Πολιτικοί μηχανισμοί και διεύρυνση της διαφθοράς
Μάι 18th, 2009 | Ανδρέας Ανδριανόπουλος| Κατηγορία: Ανδρέας Ανδριανόπουλος |
Email This Post
|
Print This Post
|
Η καταβύθιση του ελληνικού πολιτικού συστήματος στο αποκρουστικό τέλμα της διαφθοράς δεν είναι δυσεξήγητη. Σχεδόν από γεννησιμιού του το ελληνικό κοινοβουλευτικό σύστημα έχει τις πόρτες ανοιχτές στην συναλλαγή και τις προσωπικές εύνοιες. Για χρόνια μιλάμε για τις διαστάσεις της ρουσφετολογίας στην πολιτική μας ζωή. Ελάχιστοι όμως φρόντισαν να επισημάνουν πως το πελατειακό λεγόμενο σύστημα δεν είναι παρά ο προθάλαμος προετοιμασίας της ελληνικής κοινωνίας για διαφθορά και ηθική παρακμή.
Που όμως εδράζεται στην Ελλάδα η πελατειακή πολιτική σκηνή και το κύκλωμα της ευρείας ρουσφετολογίας αν όχι στο ίδιο το εκλογικό σύστημα. Είναι τυχαίο άραγε πως μοναχά στην Ελλάδα κυριαρχεί για χρόνια του σύστημα του σταυρού προτίμησης στις εκλογές κοινοβουλευτικών εκπροσώπων; Tι ακριβώς συμβολίζει ο σταυρός προτίμησης για την γενικότερη στάση της κοινωνίας απέναντι στην ηθική διάβρωση και την διαφθορά; Αποτελεί απλά την προετοιμασία της κοινωνίας για την αντιμετώπιση της πολιτικής σαν συστήματος πλουτισμού, βόλεψης και τακτοποίησης προσωπικών θεμάτων και λογαριασμών.
Η λογική του «κάνε μου αυτή την εξυπηρέτηση για να σε ψηφίσω» δεν είναι παρά η ψυχολογική προετοιμασία και ο εθισμός στον απόλυτο εκμαυλισμό του «κάνε μου την δουλειά και θα σου δώσω τόσα»!! Ο ίδιος ο πολίτης απαιτεί μέσω του πελατειακού συστήματος από τον πολιτικό να δέχεται και να επικροτεί την συναλλαγή. Άλλος απαιτεί εξυπηρετήσεις με αντάλλαγμα την ψήφο του κι άλλος τα χρήματά του. Και οι δύο ενθαρρύνουν την διαφθορά και την ηθική απαξίωση. Δίχως λοιπόν αποφάσεις για αλλαγές στο πολιτικό σύστημα είναι απατηλός στόχος ο περιορισμός της συναλλαγής στην πολιτική και η συντριβή της διαφθοράς.
Ολόκληρο όμως το κύκλωμα άσκησης πολιτικής στην Ελλάδα κινείται πάνω στα όρια της διαφθοράς. Ο συνδικαλισμός λ.χ. – κατά βάση κρατικοδίαιτος – συχνά προβάλλει αιτήματα της επιχειρηματικής τάξης σαν μετωπικές θέσεις για το συμφέρον των εργαζομένων. Τελευταία ήρθε στο φώς της δημοσιότητας η στάση των εργαζομένων στην ΕΛΒΟ (Δημόσιο και Μυτιληναίος) που επιχείρησαν συντονισμένα να εξασφαλίσουν την σύμφωνη γνώμη των κομμάτων για την περίφημη προμήθεια των 140 τρόλευ της εταιρίας ΜΑΝ. Κόντρα πάντα στην επιτροπή αξιολόγησης που την είχε, για διάφορους λόγους, απορρίψει. Σύμφωνα με δημοσίευμα εφημερίδας (ΕΤ 11/5) οι συνδικαλιστές «εκείνη την εποχή πολιορκούσαν τα πολιτικά γραφεία της Χ. Τρικούπη, του Περισσού και της Κουμουνδούρου ζητώντας να μην περιοριστούν το έργο της εταιρίας και οι θέσεις απασχόλησης».
Ολόκληρο το σύστημα λειτουργίας της πολιτικής λοιπόν κινείται πάνω στην λογική προώθησης επί μέρους συμφερόντων και επιδιώξεων. Ανεξάρτητα βέβαια από το δημόσιο συμφέρον. Ουδείς πραγματικά νοιάζεται για τα χρήματα των φορολογουμένων. Ολοι φροντίζουν για τις στενές προσωπικές τους οικονομικές επιδιώξεις τις οποίες συχνά ονοματίζουν «κοινό καλό». Ερχεται πρόχειρα στην μνήμη μου η στάση τότε της ΓΣΕΕ αλλά και του συνδικαλιστικού οργάνου των εργαζομένων στον ΟΤΕ ενάντια στις καταγγελίες μου για τις χαριστικές προμήθειες τω ψηφιακών του οργανισμού στην Siemens. Είχα κατηγορηθεί σαν ανθέλληνας (λες και η Siemens και η Ericsson που είχαν εξασφαλίσει την σχετική προμήθεια ήσαν ελληνικές εταιρίες!!), σαν ασυνείδητος νεοφιλελεύθερος και (αναπόφευκτα βέβαια) σαν πράκτορας ξένων συμφερόντων. Τώρα πλέον που αποκαλύπτεται το βρωμερό παρασκήνιο εκείνων των ημερών το συνδικαλιστικό κίνημα έχει χάσει την φωνή του.
Είναι ολοφάνερο πως η διαφθορά συνυπάρχει και επωάζεται στην αγκαλιά του κρατισμού. Εν τούτοις πολλοί υποστηρικτές της διαφάνειας στην πολιτική δεν εννοούν να απαγκιστρωθούν από την αναγκαιότητα χρησιμοποίησης του δημόσιου τομέα σαν μοχλού κάθε νέας πολιτικής. Είναι χαρακτηριστικό πως ακόμη και η πλέον πρόσφατη συγκροτημένη επίθεση εναντίον της νεοφιλελεύθερης οικονομίας της αγοράς (Warwick Funnell, Robert Jupe, Jane Andrew, In Government We Trust: Market Failure and the Delusions of Privatisation. Pluto Press, 2009) πάσχει δραματικά από έλλειψη εναλλακτικών προτάσεων για το μέλλον. Με οξείς βερμπαλιστικούς αφορισμούς και σκληρές επιθέσεις, κυρίως στην πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων, το βιβλίο των καθηγητών Funnel, Jupe και Andrew δεν προσθέτει απολύτως τίποτε στην συζήτηση για μια πολιτική με μοχλό το κράτος. Η εμμονή των συγγραφέων βρίσκεται στην κατά την γνώμη τους αποτυχία της αγοράς και στην ανάγκη «επιστροφής της πίστης στο κράτος».
Εντύπωση επίσης προκάλεσε και η θέση του γνωστού καθηγητή του Πανεπιστημίου του Σικάγο και δικαστή Richard Posner (A Failure of Capitalism: The Crisis of ’08 and the Descent into Depression . Harvard University Press, 2009) που καταλόγισε στις αγορές την βασική ευθύνη για την πρόσφατη οικονομική κατάρρευση των οικονομικών συστημάτων. Αν κι ο δικαστής Posner ομολογεί τις ενοχές της παρέμβασης του δημοσίου στα στεγαστικά θαλασσοδάνεια επιμένει όμως πως η βασική ευθύνη βρίσκεται στην άνευ ελέγχου λειτουργία των χρηματαγορών. Εν τούτοις, κι αυτός – από χρόνια οπαδός της ελεύθερης επιλογής και της ανοιχτής οικονομίας – δεν δείχνει να είναι σε θέση να παρουσιάσει συγκροτημένες εναλλακτικές λύσεις.
Η επιχειρηματολογία όμως όλων πάσχει στην ανεύρεση της λογικής βάσης πάνω στην οποία θα πρέπει να στηριχθεί αυτή η καινούργια πίστη στον – έστω περιορισμένο – κρατισμό. Γενικότητες, συναισθηματική φόρτιση (μοναχά το κράτος λ.χ. υποστηρίζουν οι συγγραφείς του “In Government We Trust”, oynορεί να φροντίζει τους αδύνατους) και σοβαρά κενά στις προτάσεις πολιτικής χαρακτηρίζει τις θέσεις των επανεμφανιζόμενων κρατιστών. Και βέβαια σε καμία περίπτωση δεν φαίνεται από πουθενά η δυνατότητα καταπολέμησης της διαφθοράς μέσα στα πλαίσια ενός μεγάλου δημόσιου τομέα. Το κράτος δυστυχώς εκτρέφει, ενθαρρύνει και συντηρεί τις κάτω από το τραπέζι ανήθικες συναλλαγές.
