Το 2008 τελειώνει αφήνοντας πίσω μια πολύ στυφή γεύση για τα δημόσια πράγματα τις χώρας. Μια στυφή γεύση αποτέλεσμα την ακόμα μεγαλύτερης αναξιοπιστίας τους πολιτικού συστήματος, από την ατιμωρισία όλων των μεγάλων και μικρών σκανδάλων που είδαν το φως της δημοσιότητας, από την παρακμή του κρατικού μηχανισμού, την κατάρρευση 3 κρατικών ασφαλιστικών ταμείων, την έκπτωση των θεσμών και τελικά την κοινωνική έκρηξη του Δεκεμβρίου. Ακόμα χειρότερα μας αφήνει με μια αγωνία για το 2009, που προβλέπται ακόμα χειρότερο, αφού πάνω στην ελληνική οικονομική δυσπραγία θα έρθουν να προστεθούν και οι επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης.

Μπροστά στις εξελίξεις που έρχονται, ο δημόσιος διάλογος στη χώρα μας, θυμίζει τον Τιτανικό. Ενώ έχουμε τρακάρει στο παγόβουνο και τα νερά πλυμμυρίζουν τα αμπάρια, εμείς τσακωνόμαστε για τις παραγγελιές στα βιολία. Δεν είναι απλά εκτός τόπου και χρόνου. Εμποδίζει τον πραγματικό διάλογο για τα πραγματικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και δαιμονοποιεί τις όποιες λύσεις έχουν έστω και ελάχιστες πιθανότητες να μας σώσουν από τα ακόμα μεγαλύτερα οικονομικά προβλήματα που έρχονται.

Το πάρτυ πλέον τελειώνει, η μουσική χαμηλώνει και τα φώτα ανάβουν. Και έρχεται ο λογαριασμός. Υπάρχουν πλέον βάσιμοι φόβοι ότι το 2009 το κράτος δεν θα είναι σε θέση να πληρώσει ούτε τους τόκους των χρεών του (γεγονός που η αγορά ήδη αρχίζει να προεξοφλεί ανεβάζοντας σε απίστευτα ύψη την διαφορά στα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων από τα αντίστοιχα γερμανικά). Και η ελληνική κοινωνία καλείται να πιει αρκετούς πικρούς καφέδες για να ξυπνήσει από το κρατικίστικο μεθύσι των τελευταίων 3 δεκαετίων. Το πραγματικό ερώτημα για το 2009 δεν είναι αν θα δυσκολέψει η οικονομική κατάσταση. Είναι αν θα πάψουμε να εθελοτυφλούμε και αν θα αντιμετωπίσουμε επιτέλους με ειλικρίνεια τα προβλήματά μας. Υπάρχουν μερικές βασικές επώδυνες αλήθειες που πρέπει να παραδεχτούμε:

– Ο τρόπος που διαχειριστήκαμε τα οικονομικά μας, από το 1980 μέχρι σήμερα, κατασπατάλησε τον πλούτο που είχαν παράγει οι προηγούμενες γενιές και καταχρέωσαν τις γενιές που έρχονται. Υπάρχει φυσικά και η κοινωνική αδικία ότι δεν συμμετείχαν όλοι στο ξέφρενο αυτό γλέντι, και πολλοί βλέπουν σήμερα να χρωστάνε για τις σπατάλες των υπόλοιπων. Έφαγαν όμως πολλοί σε αυτό το υπεργιγαντωμένο κράτος. Κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες (με αθλητικές ομάδες, ΜΜΕ ή και τα δύο), πολιτικοί (μόνο η Σίμενς παραδέχτηκε 100εκ), υπάλληλοι ζημιογόνων δημόσιων επιχειρήσεων, χρυσοφόρες εθελούσιες έξοδοι, προκλητικοί μισθοί των ΔΕΚΟ, χάρισμα γιγάντιων χρεών αγροτικών συνεταιρισμών, λειτουργικά έξοδα ένος αχρείαστου γιγάντιου κράτους με πάνω από 1 εκ υπαλλήλους και ο κατάλογος δεν τελειώνει. Δεν συμμετείχαν όλοι στο πάρτυ, αλλά συμμετείχε ένα πάρα πολύ μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας και η εξασφάλιση ενός εισιτηρίου σ’αυτό ήταν η βασική ρουσφετολογική συναλλαγή πολιτών και πολιτικών.

– Το υπεργιγαντωμένο κράτος, με τα ελλείματα και τα διογκούμενα χρέη, την φορολογία αλλά και τις δυσβάστακτες ασφαλιστικές εισφορές (αποτέλεσμα του αναδιανεμητικού pay-as-you-go χαρακτήρα των ασφαλιστικών ταμείων), τις καθυστερημένες υποδομές και την απίστευτη γραφειοκρατία, έκαναν την Ελλάδα αφιλόξενο μέρος για νέες επενδύσεις, ενώ ανάγκασαν πολλές επιχειρήσεις να φύγουν. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον αναπτύχθηκαν επιχειρήσεις με τον χαρακτήρα απραχτής και πολιτικής διαπλοκής, γιατί καμία μακροπρόθεσμη επένδυση δεν αξίζει το ρίσκο. Οι νέοι επιχειρηματίες, οι πρωτοπόροι στην καινοτομία, οι ελπίδες για αναβάθμιση της παραγωγικότητας, πνίγονται σε ένα λαβύρινθο γραφειοκρατίας και ένα γολγοθά φορολογικών και ασφαλιστικών βαρών. Έτσι σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια σαθρή παραγωγική βάση, απόλυτα εκτεθειμένη στην κρίση.

