Ενα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία του Μπιλ Κλίντον, όπως καταγράφτηκε στις αναμνήσεις του Τζορτζ Στεφανόπουλου από τον Λευκό Οίκο («Ολα πολύ ανθρώπινα», στα ελληνικά, εκδόσεις Λιβάνη), ήταν η αποκάλυψη ότι ο Aμερικανός πρόεδρος διάβαζε ένα βιβλίο ανά εβδομάδα. Ακόμη και την οκταετία που ήταν πρόεδρος. Και δεν είναι μόνον αυτό: Με τον τρόπο του ανάγκαζε και τους συνεργάτες του να το διαβάσουν, αφού ήθελε να συζητήσει το θέμα του δοκιμίου μαζί τους.

Εντυπωσιακή επίσης ήταν η φωτογραφία του Μπαράκ Ομπάμα που δημοσιεύτηκε χθες (27.11.2008) στη δεύτερη σελίδα της «Κ» που έδειχνε τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο με ένα βιβλίο για τον Αβραάμ Λίνκολν υπό μάλης. Οπως αναφερόταν στο ίδιο δημοσίευμα:

«Μια εμφάνιση στην εκπομπή “60 Minutes”, στη διάρκεια της οποίας ο Ομπάμα αναφέρθηκε με σεβασμό σε ένα βιβλίο για τις πρώτες 100 ημέρες του Φράνκλιν Ρούζβελτ, προκάλεσε αυτομάτως επανεκδόσεις ούτε λίγο ούτε πολύ τριών ακαδημαϊκών μελετών. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του Jonathan Alter “The Defining Moment: FDR’s Hundred Days and the Triumph of Hope”. Σε αυτό φαίνεται ότι αναφέρθηκε ο Μπαράκ Ομπάμα…».

Οι δικοί μας πολιτικοί, δυστυχώς, δεν έχουν ποτέ τον χρόνο να διαβάσουν. Το εξομολογούνται οι ίδιοι κατ’ ιδίαν, φαίνεται και από τον δημόσιο λόγο τους. Πολλές φορές δεν προλαβαίνουν να ξεφυλλίσουν ούτε μια εφημερίδα. Περιορίζονται στα αποκόμματα των δημοσιευμάτων που ετοιμάζουν συνεργάτες ή εξειδικευμένες εταιρείες, δημοσιεύματα που αφορούν αποκλειστικά τον τομέα ευθύνης τους. Κι αυτόν πολλές φορές δεν τον καλύπτουν ολοκληρωτικά και σε βάθος: Διαβάζουν μόνο όσα κείμενα αναφέρουν ρητά τ’ όνομά τους, προκειμένου μετά να «εξηγήσουν», δηλαδή να διαμαρτυρηθούν. Υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις (ευτυχώς ελάχιστες) πολιτικών, που απ’ ό, τι φαίνεται γράφουν περισσότερο απ’ όσο διαβάζουν.

Δεν ήταν όμως πάντα τα πράγματα έτσι. Είναι θρυλική η ενδελέχεια με την οποία ο Κωνσταντίνος Καραμανλής διάβαζε τον Τύπο και όπως γλαφυρά διηγείται πολλές φορές ο κ. Ιωάννης Βαρβιτσιώτης, ήλεγχε ακόμη και τις λεπτομέρειες της πολιτικής των υπουργών του διά του Τύπου.

Σε μια θαυμάσια μελέτη που έκανε παλαιότερα ο καθηγητής Πολιτικής Eπιστήμης κ. Πασχάλης Kιτρομηλίδης, εξέτασε διεξοδικά πώς επηρέασε η ευρωπαϊκή πολιτική σκέψη τους ελληνικούς συνταγματικούς θεσμούς. Μέτρησε, λοιπόν, πόσες φορές αναφέρθηκαν στη διάρκεια της δεύτερης Εθνοσυνέλευσης (1862–1864) οι τότε σύγχρονοι και λίγο παλαιότεροι στοχαστές της Γηραιάς Ηπείρου. Eτσι, για το Σύνταγμα της μικρής τότε Eλλάδος τα γραπτά του Τζέρεμι Mπένθαμ αναφέρθηκαν στη Βουλή 10 φορές, του Mπεντζαμέν Kόνσταντ 10 φορές, του Tζον Στιούαρτ Mιλ 7, του Σαρλ Λουί Mοντεσκιέ 5, του Αλέξις ντε Tόκβιλ 5, του Ανταμ Σμιθ 3. Υπήρχαν αναφορές ακόμη και για τους Μαρξ, Λάιμπνιτζ, Πασκάλ, Pοβεσπιέρο και Προυντόν, από τα γραπτά των οποίων αντλούσαν οι τότε εθνοπατέρες επιχειρήματα. Κι αυτοί οι συγγραφείς δεν ήταν τότε κλασικοί. Ηταν σύγχρονοι.

Δεν είναι λοιπόν μόνο οι κοινωνικές, πολιτικές και μιντιακές συνθήκες που παράγουν πολιτικούς σαν τον Ομπάμα. Είναι και η δική τους πνευματική συγκρότηση. Αυτή τελικά διαμορφώνει ολοκληρωμένες πολιτικές κι επιτυχημένους πολιτικούς.

Πάσχος Μανδραβέλης

————————————————————————

Σημειώσεις:
Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 28/11/2008