Ανδρέας Ανδριανόπουλος
Κύριε Ανδριανόπουλε,
είχα ασκήσει έντονη κριτική στο προηγούμενο άρθρο σας για εθελοτυφλία στις ευθύνες της αγοράς. Χαίρομαι που σε αυτό το άρθρο σας αναγνωρίζετε ότι και διακεκριμένοι οπαδοί και υποστηρικτές της ελεύθερης αγοράς είναι προβληματισμένοι από την πρόσφατη κρίση.
Όπως έχω γράψει και αλλού, ένα σημαντικό πρόβλημα με τον οικονομικό φιλελευθερισμό είναι ότι τα επιχειρήματά του βασίζονται π.χ. στα παραδείγματα του κρεοπώλη και του ζυθοποιού του Άνταμ Σμιθ, τη στιγμή που η θεσμική εξέλιξη των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει στις Ανώνυμες Εταιρίες, στα πλαίσια των οποίων η λήψη αποφάσεων γίνεται με πολύ διαφορετικό τρόπο από αυτόν του κρεοπώλη. Ένα βασικό επιχείρημα των φιλελεύθερων είναι ότι σε μια ελεύθερη αγορά η επιδίωξη του ατομικού συμφέροντος από τους κατόχους των παραγωγικών πόρων οδηγεί σε αποτελεσματική διαχείρηση αυτών τον πόρων, κάτι που δεν συμβαίνει όταν οι παραγωγικοί αυτοί πόροι διαχειρίζονται από ομάδες γραφειοκρατών. Ωστόσο στις σημερινές εταιρίες η λήψη αποφάσεων γίνεται επίσης από ομάδα γραφειοκρατών που δεν κατέχουν, τουλάχιστον σε βάθος χρόνου, τους παραγωγικούς πόρους τους οποίους διαχειρίζονται. Η μόνη διαφορά μεταξύ μιας ιδιωτικής και μιας κρατικής εταιρίας έγκειται στο ποιός και πώς επιλέγει τους γραφειοκράτες. Το πόσο επιτυχημένη είναι η διαχείρηση των πόρων τελικά εξαρτάται από την ποιότητα των γραφειοκρατών που τη διαχειρίζονται, και προς το παρόν δεν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι οι κρατικά επιλεγμένοι γραφειοκράτες, τουλάχιστον σε ώριμες κοινωνίες (άρα για την Ελλάδα υπάρχει ερωτηματικό) είναι απαραίτητα χειρότεροι. Τουλάχιστον στις ΗΠΑ κρατικοί οργανισμοί (όπως το Federal Reserve System) και υπηρεσίες καθώς και μη κερδοσκοποκοί οργανισμοί όπως είναι τα πανεπιστήμια συχνά συγκεντρώνουν τα λαμπρότερα μυαλά!
Θεωρώ ότι αυτό είναι ένα μεγάλο και ακανθώδες ζήτημα στο οποίο οι οπαδοί του οικονομικού φιλελευθερισμού πρέπει να δώσουν απάντηση.
Η διαφορά υπάρχει στο γεγονός ότι οι γραφειοκράτες διαχειρίζονται λεφτά φορολογουμένων, οι οποίοι δεν έχουν την δυνατότητα να επιλέξουν την υπηρεσία για την οποία προσφέρουν τα λεφτά τους. Αυτό κάνει τους γραφειοκράτες ασύδοτους, απρόσεκτους και αδιάφορους ενώ τα ίδια συμπτώματα παρουσιάζονται και σε εκείνους που τους επιλέγουν.
Στην αντίθετη περίπτωση, σε μια Α.Ε η οποία, υποθετικά μιλώντας, παρέχει υπηρεσίες υγείας, ο επιχειρηματίας προσέχει πάρα πολύ στην επιλογή των τεχνοκρατών διότι από αυτούς εξαρτάται η φήμη και η βιωσιμότητα της εταιρείας. Οι τεχνοκράτες από την πλευρά τους γνωρίζουν ότι η δουλειά τους, η εξέλιξή τους και η καριέρα τους εξαρτάται από τους μόνο από τους ίδιους γιατί στην ελεύθερη αγορά τους πελάτες τους κερδίζεις και δεν δεν είναι δεδομένοι.
Ποιος λοιπόν έχει το κίνητρο και την ανάγκη να είναι πιο αποδοτικός; Ο τεχνοκράτης-γραφειοκράτης ή ο τεχνοκράτης της ελεύθερης αγοράς;
enfant
τους γραφειοκράτες δεν τους επιλέγει ο επιχειρηματίας. Τους προσλαμβάνουν άλλοι γραφειοκράτες που δουλεύουν για την Α.Ε. εκτώς αν πιστεύεις ότι τα πρόσωπα που απαρτίζουν το διοικητικό συμβούλιο των Ανωνύμων Εταιριών βγαίνουν στην αγορά και τα βρίσκουν ο κάθε ένας από τους χιλιάδες μετόχους της. Αυτό είναι και ένα ζήτημα που έχει τεθεί σχετικά με το αν οι αμοιβές των στελεχών είναι υπέρογκες ακριβώς γιατι προσλαμβάνει ο ένας τον άλλο. Βέβαια, πρέπει να εγκριθεί η πρόσληψή τους από τη Γενική Συνέλευση των μετόχων κατόπιν ψηφοφορίας. Αντίστοιχα όμως και ο τεχνοκράτης διοικητής μιας κρατικής εταιρίας επίσης προσλαβάνεται από άλλους γραφειοκράτες (την κυβέρνηση) η οποία όμως ψηφίζεται από τους φορολογούμενους. Άρα και στις δυο περιπτώσεις έμμεση είναι η επιλογή των ιδιοκτητών ενώ και στις δυο περιπτώσεις υπάρχει συμμετοχή τους. Είναι βέβαια πιο άμεση στην περίπτωση των ιδιωτικών εταιριών όμως από την άλλη είναι πολύ πιο εύκολο από κρατικούς λειτουργούς (π.χ. τον αρμόδιο υπουργό) να εποπτεύει σε τακτά διαστήματα το γίνεται στην εταιρία που είναι υπό την εποπτεία του παρά στους μετόχους οι οποίοι την μόνη πληροφόρηση που έχουν είναι ότι ισολογισμούς του παρουσιάζουν οι λογιστές στο τέλος του έτους.
Επίσης το ενδεχόμενο τα στελέχη (και ειδικά οι απόφοιτοι συγκεκριμένων Business School) που αλληλο-προσλαμβάνονται να τα “κάνουν πλακάκια” μεταξύ τους αποδυναμώνει και το επιχείρημα ότι ο κακός τεχνοκράτης θα τιμωρηθεί από την αγορά. Αλλά ακόμα και αν ισχύει, γιατί το ίδιο δε μπορεί να συμβεί και για τον τεχνοκράτη-διοικητή μιας κρατικής εταιρίας? Από τη στιγμή που οι κυβερνήσεις αλλάζουν, δεν έχουν συμφέρον οι διοικούντες μιας κρατικής εταιρίας να αποδείξουν ότι άξια κατέχουν τη θέση? Και γιατί ο συγκεκριμένος διοικητής δεν θα θελήσει να δημιουργήσει καλό όνομα ώστε αν φύγει για τον οποιδήποτε λόγο από τη συγκεκριμένη κρατική εταιρία (στα πλαίσια μιας μεικτής οικονομίας) να φέρει μια καλή προσφορά από ιδιωτική εταιρία? Ο Αθανασόπουλος που διοικεί τη ΔΕΗ δεν νοιάζεται για το όνομα που έχει στην αγορά, ακόμα και από εγωισμό?
Κάποιος βέβαια που ζει στην Ελλάδα με το σοβαρό θεσμικό πρόβλημα και την έλλειψη πολιτικού και γενικότερου πολιτισμού δύσκολο να εμπιστευτεί είτε το κράτος είτε τον ιδιώτη. Σε σοβαρές κοινωνίες όμως τα όρια μεταξύ κρατικών εταιριών και Α.Ε. είναι εξαιρετικά δυσδιάκριτα.
όμως από την άλλη είναι πολύ πιο εύκολο από κρατικούς λειτουργούς (π.χ. τον αρμόδιο υπουργό) να εποπτεύει σε τακτά διαστήματα το γίνεται στην εταιρία που είναι υπό την εποπτεία του παρά στους μετόχους οι οποίοι την μόνη πληροφόρηση που έχουν είναι ότι ισολογισμούς του παρουσιάζουν οι λογιστές στο τέλος του έτους.
Συγκρίνετε ανόμοια, οι μέτοχοι είναι το αντίστοιχο των ψηφοφόρων και προφανώς έχουν καλύτερη ενημέρωση από αυτούς για τις αντίστοιχες εταιρίες, και το τι γίνεται στην εταιρία τους το ελέγχουν ο/οι ιδιοκτήτες-μεγαλομέτοχοι της πολύ πιο έντονα απ’ότι ο αρμόδιος υπουργός μιας κρατικής.
