Του Τάκη Μίχα

Υπάρχουν δύο νόμιμοι τρόποι, σύμφωνα με τους οποίους ένα άτομο μπορεί να αποκτήσει τα προς το ζην. Ο ένας τρόπος είναι προσφέροντας τα προϊόντα και τις υπηρεσίες του στην αγορά.

Ο δεύτερος τρόπος, προσπαθώντας να επηρεάσει την κυβερνητική πολιτική προς όφελός του και σε βάρος του υπόλοιπου πληθυσμού. Αυτή η στρατηγική επιβίωσης ονομάζεται «προσοδοθηρία» και συνήθως οι κυριότεροι φορείς είναι οι επαγγελματικές ενώσεις και οι επιχειρήσεις. Το κράτος δημιουργεί προσόδους μέσω της επιβολής ρυθμίσεων σε ορισμένες οικονομικές δραστηριότητες, έτσι ώστε να εμποδίζεται η είσοδος σε νέους ανταγωνιστές και να διασφαλίζονται οι υπεραποδόσεις για τα καταστημένα συμφέροντα. Παραδείγματα αποτελούν η χορήγηση αδειών άσκησης επαγγελματικής δραστηριότητας, τα «κλειστά» επαγγέλματα, οι έλεγχοι των τιμών, η δημιουργία μονοπωλίων, η επιβολή δασμών και ποσοστώσεων για την προστασία των «εθνικών» επιχειρήσεων, οι επιδοτήσεις, οι προσλήψεις (υπεράριθμων) στο Δημόσιο, γενικότερα οποιαδήποτε ρύθμιση στρεβλώνει την κατανομή εισοδήματος που θα προέκυπτε από τις εκούσιες οικονομικές συναλλαγές και ευνοεί μια ομάδα ατόμων.

Η «προσοδοθηρία» αποτελεί στη βάση της μια αντιπαραγωγική διαδικασία. Οι πόροι που επενδύονται (χρόνος, χρήμα κ.λπ.) δεν στοχεύουν στην παραγωγή πλούτου, αλλά στην αφαίρεση αυτού που έχει παραχθεί από άλλους. Αυτό μπορεί να έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Σε μια μελέτη της η οικονομολόγος Krueger υπολόγισε ότι η «προσοδοθηρία» ισοδυναμούσε με 7,3% του ΑΕΠ στην Ινδία, 15% στην Τουρκία και 3% στις ΗΠΑ.

Το βιβλίο των Πελαγίδη – Μητσόπουλου αποτελεί την πρώτη συγκροτημένη προσπάθεια να αναλυθούν οι αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας με βάση τη θεωρία της προσοδοθηρίας. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η προσοδοθηρία όχι μόνο είναι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, αλλά επίσης και σε οποιαδήποτε μεταρρυθμιστική προσπάθεια. Οι διάφορες ευνοούμενες ομάδες συγκροτούν «αναδιανεμητικές συσπειρώσεις», οι οποίες έχουν την ικανότητα να μπλοκάρουν οποιαδήποτε μεταρρυθμιστική προσπάθεια θα έθιγε τα πρόνομιά τους. Στο βιβλίο ο αναγνώστης θα βρει μια εξαντλητική παρουσίαση της διεθνούς επιστημονικής προβληματικής για το φαινόμενο της «προσοδοθηρίας» και ταυτόχρονα πολλά παραδείγματα για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί αυτή η πρακτική στην Ελλάδα.

Μία από τις αδυναμίες του βιβλίου είναι η υποτίμηση του ρόλου της αριστερής ιδεολογίας των «κεκτημένων» ως νομιμοποιητικού μηχανισμού για τη διαιώνιση της προσοδοθηρίας. Επίσης ο υπερβολικά πυκνός τρόπος γραφής δυσκολεύει τον αναγνώστη να παρακολουθήσει πολλές φορές την επιχειρηματολογία των συγγραφέων. Τέλος, η απουσία ευρετηρίου είναι ανεπίτρεπτη σε ένα βιβλίο που έχει επιστημονικές αξιώσεις.

—————————————————–

Δημοσιεύτηκε στο ένθετο «Βιβλιοθήκη» της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» στις 28/4/2006