Τhe Government is taking over everything, the banks, the automobiles. I want my freedom back
anonymous tea-partier

Συγκεντρώθηκαν για πρώτη φορά στις 16 Δεκεμβρίου του 2007 στο Ώστεν, για να στηρίξουν τον ελευθεριακό γερουσιαστή Ron Paul. Βάφτισαν το event, «πάρτι τσαγιού» μιμούμενοι συμβολικά τους Αμερικάνους Επαναστάτες που στις 16 Δεκέμβρη του 1773 πέταξαν κιβώτια τσαγιού στο λιμάνι της Βοστώνης. Λιγάκι γραφικοί, μέσα στις αποκριάτικες «Επαναστατικές» στολές τους, καλαμπουρίζοντας και φωνάζοντας ειρωνικά συνθήματα, πέρασαν στα ψιλά των δελτίων ειδήσεων της εποχής. Από τότε , με κάθε κρατικιστικό βήμα της αμερικάνικης κυβέρνησης, ήταν εκεί, για να διαμαρτυρηθούν, να διαδηλώσουν, ,να γιουχάρουν τους εκπροσώπους της. Και το έκαναν σε πάνω από 800 πόλεις. Εγιναν πρωτοσέλιδο Μόνιμο θέμα στα δελτία ειδήσεων. Πλατφόρμα ανάδειξης και εκλογής νέων πολιτικών ανδρών. Θεσμός.

Είναι ένα περίεργο ετερογενές μίγμα, «τσούρμο» θα λέγαν οι κακόβουλοι, από ελευθεριακούς, αναρχοκαπιταλιστές, αυτόκλητους υπερασπιστές του Συντάγματος, δυσαρεστημένους ρεπουμπλικάνους, συντηρητικούς χριστιανούς, περιθωριακούς αντιεξουσιαστές και γενικά αμφισβητίες του status-quo. Διαφωνούν σε πολλά και δύσκολα θα μπορούσαν να συνεννοηθούν υπό άλλες συνθήκες. Tους ενώνει όμως η βαθιά, σχεδόν θρησκευτική, προσήλωση σε συγκεκριμένα ζητήματα αρχών: περιορισμένη και χρηστή διακυβέρνηση, δημοσιονομική υπευθυνότητα, διαφάνεια, λογοδοσία. Αρχές που τα τελευταία χρόνια παραβιάστηκαν επανειλημμένα από την κυβέρνηση των ΗΠΑ και των περισσοτέρων χωρών του «πολιτισμένου» κόσμου.

Eίναι εκατοντάδες χιλιάδες, μπορεί και εκατομμύρια. Τους ενοχλεί προπαντός και κατά κύριο λόγο, η τυφλή εμπιστοσύνη στο κράτος και την κυβέρνηση, που έχει λάβει πια τον αέρα του αυτονόητου για την κοινή γνώμη. Εξοργίζονται με τις σπάταλες δημοσιονομικές πολιτικές. Τους ξενίζει το ανεξέλεγκτο τύπωμα χαρτονομισμάτων από την Κεντρική Τράπεζα, οι τεχνητές , όσο και μάταιες, μαλάξεις στην οικονομία, τα αλεπάλληλα «σχέδια σωτηρίας». Αντίθετα δηλαδή προς τις απόψεις ενός ομοφωνούντος (άρα και κίβδηλου) πολιτικού διπολισμού, οι διαδηλωτές εντοπίζουν την εστία του όποιου προβλήματος στο σάπιο θεσμικό σύστημα της αμερικάνικης πολιτικής σκηνής. Επανερμηνεύουν έτσι τη Κρίση με όρους αντιπαράθεσης απέναντι στη λογική της εξουσίας. Οι εξελίξεις φαίνεται να επιβεβαιώνουν τις απόψεις τους,καθώς η κρίση συνεχίζει απρόσκοπτα να προκαλεί τις καταστροφικές της επιπτώσεις, παρά τις απελπισμένες ενέργειες των επιτελείων. Έχουμε έτσι έναν πολιτικό λόγο που αθρώνεται μέσα στα πλαίσια της κοινής λογικής χωρίς όμως να χάνει τον αντισυστημικό του χαρακτήρα. Αυτή είναι η γοητεία και η δύναμη του.

