Ιστορία και Αλήθειες για τον Εξισωτισμό

Ιούν 26th, 2006 | | Κατηγορία: Ιστορία, Πολιτική, Φιλοσοφία | Email This Post Email This Post | Print This Post Print This Post |
Του Πάνου Ευαγγελόπουλου

Στη μεγάλη ιστορική διάρκεια από την περίοδο του πρώιμου ευρωπαϊκού διαφωτισμού μέχρι την σημερινή εποχή, ο δυτικός πολιτισμός επιχείρησε πολλές φορές και με διάφορους τρόπους την εισαγωγή μηχανισμών στην οργάνωση των κοινωνιών που σκοπό θα είχαν την άμβλυνση των οικονομικών ανισοτήτων. Κορωνίδες αυτής της μακράς ιστορικής προσπάθειας αποτελούν η γαλλική επανάσταση, η επανάσταση των μπολσεβίκων και η μεταπολεμική και παραδοσιακή πλέον ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία.

Η γαλλική επανάσταση γέννησε τον φιλελευθερισμό και τον σοσιαλισμό. Ο φιλελευθερισμός ως το γνήσιο τέκνο της επανάστασης εξορθολόγισε την οργάνωση των κοινωνιών, κατήργησε τα δικαιώματα ευγενείας, περιόρισε την εκλησιαστική εξουσία και έθεσε όλους τους πολίτες ίσους απέναντι στον νόμο, οπλίζοντας τους μάλιστα με ισοδύναμα δικαιώματα ψήφου και απεριόριστης ελευθερίας πολιτικής βούλησης και δράσης. Αντίθετα ο σοσιαλισμός συμπεριφέρθηκε σαν νόθο τέκνο της επανάστασης. Βασίστηκε στο σύνθημα της ριζοσπαστικής γιακωβίνικης αριστεράς, ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη, που όμως οδήγησε στην τρομοκρατία και στον Ναπολέοντα. Έτσι το άσβεστο αίτημα του εξισωτισμού μεταλαμπαδεύθηκε μέσα από το έργο του Μαρξ και το σύστημα του επιστημονικού σοσιαλισμού, στην επανάσταση των μπολσεβίκων και στον υπαρκτό σοσιαλισμό. Το αδιέξοδο της οργάνωσης αυτών των κοινωνιών για μια πιο δίκαιη κοινωνία είναι πια προφανές ακόμη και στα μάτια των πρώην οπαδών και πιστών του μαρξισμού-λενινισμού. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ανισότητα, φτώχεια και ανελευθερία.

Η μεταπολεμική ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία αποτελεί την τρίτη ιστορική έκφανση του αιτήματος του εξισωτισμού. Η σοσιαλδημοκρατία ξεκινά ουσιαστικά με την έκδοση του περιοδικού «Σοσιαλδημοκράτης» στο Λονδίνο από τον Μπέρνσταϊν και την ρήξη του με το αποκαλούμενο μαρξιστικό κέντρο που εκπροσωπούσε ο Κάουτσκυ ως συνεχιστής της παράδοσης των Μαρξ και Ένγκελς. Η σοσιαλδημοκρατία προσπάθησε να ελέγξει την αγορά με κρατική παρέμβαση εισάγοντας το σύστημα της μικτής οικονομίας. Κύρια όμως επιδίωξη της ήταν η αναδιανομή του εισοδήματος μέσω ενός ισχυρού συστήματος προοδευτικής φορολογίας που θα μετέφερε το εισόδημα των πλουσίων που αποκόμιζαν από την αγορά στους φτωχούς, αξιοποιώντας τον πολιτικό έλεγχο του κράτους από το εργατικό κόμμα και τις συνδικαλιστικές ενώσεις.

Παρά την ευημερία που ακολούθησε μεταπολεμικά στη Δύση, το πρόβλημα της αναδιανομής του εισοδήματος δεν βελτιώθηκε και η ανισότητα έδειχνε όχι μόνον να επιμένει αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις χωρών να αυξάνεται. Στην ουσία στήθηκε, εκ μέρους των εργατικών κομμάτων που ήσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα στην εξουσία, ένας γραφειοκρατικός μηχανισμός που ενώ ανέλαβε το μέγα ηθικό έργο της υλοποίησης της αναδιανομής, στην πράξη καταστρατηγούσε τις πολιτικές εντολές, μετατρέποντας τα φορολογικά έσοδα σε δική του προσοδοθηρική επικαρπία. Αποτέλεσμα ήταν η γραφειοκρατική τάξη να λειτουργεί σαν αποροφητήρας των φορολογικών εσόδων και να αυξάνει διαρκώς διογκούμενη ενώ οι φτωχοί να αποκομίζουν ελάχιστα οφέλη από την αναδιανεμητική διαδικασία. Το φαινόμενο αυτό έδινε την λανθασμένη εικόνα στους πολιτικούς ότι η επιμονή της φτώχειας και της ανισότητας χρειαζόταν περισσότερη κρατική παρέμβαση με συνέπεια να οδηγούμαστε σε μία ποικιλόμορφη και δραματικότερη μεγέθυνση του κράτους χρηματοδοτούμενη με όλο και μεγαλύτερα ελλείμματα που έδιναν όλο και περισσότερο έδαφος για την αύξηση της γραφειοκρατίας ενώ βύθιζαν την οικονομία στο χρέος και την κοινωνία στον ανορθολογισμό.

