Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολύ
Ιούν 28th, 2009 | Χαρίδημος Τσούκας| Κατηγορία: Χαρίδημος Τσούκας |
Email This Post
|
Print This Post
|
Δύο σφάλματα επαναλαμβάνονται συχνά στην πολιτική ανάλυση: το ρασιοναλιστικό και το δεοντολογικό σφάλμα. Και τα δύο υπεραπλουστεύουν τη διαδικασία πολιτικών επιλογών του ψηφοφόρου και εμφορούνται από ένα υπόρρητα πατερναλιστικό ύφος.
Οι ρασιοναλιστές εκδέχονται την πολιτική ως μια διαδικασία μεγιστοποίησης οφελών. Ο πολίτης οφείλει να επιλέγει για αντιπροσώπους του εκείνους του πολιτικούς που έχουν να επιδείξουν το καλύτερο έργο. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, ο πολιτικός είναι όπως ο γιατρός. «Όταν επιλέγουμε γιατρό είμαστε πολύ προσεκτικοί. Δε διαλέγουμε το γιατρό του ΠΑΣΟΚ ή το γιατρό του Τσίπρα, διαλέγουμε τον καλό γιατρό, ό,τι και να ‘ναι αυτός» (Σ. Μάνος, συνέντευξη στον ιστοχώρο www.newstime.gr). Κατ’ αναλογίαν, αυτό θάπρεπε να συμβαίνει και στην πολιτική: να διαλέγουμε για αντιπροσώπους αυτούς που έχουν το καλύτερο βιογραφικό.
Η άποψη αυτή διαθέτει αληθοφάνεια. Και η ιατρική και η πολιτική είναι σύνθετες δραστηριότητες, οι οποίες απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις, εκλεπτυσμένη κρίση, και δυσμίμητη τέχνη στην άσκησή τους. Και οι γιατροί και οι πολιτικοί κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Υπάρχει όμως μια κρίσιμη διαφορά. Η πολιτική είναι κάτι παραπάνω από αποδεδειγμένη γνώση – είναι πρωτίστως συμβολοποιητική δραστηριότητα. Στην πολιτική δεν ξέρουμε ρητά τι ακριβώς θέλουμε• μόνο ένα γενικό περίγραμμα επιθυμητής κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας μπορούμε να διατυπώσουμε. Οι επιθυμίες μας είναι γενικές, αντιφατικές και αδιαμόρφωτες• γι αυτό αναζητούμε ανθρώπους να τις μορφοποιήσουν – να τις συμβολίσουν. Ο Μακέην και η Κλίντον διέθεταν καλύτερο βιογραφικό από τον Ομπάμα, αλλά μόνο ο τελευταίος συμβόλισε με την προσωπική του διαδρομή και το λόγο του την αλλαγή που επιθυμούσαν οι Αμερικανοί. Οι πολιτικοί διατυπώνουν οράματα, μορφοποιούν επιθυμίες, συμβολίζουν τα όνειρά μας. Η πολιτική, η «κυριωτάτη» των επιστημών (Αριστοτέλης), δεν είναι αναγώγιμη στην ιατρική ή τη μηχανική.
Οι δεοντολογιστές αντιλαμβάνονται την πολιτική ως μια κορυφαία συλλογική διαδικασία στην οποία οι πολίτες, εξ ορισμού, επιβάλλεται να μετέχουν. Αν δεν το κάνουν, όπως συνέβη με την πρωτοφανή αποχή από τις πρόσφατες ευρωεκλογές, είναι «αχρείοι, δηλαδή άχρηστοι και ανάξιοι» της κοινωνικής συμβίωσης (Θ. Πάγκαλος, συνέντευξη στην «Κ», 14/6/2009). Ο ισχυρισμός αυτός φορτίζει αξιολογικά την ιδιότητα του πολίτη. Η τελευταία δεν συνάγεται από την εμπειρική πραγματικότητα, αλλά προϋποτίθεται από έναν αφηρημένο ορισμό.
Αυτό ο τρόπος σκέψης αρνείται να μελετήσει τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα κατασκευάζουν την πολιτική τους ταυτότητα και ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα στην εκάστοτε συγκυρία. Είναι σα να ορίσουμε, ας πούμε, τη νεανική σεξουαλική συμπεριφορά a priori (πως αυτή θάπρεπε να εκφράζεται), αντί να εγκύψουμε σε πραγματικές συμπεριφορές, στο νόημα που τις συνέχει, και στις συνθήκες που τις διαμορφώνουν. Με την πρώτη – εξιδανικευτική- προσέγγιση ικανοποιούμε απλώς την πατερναλιστική επιθυμία μας να υποδεικνύουμε στους άλλους πώς να συμπεριφέρονται. Με τη δεύτερη –εμπειρική- προσέγγιση προβληματιζόμαστε σχετικά με τον τρόπο συμπεριφοράς των ατόμων και αναζητούμε ρεαλιστικούς τρόπους βελτίωσής τους.
