Κάπως έτσι πρέπει να είναι η ζωή στη Βαγδάτη: αυθαίρετη βία, πυρπολήσεις, λεηλασίες, απουσία αίσθησης μιας ομαλής ζωής, να μην ξέρεις αν το παιδί σου θα γυρίσει ζωντανό στο σπίτι, αν θα βρεις το μαγαζί σου όπως το άφησες. Να ανησυχείς για το αύριο, να αισθάνεσαι παγιδευμένος, να μην μπορείς να ελπίζεις…

Ένα διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, ένας καταγέλαστα σαθρός κρατικός μηχανισμός, μια κατακερματισμένη κοινωνία• άτολμες, μυωπικές, σπιθαμιαίου αναστήματος ηγεσίες – αυτό είναι το πραγματικά θανατηφόρο μολότοφ που καταστρέφει τη χώρα.

Όποιος έχει καθαρό βλέμμα, το βλέπει. Όποιος εκλαμβάνει το κράτος ως λάφυρο, θεωρεί την εξουσία αυτοσκοπό, ή το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι η πολιτικά εξαργυρώσιμη «εικόνα» του, μιλά σαν τους οδυνηρά ανεπαρκείς κυβερνήτες μας. Δειλοί, μοιραίοι και άβουλοι τη στιγμή της πρωτόγνωρης κοινωνικής κρίσης, ψελλίζουν αμήχανα λόγια, προσποιούνται τη συμπόνια, εικονικά παραιτούνται, αποδεικνύονται τραγικά κατώτεροι των περιστάσεων. Την ώρα που περιμένεις κατευθυντήρια ηγεσία, με ειλικρίνεια, σχέδιο και αποφασιστικότητα, εισπράττεις αμήχανη σιωπή, ένοχη αβουλία, τετριμμένες κοινοτοπίες.

Η νοσηρή οσμή που διαπερνά τη χώρα, το σαράκι της διαφθοράς και των ατέλειωτων σκανδάλων, τα αρπακτικά που κατατρώγουν ποικιλοτρόπως το δημόσιο πλούτο, η απίστευτη αναξιοκρατία, η γενικευμένη ανομία, η βαθιά εμπεδωμένη αίσθηση ότι δεν υπάρχει δικαιοσύνη, ο ακατανίκητος κυνισμός, η ακραία πολιτική πόλωση, η παθολογική κομματικοποίηση των πάντων, η έλλειψη στοιχειώδους διάθεσης για συνεννόηση, η απουσία, τελικά, θεμελιώδους «κοινωνικότητας», δίχως την οποία δεν μπορεί να σταθεί πολιτισμένη συμβίωση ανθρώπων, δεν θα μπορούσαν παρά να κορυφωθούν με το αίμα ενός αθώου. Το δράμα που ζούμε απαιτεί ένταση στην κορύφωσή του – την οδύνη του θανάτου, το τραγικό τέλος, την ύστατη υπόμνηση της απελπισίας.

Κάπως έτσι πρέπει να είναι «η φυσική κατάσταση του ανθρώπου» – η ζωή όταν δεν υπάρχει έννομη τάξη – που περιγράφει ο Τόμας Χόμπς στον «Λεβιάθαν»: πόλεμος όλων εναντίων όλων. Στη «φυσική κατάσταση» ο καθένας έχει την άδεια να κάνει ο,τιδήποτε. Ο ένοπλος αστυνομικός να σκοτώσει έναν έφηβο επειδή τον έβρισε• ο χασισοκαλλιεργητής να πυροβολεί στο κεφάλι ένα νεαρό αστυνομικό και να τον κάνει φυτό για όλη του τη ζωή• ο μπράβος της νύχτας να ξυλοφορτώνει μέχρι θανάτου έναν αλλοδαπό νεαρό που δεν του άρεσε ο τρόπος του• τραμπούκοι να χρησιμοποιούν τα πανεπιστήμια ως ορμητήρια για βίαιες πράξεις• καταστροφολάγνοι να πυρπολούν την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη• καταστηματάρχες να αυτοδικούν.

