Ενα ύποπτο γεγονός…

Απρ 22nd, 2008 | | Κατηγορία: Γιώργος Παγουλάτος | Email This Post Email This Post | Print This Post Print This Post |

Την εβδομάδα που πέρασε, ο πρόεδρος Μαχμούντ Αχμεντινετζάντ επανέλαβε έναν παρανοϊκό ισχυρισμό του: «Πριν από τέσσερα ή πέντε χρόνια ένα ύποπτο γεγονός συνέβη στη Νέα Υόρκη. Ενα κτίριο κατέρρευσε και είπαν ότι 3.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν». Με τα λόγια του αυτά ο ηγέτης του θεοκρατικού Ιράν μίλησε στην καρδιά του 30% των συμπατριωτών μας, που θεωρούν ότι την επίθεση στους δίδυμους πύργους έκαναν οι ίδιοι οι Αμερικανοί. Λίγες μέρες πριν, η εκπομπή του Λάκη Λαζόπουλου αναπαρήγαγε για πολλοστή φορά στην Ελλάδα την «τρομερή» (όσο και εξόφθαλμα ανύπαρκτη) δήλωση του Κίσινγκερ: «Ο ελληνικός λαός είναι ατίθασος και γι’ αυτό πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτιστικές του ρίζες…, τη θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα, ώστε να εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητά του να αναπτυχθεί και να διακριθεί…» (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 15/4). Ο τσαρλατανισμός, ο κοινός παραλογισμός, έρχονται ως ώριμο στάδιο δαιμονοποίησης του άλλου.

Στην περίπτωσή μας συντρέχουν δύο ακόμα «εξαιρετικότητες» σε σχέση με την υπόλοιπη δυτική Ευρώπη: ένα ορθόδοξο κομμουνιστικό κόμμα, με επιρροή στη δημόσια σφαίρα. Και κυρίως μια ορθόδοξη εκκλησία, ακραίοι κύκλοι της οποίας θητεύουν στον οξύ αντιδυτικισμό

Οι μετρήσεις μάς δείχνουν πρωταθλητές του αντιαμερικανισμού, σε επίπεδα Λατινικής Αμερικής και Βόρειας Αφρικής. Είμαστε το πλέον αντιαμερικανικό έθνος της δυτικής Ευρώπης. Μόνο η Ισπανία μάς πλησιάζει. Αυτό εξηγείται. Η Ελλάδα εκτρέφει αυτό που οι Peter Katzenstein και Robert Keohane ονομάζουν «κληρονομιά (legacy) αντιαμερικανισμού». Εθνικά ιστορικά βιώματα (για τους Ισπανούς η αμερικανική στήριξη στο καθεστώς Φράνκο, για μας η αμερικανική πατρωνεία των δεκαετιών ’50-’60 και το 1967-74) σημασιοδοτούν τον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνουμε την Αμερική. Στην περίπτωσή μας συντρέχουν δύο ακόμα «εξαιρετικότητες» σε σχέση με την υπόλοιπη δυτική Ευρώπη: ένα ορθόδοξο κομμουνιστικό κόμμα, με επιρροή στη δημόσια σφαίρα. Και κυρίως μια ορθόδοξη εκκλησία, ακραίοι κύκλοι της οποίας θητεύουν στον οξύ αντιδυτικισμό. Και στην Ελλάδα, τα ιδεολογικά άκρα παραμένουν θερμοκήπιο αντιαμερικανισμού.

Οι συγκριτικές μετρήσεις του αντιαμερικανικού αισθήματος καταγράφουν διαχρονικά την απάντηση στο ερώτημα: θετική ή αρνητική γνώμη για την Αμερική; Συστεγάζουν έτσι αναπόφευκτα και έναν «καλό» αντιαμερικανισμό: την κριτική και απογοήτευση όσων (μαζί με τη μισή αμερικανική κοινωνία) βλέπουν τις αμερικανικές αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας, των δικαιωμάτων να καταλύονται βάρβαρα και υποκριτικά στο Γκουαντάναμο, στο Ιράκ και στη Μέση Ανατολή. (Οι Katzenstein & Keohane το ονομάζουν «φιλελεύθερο αντιαμερικανισμό»). Συστεγάζουν επίσης, θα λέγαμε, έναν προοδευτικό, ευρωπαϊστικό «αντιαμερικανισμό»: που σέβεται και θαυμάζει την Αμερική, αλλά την θέλει ισότιμο εταίρο της Ευρώπης σε ένα πιο ισορροπημένο παγκόσμιο σύστημα και σε θεσμούς διακυβέρνησης της παγκοσμιοποίησης – όχι μονομερή και ανεξέλεγκτο ηγεμόνα, όχι παράγοντα αποσταθεροποίησης.