Συντηρητικές λοιπόν, αλλά φιλελεύθερες οικονομικές απόψεις, συμπυκνωμένες σε εύληπτα συνθήματα, παραδοσιακό φολκλόρ, καχυποψία απέναντι στις δομές της ομοσπονδίας και καυστική κριτική στην εξουσία. Αυτό είναι το πνεύμα των Tea parties,κι αν δεν καταλάβατε ακόμα, πρόκειται για ένα ριζοσπαστικό κοινωνικό κίνημα που υψώνεται και σαρώνει το πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ.

Tα ΜΜΕ είδαν τo κίνημα μέσα από το φίλτρο της ιδιαίτερης πολιτικής τους χωροθέτησης. Κεντροαριστερά και αριστερά κανάλια, blogs, και εφημερίδες καταδίκασαν με μια κακοκρυμμένη απέχθεια,κι έναν ιδιότυπο κοινωνικό ρατσισμό, τα tea parties, ως συγκεντρώσεις αντιδραστικών μαζών με κυρια χαρακτηριστικά το ρατσισμό,την ομοφοβία και τον στείρο εθνικισμό. Στην Ελλάδα πάλι, είδαμε μια απροσδόκητα ταυτόσημη αντιμετώπιση των “tea parties” από όλες ανεξαιρέτως τις ελληνικές εφημερίδες, ανεξαρτήτως της εγχώριας ιδεολογικής τους προτίμησης. «Ακροδεξιούς» τους χαρακτηρίζει η Ελευθεροτυπία. «Φονταμενταλιστές» και οργισμένους, τα Νέα. Παίρνοντας επάξια τη σκυτάλη,η Καθημερινή τους αποκαλεί «ακραίο ρεύμα» ενώ άλλος αρθρογράφος της αναρωτιέται αν είμαστε μπροστά στην αναβίωση της «πιο σκοτεινής πλευράς του αμερικανικού συντηρητισμού». Η Ημερησία, παραδέχεται μεν πως τα Tea Parties δεν είναι «εξτρεμιστικές» οργανώσεις, σπεύδει όμως άμεσα να διευκρινήσει στο αναγνωστικό κοινό πως «τα μέλη τους βομβαρδίζονται από θεωρίες συνωμοσίας και ρατσιστικές απόψεις». Ποιος ή τι τους «βομβαρδίζει» δεν διευκρινίζεται απο τους αρθρογράφους. «Υπερσυντηρητικό» βαφτιζεται το κίνημα από το Έθνος, χαρακτηρισμό που επαναλαμβάνει και ο Αδέσμευτος Τύπος ενώ όπως ήταν αναμενόμενο, η Αυγή του χρεώνει στήριξη από αντιδραστικούς κεφαλαιοκρατικούς κύκλους.

Ο λόγος αυτός, παγιδευμένος σε αδιάκοπες παλινδρομήσεις,αστήριχτες αποφάνσεις, και σχεδόν τελετουργικές επαναλήψεις φαντάζει κυριαρχημένος από το άγχος της ερμηνείας : την σχεδόν υστερική, δηλαδή, ανάγκη να εντάξει ένα παράδοξο και πρωτοείδοτο (για την ελληνική πραγματικότητα) κίνημα στα υπάρχοντα –απλοικά- σχήματα, προκειμένου να το κατανοήσει. Το μοντέλο μιας πεφωτισμένης κεντροαριστεράς, που ελέγχοντας το κρατικό οικοδόμημα εξασφαλίζει τον προοδευτικό του χαρακτήρα, και μιας αντιδραστικής δεξιάς (θεοκρατικής,στενοκέφαλης,εθνικιστικής) που την πολιορκεί, είναι η συνήθης σχηματοποίηση του πολιτικού κλίματος των ΗΠΑ από τους ημέτερους αναλυτές και όχι μόνο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα πάρτι τσαγιού μπορούν αναγκαστικά να κατανοηθούν μόνο ως μέρος ενός υπόγειου πολέμου κατά των Δημοκρατικών. Έτσι όμως χάνεται η ουσία τους και ο αληθινός ιστορικός τους ρόλος.

Τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται προς εξυπηρέτηση της συγκεκριμένης οπτικής περί των Τea Ρarties δεν είναι λιγότερο εξωφρενικά. Αναφέρεται πχ συχνά πως ο λόγος δημιουργίας και ανάπτυξης τους ήταν αποκλειστικά η αντίθεση στον Ομπάμα και το Health Care Reform Bill.Ωστόσο, το πρώτο Tea Party οργανώθηκε το 2007, από τον Ron Paul, πολύ πριν την εκλογή Ομπάμα ,επί κυβερνήσεως G.Bush jr.

Εξίσου έωλος ειναι και ο ισχυρισμός πως οι οπαδοί των Tea Parties ανήκουν στα πιο καθυστερημένα,αμόρφωτα και ρατσιστικά στρώματα των ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες των NY Times και των USA Today, οι διαδηλωτές έχουν, κατά πλειοψηφία, ανώτερη μόρφωση από τον μέσο όρο, ενώ στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας συμμετέχουν χιλιάδες αφροαμερικανοί ή ασιατικής καταγωγής Αμερικάνοι πολίτες,που απαρτίζουν το 25% των οπαδών του κινήματος.

Ο εθνικισμός που υπερπροβάλλεται από τα ΜΜΕ ως στοιχείο τάχα θεμελιώδες και αναπόσπαστο των συγκεκριμένων εκδηλώσεων, είναι στην πραγματικότητα μέρος του φολκλόρ των συναντήσεων και πολύ πρόσφατα, λόγω κυρίως της εισόδου Palin στο παιχνίδι αρχίζει να κερδίζει έδαφος στο κίνημα. Εξάλλου,μερικές από τις διακεκριμένες φιγούρες των tea parties, όπως ο Ron Paul, o Andrew Napolitano και ο Adam Kokesh υποστηρίζουν αντιπολεμικές θέσεις εξωτερικής πολιτικής , ζητούν την απόσυρση αμερικανικών στρατευμάτων από τρίτες χώρες και την οριστική αναχαίτιση κάθε επεκτατικής και μιλιταριστικής τάσης της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.

Συνήθης είναι και η αναφορά στους ισχυρούς «χορηγούς» του κινήματος, με τα μέλη του να χαρακτηρίζονται συχνά πράκτορες των φαρμακευτικών και του μεγάλου κεφαλαίου. Αφήνοντας κατά μέρος το γεγονός, πως τα tea parties στηρίζονται από χιλιάδες απλούς αμερικανούς και οργανώσεις βάσης με χαλαρές (άρα δύσκολα χειραγωγούμενες) δομές, είναι νομίζω εύλογο να αναρωτηθούμε γιατί δε θεωρούν οι επικριτές τους , εξίσου κατάπτυστους «πράκτορες του κεφαλαίου», όσους στήριξαν τις πολιτικές ενίσχυσης των τραπεζών επί κρίσης, δηλαδή τον ίδιο τον Ομπάμα και το επιτελείο του, τους πνευματικούς ηγέτες της κεντροαριστεράς, διαπρεπείς οικονομολόγους (Krugman, De Long, ο οποίος Krugman είναι από τους πρώτους που κατηγόρησαν ως «στημένα» τα tea parties) κλπ. Eίναι ξεκάθαρο πως το «κεφάλαιο» επωφελήθηκε πολύ περισσότερο από το δικομματικό πολιτικό κατεστημένο, παρά από τους αμφισβητίες του κοινωνικού κράτους και των δαπανηρών του πολιτικών.

