Οι διαθέσεις της Ρωσίας δεν ήταν δυνατόν να παρερμηνευθούν. Από τον Ιούνιο του 2004, ο Πρόεδρος τότε Πούτιν είχε αποσαφηνίσει στόχους και προτεραιότητες. Μιλώντας σε ένα συνέδριο διεθνών ειδικών, στο Πανεπιστήμιο Λέβ Γκουμίλεφ στην πρωτεύουσα του Καζακστάν Αστάνα κι ενώπιον των περισσότερων ηγετών των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών, δεν είχε μασήσει τα λόγια του. “Οι ιδέες του Γκουμίλεφ που είχε πρώτος διατυπώσει την αρχή του νεο-Ευρασιατισμού”, είχε τονίσει ο Πούτιν, “και που αποβλέπουν στην ένωση των κρατών της Ευρασίας ενάντια στην υπερ-Ατλαντική Δύση κινητοποιούν σήμερα πιά τις μάζες των χωρών μας”. “Η προστασία από εξωγενείς απειλές κι από τον αυξανόμενο παγκόσμιο ανταγωνισμό”, είχε σημειώσει ο Ρώσος Πρόεδρος, “μπορεί να πραγματοποιηθεί μοναχά μέσα απο κινήσεις ενωτικές κι αποφασιστικές… Η Ευρασία είναι ο μοχλός για την επίτευξη των στόχων αυτών. Και η Ρωσία αποτελεί την καρδιά της Ευρασίας… Οι επι μέρους εθνικισμοί και οι ανόητες προσωπικές φιλοδοξίες μπορούν μοναχά να αποτρέψουν την προσπάθειά μας. Αλλά δεν είμαστε ανόητοι”. Και κλείνοντας αναφώνησε: “Εξυπνοι λαοί του κόσμου ενωθείτε!”

Τα λόγια αυτά ήχησαν τότε κάπως παράταιρα κι’ ασυνήθιστα. Δεν χωρούσε όμως αμφιβολία για τους στόχους στους οποίους αποσκοπούσαν. Μετά από τέσερα χρόνια είναι φανερό πως πολλοί στη Δύση, και σε κάποιες χώρες της Ρωσικής περιφέρειας, δεν είχαν τότε ακούσει. Και ήρθε η κρίση στην Γεωργία και στον νότιο Καύκασο για να επιβεβαιώσει τις Ρωσικές επιδιώξεις. Για κάποιους η ρήξη ξέσπασε αναπάντεχα. Για κάποιους άλλους ήταν κάτι αναμενόμενο. Η αλήθεια είναι πως και οι μεν και οι δε ετοιμάζονταν για ενδεχόμενη ανάφλεξη αλλά δούλευαν και για κάποια συνεννόηση.

Ας δούμε κατ’ αρχήν το πλαίσιο της κρίσης. Η υποτιθέμενη αυτονομιστική νότια Οσετία δεν είναι στην πραγματικότητα παρά μιά πολιτειακή οντότητα στα χέρια κάποιων Ρώσων επιτηδείων δήθεν εθνικιστών για να εκβιάζουν το Κρεμλίνο και να εξασφαλίζουν σημαντικά οικονομικά οφέλη. Κϋριος μοχλός πλουτισμού είναι ο αγωγός αερίου. Που μεταφέρει ενέργεια από την Ρωσία για την περίπτωση που η Γεωργία αποφασίσει να κόψει τις δικές της παροχές. Η κατασκευή, οι διακλαδώσεις, οι παροχές κλπ απαιτούν σημαντικά έργα υποδομής απορροφώντας μεγάλα ποσά. Που δίχως διαφάνεια κανείς δεν γνωρίζει που ακριβώς καταλήγουν. Ολόκληρη η κεντρική ηγεσία της Νότιας Οσετίας απαρτίζεται από Ρώσους αξιωματούχους που κάποια στιγμή αποφάσισαν να γίνουν Οσέτιοι εθνικιστές. Πρώην στρατιωτικοί διοικητές της Πέρμ στα Ουράλια, επικεφαλής αστυνομικών αρχών σε γειτονικές δημοκρατίες, διοικητικοί παράγοντες σε Ομπλάστ της ρωσόφωνης Ουκρανίας κλπ συνθέτουν την ηγετική ομάδα της Νότιας Οσετίας. Της οποίας μάλιστα ο “Πρόεδρος” δεν εμφανίζεται συχνά σε δημόσιες εκδηλώσεις στη χώρα του. Εκτιμάται λοιπόν πως η ειρήνευση της περιοχής και η εξασφάλιση της όποιας ομαλότητας (είτε ολοκληρωτική ενσωμάτωση στη Ρωσία είτε συμφωνία με την Γεωργία) θα αποδυναμώσει τους μηχανισμούς που εκμεταλλεύονται σήμερα την χώρα και κάποιοι θα ζημιωθούν επιχειρηματικά.