Αν θέλουμε να προβληματιστούμε σοβαρά για την τεράστια αποχή από τις ευρωεκλογές, πρέπει να ακούσουμε το λόγο αυτών που απείχαν. Τότε θα δούμε ότι, για αρκετούς, η επιλογή της αποχής δηλώνει τη βαθιά απέχθειά τους για το σάπιο πολιτικό σύστημα. Στα μάτια πολλών ‘όλοι είναι για τη μάσα’. Έτσι κυρίως αισθάνεται ο απλός ψηφοφόρος. Μπορεί κάποιος πολιτικός να συμβολίσει εμπράκτως μια διαφορετική αντίληψη για την πολιτική; Το βάρος της απόδειξης ανήκει στον πολιτικό-ηγέτη, όχι στον πολίτη.
Ο ηγέτης συμβολίζει συμπεριφορές• οι πολίτες μιμούνται τους άρχοντες. Όταν τον τόνο στους άρχοντες τον δίνουν οι καιροσκόποι, οι ανίκανοι, οι διαπλεκόμενοι ή οι διεφθαρμένοι, τότε μην αναμένετε από τον πολίτη να αισθανθεί ότι υπερήφανα μετέχει σε μια μυθική Αθηναϊκή δημοκρατία. Ο πολίτης εύλογα αποσύρεται στην ιδιωτική του σφαίρα, από την οποία εξέρχεται μόνο όταν ένας χαρισματικός πολιτικός τύπου Ομπάμα τον πείσει ότι μπορεί να ελπίζει• ότι στη δημόσια σφαίρα αξίζει να μετέχει όχι για να τιμήσει την αφηρημένη ιδιότητα του πολίτη, αλλά γιατί η ζωή του μπορεί να γίνει καλύτερη με τη δική του συμμετοχή. Στην Ελλάδα οι πολιτικοί σκότωσαν την ελπίδα και τώρα μας επιπλήττουν για την απελπισία μας!
Χαρίδημος Τσούκας
Τα όσα γράφονται εδώ πέρα δυστυχώς είναι πέρα για πέρα αληθή.
Σε όλα τα δημοκρατικά κράτη υπάρχει μια δομική συστημική διαφθορά η οποία είτε εκδηλώνεται σε παρένθετες ή παράπλευρες δραστηριότητες προσπορισμού οφελών από κάποιες αστοχίες και κενά (loopholes) του νομικού συστήματος είτε, για τους πιο τολμηρούς, φύεται και στον κεντρικό κορμό του πολιτικού και κοινωνικού συστήματος της κάθε χώρας. Συνήθως αυτές οι δραστηριότητες δεν αγγίζουν τη μεγάλη μάζα των πολιτών αλλά λαμβάνουν χώρα μεταξύ κλειστών κονκλαβίων στα οποία η είσοδος και η έξοδος είναι άκρως ελεγχόμενη.
Το ανησυχητικό του πράγματος στην Ελλάδα έγκειται στο ότι η διαφθορά είναι ανησυχητικά γενικευμένη για χώρα που ανήκει στον πυρήνα μιας ομάδας δυτικών δημοκρατιών, και ότι έχει πλέον αυτονομηθεί από την κεντρική εξουσία, δηλαδή, ιδίως επί Καραμανλή του Β’ φαίνεται καθαρά ότι δεν υπάρχει έλεγχος έστω στη ροή των δραστηριοτήτων μετά από δεκαετίες πρώτα απ’ όλα αποδοχής της ύπαρξης της διαφθοράς σαν αναπόφευκτου συστημικού φαινομένου (Βλ. Ανδρέας Παπανδρέου και “δωράκια” – “Είπαμε να κάνει ένα δωράκι στον εαυτό του αλλά όχι και 500 εκατομμύρια-δραχμές προφανώς 🙂 ), και δεύτερον, επέκτασης της σε όλα τα πεδία δραστηριοτήτων του θεσμικού, πολιτικού αλλά και κοινωνικού πλαισίου της ζωής της χώρας.