Να εξηγηθούμε. Το να διατυπώνει κανείς θετική γνώμη για την κυβέρνηση των ΗΠΑ τα τελευταία 5-6 χρόνια υποδηλώνει είτε υπερβάλλοντα φιλοαμερικανικό φανατισμό είτε ασυγχώρητη πολιτική ευήθεια. Η Αμερική του κ. Μπους συγκεντρώνει τα υψηλότερα ποσοστά δημοφιλίας σε διάφορες μετακομμουνιστικές χώρες που δεν αποτελούν ακριβώς φάρους ώριμης δημοκρατικής παιδείας. Ομως ο ελληνικός αντιαμερικανισμός δεν είναι σαν τον γερμανικό, τον βρετανικό ή τον σκανδιναβικό. Δεν είναι μόνο αντι-Μπους, δεν είναι καν αντι-αμερικανική πολιτική, είναι σε ενοχλητικά μεγάλο βαθμό αντί-Αμερική. Οπου πρεσβεία διαβάζει ακόμα Πιουριφόι, όπου ανάμειξη πραξικόπημα, όπου παρέμβαση εχθρική εισβολή. Αυτός ο εγχώριος αντιαμερικανισμός είναι δέσμιος του ιστορικισμού του, μυωπικά εθνοκεντρικός και τελικά ανιστόρητος.

Αντιαμερικανισμός είναι η άρνηση αυτής της πραγματικής πιθανότητας, που ισοδυναμεί όχι απλώς με κριτική στην πολιτική των ΗΠΑ, αλλά με εχθρότητα προς την ίδια την Αμερική. Δεν είναι απλώς άποψη. Είναι μια ψυχολογική στάση, όχι για αυτά που η Αμερική «κάνει» αλλά για αυτό που «είναι» – για τα χαρακτηριστικά και τις αξίες της

Ο σκληρός αντιαμερικανισμός δεν διακρίνει αποχρώσεις στην αμερικανική πολιτική. Με τη στήριξη των ΗΠΑ ολόκληρη σχεδόν η Λατινική Αμερική είναι σήμερα δημοκρατική, όπως και μεγάλο μέρος της Ασίας και της Αφρικής. Ομως ο αντιαμερικανισμός καταδικάζει την Αμερική ακόμη και όταν παρεμβαίνει για να στηρίξει τη δημοκρατία (όπως στην Αϊτή και στις Φιλιππίνες) ή να τερματίσει έναν αιματηρό πόλεμο και να αποσοβήσει μια ανθρωπιστική καταστροφή. Οπως έκανε δηλαδή στη Σομαλία και δυστυχώς δεν κάνει σήμερα στο Σουδάν. Οπως έκανε επίσης –καθυστερημένα– στη Βοσνία, όταν η Ευρώπη παρακολουθούσε άπρακτη τη σφαγή έξω από την πόρτα της.

Εδώ συναντάμε έναν πυλώνα του αντιαμερικανισμού: τον μύθο της αμετάβλητης Αμερικής. Η πολιτική Μπους έχει σπείρει καταστροφές. Ομως, όπως έγραφε ο Ρίτσαρντ Ρόρτυ, «τα πράγματα δεν ήταν υποχρεωτικό να εξελιχθούν έτσι. Θα μπορούσαν να είχαν κερδίσει οι “καλοί”». Αντιαμερικανισμός είναι η άρνηση αυτής της πραγματικής πιθανότητας, που ισοδυναμεί όχι απλώς με κριτική στην πολιτική των ΗΠΑ, αλλά με εχθρότητα προς την ίδια την Αμερική. Δεν είναι απλώς άποψη. Είναι μια ψυχολογική στάση, όχι για αυτά που η Αμερική «κάνει» αλλά για αυτό που «είναι» – για τα χαρακτηριστικά και τις αξίες της. Μια ουσιοκρατική θεώρηση γενικευμένης αρνητικής προκατάληψης, στη βεβαιότητα της οποίας ο κριτικός ορθολογισμός υποχωρεί. Και τότε συμβαίνουν «ύποπτα γεγονότα»…

7 σχόλια
Leave a comment »