Γενικότερα βέβαια, παίζουν σίγουρα ρόλο και πολλοί άλλοι παράγοντες, π.χ. μια γερμανική κρατική εταιρία μπορεί να είναι καλύτερη μιας ελληνικής, είτε κρατικής είτε ιδιωτικής. Αλλά ο οικονομικός φιλελευθερισμός δεν υποστηρίζει εταιρίες (όπως υποδηλώνει ο όρος “καπιταλισμός” που ο αντίπαλος του, Κ.Μαρξ, του απέδωσε), υποστηρίζει ένα σύστημα ελεύθερης αγοράς και ελεύθερων συναλλαγών όπου ο καθένας προσφέρει και διαχειρίζεται όπως νομίζει καλύτερα το κεφάλαιό του, την εργασία του, τις γνώσεις του κλπ., ως το πιο αποδοτικό και κοινωνικά ωφέλιμο οικονομικό σύστημα. Μέσα σε αυτό ακόμα και κρατικές εταιρίες αναγκάζονται να γίνονται καλύτερες λόγω του ανταγωνισμού (κι όχι λόγω του κρατικού χαρακτήρα τους), σε μια χώρα όπου ο αριθμός των κινητών τηλεφώνων πλησιάζει το διπλάσιο του πληθυσμού της, αυτό θα έπρεπε να θεωρείται δεδομένο.
@ Ένας Οικονομολόγος
Αγαπητέ μου, αυτά που γράφεις στο 1ο σου post, είναι γενικόλογα, και στερούνται βάσιμων επιχειρημάτων.
Ιδίως το κομμάτι:
“Το πόσο επιτυχημένη είναι η διαχείρηση των πόρων τελικά εξαρτάται από την ποιότητα των γραφειοκρατών που τη διαχειρίζονται, και προς το παρόν δεν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι οι κρατικά επιλεγμένοι γραφειοκράτες, τουλάχιστον σε ώριμες κοινωνίες (άρα για την Ελλάδα υπάρχει ερωτηματικό) είναι απαραίτητα χειρότεροι. Τουλάχιστον στις ΗΠΑ κρατικοί οργανισμοί (όπως το Federal Reserve System) και υπηρεσίες καθώς και μη κερδοσκοποκοί οργανισμοί όπως είναι τα πανεπιστήμια συχνά συγκεντρώνουν τα λαμπρότερα μυαλά!”
Μα, αλοίμονο, υπάρχει κανείς που δηλώνει “φιλελεύθερος” και δεν πιστεύει στην ύπαρξη του κράτους ή σε ημι-κυβερνητικούς ρυθμιστικούς μηχανισμούς όπως η Κεντρική Τράπεζα? Είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα η ύπαρξη ενός ευέλικτου και αποτελεσματικού κράτους, και από την άλλη πλευρά η καθολική ανυπαρξία. Εγώ τουλάχιστον, (δεν ξέρω άλλοι) επικροτώ την ύπαρξη ρυθμιστικών πλαισίων και μηχανισμών ΕΚΕΙ ΟΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΙ (και όχι παντού): Δεν λειτουργεί ΠΑΝΤΟΤΕ σωστά η ελεύθερη αγορά. Αλλά, θα έλεγα, έχουμε τεράστια απόσταση (ιδίως στην Ελλάδα, το επισήμανες και εσύ) από την λειτουργία και το μέγεθος του κρατικού μηχανισμού σήμερα, με το ιδανικό, ακόμα και αν υπάρχουν διχογνωμίες για το ποιό είναι αυτό. Ας φτάσουμε πρώτα, από το 100 στο 30, και βλέπουμε για το αν πρέπει να πάμε στο 25…(σε μια αυθαίρετη κλίμακα μέτρησης μεγέθους και αποτελεσματικότητας του δημοσίου).
Επίσης, καταλήγεις λέγοντας: “Θεωρώ ότι αυτό είναι ένα μεγάλο και ακανθώδες ζήτημα στο οποίο οι οπαδοί του οικονομικού φιλελευθερισμού πρέπει να δώσουν απάντησ稔.
Εγώ θα έλεγα ότι μάλλον το αντίθετο συμβαίνει, δηλαδή οι οπαδοί του σοσιαλδημοκρατικού συστήματος θα πρέπει να δώσουν απάντηση για το αν και κατά πόσο υπάρχει διαχρονικά σωστή διαχείρηση του δημόσιου χρήματος, και όχι οι φιλελεύθεροι…
Ο Μax Weber (ο οποίος βρίσκεται στους αντίποδες του Marx) ήταν εκείνος που ταύτιζε την κρατική Γραφειοκρατία με εκείνη του Καπιταλισμού (όνομα που οφείλουμε στον Sombart και όχι στον Marx) μέσα σε ένα ιστορικό process Rationalisierung . O Mises διαφοροποιείται από τον πευματικό του πατέρα Weber, λέγοντας πως ο καπιταλιστής σε αντίθεση με τον κρατικό γραφειοκράτη κυνηγά το κέρδος. Έτσι καπιταλιστής γραφειοκράτης και κρατικός γραφειοκράτης, μολονότι αποτελούν τον ένα και αυτό Ιδεότυπο κατά Weber ανήκουν σε διαφορετικά μοντέλα δράσης κατά Mises. Αν και τούτο κάνει την δράση του καπιταλιστή γραφειοκράτη πιο αποτελεσματική από αυτή του κρατικού λειτουργού (ιδιαιτέρα του μετά-τον-σοσιαλισμό Έλληνα δημοσιοθεσίτη), επουδενί αναιρεί την παθητικότητα των μεγάλων οργανισμών που ακόμα και αν διέπονται από την αυστηρότερη στρατιωτική πειθαρχία, δεν παύουν να κυβερνώνται από τον «νόμο του κανενός». Κοινώς ειπείν, «ψάξε βρες τον υπεύθυνο…». Αυτό το τελευταίο ήταν καταλυτικό στοιχείο κατά την πρόσφατη χρηματοπιστωτική Κρίση, και αποτελεί, όπως υποστηρίζω προσωπικά, ένα «κολλεκτιβιστικό» στοιχείο.
Όμως το θέμα της Διαφθοράς λίγο έχει να κάνει με τα παραπάνω. Η Διαφθορά πηγάζει στο σημείο αλληλοπεριχώρησης Κράτους και Αγοράς. Εκεί δηλαδή που το Κράτος θέλει να κάνει τη δουλειά της Αγοράς. Ποια είναι αυτή; Η ικανοποίηση της ατομικής και λίγο πολύ άμεσης, επιθυμίας. Αλλά αυτό δεν ζητούν οι Μάζες και αυτό δεν ευαγγελίζεται η Αριστερά, και σε ακολουθία, όλα τα υπόλοιπα κόμματα της Μαζικής Δημοκρατίας; Συναινεί στη Διαφθορά όχι μόνο ο αξιωματούχος που κερδίζει χρήματα από τη θέση του, αλλά και ο πολίτης που ζητά από το Κράτος παροχές, αδικώντας έτσι κάποιον συμπολίτη του πλουσιώτερο ή μη.
Το Κράτος αν θέλει να είναι σύμφωνο με τη λογική του έννοια, οφείλει να μην ασχολείται με την ικανοποίηση της ατομικής βουλήσεως αλλά αντίθετα να την καταστέλλει όποτε αυτή απειλεί την δημόσια ελευθερία. Το Δίκαιο είναι δουλεία του Κράτους και όχι η σίτιση. Είναι αυτό που αποτρέπει την ακόρεστη βούλησί μας να ξεπεράσει το όριο του Άλλου, του Ετέρου συμπολίτη μας. Κατά αυτόν τον τρόπο το Κράτος είναι για το Άτομο ένα ΑΝΑΓΚΑΙΟ ΚΑΚΟ χωρίς το οποίο η Κοινωνία στην οποία ανήκει δεν θα είχε ασφαλιστικές δικλίδες. Και επειδή μεν είναι «κακό» δεν πρέπει να έχει μέγεθος. Υπερμέγεθες Κράτος σημαίνει καταπίεση του ατόμου. Επειδή δε είναι «αναγκαίο» οφείλει να είναι ισχυρό ώστε η να είναι αποτελεσματική η διαφύλαξη της Ελευθερίας.
Τώρα, άπαξ και η Πολική οντότητα που λέγεται Κράτος τρέπεται σε Οικονομική, (ασχέτως αν τούτο ήταν απαραίτητο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο) ελέγχοντας τη ροή του μέσου ανταλλαγής (δηλ. του Χρήματος) η Διαφθορά γίνεται μονόδρομος.
Marie,
αγαπητός σου δεν ξέρω αν είμαι αλλά σίγουρα είμαι προβληματισμένος με το χαρακτηρισμό του σχολίου μου ως γενικόλογο και αστήριχτο καθώς και πολύ πιο συγκεκριμένο το βρίσκω σε σχέση με την εξειδανικευμένη εικόνα της αγοράς που παρουσιάζουν κάποιοι φιλελεύθεροι και βάσιμο στο βαθμό που δεν έκανες τον κόπο να το αντικρούσεις επί της ουσίας. Ως απάντηση δε στο ερώτημά σου “Μα, αλοίμονο, υπάρχει κανείς που δηλώνει “φιλελεύθερος” και δεν πιστεύει στην ύπαρξη του κράτους ή σε ημι-κυβερνητικούς ρυθμιστικούς μηχανισμούς όπως η Κεντρική Τράπεζα?” θα σε παραπέμψω στον Χρυσοθήρα, που συχνά αρθρογραφεί στο ιστολόγιο των Ρούστερς.