Δυστυχώς, παρότι ο κος Πάγκαλος πολλές φορές με την αθυροστομία του λέει και κάποιες αλήθειες, τις περισσότερες, βοηθούσης της όψης και της θρέψης του, φαίνεται σαν απλά να υπερασπίζει το σύστημα που τον τρέφει. Οπότε, προφανώς βλέπει σαν απειλή κάποιους νέους ή όχι και τόσο νέους οι οποίοι επιλέγουν να μη συμμετάσχουν σε αυτό το σικέ μάντρωμα το οποίο θέλει να τους επιβάλλει.
Το θέμα είναι ότι με ετούτα και με εκείνα, η χώρα φαίνεται να κατοικείται από κατοίκους σε παράκρουση και από μια καταρρέουσα κυβέρνηση η οποία είναι γαντζωμένη με νύχια και με δόντια στην εξουσία ενώ οι κλαγγές από τα μαχαιροπίρουνα που τροχίζονται από τους επιτήδειους που θα τους διαδεχτούν για τον τρίτο γύρο ακούγονται ήδη απέξω.
Δύσκολα τα πράγματα…
Εξαιρετικά καλογραμμένο το άρθρο του κ. Τσούκα. Δύο σχόλια θα ήθελα να κάνω:
1. Βρήκα πολύ πετυχημένο τον τίτλο “Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολύ”, για 2 λόγους: Ο πρώτος είναι γιατί συνοψίζει με λίγες μόνο λέξεις, την ωμή πραγματικότητα – την οποία πολύ αμφιβάλλω αν έχει καταλάβει η πλειοψηφία των πολιτών, και αυτό όχι μόνο με δική τους ευθύνη. Ο δεύτερος λόγος, γιατί είναι παράδοξο, το ότι οι στίχοι του γνωστού τραγουδιού ακούγονταν και αποτέλεσαν σύνθημα, μετά την πτώση της χούντας, από πολιτικές δυνάμεις που μας έφεραν σε αυτό ακριβώς το αδιέξοδο από το οποίο καλούμαστε να βγούμε σήμερα. Και όμως, ο ίδιος ακριβώς τίτλος, θα μπορούσε να αποτελέσει κεντρικό σύνθημα σήμερα ώστε να συνοψίσει ιδέες και σκέψεις, όπως αυτές που διατυπώνονται από τον κ. Τσούκα.
2. Έχω μια διαφωνία μόνο στο παράδειγμα που αναφέρετε, με την αντιστοιχία του ιατρικού επαγγέλματος και του πολιτικού. Λέτε: “Κατ’ αναλογίαν, αυτό θάπρεπε να συμβαίνει και στην πολιτική: να διαλέγουμε για αντιπροσώπους αυτούς που έχουν το καλύτερο βιογραφικό.” Η διαφορά όμως είναι τεράστια: Ο πολιτικός καλείται να πάρει αποφάσεις έχοντας πολύ λιγότερες μεταβλητές γνωστές, ενώ ο γιατρός είναι καλά προετοιμασμένος, αν ενημερωθεί σωστά για το ιατρικο παρελθόν του ασθενή του, και αν ανατρέξει σε παρόμοια περιστατικά που συνέβησαν στο παρελθόν. Ενώ συμφωνώ με την ουσία του σχολίου του Σ. Μάνου σχετικά με τις επιπτώσεις του άκρατου κομματισμού και της έλλειψης αξιοκρατίας, έχω κάποιες ενστάσεις σχετικά με το ποιό είναι τελικά το “καλύτερο βιογραφικό” για την επιλογή ενός πολιτικού, και το κατά πόσο παίζει ρόλο στην εφαρμογή μιας πετυχημένης πολιτικής. Παραδείγματα που να στηρίζουν το παραπάνω επιχείρημά έχω πολλά, ένα εκ των σημαντικότερων είναι ο άβυσσος που χωρίζει, για παράδειγμα το βιογραφικό του Ανδρέα Παπανδρέου με την οικονομική πολιτική που εφάρμοσε στην πράξη. Μήπως λοιπόν, μαζί με τα καλά βιογραφικά που σίγουρα είναι χρήσιμα, θα ήταν ίσως περισσότερο χρήσιμο και ένα επίπεδο εθνικής συνεννόησης, τέτοιο που να εξασφαλίζει ότι, για παράδειγμα ό,τι θετικό πάει να κάνει κάποιος πολιτικός, δεν θα γκρεμιστεί απαραίτητα από τον αντικαταστάτη του?