Η σοσιαλδημοκρατία στο εγχείρημα της να υλοποιήσει τον εξισωτισμό με έμμεσο τρόπο έστρεφε την λειτουργία της δημοκρατίας σε καταχρηστικές συμπεριφορές. Ο Τζέϊμς Μπιουκάναν (Νόμπελ 1986) έδειξε ότι ο εξισωτισμός της αναδιανομής οδηγεί σε στρατιές γραφειοκρατών προσοδοθήρων που αυξάνουν την ανισότητα και την φτώχεια, ο Ρόναλντ Κόουζ (Νόμπελ 1991) απαξίωσε την κρατική παρέμβαση εξ αιτίας του δυσβάστακτου κοινωνικού κόστος που προκαλεί σε σχέση με το αποτέλεσμα που επιτυγχάνουν οι ελεύθερες αγορές ενώ ο Φρίντριχ Χάγιεκ (Νόμπελ 1974) ανέλυσε την σοσιαλδημοκρατία σαν τον δούρειο ίππο του κολλεκτιβισμού που υπονομεύει τις αρετές της φιλελεύθερης δημοκρατίας και την δύναμη της ελεύθερης οικονομίας.

Η γνώση και η εμπειρία λοιπόν που έχουμε διαμορφώσει από την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανισότητας οδηγούν στο σχηματισμό ενός ιδιότυπου θεωρήματος αδυναμίας επίτευξης ενός αποτελεσματικού μηχανισμού που θα εξισώνει τον πλούτο και το εισόδημα. Ο εξισωτισμός παρουσιάζεται σαν την λυδία λίθο της κοινωνικής ευτυχίας για την οποία εφορμά πλήθος πολιτικών αλχημιστών που παρασύρουν τα πλήθη σε λανθασμένη πορεία με τραγικές συνέπειες σε μερικές περιπτώσεις (υπαρκτός σοσιαλισμός, καφκικές κοινωνίες) στην ιστορία.

—————————————————–
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Κέρδος» στις 24/6/2006

4 σχόλια
Leave a comment »

  1. Άλλο η λυδία λίθος :
    http://dict.die.net/lydian%20stone/
    και άλλο η φιλοσοφική λίθος των αλχημιστών.

  2. Μετά απ όλες αυτές τις αλήθειες για τον εξισωτισμό(;)
    κανένα πλήθος δε τολμάει να αντιδράσει στις κοινωνικές ανισότητες….
    διότι εξέρχεται του παραδείσου,
    καλύτερη λοιπόν η θεολογία απο την επιστήμη
    ακούς Φ.Π.
    βρέ μπάς και έρχεται θεοκρατικό καθεστώς,
    ή βρίσκεται κιόλας εδώ.
    Τόσο δύσκολο ειναι να ξεχωρίσει κανείς το οικονομικό ζήτημα αναδιανομής απο το πολιτικό ζήτημα της εξουσίας;

  3. Δεν καταλαβαίνω τι κανονιστικά συμπεράσματα (πιστεύεις οτι) οφείλουμε να εξάγουμε από τις ιδέες του Buchanan και του Coase.

    Κατ’αρχάς μου φαίνεται εξαιρετικά αμφίβολο οτι οι στρατιές γραφειοκρατών έχουν να κάνουν με την αναδιανομή (και άρα με εξισωτικές πολιτικές). Η υπερδιόγκωση του δημοσίου τομέα δεν μπορεί να οφείλεται πρωτίστως σε αυτού του είδους τις πολιτικές, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Αλλά ακόμα κι αν έχουν δίκιο οι Αυστριακοί, δεν συνάγεται οτι το κράτος δεν έχει υποχρεώσεις να συνδράμει στη βελτιώση των συνθηκών ζωής μη-προνομιούχων οικονομικών στρωμάτων.

    Ο εξισωτισμός (egalitarianism) είναι ηθική θεωρία, και όχι οικονομική. Αν είναι ανέφικτο να υιοθετήσουμε μία εξισωτική πολιτική, τότε ίσως να πρέπει να το ξανασκεφτούμε. Αλλά δεν μπορούμε να εγκαταλείπουμε αξιόλογους (ηθικούς και πολιτικούς) στόχους μόνο και μόνο επειδή ‘δημιουργούν μεγάλο αριθμό γραφειοκρατών’, ή επειδή ‘είναι δύσκολο να αναγνωρίζουμε ποιοι δικαιούνται τα επιδόματα’ κ.ο.κ.

  4. δεν μπορούμε να εγκαταλείπουμε αξιόλογους (ηθικούς και πολιτικούς) στόχους μόνο και μόνο επειδή ‘δημιουργούν μεγάλο αριθμό γραφειοκρατών’, ή επειδή ‘είναι δύσκολο να αναγνωρίζουμε ποιοι δικαιούνται τα επιδόματα’ κ.ο.κ.

    γιατι οχι?
    ας πουμε εχουμε τον στοχο: ολοι οι ανθρωποι να ειναι πλουσιοι υγιεις και ομορφοι. Απο την στιγμη που ειναι μη ρεαλιστικος στοχος τον αφηνουμε.
    Ή εχουμε τον στοχο, ολοι οι ανθρωποι να αισθανονται αρκετα πλουσιοι. Ελα που ομως δεν γινεται ολοι να ειναι πλουσιοτεροι απο τους αλλους και μερικοι δεν αισθανονται αρκετα πλουσιοι αν δεν ειναι πλουσιοτεροι απο τους αλλους! Αρα ο στοχος ειναι αφταστος και τον αφηνουμε…

Σχολιαστε