Από εκεί και πέρα, αυτό που προσπάθησε να πω είναι ότι επειδή οι Έλληνες πολιτικοί και ιδιαίτερα το ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του 1980 δημιούργησαν ένα τερατούργημα που δυσφημεί την έννοια του κράτους δε σημαίνει ότι η απάντηση στο τερατούργημα αυτό θα πρέπει να είναι το μη κράτος καθώς η σύγχρονη πολύπλοκη και μεγάλης κλίμακας φύση της παραγωγικής δραστηριότητας έχει απομακρυνθεί αρκετά από την αγορά εκείνη που κατά τον Σμιθ λειτουργεί αποτελεσματικά όταν λειτουργεί ανενόχλητη (κάτι που και ο ίδιος ο Σμιθ παραδέχθηκε ότι δε συμβαίνει πάντα αλλά αυτό είναι άλλη κουβέντα). Εγώ ούτε θα μπω στο παιχνίδι των υποθετικών αριθμών αν το κράτος πρέπει να πάει από το 100 στο 25 ή στο 26,3 ή σε κάτι άλλο. Υπάρχουν τομείς στους οποίους το κράτος επεμβαίνει ενώ δεν πρέπει, και τομείς στους οποίους δεν επεμβαίνει ή επεμβαίνει με λάθος τρόπο. Αυτό πρέπει να διορθωθεί, καθώς και να κατανοήσουμε ότι αν έχεις καλούς θεσμούς και καλούς πολιτικούς πας μπροστά, αν όχι πας στο βελζεβούλη, και το ίδιο ισχύει και για τα ιδιωτικά στελέχη. Το ζήτημα λοιπόν είναι θέμα πολιτιστικό (κουλτούρας) και όχι κρατους vs. αγοράς.
Τώρα το γιατί οι φιλελεύθεροι πρέπει να απαντήσουν στο ερώτημα είναι ξεκάθαρο. Στο βαθμό που αποδέχονται αλλά όχι με ευχαρίστηση την κρατική ρύθμιση, που αυτή τη στιγμή σε κάποιες περιπτώσεις φαντάζει τουλάχιστον ωφέλημη αν όχι αναγκαία, θα πρέπει να σκεφτούν εναλλακτικές θεσμικές αλλαγές που θα έχουν το ίδιο αποτέλεμα αλλά δεν θα πηγάζουν από το κράτος. Αν οι αγορές δεν καταφέρουν να δώσουν λύση στα προβλήματα π.χ. της ασσύμετρης πληροφόρησης ή του principal-agent θα το πράξει το κράτος (εύχομαι να το κάνει σωστά). Αν κάτι τέτοιο δεν ενοχλεί τους φιλελεύθερους τότε εγώ δε βλέπω τη διαφορά τους με τους σοσιαλδημοκράτες!
@ένας οικονομολόγος
Λοιπόν, για να ξεκινήσω από εκεί που ξεκίνησες, αγαπητός μου είσαι όντως, γιατί μου αρέσει ο τρόπος που επιχειρηματολογείς, ακόμα και αν με βρίσκει αντίθετο σε κάποια σημεία όμως μόνο, τελικά, ιδίως μετά το τελευταίο σου, πιο αναλυτικό μήνυμα. Δεν μπορώ παρά να παρατηρήσω, ότι τελικά εγώ είμαι πιο γενικόλογος, ιδίως από την στιγμή που θεώρησα – λανθασμένα- ότι η δική μου λογική (για εμένα) σκέψη, είναι απαραίτητα σκέψη κάθε αυτοπροσδιοριζόμενου και ως φιλελεύθερου, όπως το άτομο που αναφέρεις (Χρυσοθύρας) και που δεν έχει τύχει να έχω διαβάσει μέχρι τώρα (λόγω του ότι δεν επισκέπτομαι συχνά το site). Κατά συνέπεια, για να είμαι πιο σαφής, θα περιοριστώ στις δικές μου σκέψεις, και δεν θα θεωρήσω ότι το ίδιο πρέπει να σκέφτεται όποιος θεωρεί τον εαυτό του φιλελεύθερο. Λοιπόν, μου γράφεις ότι “δεν έκανες τον κόπο να το αντικρούσεις επί της ουσίας”. Έδωσα σκόπιμα έμφαση σε μια φράση σου που θεώρησα σημαντική, και σου απάντησα επ’αυτού – νομίζω αρκετά αναλυτικά. Θα μπορούσα μετά χαράς να σου απαντήσω σε ότι εσύ προτιμάς, μέσα στα πλαίσια του χώρου και του χρόνου που μας δίνονται.
Επί της ουσίας, με κάποια σχόλιά σου συμφωνώ, και με κάποια διαφωνώ. Για παράδειγμα, συμφωνώ με τα σχόλιά σου για τον ρόλο που διαδραμάτισε στην Ελλάδα το Πασοκ την δεκαετία του 80, όπως επίσης και για το ότι δεν είναι το “μη-κράτος” απαραίτητα απάντηση σε αυτό. Συμφωνώ απόλυτα με την εξής φράση σου: “Υπάρχουν τομείς στους οποίους το κράτος επεμβαίνει ενώ δεν πρέπει, και τομείς στους οποίους δεν επεμβαίνει ή επεμβαίνει με λάθος τρόπο.”
Πού διαφωνώ? Στο ότι προσπαθείς να απαντήσεις στις ανάγκες του σήμερα με παραδείγματα από τον Άνταμ Σμιθ, (παρένθεση, το ίδιο βλέπω ότι κάνουν πάρα πολλοί επίσης και δεν καταλαβαίνω τον λόγο) ενώ, φυσικά, δεν έχει εξελιχθεί μόνο ο τρόπος με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις στις επιχειρήσεις όπως αναφέρεις, αλλά και το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα! Δεν έχει καμμία σχέση η οικονομία της αγοράς στην δεκαετία του 1920 και καμμία σχέση σήμερα. Επιπρόσθετα, θα έλεγα ότι δεν έχει καμμία σχέση ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε η αγορά πριν 20 χρόνια σε σχέση με το σήμερα! Είναι διαρκής και εξελισσόμενη η διαδικασία εκμάθησης και άντλησης εμπειριών των παραγόντων που δραστηριοποιούνται στην αγορά, σε τέτοιο βαθμό, που φαίνεται πραγματικά αστεία η οποιαδήποτε αναφορά στο τί είχε συμβεί πριν 200 ή 300 χρόνια. Συγκρίνεις την διαχείριση παραγωγικών πόρων από γραφειοκράτες του δημοσίου, με την λειτουργία μιας επιχείρησης, όταν είναι αποδεδειγμένο ιστορικά πόσο και σε ποιές περιπτώσεις έχει αποτύχει οικτρά το σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο οικονομικής πολιτικής. Από την άλλη πλευρά, σαφέστατα και υπάρχουν εξαιρέσεις – θα μπορούσε κανείς να αναφέρει πτυχές του Σκανδιναβικού μοντέλου – όμως οι εξαιρέσεις αυτές επιβεβαιώνουν τον κανόνα, και ουδεμία διασφάλιση μας δίνουν, ότι μπορούν να αποτελέσουν μοντέλο και για την λειτουργία του κράτους στην Ελλάδα, όπου και τελικά αυτό είναι το ζητούμενο. Επί της θεωρίας, μπορούμε να μιλάμε μέρες. Στην πράξη όμως, κρίνονται όλα, και δυστυχώς μέχρι στιγμής τα νούμερα λένε ότι η διαφορά που έχουν πετύχει στους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης οι χώρες που έχουν επιλέξει ένα μοντέλο λειτουργίας πιο κοντά σε αυτό που λέμε αγγλοσαξωνικό, έχουν καταφέρει συγκριτικά περισσότερα σε σχέση με αυτές που λειτουργούν ένα πιο κρατικο-κεντρικό μοντέλο, ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΑΝ λάβουμε υπόψη, το υψηλότερο επίπεδο κοινωνικής πολιτικής του δεύτερου, το οποίο τελικά φαίνεται ότι κοστίζει πολύ περισσότερο από όσο νομίζει ο μέσος πολίτης. Τέλος, για να απαντήσω και στην τελευταία παράγραφό σου, οι λύσεις ήταν ανέκαθεν δύο: Αυτορρύθμιση, ή κρατική παρέμβαση. Δεν νομίζω ότι πρέπει δογματικά να πιστεύει κανείς a priori ότι την λύση θα δίνει πάντα η αυτορρύθμιση, ούτε ότι πρέπει να φοβάται κανείς την κρατική παρέμβαση. Η έμφαση όμως, πρέπει να γίνεται στο ΜΕΓΕΘΟΣ αυτής, καθώς και στο πραγματικό της κόστος. Για αυτούς τους λόγους λοιπόν, επιμένω, στο ότι αυτοί που πρέπει να δώσουν εξηγήσεις, δεν είναι οι φιλελεύθεροι, αλλά αυτοί που σπατάλησαν πολύτιμους πόρους διαχρονικά, χωρίς αποτέλεσμα.