Αντίθετα προς τις προκατειλημμένες και συμβατικές «ερμηνείες», τα Τea Ρarties μπορούν να γίνουν κατανοητά μόνο ως κοινωνική αντίδραση στους μετασεισμούς δύο κρίσεων: της Πολιτικής κρίσης της 9/11 και της Οικονομικής κρίσης του 2008. Η πρώτη κρίση αναδιέταξε τις δομές της εξουσίας εξοπλίζοντας τες με τα προνόμια και τον αυταρχισμό ενός καθεστώτος «έκτακτης ανάγκης», και το κυριότερο: επέτρεψε στην στρατιωτική πτέρυγα του κράτους να εκδιπλωθεί σε απαράμιλλο βαθμό- μέχρι τα πέρατα του κόσμου. Η δεύτερη κρίση, πάλι με την ίδια πρόφαση, διαφορετικής φύσης αλλά παρόμοιου χαρακτήρα, επέτρεψε μια ανάλογης κλίμακας δημοσιονομική εκδίπλωση του κοινωνικού κράτους που επέκτεινε τη σφαίρα δραστηριοτήτων του σε τομείς ευρισκομενους «παραδοσιακά» εκτός της κρατικής εμβέλειας.

Η κλασική καχυποψία μιας μερίδας της κοινής γνώμης στις ΗΠΑ απέναντι στις πολιτικές της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης ήταν σχεδόν αναμενόμενο ότι θα γινόταν εμφανής, αργά ή γρήγορα, μετά τις παραπάνω εξελίξεις. Σημείο-τομή στη διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης των μαζών ήταν το ανεπανάληπτο κύμα bail-outs και σχεδίων σωτηρίας από τις κυβερνήσεις Μπους και Ομπάμα, που κυριολεκτικά κατέστρεψε κάθε έννοια δημοσιονομικής υπευθυνότητας μετατρέποντας προσωρινά τα κρατικά θησαυροφυλάκεια και τη Fed σε μηχανισμούς οξυγόνωσης ετοιμοθάνατων χρηματοπιστωτικών οίκων. Ακριβώς λόγω αυτής της συνενοχής του δικομματισμού, «προδοσία» τη χαρακτηρίζουν οι Τea-partiers, κανένα από τα δύο ισχυρά κόμματα δεν κατάφερε να εκμεταλλευτεί πολιτικά τη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων. Έτσι συνέβη, μια ισχυρή και ορμητική αντίδραση της κοινωνικής βάσης να μη διαθέτει πεδίο κομματικής έκφρασης. Συγκροτήθηκε λοιπόν ακομμάτιστα, αυθόρμητα, «κινηματικά».

Χιλιάδες οργανώσεις ξεπήδησαν από το πουθενά. Εκατοντάδες ρήτορες και δημοσιολόγοι ανέβηκαν στα βάθρα και άρχισαν να εκφωνούν αυτοσχέδιους λόγους. Οι βασικότερες εκδηλώσεις οργανώθηκαν μέσω ίντερνετ, χωρίς καμιά κεντρική καθοδήγηση. Οι ιδεολογικές βάσεις των tea parties κωδικοποιήθηκαν συμμετοχικά, μέσα από αλλεπάλληλες ψηφοφορίες και δημοσκοπήσεις των μελών του,που κατέληξαν στις 10 αρχές του «Συμβολαίου με την Αμερική». 10 αρχές που διαμόρφωσαν με τις ψήφους τους 500.000 μέλη του κινήματος. Μεταξύ αυτών συναντούμε και διάφορες παραδοσιακά φιλελεύθερες θέσεις, όπως η αρχή του Ισοσκελισμένου Προϋπολογιμού, ο σταδιακός περιορισμός των κρατικών δαπανών, η απλοποίηση του φορολογικού συστήματος, η αυστηρή συμμόρφωση κάθε ψηφιζόμενου νόμου με το Σύνταγμα, η Λογοδοσία των ομοσπονδιακών υπηρεσιών κλπ.