Από τα πράγματα λοιπόν και το Κρεμλίνο και η Τυφλίδα γνωρίζουν πως λύση στο πρόβλημα της περιοχής αποκλείεται να δοθεί δίχως αναταράξεις και δυσάρεστες συνέπειες. Στα πλαίσια αυτά μέσα υπάχουν και συγκεκριμένοι εθνικοί σχεδιασμοί. Οι Ρώσοι δεν θα έβλεπαν με άσχημο μάτι μιά ρήξη που θα τους έδινε την δυνατότητα να αποδείξουν την ετοιμότητα των ενόπλων τους δυνάμεων και να διαμηνύσουν σε χώρες της γεωγραφικής τους περιφέρειας πως αυτοί εξακολουθούν να είναι τα αφεντικά της περιοχής. Οι Γεωργιανοί από την άλλη πλευρά δεν θα δίσταζαν να εμπλακούν σε μιά στρατιωτική ρήξη εφ’ όσον βέβαια είχαν την εγγύηση της Δύσης πως η Ρωσική αντίδραση θα ήταν σύμετρη και πιθανότατα ελάχιστης εμβέλειας.

Αυτό που τελικά έγινε προκαλεί πολλά ερωτηματικά. Οι βομβαρδισμοί από τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις στα νότια του Τσχινγκάλι προς τα γύρω Γεωργιανά χωριά δεν έγιναν για πρώτη φορά το 3ήμερο πριν από τις 8 Αυγούστου. Αυτή την φορά όμως η Γεωργία, και παρά το προχωρημένο των διαπραγματεύσεων με την Ρωσία για την διευθέτηση των μεταξύ τους διαφορών, αντέδρασε βίαια. Και εισέβαλε στην Νότια Οσετία. Σαν να εισβάλουν οι ελληνικές ενοπλες δυνάμεις από το Ναύπλιο προς το …Τολό! Γιατί έγινε αυτό; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα ρίξει σε φώς σε πολλά ακατανόητα πράγματα.

Μιά εκδοχή είναι η παταγώδης αποτυχία των συστημάτων ροής πληροφοριών, Οχι της Γεωργίας μοναχά βέβαια, αλλά και των Αμερικανών, που με συμβούλους εκπαιδεύουν και εποπτεύουν την οργάνωση των ενόπλων της δυνάμεων. Κάτι όμως δύσκολα πιστευτό. Μιά άλλη εκτίμηση, εξ ίσου χλωμή, είναι πως δεν περίμεναν την άμεση και καταιγιστική Ρωσική αντίδραση. Μένοντας ακόμη στην χλιαρή Ρωσική στάση στην ανεξαρτοποίηση του Κόσοβου. Με βάση όμως την γνώση των περισσότερων ειδικών για την Ρωσία η επιβολή της εικόνας κυριαρχίας στην άμεση γειτονιά του αποτελεί για το Κρεμλίνο ζωτική ανάγκη. Και η οικονομική ευρωστία της Ρωσίας μαζί με την αυτοπεποίθηση που έχει πλημμυρίσει την ηγεσία της χώρας ήταν σίγουρο πως θα την οδηγούσε σε κινήσεις επιβολής της εικόνας της παλινορθούμενης μεγάλης δύναμης.

