμιο της πόλης. Όπως συμβαίνει συνήθως, στο πρόγραμμα του συνεδρίου προβλεπόταν ένα μικρό διάλυμα αμέσως μετά το μεσημεριανό γεύμα. Έτσι, τη δεύτερη ημέρα του συνεδρίου που υπήρχε λιακάδα, αλλά μαζί και τσουχτερό κρύο, αποφάσισα να επωφεληθώ και να κάνω ένα μικρό περίπατο. Βαδίζοντας έφθασα σε ένα πολυσύχναστο δρόμο στον οποίο η κίνηση των αυτοκινήτων ρυθμιζόταν από σηματοδότες. Στο πεζοδρόμιο υπήρχαν αρκετοί άνθρωποι οι οποίοι περίμεναν για να περάσουν στην απέναντι πλευρά. Αλλά ενώ τα δευτερόλεπτα περνούσαν, χωρίς να διέρχονται αυτοκίνητα προς τη μια η την άλλη κατεύθυνση, όλοι έμεναν στην θέση τους περιμένοντας να ανάψει το πράσινο. Για μένα αυτή η κατάσταση φαινόταν παράξενη. Όλοι έβλεπαν ότι δεν έρχονταν αυτοκίνητα από μακριά, και όμως κανένας δεν αποφάσιζε να διασχίσει το δρόμο ενόσω ο σηματοδότης έδειχνε κόκκινο. Από την άλλη μεριά εμένα με πίεζαν τα χρονικά περιθώρια και παράλληλα είχα την επιθυμία να δω όσο περισσότερο από την πόλη. Έτσι, ενστικτωδώς και χωρίς περίσκεψη, άρχισα να διασχίζω το δρόμο. Αλλά δεν είχα κάνει περισσότερα από τρία-τέσσερα βήματα και άκουσα πίσω μου να χτυπούν παλαμάκια και να μου φωνάζουν τη φράση «ντροπή σου». Τότε σταμάτησα και γύρισα πίσω στο πεζοδρόμιο προσπαθώντας με λόγια και με κινήσεις να απολογηθώ, αλλά χωρίς να έχω συνειδητοποιήσει τους λόγους για τους οποίους το έκανα.

Ο όρος συντεχνία παραπέμπει στην προ-βιομηχανική κοινωνία. Στην κοινωνία εκείνη, οι επαγγελματικοί αγώνες διεξάγονταν για τα συμφέροντα όλων όσων ασχολούνταν μ’ ένα συγκεκριμένο κλάδο της οικονομίας (ένα συγκεκριμένο επάγγελμα), ανεξάρτητα από κοινωνική τάξη, δηλαδή τη θέση που κατείχαν στην επαγγελματική ιεραρχία: αφεντικά ή τεχνίτες ή ανειδίκευτοι εργάτες. Το σύνολο των μελών του επαγγέλματος ονομάστηκε συντεχνία και το φαινόμενο κορπορατισμός. Η βιομηχανική επανάσταση έβαλε τέρμα στον κορπορατισμό αναδεικνύοντας ως συγγενέστερα από τα συντεχνιακά, τα ταξικά συμφέροντα. Η κοινωνική ταυτότητα και η κοινωνική αλληλεγγύη δεν είχε πλέον σχέση με το επάγγελμα, αλλά με την κοινωνική τάξη του καθενός. Τα συνδικάτα αναπτύχθηκαν σε εθνικό επίπεδο. Με τα χρόνια, ο ρόλος τους διευρύνθηκε, πέρα από την υπεράσπιση των εργατικών συμφερόντων. Ο συνδικαλισμός αναδείχτηκε σε παράγοντα λαϊκής συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων, δηλαδή στη συνδιοίκηση. Τα συνδικάτα και οι συνδικαλιστές έπαψαν να διώκονται. Αντίθετα, περιβλήθηκαν με αναγνώριση, σεβασμό και προνόμια για διευκόλυνση του έργου τους, ως «κοινωνικοί εταίροι». Και ξαφνικά, πριν 10~20 χρόνια, επανεμφανίζεται η λέξη «συντεχνία». Τι συνέβη άραγε;