Δυστυχώς όμως η μαζικότητα γεννά εκτός από εχθρούς και άσπονδους φίλους. Η αριστερά κρατά αποστάσεις και καταδικάζει. Η καθεστωτική Δεξιά, από την άλλη πλευρά, προσπαθεί να σφετεριστεί, να υφαρπάξει, να αποικήσει το κίνημα, αντιμετωπίζοντας το, ως δεξαμενή ψηφοφόρων. Τρια χρονια μετά τη γέννηση του, το Πάρτι Τσαγιού κινδυνεύει θεωρητικά να μεταμορφωθεί,-καλύτερα να παραμορφωθεί- από επαναστατικό κίνημα σε πειθήνια πτέρυγα του ρεπουμπλικανικού κατεστημένου. Οι νέοι «μεσσίες» που προβάλλονται από δεξιόστροφα μ.μ.ε. (πχ FOX NEWS) ανήκουν στο κόμμα των Ρεπουμπλικάνων και στηρίζουν μια καθαρά φιλοπόλεμη,ξενοφοβική και αντιισλαμική ατζέντα . Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Sarah Palin που παρουσιάζεται ως «άτυπη» αρχηγός, παρά την οξεία κριτική που δέχεται από δεκάδες οργανώσεις για τον ανούσιο και αφελή πολιτικό της λόγο. Ταυτόχρονα, η ορμητική φύση και ο επιθετικός λόγος των tea parties, προσελκύει καθημερινά χιλιάδες δυσαρεστημένους ρεπουμπλικάνους που υπερφαλαγγίζουν αριθμητικά τις υπόλοιπες κατηγορίες υποστηρικτών δίνοντας και τον ανάλογο τόνο στο ιδεολογικό στίγμα του κινήματος. Ήδη σύμφωνα με τις μετρήσεις του Cato Institute το tea party movement χωρίζεται σε δύο ισοψηφούσες τάσεις: συντηρητικούς που επιθυμούν την ενεργητική προώθηση των αξιών τους από το κράτος (νεοσυντηρητικούς) και συντηρητικούς που υπερασπίζονται την ουδετερότητα και τον περιορισμένο –κλασικά φιλελεύθερο- ρόλο του κράτους (ελευθεριακούς).

Έτσι, σταδιακά, αυτές οι δύο κυρίαρχες «τάξεις» οπαδών των tea parties μπαίνουν μοιραία σε τροχιά σύγκρουσης:. Οι μεν δημιούργησαν το κίνημα το Δεκέμβρη του 2007 με τη σοφή καθοδήγηση του Ron Paul, το στήριξαν με όλες τους τις δυνάμεις, το τροφοδότησαν με τις παραδοσιακές τους αρχές και τον πλούτο της φιλελεύθερης βιβλιογραφίας. Oι δε προσπαθούν να το υπεξαιρέσουν για λογαριασμό του ρεπουμπλικανικού κόμματος αντικαθιστώντας τις αρχές του φιλελεύθερου ατομικισμού με το στείρο φιλοπόλεμο εθνικισμό, μετατοπίζοντας το έτσι προς την κολλεκτιβιστικη δεξιά. Kι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Ο Ron Paul χαιρετούσε τα πλήθη κάποιου Tea Party το 2009 με τις παρακάτω φράσεις «Να τελειώνουμε με την Κεντρική Τράπεζα (…)ας σταματήσουμε να είμαστε παγκόσμιοι μπάτσοι, δεν έχουμε ανάγκη από 700 υπερατλαντικές βάσεις σε 135 χώρες,γιατί έτσι καταστρέφονται οι Δημοκρατίες». Η Palin, από την άλλη πλευρά, το Φλεβάρη του 2010, ξεκίνησε την ομιλία της αποδίδωντας φόρο τιμής στους στρατιώτες που πολεμούν στις άγονες πεδιάδες του Ιράκ και έδωσε στον Ομπάμα μια και μόνη ευκαιρία για να «κερδίσει» τη δική της στήριξη: να κηρύξει τον πόλεμο στο Ιράν.