Γιατί μας παραξενεύει ο θανατηφόρος τσαμπουκάς ενός αστυνομικού και η ομόλογη καταστροφική μανία των ταραχοποιών, όταν ο κουτσαβακισμός συνιστά εθνικό τρόπο ζωής; Γιατί μας συγκλονίζουν οι αντικοινωνικές καταστροφές των μασκοφόρων όταν τα κόμματά μας δίνουν, με κάθε τρόπο, το παράδειγμα ιδιοτελούς και αντιθεσμικής συμπεριφοράς, ενεργώντας καιροσκοπικά, ως «ιδιώτες», χωρίς σεβασμό σε κανόνες και νόμους, μη μετέχοντας στον «κοινό λόγο» της «πόλεως»; Σε μια κοινωνία «ιδιωτών», ο καθένας, εξ ορισμού, «ιδιωτεύει» με τον δικό του τρόπο – βίαιο ή μη.

Το κράτος μας λειτουργεί σχιζοφρενικά. Από τη μια μεριά οπλίζει το χέρι ενός αστυνομικού με νταηλίδικο ψυχισμό και δεν ενδιαφέρεται, στη συνέχεια, να διακριβώσει αν ο αστυνομικός είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει το όπλο του με σύνεση, ενώ από την άλλη παρακολουθεί παθητικά το θέαμα της φλεγόμενης πόλης παραδομένης στην τυφλή μανία του αφηνιασμένου όχλου. Δείτε το δίπολο: έχουμε ένα κράτος, του οποίου μερικοί αστυνομικοί δεν διστάζουν να πυροβολήσουν δεκαπεντάχρονα παιδιά και να ξυλοκοπήσουν ανυπεράσπιστους ανθρώπους, ενώ άλλοι, εξοργιστικά ολιγωρούν όταν κρατούμενοι δραπετεύουν, ταραξίες καταστρέφουν περιουσίες (ιδιωτικές και δημόσιες) και συμμορίες εγκληματούν.

Το ελλαδικό κράτος συχνά δεν μπορεί να διεκπεραιώσει ούτε τη στοιχειώδη υποχρέωση κάθε σύγχρονου κράτους: την προστασία της έννομης τάξης. Ταλαντεύεται μεταξύ του αψυχολόγητου τσαμπουκά και της πλήρους παθητικότητας• πυροβολεί εκεί που δεν πρέπει, ολιγωρεί εκεί που χρειάζεται ακαριαία δράση. Υπεραναπληρώνει την ανεπάρκειά του με άλογες κρίσεις αυταρχικού παροξυσμού έναντι των πολιτών του – είτε τους βασανίζει γραφειοκρατικά, είτε τους σκοτώνει ενεργητικά, είτε τους οδηγεί στο θάνατο παθητικά (με τις αβλεψίες του). Ένα είναι σίγουρο: αυτό δεν είναι κράτος, η συνύπαρξη σε αυτή τη χώρα δεν συνιστά κοινωνία (δηλ. μετοχή στον κοινό λόγο).

Η κρατική σχιζοφρένεια δεν παράγεται, φυσικά, στο κενό: εκφράζει την ιστορικά αμφίθυμη στάση της ελλαδικής κοινωνίας απέναντι στην αστυνόμευση. Το συλλογικό αγαθό της έννομης τάξης παράγεται από θεσμούς που απολαμβάνουν ισχυρής κοινωνικής εμπιστοσύνης. Αν η Αστυνομία ταλαντεύεται μεταξύ κτηνωδίας και παθητικότητας, ανήμπορη να συγκεράσει με «φρόνηση» τις αντικρουόμενες απαιτήσεις που εγγενώς διαπερνούν το έργο της, είναι γιατί αφενός μεν η κοινωνία εκπαιδεύεται από δημαγωγούς πολιτικούς και λαϊκιστικά ΜΜΕ να μην την εμπιστεύεται, αφετέρου δε γιατί η ίδια η Αστυνομία ενεργοποιεί με συμπεριφορές της ιστορικές μνήμες αυταρχισμού, ενώ με τον χρόνιο κομματισμό, την καχεκτική ανάπτυξη αμιγώς επαγγελματικής συνείδησης, και την έλλειψη σύγχρονης διοικητικής κουλτούρας και εκπαίδευσης που τη χαρακτηρίζουν, αδυνατεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης.

Είμαστε εγκλωβισμένοι σε έναν πελώριο φαύλο κύκλο. Δεν υπάρχουν ηγέτες να μας δώσουν προοπτική, να μας βοηθήσουν να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα. Κι όσο δεν υπάρχει ελπίδα, τόσο συσσωρεύεται τυφλή οργή, η οποία μας βυθίζει περισσότερο στο τέλμα. Είναι οδυνηρό να ζεις στη Βαγδάτη…

Χαρίδημος Τσούκας