Στο κυριακάτικο ΒΗΜΑ της 27ης Απριλίου 2008 υπάρχει (ανα)δημοσιευμένο από την εφημερίδα Independent ένα αρθράκι για την γνωστή έκκρυθμη κατάσταση στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Στο άρθρο αυτό εξιστορείται η περίπτωση μιας ισραηλινής μη-κυβερνητικής οργάνωσης που ενθαρρύνει τους ισραηλινούς κληρωτούς που υπηρετούν στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη να δημοσιοποιούν τις μαρτυρίες τους για καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον ισραηλινό στρατό (IDF). Αποφάσισα να μπω στην ιστοσελίδα του ΒΗΜΑΤΟΣ για να κατεβάσω το άρθρο, αφού κρατώ ένα αρχείακι με διάφορες ειδήσεις από τον κόσμο. Λόγω του copyright της αναδημοσίευσης από τον Independent το άρθρο αυτό υπάρχει μόνο στην έντυπη έκδοση του ΒΗΜΑΤΟΣ και όχι στην ηλεκτρονική. Υπάρχει, όμως, στα αγγλικά, στην ηλεκτρονική έκδοση του Independent. Εκεί όμως με περίμενε μια έκπληξη…

Συνέντευξη του Todd Gitlin στον Τάκη Μίχα1 Με αφορμή τις πρόσφατες συζητήσεις για τα δημοσιογραφικά ήθη στην Ελλάδα, επικοινωνήσαμε με έναν από τους πιο γνωστούς ειδήμονες για θέματα δημοσιογραφικής δεοντολογίας: τον Τοντ Γκίτλιν, καθηγητή δημοσιογραφίας και κοινωνιολογίας της Σχολής Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Κολούμπια, που θεωρείται η καλύτερη παγκοσμίως στον τομέα αυτό. Ο ίδιος ο […]

του Τάκη Μίχα Από καιρού σε καιρο τα άρθρα και οι απόψεις του Γ.Μαρίνου σχολιάζονται στην ιστοσελίδα αυτή. Πολλοί φίλοι της ιστοσελίδας, ακόμα και αν διαφωνούν με τα άρθρα του Γ.Μαρίνου εν τούτοις εκφράζουν την εκτίμηση τους στο πρόσωπο του διότι κατά την γνώμη τους εκφράζει την φιλελεύθερη σκέψη,υποστηρίζει την ελευθερία της έκφρασης κλπ. Δυστυχώς […]

του Γιώργου Καισάριου1 Στη συνέχεια του άρθρου “Επιτέλους λίγη δημοκρατία”, σήμερα θα ήθελα να ρίξω λίγο φως σε ορισμένους δημοκρατικούς θεσμούς που υπάρχουν στην Αμερική. Δυστυχώς αναγκάζομαι και παίρνω παράδειγμα από αυτή τη χώρα διότι αφενός πιστεύω ότι οι θεσμοί εκεί είναι σωστοί, αφετέρου υπάρχει μεγάλη παρεξήγηση στη χώρα μας στο πως λειτουργεί εκεί το […]

Συνέντευξη του Robert Reich στον Τάκη Μίχα1 «Οταν οι επιχειρήσεις δείχνουν κοινωνική ευαισθησία, τότε κινδυνεύει η δημοκρατία»! Στην άλλη άκρη του τηλεφώνου βρίσκεται ο καθηγητή Ρόμπερτ Ράιχ, ξεχωριστή φυσιογνωμία στον χώρο της αριστερής οικονομικής σκέψης στις ΗΠΑ. Υπουργός Εργασίας της κυβέρνησης Κλίντον και στενός συνεργάτης του Μπιλ και της Χίλαρι, είχε πρωτοστατήσει στην αύξηση του […]