Marie,
σε γενικές γραμμές δε διαφωνούμε. Σίγουρα είμαι φιλικός στην πραγματιστική άποψη που εκφράζεις αλλά δεν ξέρω κατά πόσο οι υπόλοιποι φιλελεύθεροι θα την αποδέχονταν ως φιλελεύθερη. Οι περισσότεροι δε από αυτούς παρουσιάζουν μια εικόνα του καπιταλισμού αντίστοιχη της εποχής του Σμιθ και αυτό που προσπάθησα να πω είναι το ίδιο που λες και εσύ, ότι χρειάζονται νέα επιχειρήματα που να βασίζονται σε μια πιο σύγχρονη εικόνα της αγοράς!
Εγώ ως φιλελεύθερος ξεκίνησα αλλά πρόσφατα έχω αποποιηθεί αυτόν τον αυτοχαρακτηρισμό καθώς ανακάλυψα ότι με χωρίζει χασμα από κάποιους αυτοαποκαλούμενους ως φιλελεύθερους στα θεματα της ύπαρξης κεντρικών τραπεζών, ρυθμίσεων των αγορών, άσκηση πολιτικής με σκοπό τη σταθεροποίηση του οικονομικού κύκλου, κ.ο.κ. συμπεριλαμβανομένου και του Ανδριανόπουλου. Ωφείλω δε να σου πω ότι η πρόσφατη κρίση με έχει κάνει να αναρωτηθώ ακόμα περισσότερο πόσο χειρότερη θα ήταν η κακοδιαχείρηση π.χ. για κάποιες από τις τράπεζες στις ΗΠΑ (όπου διαμένω) αν ήταν κρατικές, από αυτή που έλαβε χώρα από τα ιδιωτικά στελέχη. Και πώς να εξηγήσω το φαινόμενο της Βραζιλίας όπου φαίνεται ότι η ύπαρξη ισχυρών κρατικών τραπεζών έχει αφήσει σχεδόν ανεπηρέαστη τη χώρα από την κρίση?
Στο τελευταίο σου σχόλιο ότι “αυτοί που πρέπει να δώσουν εξηγήσεις, δεν είναι οι φιλελεύθεροι, αλλά αυτοί που σπατάλησαν πολύτιμους πόρους διαχρονικά, χωρίς αποτέλεσμα.” αναρωτιέμαι ποιους εννοείς. Αυτούς που κυβέρνησαν ή αυτούς που μοιράζονται κάποιες ιδέες με αυτούς που κυβέρνησαν? Πρέπει να λογοδοτήσει κάθε ιδιωτικό στέλεχος για τα όσα έκαναν τα στελέχη της Ενρον ή της Bear Sterns? Πρέπει να λογοδοτήσει κάθε φίλος ενός πιο κρατικού μοντέλου ανάπτυξης για τις αποτυχίες του Πασοκ του 1980?
Τέλος πάντων, να επισημάνω και πάλι ότι για μένα η αναποτελεσματική λειτουργία και του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα έχει να κάνει με τους θεσμούς και την έλλειψη παιδίας. Άρα θεωρώ ότι ο καυγάς λιγότερο κράτος-περισσότερο κράτος είναι περιορισμένης χρησιμότητας. Όπως έχω γράψει σε άλλο ιστολόγιο θεωρώ ότι αυτό που χρειάζεται είναι ριζική θεσμική αλλαγή που να προωθεί τη διαφάνεια, τη μεγαλύτερη διάκριση ειδικά μεταξύ νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας όπως ορίζει το Σύνταγμα αλλά δεν συμβαίνει στην πράξη, αποκέντρωση των εξουσιών, αυτό που στις ΗΠΑ ονομάζεται checks and balances, και άλλα τα οποία δυστυχώς ποτέ δε συζητιούνται καθώς η αντιπαράθεσή μας δε φαίνεται να έχει ξεφύγει από την εποχή του τείχους του Βερολίνου όπου τα πάντα αναγόντουσαν στην επιλογή σοσιαλισμός ή καπιταλισμός. Στην πραγματικότητα οι επιλογές είναι περισσότερες και πιο πολυσύνθετες!
@ένας οικονομολόγος
Συμφωνώ σχεδόν απόλυτα με όλα όσα γράφεις και μου αρέσει η συζήτηση που έχει αναπτυχθεί. Στο θέμα της ταμπέλας “φιλελεύθερου” ή μή, θεωρώ ότι όλα είναι σχετικά. Γι’αυτό και χρησιμοποίησα μια κλίμακα στο προηγούμενο σχόλιό μου, γιατί στην πράξη, θέλουν και κάποια ποσοτικοποίηση αυτές οι έννοιες. Εσύ γράφεις ότι έχεις αποποιηθεί τον χαρακτηρισμό “φιλελεύθερος”, και όμως θα έλεγα ότι οι απόψεις που έχεις εκφράσει μέχρι στιγμής (και που συγκλίνουν πάρα πολύ στις δικές μου) είναι πολύ πιο φιλελεύθερες από οτιδήποτε έχει εφαρμοστεί στην Ελλάδα μέχρι σήμερα! Δηλαδή, θέλω να πώ ότι, αν θέλουμε να αλλάξουμε προς το καλύτερο την χώρα μας (και εγώ θα το ήθελα πολύ) δεν χρειάζεται να συμφωνήσουμε σε όλα τα θεωρητικά ζητήματα, χρειάζεται να καταλάβουμε (α) πού είμαστε τώρα και (β) προς τα πού θέλουμε να πάμε. Αν το 100 συμβολίζει για παράδειγμα τον πλήρη κρατικό παρεμβατισμό και το 0 την απόλυτη ελευθερία της αγοράς (νομίζω ότι η Νέα Ζηλανδία και η Σιγκαπούρη είναι κοντά σε αυτό), θα μπορούσαμε έτσι γενικόλογα να πούμε ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο 80, και εμείς εκφράζουμε αντιρρήσεις για το αν το ιδανικό είναι το 20 (Ανδριανόπουλος πχ), το 25 (εγώ πχ) ή το 30 (εσύ πχ). Ε, λοιπόν, εγώ λέω, ας φτιάξουμε τις προυποθέσεις, ας συσπειρωθούμε πολιτικά, όσοι πιστεύουμε ότι πρέπει να πάμε κάτω από το 40 λόγου χάρη, και ΟΤΑΝ ΦΤΑΣΟΥΜΕ εκεί, ας διαφωνίσουμε (ή ας συμφωνίσουμε) μεταξύ μας για τον περαιτέρω δρόμο. Θεωρώ ότι η συζήτηση “λιγότερο κράτος-περισσότερο κράτος” έχει τεράστια σημασία, ιδίως την στιγμή όπου στην Ελλάδα, δεν υπάρχει ουσιαστική κοινωνική πολιτική, και όμως οι πόροι που σπαταλούνται είναι ενδεχομένως αντίστοιχοι με χώρες κατά πολύ μεγαλύτερες. Ως αποτέλεσμα είναι η συσσώρευση τεράστιων δημοσιονομικών ελλειμμάτων, τα οποία διακυβεύουν την μελλοντική δυνατότητα του κράτος να παρέχει ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ (σύνταξη πχ), και κατά συνέπεια να θέτεται υπό κίνδυνο η κοινωνική συνοχή. Και το σημαντικότερο είναι ότι οι κυβερνήσεις συνεχίζουν να πιστεύουν ότι ο ορθός δρόμος είναι η αύξηση της φορολογίας και όχι η μείωση της σπατάλης και του αδηφάγου κράτους! Θεωρώ ότι αν πας να εκφράσεις τις απόψεις που εξέφρασες εδώ, στο κοινό, κινδυνεύεις να θεωρηθείς ακόμα και γραφικός, λέγοντας τα αυτονόητα!
