Ίσως μια από τις πιο πολυχρησιμοποιημένες αυταπάτες των εχθρών της ελεύθερης οικονομίας και των ανοιχτών αγορών είναι ότι το αμερικανικό μοντέλο παράγει ανισότητες, φτώχεια και εξαθλίωση. Παλαιότερα μάλιστα την προσδιόριζαν και ποσοτικά στο ένα τρίτο του πληθυσμού (οι περίφημες θεωρίες της κοινωνίας των δύο τρίτων). Όλα αυτά φυσικά χάρη στον δαιμονικό νεοφιλελευθερισμό. Βέβαια τελευταία δεν ακούμε πολλές τέτοιες υπερβολές διότι η αλήθεια γίνεται όλο και πιο δύσκολο να αλλοιωθεί.

Υπάρχουν άνθρωποι κάτω από το όριο της φτώχειας στις ΗΠΑ; Ασφαλώς και υπάρχουν. Αντιστοιχούν στο 12% περίπου. Τι ορίζεται όμως ως όριο φτώχειας; Χοντρικά, θεωρείται κάποιος κάτω από το όριο αυτό όταν έχει εισόδημα λιγότερο από το μισό του μισού του μέσου εισοδήματος της χώρας. Αυτό όμως είναι απλά μια στατιστική κατανομή. Δεν είναι σε θέση να περιγράψει την αγοραστική δύναμη και το βιοτικό επίπεδο που εξασφαλίζει το εισόδημα αυτό, πράγμα που αποδεικνύεται από τα ποσοστά κατοχής σειράς καταναλωτικών αγαθών (αυτοκίνητα, τηλεοράσεις, ψυγεία, κ.ά.), ιδιοκατοίκησης, προσδόκιμου επιβίωσης κτλ. Πχ. για μια τετραμελή οικογένεια με 2 παιδιά το όριο είναι 18,660$, ποσό που επιτρέπει μια διαβίωση που στις περισσότερες από τις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη θα χαρακτηρίζονταν υπερπολυτελής. Ας δούμε λίγα γραφήματα με στατιστικά:

Τα επίσημα στοιχεία της αμερικανικής στατιστικής υπηρεσίας δείχνουν την τάση μείωσης της φτώχειας και όχι την αύξηση των ανισοτήτων. Η μόνη κατηγορία που αυξάνεται το ποσοστό φτώχειας είναι οι νέοι και αυτό κυρίως λόγω της μεθόδου που χρησιμοποιείται για τη συλλογή των στοιχείων.

Η έρευνα γίνεται μετρώντας νοικοκυριά. Αν κάποιος έχει πχ 5 παιδιά αυτόματα το όριο γίνεται 27,538$ και ευκολότερα πέφτει κάτω από το όριο της φτώχειας, άρα μια πολύτεκνη οικογένεια είναι πιο εύκολο να χαρακτηριστεί φτωχή. Επίσης πολλοί νέοι ανοίγουν δικό τους νοικοκυριό σε μικρότερη ηλικία σε σχέση με το παρελθόν και φυσικά έχουν χαμηλές αποδοχές με αποτέλεσμα να πέφτουν κάτω από το όριο (ενώ αν έμεναν με τους γονείς τους δεν θα συμπεριλαμβάνονταν). Ακόμη, χιλιάδες φοιτητές έχουν μεν νοικοκυριό αλλά ελάχιστες αποδοχές, άσχετα αν η ζωή τους δεν είναι καθόλου φτωχή. Ας μην ξεχνάμε βέβαια και τα εκατομμύρια των νέων σε ηλικία φτωχών μεταναστών οι οποίοι έρχονται διαρκώς, μπαίνουν στην αρχή στη βάση της πυραμίδας και συντηρούν το ποσοστό φτώχειας.

Το εντυπωσιακό όμως που πρέπει να παρατηρήσουμε είναι ότι η φτώχεια αυτή είναι εντελώς προσωρινή:

Βλέπουμε ότι περισσότεροι από τους μισούς δεν παραμένουν εντός του ορίου για πάνω από 2-4 μήνες. Μόλις το 5,7% αυτών (δηλαδή ούτε 0,8% του συνόλου της αμερικανικής κοινωνίας) δεν παραμένει σε κατάσταση φτώχειας (με βάση τα οριζόμενα κριτήρια) για πάνω από τρία χρόνια (ενώ πάνω από 4 χρόνια είναι το 2% ή 0,24% του συνόλου)! Διότι όχι μόνο έχουμε συνολική βελτίωση, αλλά έχουμε και τεράστια κινητικότητα μεταξύ των στρωμάτων που σημαίνει ότι υπάρχουν πολλαπλές ευκαιρίες ο φτωχός να ξεφύγει από τη θέση του, όχι απλά να περιμένει την βελτίωση του εισοδήματος των κατώτερων στρωμάτων.