Του Γιωργου Παγουλατου*1 Η ανάγκη ασφαλιστικής μεταρρύθμισης είναι γνωστή εδώ και δύο δεκαετίες. Η κατάσταση δεν είναι βιώσιμη. Σειρά εκθέσεων και μελετών —μεταξύ των οποίων της ίδιας της ΓΣΕΕ— από το ’90 αποτυπώνουν το εκρηκτικό μέγεθος του προβλήματος. Κι όμως, μόλις η κυβέρνηση έθεσε το ασφαλιστικό, η αντίδραση αντιπολίτευσης, συνδικάτων και ΜΜΕ έφτασε τα όρια […]

Μερικές Ενδείξεις από την Ελλάδα1 ,2 Των Γεωργίου Κ. Μπήτρου3 και Αναστάσιου Δ. Καραγιάννη4 ,5 1. Εισαγωγή Τουλάχιστον από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 τα οικονομικά αποτελέσματα της μεγάλης πολυμετοχικής επιχείρησης, όπως ο ρυθμός εισαγωγής και διάχυσης καινοτομιών, η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, η μείωση του κόστους μέσω οικονομιών κλίμακας, κλπ., άρχισαν να δείχνουν […]

του Θοδωρή Καραουλάνη1 Μία νέα μέθοδος οργάνωσης και ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας. Μετά από την εξάπλωση των κέντρων τηλεφωνικής εξυπηρέτησης (call centers) σε χώρες του τρίτου κόσμου, πρακτική εφαρμογή των δυνατοτήτων που προσφέρει το διαδίκτυο για εξ αποστάσεως παροχή υπηρεσιών, σήμερα γίνεται λόγος για νέες μεθόδους επιχειρηματικής οργάνωσης και ανάπτυξης όπως το crowdsourcing. Crowdsourcing είναι όρος […]

του Τάκη Μίχα1 , Φανταστείτε μια ομάδα γονέων, από αυτούς των οποίων τα παιδιά δεν μπορούν να προσέλθουν στα σχολεία λόγω των καταλήψεων, να πήγαινε στον υπουργό Παιδείας κ. Στυλιανίδη και να του ζητούσε να τους δώσει τη δυνατότητα να λειτουργήσουν ένα δικό τους Γυμνάσιο ή Λύκειο χρηματοδοτούμενο κατά 80% από το κράτος. Ο υπουργός, […]

του Γιώργου Καισάριου.1 Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν οι εξελίξεις στο ΠΑΣΟΚ αυτό τον καιρό. Όχι για το ποιος θα εκλέγει αρχηγός η για το πως θα καταλήξει το ΠΑΣΟΚ (προσωπικά μπορεί και να διαλυθεί αν θέλει δε νοιάζομαι καρφί). Το ενδιαφέρον για μένα είναι η διαδικασία με την οποία αποφάσισαν να εκλέξουν τον αρχηγό τους. Ως […]

του Πάσχου Μανδραβέλη1 Θρυλούνται πολλά για την καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση. Λέγεται ότι στα χρόνια του επάρατου νεοφιλελευθερισμού «οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί, φτωχότεροι», ότι οι ασθένειες μαστίζουν τον κόσμο, ότι οι πόλεμοι πληθαίνουν, ότι η ρύπανση σκοτώνει τον πλανήτη, ότι γενικώς η νέα τάξη πραγμάτων μάς έχει φέρει στο χείλος της Αποκάλυψης. Αυτή όμως […]

του Θοδωρή Καραουλάνη1 Πέθανε την Τετάρτη ο Νικήτας Λιοναράκης, δημοσιογράφος και πρώην διευθυντής των περιφερειακών σταθμών της ΕΡΑ, της ΕΡΑ 1 και της ΕΡΑ 2, σε ηλικία 57 ετών. Αιτία του θανάτου του ήταν οξύ καρδιακό επεισόδιο. Γεννήθηκε το 1950 στην Αθήνα και σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Την δημοσιογραφική του καριέρα την […]