Τώρα, περιληπτικά, όσον αφορά στην τρέχουσα κρίση, είναι εμφανές για εμένα ότι (α) δεν λειτούργησε το self-regulation στο χρηματοοικονομικό σύστημα, (β) το κράτος ή διάφοροι κρατικοί λειτουργοί του έχουν ΚΑΙ αυτοί σοβαρές ευθύνες για αυτό (π.χ. υπερβολικά χαλαρή νομισματική πολιτική Greenspan, πολιτικές γερουσιαστών για προώθηση της ιδέας “σπίτι για όλους” για λαϊκίστικους λόγους, αλλά και κατόπιν lobbying από το χρημ/κό σύστημα) και (γ) η κρίση μεγενθύνθηκε κατά πολύ λόγω του πραγματικά υπερβολικού leveraging. Ενδεικτικά αναφέρω ότι η σημασία του (γ) είναι τόσο μεγάλη, ώστε ακόμα και αν είχε συμβεί το (α) και το (β), οι επιπτώσεις θα ήταν εξαιρετικά μικρότερες, αφού δεν θα ήταν απαραίτητα τα bail-outs του ιδιωτικού τομέα με χρήματα φορολογουμένων. Αν είχε ελεγχθεί αποτελεσμάτικα για τις επενδυτικές τράπεζες ο λόγος assets/equity και είχε μπεί κάποιο όριο (πχ 10 φορές, και όχι 25 ή 30 ή και παραπάνω που είχαν οι περισσότερες, και αν είχε αποφευχθεί η τεράστια διόγκωση του over-the-counter market για τα Credit Default Swaps, και είχε προωθεί στην θέση της η λειτουργία μιας οργανωμένης αγοράς με κεντρικό αντισυμβαλλόμενο, όπως λειτουργούν οι οργανωμένες αγορές παραγώγων, φαινόμενα τύπου AIG δεν θα έπαιρναν την έκταση που πήραν. Επίσης τίθεται σε αμφισβήτηση (και συμφωνώ και εγώ σε αυτό) το μοντέλο ενοποιημένης λειτουργίας εμπορικών και επενδυτικών τραπεζών: Αν λειτουργούσαν ανεξάρτητα, δεν θα είχαν τόσο μεγάλο market risk αφενός, και αφετέρου δεν θα μείωναν τις πιστώσεις οι εμπορικές τράπεζες (αφού δεν θα είχαν επιρρεαστεί) ιδίως εκείνη την χρονική στιγμή όπου μια αύξηση των πιστώσεων ήταν και είναι απαραίτητη για την έξοδο από την κρίση.
Συγνώμη για το τεράστιο κείμενο, αν θες να συνεχίσουμε μέσω email: manchester1@hotmail.com
Τελικά, είμαι φιλελεύθερος ή όχι? 🙂
Τώρα, άπαξ και η Πολική οντότητα που λέγεται Κράτος τρέπεται σε Οικονομική, (ασχέτως αν τούτο ήταν απαραίτητο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο) ελέγχοντας τη ροή του μέσου ανταλλαγής (δηλ. του Χρήματος) η Διαφθορά γίνεται μονόδρομος.
Κανεις δεν σας εμποδιζει να εχετε το δικο σας νομισμα
Νομίζω ότι εξετάζεις τα πράγματα πολύ θεωρητικά μιλώντας για επιχειρήσεις. Υπάρχουν τεχνοκράτες-στελέχη οι οποίοι επιλέγονται από τον επιχειρηματία, ο οποίος σχεδόν πάντα κατέχει την πλειοψηφία των μετοχών και άρα ελέγχει το Δ.Σ. Σε κάθε περίπτωση η ευθύνη πρόσληψης έμμεσα ή άμεσα βαρύνει τον ιδιοκτήτη, διότι ακόμα και αν δεν έχει προσλάβει αυτός ο ίδιος τον τεχνοκράτη Χ, τότε τον έχει επιλέξει λ.χ ο διευθυντής προσωπικού τον οποίο κάποιο άλλο στέλεχος-επιλογή του ιδιοκτήτη ή και ο ίδιος ο ιδιοκτήτης τον έχει εμπιστευτεί.
Στην ελεύθερη αγορά η επιλογή των στελεχών γίνεται με βάση την ικανότητά τους και την παραγωγικότητά τους. Στον πραγματικό κόσμο οι επιχειρήσεις κρίνονται από την αποτελεσματικότητά τους.
(Αν 10 απόφοιτοι μιας σχολής τα κάνουν πλακάκια και η εταιρεία που εργάζονται δεν πάει καλά, δεν καταλαβαίνω τι σε κάνει να πιστεύεις ότι δεν θα φάνε μια κλοτσιά που θα είναι όλη δική τους ή γιατί ο επικεφαλής του τμήματος θα διακινδυνεύσει να χάσει την δουλειά του) .
Σε ένα γραφειοκρατικό σύστημα(κομουνιστικού ή ελληνικού τύπου) η επιλογή των τεχνοκρατών αλλά και των υπαλλήλων γίνεται και με γνώμονα την εξυπηρέτηση της κομματικού στρατού, δεν υπάρχει ανταγωνιστικότητα και άρα επικρατεί αδιαφορία. Ακόμα και αν υπάρχει ένας ο οποίος έχει συμφέρον να παράγει, από κάτω υπάρχουν χιλιάδες γραφειοκράτες οι οποίοι δεν έχουν απολύτως κανένα κίνητρο και κανείς δεν πρόκειται να τους απολύσει ότι και αν γίνει.
Αν μιλάμε για δημόσιες επιχειρήσεις ξένων χωρών τότε θα πρέπει να εξετάσουμε τους κανόνες κάτω από τους οποίους λειτουργούν. Αν μια ξένη δημόσια υπηρεσία λειτουργεί σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον και άρα υιοθετεί τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, τότε σίγουρα αυτός ο μηχανισμός δεν αποτελείται από γραφειοκράτες.
Enfant,
είσαι σίγουρος ότι εγώ τα εξετάζω θεωρητικά? Ξέχνα τις οικογενειακές επιχειρήσεις στο Ελάντα και κοίτα τη διασπορά των μετοχών στις Α.Ε. του εξωτερικού. Για ποιόν ιδιοκτήτη μου μιλάς? Έχεις εργαστεί σε πολυεθνική εταιρία ή τέλος πάντων έχεις ασχοληθεί με μεγάλη επιχείρηση? Μεγαλύτερη γραφειοκρατία δεν υπάρχει! Ποιός ιδιοκτήτης προσέλαβε φίλε μου τα στελέχη της Enron, της Washington Mutual, της AIG? Τους πρότειναν άλλα στελέχη της εταιρίας και απλώς το Δ.Σ. των χιλιάδων μετόχων τους επικύρωσε. Και αν απολυθούν γιατί βούλιαξε η εταιρία αφού ήδη έχουν βγάλει εκατομμύρια και πάρουν και την παχυλή τους αποζημίωση (golden parashoot) στα γκογκόβια τους και αν απολυθούν. Ή μήπως νομίζεις ότι δε θα βρουν δουλιά αλλού, αν βέβαια δεν επιλέξουν να βγούν στη σύνταξη?
Επιπλέον δεν είναι απαραίτητο σε ένα κρατικό γραφειοκρατικό σύστημα “η επιλογή των τεχνοκρατών αλλά και των υπαλλήλων (να) γίνεται και με γνώμονα την εξυπηρέτηση της κομματικού στρατού”. Αυτός είναι ο Ελληνικός τρόπος, απόροια της κακής ποιότητας των θεσμών και της έλλειψης κουλτούρας. Με τι κριτήρια γίνεται η πρόσληψη στελεχών στη CIA, στο Federal Reserve System, και άλλες κρατικές υπηρεσίες στις ΗΠΑ? Ξέρεις με πόσους διαφορετικούς Πρόεδρους συνεργάστηκε ο Γκρήνσπαν ως Πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας? Μπους μπαμπά που τον διόρισε (ρεπουμπλικάνος), Κλίντον. που τον επαναδιόρισε δύο φορές(δημοκρατικός), και Μπους γιο (ρεπουμπλικάνος). Μερικά από τα λαμπρότερα μυαλά από τα καλύτερα πανεπιστήμια δουλεύουν στον κρατικό ή στο μη-κερδοσκοπικό χώρο. Πληρώνονται βέβαια ανταγωνιστικούς μισθούς, αλλά δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό από προσωπικό εγωισμό και επειδή τους αρέσει αυτό που κάνουν, και όχι για να πάρουν κάποιο μπόνους όπως κάποια ιδιωτικά στελέχη-γραφειοκράτες που μαγείρευαν τα βιβλία για να δείξουν λογιστικά κέρδη εκεί που δεν υπήρχαν!
Και για να εξηγούμαι, δεν μιλάω για ένα κομμουνιστικό σύστημα, αλλά για ένα μεικτό στο οποίο το κράτος έχει ισχυρή παρουσία σε συγκεκριμένους τομείς.
Marie,
θα επικοινωνήσω στην ηλεκτρονική διεύθυνση που μου έστειλες μόλις βρω λίγο χρόνο γιατί αισθάνομαι ότι καταχρώμαι το χώρο του παρόντος ιστολογίου. Αν το κάνω ζητώ συγνώμη από τους συντελεστές.
Το γεγονός ότι ορισμένες εταιρείες έκλεισαν λόγω κακής διοίκησης αυτό ακριβώς είναι το θετικό στην ελεύθερη αγορά. Μια δημόσια επιχείρηση θα έκλεινε ποτέ, όσο άσχημα αποτελέσματα και αν είχε; Αν πιστεύεις ότι σε μια ανταγωνιστική αγορά θα βρούνε εύκολα δουλεία αυτοί που έριξαν έξω ορισμένες πολύ ισχυρές εταιρείες τότε θα μου επιτρέψεις να σου πω ότι βλέπεις τα πράγματα πολύ θεωρητικά.