Οι ΗΠΑ σήμερα έχουν το υψηλότερο κατά κεφαλήν είσοδημα από όλες τις μεγάλες χώρες (υπάρχουν εξαιρέσεις μικρών χωρών όπως το Λουξεμβουργο ή η Νορβήγια, που είναι όντως ελάχιστα ψηλότερα) άκομα και αν μετράμε σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης ($ΡΡΡ, δηλαδή χωρίς να επηρεαζόμαστε απο τις αυξομειώσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών). Ενδεικτικά οι ΗΠΑ είχαν το 2002, κατα κεφαλήν εισόδημα 36.400 $ΡΡΡ, έναντι 27.986 της Ιαπωνίας, περίπου 26.000 της Βρετανίας, και 25.000 της Γερμανίας. Παρ’όλη την εμφανή υπεροχή της αμερικανικής οικονομίας να παράγει πλούτο (μια υπεροχή που διευρύνεται σταθερά σε σχέση με τον ευρωπαϊκό πυρήνα τα τελαυταία 25 χρόνια), μια συχνή κριτική είναι ότι αυξάνει τις ανισότητες και εξασφαλίζει άθλιες συνθήκες για τους φτωχούς της. Όπως όμως γίνεται φανερό από το παρακάτω γράφημα, οι Αμερικανοί φτωχοί είναι περίπου το ίδιο πλούσιοι με τους Σουηδούς ομοιοπαθείς τους! Οι πλούσιοι Αμερικανοί κάνουν την διαφορά:

Οι ΗΠΑ δεν είναι βέβαια ένα νεοφιλελεύθερο κράτος. Είναι η χώρα με την μεγαλύτερη οικονομική ελευθερία (αν και πέρυσι κατάφερε να πέσει από την πρώτη θέση χάρη στις επιλογές της τωρινής της ηγεσίας) αλλά με έντονα παρεμβατικά στοιχεία στην οικονομία. Την δεκαετία του ’80 όμως εφαρμόστηκαν με κάποια συνέπεια αρκετές νεοφιλελεύθερες πολιτικές (βέβαια ο Ψυχρός Πόλεμος επέβαλε μεγάλα κονδύλια στον αμυντικό προϋπολογισμό) και τα αποτελέσματά τους είναι χαρακτηριστικά των «ανισοτήτων» που προκαλεί ο νεοφιλελευθερισμός. Όπως για παράδειγμα ότι δεν υπήρξε καμία μείωση των πραγματικών εισοδημάτων σε κανένα στρώμα της αμερικανικής κοινωνίας αλλά αντίθετα όλες οι βαθμίδες εισοδημάτων επωφελήθηκαν.

Επίσης, η τεράστια κινητικότητα μεταξύ των στρωμάτων δείχνει την συνεχή ανοδική τάση του ατομικού εισοδήματος. Μπορεί το κατώτερο 20% να μην βελτιώθηκε αισθητά, όμως το 85% όσων άνηκαν στο κατώτερο 20% το 1979 το 1988 άνηκαν σε ψηλότερο, ενώ η βάση διαρκώς γεμίζει από νέους μετανάστες.

Όσο για τις περίφημες φοροαπαλλαγές, αυτές δεν κατέληξαν στο να πληρώνουν τα φτωχότερα στρώματα περισσότερους φόρους, αλλά λιγότερους!

Ο αναθεματισμός και η δαιμονοποίηση του νεοφιλελευθερισμού, και η στρεβλή γνώμη που έχουμε στην Ελλάδα, προέρχεται κύρια από την άγνοια, αφού η μόνη επαφή που έχουμε είναι μέσω της κριτικής των πολέμιών του και τις πλάνες που καλλιεργούν. H ρητορική εναντίον του στόχο έχει να διατηρήσει τον αντιπαραγωγικό μηχανισμό που συντηρεί και μεγαλώνει τα προνόμια κάποιων προμηθευτών του δημοσίου, διεφθαρμένων κρατικών λειτουργών, αργόσχολων δημοσίων υπαλλήλων, συνδικαλιστών, και όλων εκείνων που φοβούνται να αποδείξουν στον στίβο της ελεύθερης οικονομίας ότι αξίζουν τις απολαβές τους. Όμως μέχρι τώρα κανείς δεν έχει να επιδείξει ένα ρεαλιστικό μηχανισμό ανάπτυξης και ευημερίας καλύτερο από την ελεύθερη αγορά και τους θεσμούς της.