  1. Ενώ αποδίδετε ορθά, κατά τη γνώμη μου, την αιτία του αντιαμερικανισμού στις ωμές επεμβάσεις του αμερικανικού κράτους στην πολιτική ζωή του τόπου από το ’48 και μετά, νομίζω πως εν τέλει υποβαθμίζετε τη σημασία της για τους εξής λόγους:
    (1) Αποφεύγετε να τη συνδέσετε με την τουρκική επέμβαση και την συνεχιζόμενη κατοχή της βόρειας Κύπρου (2) Την συσχετίζεται με τη στάση του αμερικανικού κράτους προς το Φρανκικό καθεστώς, στην επικράτηση τουλάχιστον του οποίου οδόλως αναμίχθηκε ο αμερικανικός παράγοντας, ενώ κράτησε και την Ισπανία εκτός των κόλπων του ΝΑΤΟ.

    Από την άλλη μεριά υπερτονίζετε την επιρροή του ΚΚΕ που δεν έχει απήχηση παρά σε ένα 8% του πληθυσμού, ενώ για τον «αντιαμερικανισμό» της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ως τέτοιας, και όχι ως απηχούσας τις αντιλήψεις του ποιμνίου, ειλικρινά αδυνατώ να τον αντιληφθώ. Αν υπήρχε κάποιου είδους «αντιαμερικανισμός» της Ορθόδοξης Εκκλησίας θα έπρεπε να τον βλέπουμε και στη Βουλγαρία και στην πΓΔΜ πχ. , όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.

    Αντιδιαστέλλετε, επίσης, τον εγχώριο «αντιαμερικανισμό. με τον «καλό», τον «φιλελεύθερο αντιαμερικανισμό». Αυτό μένει να το αποδείξετε. Γιατί πουθενά δεν μας λέτε τι είναι εκείνο που διακρίνει τον ελληνικό αντιαμερικανισμό από τον γερμανικό ή τον σουηδικό αντιαμερικανισμό. Και πρέπει να εξηγήσετε τι περιεχόμενο, πέρα από αυτό της πολιτικής ισχύος, έχει αυτό το «αντι-Αμερική» που επικαλείστε.

    Λέτε μετά ότι «με τη στήριξη των ΗΠΑ ολόκληρη σχεδόν η Λατινική Αμερική είναι σήμερα δημοκρατική». Ως Αναπληρωτής Καθηγητής αποκλείεται να είστε τόσο νέος που να μην έχετε ακούσει τίποτε για τις «μπανανίες» και για τα αιμοσταγή καθεστώτα του Πινοτσέτ, του Βιντέλα ή του Σομόζα – που όταν τον ανέτρεψαν οι Σαντινίστας η CIA τους επέβαλε τον φθοροποιό εμφύλιο με τους χρηματοδοτούμενους από αυτήν Κόντρας μέχρι ν’ αναγκαστούν οι απελπισμένοι Νικαραγουανοί να τους καταψηφίσουν. Αυτό δε για την Αϊτή και τις Φιλιππίνες προτιμώ να το εκλάβω ως κακόγουστο αστείο.

    Τέλος, απορώ πώς είναι δυνατόν να προβάλλεται με πάσα σοβαρότητα επιχείρημα του τύπου ότι τάχα «θα μπορούσαν να είχαν κερδίσει οι καλοί»! Πράγματι, κι εγώ, θα μπορούσα να σηκώσω όλες μου τις οικονομίες και να τις ακουμπήσω σ’ έναν αριθμό της ρουλέτας, έχω μια πιθανότητα στις 37 να κερδίσω – θα θεωρούσατε ωστόσο υπεύθυνη την άσκηση μιας παρόμοιας πολιτικής από μια διεθνή υπερδύναμη;

    Υ.Γ. Αυτό το «ο εγχώριος αντιαμερικανισμός είναι δέσμιος του ιστορικισμού του […] και τελικά ανιστόρητος» υποθέτω πως πρόκειται για lapsus, έτσι δεν είναι;

  2. Η διαφορά του ελληνικού αντιαμερικανισμού φαίνεται νομίζω από τη στάση μας στον πόλεμο του Αφγανιστάν.
    Μία πολύ λογική και αναγκαία πράξη άμυνας καταδικάστηκε από τους εδώ ‘φιλειρηνιστές’ με τυφλά αντιαμερικανικά επιχειρήματα.