Τώρα αν μιλάμε για ξένες επιχειρήσεις φαντάζομαι ότι θα γνωρίζεις τους ιδιοκτήτες της π.χ της Microsoft, της Google ή της Berkshire κτλ
Στα κρατικά πανεπιστήμια π.χ της Αμερικής υπάρχει αξιολόγηση. Έτσι ανάλογα με τα αποτελέσματα που φέρει προσελκύει και ανάλογο αριθμό φοιτητών και άρα ανάλογο μέγεθος κονδυλίων. Δηλαδή έχουμε ένα οργανισμό ο οποίος λειτουργεί σε καθεστώς ελεύθερης αγοράς.
Το θέμα είναι πολύ απλό. Ο επιχειρηματίας καθώς και οι εταιρείες που δεν λειτουργούν σωστά αργά η γρήγορα θα αντιμετωπίσουν προβλήματα που θα είναι μόνο δικά τους.
Μια κρατική υπηρεσία που παράγει κάτι, όσο άσχημα και αν πηγαίνει ποτέ δεν θα κλείσει και θα λειτουργεί εις βάρος αυτών που φορολογούνται.
Ως εκ τούτου μια Α.Ε έχει κίνητρο να παράγει, και αν δεν το κάνει τότε όλοι οι μέτοχοι χάνουν τα λεφτά τους, ενώ σε κρατική Α.Ε που δεν υπάρχει το κίνητρο των θετικών αποτελεσμάτων, ακόμα και αν είναι ζημιογόνα, δεν κλείνει και λειτουργεί εις βάρος των φορολογουμένων.
Σε μεγάλες πολυεθνικές δεν υπάρχει ακριβώς γραφειοκρατία. Απλά ορισμένοι φυλάνε τον πισινό τους επειδή φοβούνται μήπως οι ενέργειές τους έχουν αρνητική επίδραση στην εταιρεία και χάσουν τη δουλειά τους. Άλλωστε υπάρχει πολύ μεγάλος ανταγωνισμός για μια θέση.
Γραφειοκράτης είναι εκείνος που είναι προσκολλημένος και προσηλωμένος στους τύπους αδιαφορώντας για το την ουσία.
Αν κάποιος πιστεύει ότι π.χ στην coca cola οι τεχνοκράτες δεν ενδιαφέρονται για την ουσία που είναι το κέρδος, αλλά νοιάζονται για την τήρηση των τύπων αδιαφορώντας για τα οικονομικά αποτελέσματα, τότε μάλλον αυτός έχει πρόβλημα αντίληψης.
Enfant,
πράγματι έχω πρόβλημα αντίληψης. Διότι όταν δούλεψα στο Global Debt Markets στα κεντρικά της Merrill Lynch στη Νέα Υόρκη (World Financial Center) δεν αντιλήφθηκα σωστά πώς λειτουργεί η εταιρία και τα βλέπω θεωρητικά. Ενώ εσύ που είσαι απ’ έξω φαίνεται να γνωρίζεις άριστα! Ούτε μετά όταν έκανα το διδακτορικό μου στα οικονομικά, ούτε όταν έγινα επίκουρος καθηγητής δεν κατάλαβα πώς λειτουργεί το σύστημα. Είναι να απορεί κανείς αν τα διάφορα πανεπιστήμια που με προσέλαβαν ήξεραν τι έκαναν. Αλλά για στάσου, μα τότε πόσο αποτελεσματικά λειτουργούν σε “καθεστώς ελεύθερης αγοράς”? Τέλος πάντων, με έναν άνθρωπο που προσπαθεί να καλύψει την άγνοιά του με προσβλητικούς χαρακτηρισμούς δεν ξέρω αν αξίζει να συζητάω, αλλά ας προσπαθήσω,
Microsoft, Google,και Berkshire, χμ, τι ενδιαφέρουσα επιλογή. Η Google μόλις πριν λίγο καιρό άρχισε να διαπραγματεύεται δημόσια (τι βολικό για σένα). Η Berkshire δεν παράγει τίποτα, είναι Holding company, Πράγματι λοιπόν, όσες θυγατρικές έχει (π.χ. την ασφαλιστική GEICO) έχουν υψηλή κερδοφορία κυρίως διότι ο Buffet έχει ενεργή ανάμιξη στις εταιρίες. Και βέβαια η Microsoft και η Apple είναι εταιρίες των οποίων οι ιδρυτές είναι ακόμα εν ζωή και έχουν ενεργή ανάμιξη στα διοικητικά. Για πόσες αλήθεια εταιρίες μπορεί να το πει κανείς αυτό? Ποιοί είναι οι ιδιοκτήτες (για να ξεκινήσουμε από αυτές που πάνε για φούντο ή φουντάρανε ήδη) των GM, Chrysler, Bank of America, Citicorp, AIG, United Airlines, Merill Lynch, Washington Mutual, Bear Sterns, Countrywide, μπορώ να συνεχίσω αλλά το έπιασες το νόημα ελπίζω.
Για το τι ενδιαφέρει τους τεχνοκρατες της Κόκα Κόλα γιατί δεν απάντησες για την περίπτωση των Enron και MCI Wordcom που οι διευθυντές τους με λογιστικές απάτες έδειχναν κέρδος εκεί που δεν υπάρχει ώστε να παίρνουν τα μπόνους τους, παίρνοντας στο λαιμο τους τους εργαζομένουν που όχι μόνο έχασαν τις δουλιές τους αλλά και τις συντάξεις του καθώς με τα λογιστικά τρίκ οι διευθυντές εξαπάτησαν τους εργαζομένους και τους έπεισαν να αγοράσουν με τις αποταμιεύσεις τους stock options στην εταιρία? Δε σου αρεσει να το θυμάσαι, δε σε παρεξηγώ.
Στις αυτοκινητοβιομηχανίες ξέρεις ποιός είναι ο καλύτερος τρόπος να ανεβάσεις πρόσκαιρα τα κέρδη και να πάρεις επίσης το παχυλό σου μπόνους? Να κόψεις τα κονδύλια για R&D. Ρώτα και τη GM που τη στιγμή που η Toyota επένδυε σε υβριδικά εκείνοι μοσχοπουλούσαν τα Χάμερ βασιζόμενοι στη χαμηλή τιμή της βενζίνης? Όταν βέβαια γύρισε ο τροχός και η GM δε μπορούσε να πουλήσει τα μοντέλα της και δεν είχε να επιδείξει κάτι καινούργιο τις τους ένοιαζε τους διευθυντές? Είχαν ήδη βγάλει δεκάδες εκατομμύρια και μπορούσαν να βγουν στη σύνταξη. Και τώρα ζητιανεύει η GM για δάνεια από το αναποτελεσματικό κράτος.
Για τα Αμερικανικά πανεπιστήμια (έλα παππού μου να σου δείξω τα αμπελοχώραφά σου) με κούφανες με το παρακάτω “ανάλογα με τα αποτελέσματα που φέρει προσελκύει και ανάλογο αριθμό φοιτητών και άρα ανάλογο μέγεθος κονδυλίων”. Καταρχάς μερικά από τα πλουσιότερα κολλέγια είναι μικρά σε μέγεθος, και ορισμένα από τα φτωχότερα είναι τεράστια. Η αναφορά σου σε κρατικά δεν έχει σημασία γιατί και τα ιδιωτικά (όπως αυτό στο οποίο διδάσκω) είναι ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΑ. Σε διαβεβαιώ λοιπόν ότι τόσο ο Πρόεδρος, ο Πρύτανης, και οι καθηγητές δε δουλέυουμε ούτε έχουμε μόνοι μας θεσπίσει την αξιολόγηση για να ανεβάσουμε κάποια κερδοφορία, αλλά για λόγους προσωπικής φιλοδοξίας (αναγνώρηση προσωπική και του Ιδρύματος στον επαγγελματικό και κοινωνικό μας χώρο) και ευχαρίστησης από την εργασία μας.
Λες ακόμα “Μια κρατική υπηρεσία που παράγει κάτι, όσο άσχημα και αν πηγαίνει ποτέ δεν θα κλείσει και θα λειτουργεί εις βάρος αυτών που φορολογούνται.” Μόνο στο Ελλάντα ισχύει αυτό. Στις ΗΠΑ αν κάποια κρατική υπηρεσία ή εταιρία δε λειτουργεί καλά οι ψηφοφόροι κατακλίζουν με γράμματα τους γερουσιαστές και τους βουλευτές τους και βλέπεις αμέσως ότι το νομοθετικό σώμα αρχίζει και βάζει χέρι στους διοικούντες.