– Το ασφαλιστικό σύστημα οδηγείται με μαθηματική βεβαιότητα στην κατάρρευση, λόγω των δημογραφικών εξελίξεων και του αναποτελεσματικού του χαρακτήρα, ακόμα και αν δεν υπήρχε σπατάλη και κακοδιαχείριση των όποιων ελάχιστων αποθεματικών του (σε σχέση με τα τεράστια αναλογιστικά του χρέη). Πολύ απλά οι επόμενες γενιές δεν θα έχουν να πληρώσουν με την φορολογία τους μόνο το τεράστιο εθνικό χρέος μας. Θα πρέπει με τις ασφαλιστικές εισφορές τους να καλύψουν τις σημερινές και μελλοντικές μας συντάξεις. Και αν σε κοινωνία με 3 εργαζόμενους ανά συνταξιούχο αυτό μπορεί να είναι στοιχειωδώς εφικτό, σε μια κοινωνία που οδεύει σε σχέση 1 προς 1 αυτό είναι εξωφρενικά παράλογο. Οι αναγκαστικά αυξανόμενες εισφορές (ήδη είναι οι μεγαλύτερες πανευρωπαϊκά) θα καθιστούν την επιχειρηματική δράση όλο και πιο δύσκολα βιώσιμη, και σχεδόν αδύνατον να αναπτυχθεί.

– Η πολιτική όλων των κυβερνήσεων από το 1980 έως σήμερα, που οδήγησε σε αυτό το χρέος είναι το ακριβώς αντίθετο των φιλελεύθερων πολιτικών προτάσεων. Αντίθετα με την αστοιχείωτη κατηγορία περί νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων, καμία κυβέρνηση εφάρμοσε φιλελεύθερη πολιτική και δεν μείωσε το δημόσιο χρέος, ούτε τις κρατικές δαπάνες, ούτε ισοσκέλισε ποτέ τον προϋπολογισμό, συσσωρεύοντας τελικά όλο και περισσότερα χρέη στη χώρα και στους πολίτες. Και φυσικά καμία κυβέρνηση δεν τόλμησε να μεταρρυθμίσει την ωρολογιακή βόμβα του ασφαλιστικού, πετώντας την σαν καυτή πατάτα η μία στην επόμενη. Αντίθετα, η σημερινή κρατική οικονομική κατάσταση είναι το πολιτικό αποτέλεσμα όσων εμπόδισαν τόσα χρόνια για παράδειγμα την μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, την ιδιωτικοποίηση της Ολυμπιακής, την μείωση του κράτους και των αποκέντρωση των εξουσιών του ή το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων. Τους ξέρουμε όλοι. Είναι οι ίδιοι που μόλις η αγορά μας αρχίσει να καταρρέει θα μιλάνε για την καταστροφικότητα του φιλελευθερισμού, την ώρα που οι ίδιοι, είτε ως κυβερνώντες είτε ως αντιδρόντες ακόμα και σε ψύγματα μεταρρυθμίσεων, υπονόμευσαν τόσα χρόνια τις δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Είναι πολιτικοί εκφραστές του κομματιού της κοινωνίας που τόσα χρόνια έκανε το πάρτυ χρεώνοντας της υπόλοιπη κοινωνία και τις επόμενες γενιές.

Η κοινωνική αναταραχή του Δεκεμβρίου επιδέχεται πολλές αναγνώσεις και ερμηνείες. Άσχετα με το πώς την αξιολογούμε (και την αντίδραση και την προσπάθεια μαζικής πολιτικής καπηλείας της), σε ένα διαρκώς επιδεινούμενο οικονομικό περιβάλλον, δεν είναι παρά ο προπομπός πολύ σοβαρότερων και μεγαλύτερων κοινωνικών αναταραχών. Αναταραχών ίσως με αιτήματα που να μην απαντούν στις αιτίες της κρίσης, αλλά σίγουρα θα είναι αποτέλεσμά της. Και κάποια στιγμή οι ευθύνες για την οικονομική μας κρίση, και την παρεμπόδιση των όποιων προσπαθειών σωτηρίας, πρέπει να αποδοθούν εκεί ακριβώς που ανήκουν. Κατ’αρχάς στους διαχειριστές και κατά δεύτερο λόγο στους ιδεολογικούς υποστηρικτές του μεγάλου κράτους των τελευταίων 3 δεκαετίων. Και μόνο αυτό να συμβεί το 2009, θα είναι μια αχτίδα φωτός σε ένα πολύ σκοτεινό μέλλον.

Φώτης Περλικός