Υπάρχει όμως και μιά τρίτη εκδοχή. Πώς η Γεωργία και οι Δυτικοί αποζητούσαν μιά τέτοια αντίδραση της Ρωσίας. Διότι αποενοχοποιούνται οι Αμερικανοί για παρεμβάσεις στρατιωτικές δίχως την έγκριση του Συμβ. Ασφαλείας του ΟΗΕ. Αξιολογούνται επίσης οι πραγματικές δυνατότητες της Ρωσικής στρατιωτικής μηχανής, το επίπεδο εκσυγχρονισμού των συβατικών της όπλων και η πειθαρχία και αποτελεσματικότητα των μονάδων κρούσης που χρησιμοποιεί. Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθούν και εκτιμήσεις για την αναζωπύρωση της Ρωσοφοβίας σε Δύση αλλά και στους λαούς της στενής γεωγραφικής της περιφέρειας. Κοντολογής, υπάρχουν εκτιμητές (Robert Kagan στην Washington Post και Richard Beeston στους Times του Λονδίνου) που υποστηρίζουν πως η κίνηση της Ρωσίας να εισβάλει στην Γεωργία θα της στοιχίσει σοβαρότατα στο μέλλον.

Ανεξάρτητα από εκτιμήσεις και από επιπτώσεις σε βάθος χρόνου τα σημερινά δεδομένα είναι περίπου σαφή. Η Ουάσιγκτον αναγκάσθηκε να φάει τα λόγια της και να αφήσει έκθετο έναν ενθουσιώδη σύμμαχό της. Αδιάφορο αν αυτός κινήθηκε μόνος του ή με δική της ενθάρρυνση. Η Μόσχα επέβαλε την εικόνα μιάς πανίσχυρης περιφερειακής δύναμης ξεκαθαρίζοντας σε ηγέτες και χώρες της γειτονιάς της πως αυτή είναι το αφεντικό. Και πως η Δύση, πέρα από τα λόγια δεν υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει για να τους υποστηρίξει σε κάποια σοβαρή κρίση. Τρόμαξε τα γειτονικά της κράτη με σημαντικές Ρωσικές μειονότητες. Λιθουανία, Εσθονία, Ουκρανία, Καζακστάν και Ουζμπεκιστάν βλέπουν με άλλο μάτι πλέον την θέση και τις απαιτήσεις των Ρωσικών πληθυσμών που ζούν στα εδάφη τους.

Η Ρωσία έδειξε επίσης πως μπορεί και παίζει με δεξιοτεχνία τα χαρτιά της. Διέσπασε την Δυτική Ευρώπη πάνω στη βάση των χωρών που την έχουν ανάγκη η είναι πελάτες της στον τομέα της ενέργειας. Και απέδειξε πως οι ΗΠΑ χρειάζονται πολύ περισσότερο την καλή της θέληση και πιθανότατα και τις καλές της υπηρεσίες σε τομείς πολύ πιό ζωτικούς (λ.χ. Ιράν, Συρία, Αφγανιστάν) από τις μικρές εντάσεις σε χώρες του “αδιάφορου” για πολλούς Καύκασου.

Το τελικό συμπέρασμα είναι πως, στην φάση αυτή τουλάχιστον, η Μόσχα βγαίνει κερδισμένη και η Δύση τσουρουφλισμένη. Μιά νέα γεωπολιτική πραγματικότητα ξεδιπλώνεται. Σύντομα θα δούμε θεαματικότερες εξελίξεις. Ας ελπίσουμε δίχως αθώα θύματα…