Ακόμα και η ιδια η θέση του Ron Paul αρχίζει να αμφισβητείται από το νέο κύμα ρεπουμπλικάνων «εισβολέων» που αποικίζουν με γοργούς ρυθμούς το tea party.. Ο δημοσιονομικός μινιμαλισμός αυτών των δυνάμεων όμως , έκδηλος όταν πολεμούν το κοινωνικό κράτος του Ομπάμα, εξαχνώνεται τη στιγμή που θα τεθεί στο τραπέζι το ζήτημα του πολέμου κατά της τρομοκρατίας. Εκεί,-ως συνήθως- η πολεμόχαρη δεξιά δείχνει τα δόντια της.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο δικομματισμός στις ΗΠΑ (όπως και αλλού) υπονομεύει συνειδητά εξωθεσμικούς παράγοντες και κινήματα ικανά να τον ανατρέψουν. Ούτε είναι και η πρώτη φορά που το ρεπουμπλικανικό κόμμα ενθυλακώνει λαμπρές ιδέες και προτάσεις που δεν διαμόρφωσε προκειμένου να φτιασιδώσει το φθαρμένο του ιδεολογικό προφίλ. Αλλά πραγματικά θα πρέπει να σημειωθεί σαν πρωτοείδοτο και αξιομνημόνευτο το εξής φαινόμενο: ενώ οι ρεπουμπλικάνοι προσπαθούν να απορροφήσουν σταδιακά τα tea parties , οι οπαδοί των τελευταίων διαχέονται στους κόλπους του κόμματος αλλοιώνοντας το στελεχιακό του δυναμικό και αντικαθιστώντας το με δικούς τους εκλεγμένους αντιπροσώπους. Ισχυρά σοκ προκαλούν στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα οι εκλογικές επιτυχίες υποψηφίων υποστηριζόμενων από τα Πάρτι Τσαγιού στις προκριματικές αναμετρήσεις ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών για το Κογκρέσο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η περίπτωση του Scott Brown, και της Christine O’Donell, «ανταρτών» που συνέτριψαν τους επίσημα υποστηριζόμενους από το Ρεπουμπλικανικό κόμμα υποψηφίους, καθώς και η κυριαρχία των εκλεκτών των Tea Parties σε N.Yόρκη, Κεντάκι, Φλόριντα, Νότια Καρολίνα, Γιούτα και Αλάσκα.

Με άλλα λόγια,η επίσημη γραμμή του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος καταρρέει υπό το βάρος της διείσδυσης των tea-partiers και της πολιτικής τους επιρροής. Ο εισοδισμός αποδίδει καρπούς και είναι θέμα χρόνου προτού η ρεπουμπλικανική ηγεσία αναγκαστεί να αντιμετωπίσει σαν ίσος προς ίσους τους αντιπροσώπους,άρα και το πολιτικό πρόταγμα του κινήματος.

Πού θα καταλήξει αυτή η αμφίρροπη υπόγεια πάλη; Ο επαναστατικός ιός των Tea-Parties θα μολύνει σταδιακά τον ξενιστή του; Ή το Ρεπουμπλικανικό κόμμα βιώνει μια ενδιάμεση κρίση , που θα ξεπεραστεί με την αποβολή των πιο ριζοσπαστών tea-partiers και τη συμμόρφωση των υπολοίπων στην κομματική νομιμότητα; Μήπως από τη σύγκρουση, ωφελημένες θα βγούν κολλεκτιβιστικές αντιδραστικές δυνάμεις, παραμερίζοντας ζητήματα αρχών και υπονομεύοντας το κίνημα για τους δικούς τους σκοπούς;

Είναι πολύ νωρίς ακόμα για να μαντέψουμε την απάντηση. Αλλά η ιστορική συνεισφορά των “πάρτι τσαγιού” στην αναδιάταξη του συντηρητικού χώρου είναι παραπάνω από δεδομένη. Για πρώτη φορά στον αιώνα μας, ένα φιλελεύθερο κίνημα δρόμου γιγαντώνεται και αγκαλιάζει μια κοινωνία που σπαράσσεται από τα δεινά της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας. Για πρώτη φορά στην ιστορία η δημοσιονομική υπευθυνότητα και το ελάχιστο κράτος γίνονται κραυγές, συνθήματα σε διαδηλώσεις, επιτακτικές διεκδικήσεις συνειδητοποιημένων πολιτών. Ας υποκλιθούμε λοιπόν στο αυθόρμητο. Τουλάχιστον προς το παρόν.

Χάρης Πεϊτσίνης