του Σωτήρη Ν. Καμενόπουλου1 Σε παλαιότερο άρθρο μου στο e-rooster πριν από ένα χρόνο περίπου (20 Ιουλίου 2006) είχα αναφερθεί εκτενώς στην Διαχείριση Κρίσεων (Crisis Management) η οποία ορίζεται ως η μεθοδολογία εκείνη που περιλαμβάνει συγκεκριμένο σχέδιο, οργάνωση, καθοδήγηση, και έλεγχο κατά την σημαντική περίοδο ακριβώς πρίν, κατά τη διάρκεια, και μετά από μία καταστροφή, […]

του Τάσου Αβραντίνη Mε αφορμή τη σημερινή επέτειο της Aμερικανικής Aνεξαρτησίας είναι σκόπιμο να θυμήσουμε -ιδίως στους πολλούς και συνήθως άδικους επικριτές των Hνωμένων Πολιτειών- τη συνεισφορά της χώρας αυτής στον απελευθερωτικό αγώνα των Eλλήνων. «Tο όνομα της Eλλάδας γεμίζει το νου και την καρδιά μας με τα υψηλότερα και τα πιο ευγενικά αισθήματα (…) […]

του Ευάγγελου Τάρταρη1 Πρέπει να αναγνωρισθεί πως ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα της κατάρρευσης των ολοκληρωτικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης, ήταν πως μετέβαλε μεταξύ άλλων το πεδίο του προβληματισμού μέσα στη κοινωνία γύρω από το μέλλον και την πρόοδο του κόσμου. Ενώ πρωτύτερα η ύπαρξη «στρατοπέδων» και συνασπισμών ενίσχυε κάπως την ανάδειξη «ορθολογικών» διαφωνιών και […]

του Σωτήρη Ν. Καμενόπουλου* Η σωστή επικοινωνία μεταξύ των εργαζομένων στους χώρους εργασίας αποτελεί ένα σημαντικότατο παράγοντα μείωσης των εργατικών ατυχημάτων. Η αποτελεσματική ανταλλαγή μηνυμάτων που αφορούν την πρόληψη εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για τη δημιουργία της κουλτούρας Υγιεινής και Ασφάλειας στους χώρους εργασίας. Τί θεωρείται όμως κουλτούρα; Σύμφωνα με […]

του Αριστείδη Ν. Χατζή* Πριν από πέντε εβδομάδες ο Τσο Σεούνγκ-Χούι επισκέφτηκε ένα κατάστημα πώλησης όπλων στο Ροανόκι της Βιρτζίνια για να αγοράσει ένα περίστροφο και ένα κουτί με σφαίρες. Πλήρωσε $571. Μ’ αυτό το περίστροφο και μ’ ένα ακόμη που αγόρασε φθηνότερα στο Internet σκότωσε στην πανεπιστημιούπολη του Virginia Tech 32 άτομα πριν αυτοκτονήσει. […]

του Τάκη Μίχα* Η κριτική του Τσόμσκι εναντίον του μεταμοντερνισμού απορρέει από τη γενικότερη ορθολογιστική φιλοσοφία του. Στο πλαίσιο αυτό υπερασπίζεται την επιστημονική γνώση από τις διάφορες προσπάθειες αμφισβήτησής της -ιδιαίτερα αυτές που στο όνομα κάποιας «προοδευτικότητας» θεωρούν ότι ο επιστημονικός λόγος αντιπροσωπεύει την ισχύουσα ιδεολογία. Γράφει σχετικά: «Στην αναρχική παράδοση κυριαρχεί η αντίληψη ότι […]

του Radley Balko* Ο εκλιπών οικονομολόγος Julian Simon ήταν ο μεγάλος αισιόδοξος του φιλελευθερισμού. Οι οπαδοί του κλασσικού φιλελευθερισμού είναι, από τη φύση τους, κυνικοί όσον αφορά την κυβέρνηση και την, όπως περίφημα το έθεσε ο Jefferson, φυσική της τάση να επεκτείνεται , με αποτέλεσμα η ελευθερία να χάνει έδαφος. Ωστόσο, το πλεονέκτημα της φιλελεύθερης […]