“Το γεγονός ότι ορισμένες εταιρείες έκλεισαν λόγω κακής διοίκησης αυτό ακριβώς είναι το θετικό στην ελεύθερη αγορά.” Σοβαρά? Για πες το αυτό στους μετόχους της εταιρίας που πληρώνουν τα λάθη του τεχνοκράτη. Πες το στους εργαζόμενους. Πες το στους κατοίκους του Ντιτρόιτ που έχουν δει την εγκληματικότητα να εκτοξέυεται και την αξία των περιουσιών τους να κατρακυλάει διότι οι αυτοκινητοβιομηχανιες της περιοχής πάνε κατά διαόλου. Πες το στους καταθέτες των τραπεζών εκείνων των οποίων οι τεχνοκράτες “τζόγαραν” τα λεφτά σε στεγαστικά δάνεια και χρηματοοικονομικά παράγωγα των δανείων. Σε περίπτωση που δεν το κατάλαβες, όλοι οι παραπάνω φορολογούμενοι είναι, όπως και αυτοί που θα κληθούν να πληρώσουν τα βάρη των επιδομάτων ανεργίας, αλλά και να καλύψουν τις δημοτικές δαπάνες, τις σχολικές, τις αμυντικές, και τις άλλες κρατικές διότι ο ένας στους 10 γείτονές τους δεν έχει εισόδημα για να συμμετέχει στα φορολογικά βάρη.
Και για να τελειώνω το σεντόνι, γραφειοκράτης είναι εκείνος ο οποίος διαχειρίζεται για λογαριασμό τρίτων. Υπό αυτήν την έννοια η μεγάλη πλειοψηφία των Α.Ε. διοικούνται από γραφειοκράτες. Και όπως κάθε άνθρωπος, ο γραφειοκράτης έχει ως σκοπό την εξυπηρέτηση του ατομικού του συμφέροντος. Το ζήτημα είναι αν οι πράξεις του προς αυτό το σκοπό ταυτόχρονα εξυπηρετούν και το συμφέρον του συνόλου των πολιτών. Τα παραδείγματα που έφερα νομίζω κάνουν ξεκάθαρο ότι στο σύγχρονο καπιταλιστικό σύστημα αυτό συμβαίνει σε σημαντικά λιγότερο βαθμό. Το ερώτημα λοιπόν είναι τι θεσμικές αλλαγές μπορούν να εναρμονίσουν το συμφέρον των γραφειοκρατών με το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου. Προσωπικά ποσώς με ενδιαφέρει αν αυτές οι θεσμικές αλλαγές θα εμπεριέχουν μεγαλύτερο ή μικρότερο ρόλο για το κράτος.
Βασικά νομίζω ότι πλατειάζουμε χωρίς ουσία.
“Και για να τελειώνω το σεντόνι, γραφειοκράτης είναι εκείνος ο οποίος διαχειρίζεται για λογαριασμό τρίτων.”
Στο Ελλάντα διάφοροι αμόρφωτοι, όπως ο Μπαμπινιώτης, διαφωνούνε μαζί σου.
“Enron και MCI Wordcom που οι διευθυντές τους με λογιστικές απάτες έδειχναν κέρδος”
Αφού δεν υπήρχε έλεγχος καλά έκαναν. Αλλά δεν βλέπω ποια εταιρεία θα τους προσλάβει αν ισχύουν τα όσα τους καταλογίζεις.
““Το γεγονός ότι ορισμένες εταιρείες έκλεισαν λόγω κακής διοίκησης αυτό ακριβώς είναι το θετικό στην ελεύθερη αγορά.” Σοβαρά?”
Σοβαρότατα. Οι μέτοχοι ας πρόσεχαν, γιατί δεν μπορώ να καταλάβω πως σε μια εταιρεία υπάρχει ένας τεχνοκράτης που με τις βλακείες του καταστρέφει μια εταιρεία, και κανένας δεν καταλαβαίνει τίποτα.
“Στις αυτοκινητοβιομηχανίες ξέρεις ποιός είναι ο καλύτερος τρόπος να ανεβάσεις πρόσκαιρα τα κέρδη και να πάρεις επίσης το παχυλό σου μπόνους? Να κόψεις τα κονδύλια για R&D.”
Αν είναι απόφαση της διοίκησης τότε ρίσκαρε και έχασε. Αν πάλι κάποιος κακόβουλος έκοψε την χρηματοδότηση, χωρίς να έχει πάρει την έγκρισή της διοίκησης και η οποία δεν το έμαθε ποτέ, τότε αυτό είναι πρόβλημά της.
“Καταρχάς μερικά από τα πλουσιότερα κολλέγια είναι μικρά σε μέγεθος, και ορισμένα από τα φτωχότερα είναι τεράστια.”
Φαντάζομαι ότι τα πλούσια κολέγια είναι τέτοια γιατί κάποιος τα χρηματοδοτεί. Η χρηματοδότηση φαντάζομαι ότι εξαρτάται με την ποιότητα γνώσεων που προσφέρουν. Αν απλά κάποιοι δίνουν τα λεφτά τους από χόμπι, να τους φέρεις σε επαφή με τον Σπηλιοτόπουλο ώστε να χρηματοδοτήσουν και τα δικά μας πανεπιστήμια.
“Ποιοί είναι οι ιδιοκτήτες (για να ξεκινήσουμε από αυτές που πάνε για φούντο ή φουντάρανε ήδη) των GM, Chrysler, Bank of America, Citicorp, AIG, United Airlines, Merill Lynch, Washington Mutual, Bear Sterns, Countrywide”
Ακόμα και να μην υπάρχει ιδιοκτήτης, οι μέτοχοι εκπροσωπούνται από το Δ.Σ που οι ίδιοι ορίζουν. Η αποτελεσματικότητα της διοίκησης του Δ.Σ αφορά άμεσα αυτούς που τους επιλέξανε, δηλαδή τους ίδιους μετόχους.
Σε κάθε περίπτωση στην ελεύθερη αγορά τα λάθη πληρώνονται ενώ οι σωστές ενέργειες αποφέρουν κέρδη.
Και τώρα για να ελαφρύνω το κλίμα, θα αντιγράψω ένα μικρό τμήμα ένα αγαπημένο μου βιβλίο.
“Στη δεκαετία του 1970, όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όργωνε τις ευρωπαϊκές χώρες για να πετύχει την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, του πρότειναν να πάρει μαζί του κι έναν υψηλόβαθμο διπλωμάτη και πολιτικό επιστήμονα επειδή, συν τοις άλλοις, μιλούσε εφτά γλώσσες. Ο έμπειρος πολιτικός, που γνώριζε τον προτεινόμενο, αγρίεψε (δεν ήθελε και πολύ): <>”
enfant
όντως πλατιάζουμε χωρίς λόγο όταν ο μόνος αντίλογός σου σε ένα σύστημα που οι δυο από τις τρεις αυτοκινητοβιομηχανίες των ΗΠΑ (GM, Chrysler) και οι δυο μεγαλύτερες τράπεζες (Bank of America, Citibank) λειτουργούν αυτή τη στιγμή μόνο χάρη στην κρατικής βοήθεια που έλαβαν είναι ένα γενικό “ας πρόσεχαν” (αλήθεια, γιατί δε μπορεί να το πει κανείς αυτό και για τους ψηφοφόρους της κυβέρνησης που προσέλαβε τους κακούς γραφειοκράτες), και ο ορισμός της έννοιας “γραφειοκράτης” κατά τον σεβαστό κατά άλλα Μπαμπινιώτη. Αν αυτή είναι η απάντηση των φιλελεύθερων σε μια συστημική κρίση κρίση που χωρίς την κρατική παρέμβαση θα είχε οδηγήσει σε κατάρευση του 1/3 του ιδιωτικού τομέα τότε λυπάμαι ειλικρινά για την έλλειψη ιδεών σε ένα χώρο που, ακόμα και όταν διαφωνούσες με τις απόψεις του έβρισκες τουλάχιστον κάποιους τρομερούς διανοητές.
Από εκεί και πέρα θα σε συμβούλευα εγώ ο δήθεν θεωρητικός να προσπαθήσεις να αποκτήσεις λίγη γνώση και εκ’ των έσω για όλα αυτά τα πράγματα τα οποία φαίνεται να γνωρίζεις μόνο από βιβλία. Ίσως τότε να ήξερες π.χ. ότι πράγματι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δωρίζουν χρήματα για τον οποιοδήποτε λόγο στο Α ή Β πανεπιστήμιο, όπως π.χ. αυτός που δώρισε εκατομμύρια στο πανεπιστήμιο που εργάζομαι με όρο να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τους κήπους του πανεπιστημίου (ωραιότερες τουλίπες δε θα βρεις αλλού). Ίσως αν διάβαζες και εφημερίδες να ήξερες ακόμα ότι τα διευθυντικά στελέχη των MCI και Enron δε θα βρουν εργασία διότι εκτείουν ποινή κάθειρξης για απάτη (παρέμβαση και εδώ του αναποτελεσματικού κράτους), αλλά ότι αυτό δεν εμπόδισε να βγούν και νέα φυντάνια (κάνε google στο Madoff).
Ίσως τότε καταλάβεις πόσο λίγο είναι να εντρυφείς σε Κωνσταντίνο Καραμανλή και Σπηλιωτόπουλο!