  3. Vrennus: εύστοχες οι παρατηρήσεις σας, σας ευχαριστώ. Απαντώ σε καθεμία:

    Σύνδεση του αντιαμερικανισμού με το κυπριακό: μίλησα για το 1974, αυτό ακριβώς εννοούσα.

    Ισπανία: η ισπανικη αριστερά χρεώνει στις αμερικανικές κυβερνήσεις την ανοχή και στήριξη του φρανκικού καθεστώτος, το οποίο αντίθετα είχε απομονωθεί από τις ευρωπαϊκές και την ΕΚ. Γι’ αυτό και το ισπανικό σοσιαλιστικό κόμμα PSOE υπήρξε εξαρχής έντονα φιλοευρωπαϊκό. Αυτά είναι τεκμηριωμένα στη διεθνή βιβλιογραφία (πχ Linz, Gunther, και οι Katzenstein-Keohane που αναφέρω).

    Πράγματι το ΚΚΕ έχει τη συγκεκριμένη εκλογική απήχηση που αναφέρετε, όμως είναι από τις μεγαλύτερες στην Δυτ. Ευρώπη για ορθόδοξο κομμουνιστικό κόμμα, και κυρίως παραβλέπετε την πολύ ευρύτερη απήχηση (στις ιδέες, στη δημόσια σφαίρα) της κομμουνιστογενούς αριστεράς. Η τεράστιας ακροαματικότητας τηλεοπτική σατιρική εκπομπή που αναφέρω στο άρθρο είναι ένα μόνο παράδειγμα.

    Αντιαμερικανισμός της ορθόδοξης εκκλησίας σε Βουλγαρία και πΓΔΜ, δηλαδή σε κοινωνίες μετακομμουνιστικές-ατλαντιστικές (πλην Ρωσίας); θα αστειεύεστε! Κάτι όμως που δεν ανέφερα (για λόγους χώρου) είναι ο παράγων Γιουγκοσλαβία (Σερβία-Κόσοβο) ως κρίσιμη αιτία σύγχρονης έξαρσης του αντιαμερικανισμού στην Ελλάδα.

    “Τι είναι εκείνο που διακρίνει τον ελληνικό αντιαμερικανισμό από τον γερμανικό ή τον σουηδικό αντιαμερικανισμό”: ακριβώς τα αναφερθέντα (legacy anti-americanism, ορθόδοξος αντιδυτικισμός, ΚΚ).

    «Με τη στήριξη των ΗΠΑ ολόκληρη σχεδόν η Λατινική Αμερική είναι σήμερα δημοκρατική»: η κρίσιμη λέξη είναι “σήμερα”. Κι εσείς αποκλείεται να μην έχετε ακούσει ότι από τη δεκαετία του ’90 τα ΛΑ καθεστώτα εκδημοκρατίστηκαν, και σήμερα έχουμε κεντροαριστερές δημοκρατικές κυβερνήσεις σε χώρες όπως η Βραζιλία, Αργεντινή, Βολιβία, Εκουαδόρ, Χιλή, Παραγουάη, κλπ. Μόνη εξαίρεση στον δημοκρατικό κανόνα της ΛΑ η Κούβα (όπου όμως βέβαια οι διαχρονικές ευθύνες του απαράδεκτου αμερικανικού εμπάργκο υπό την πίεση του ακροδεξιού λόμπυ των κόντρας etc της Φλόριντα είναι τεράστιες).

    “Αυτό το «ο εγχώριος αντιαμερικανισμός είναι δέσμιος του ιστορικισμού του […] και τελικά ανιστόρητος» υποθέτω πως πρόκειται για lapsus, έτσι δεν είναι;” : Όχι βέβαια, κανένα lapsus! Ιστορικισμός είναι η πεποίθηση ότι υπάρχουν υπέρτεροι “νόμοι” που οδηγούν σε ένα είδος επαναληπτικότητας της ιστορικής εξέλιξης, προς μια ντετερμινιστική κατεύθυνση (βλ. K. Popper: the Poverty of Historicism; του ίδιου Open Society and its Enemies). Αυτό όμως είναι μια εν τέλει ανιστόρητη αντίληψη, διότι παραβλέπει τη σημασία των ειδικότερων ιστορικών συνθηκών και συμπεριέχοντος (context).

  4. Δεν χρειάζεται να πάει κανείς 3 δεκαετίες πίσω για να είναι αντιμερικανός.

  5. Δεν μπορω κουλτουροαναλυσεις για τα προφανη.

    Οι Γραικοι ειναι λυσσασμενοι αντιαμερικανοι,επειδη τους τρελλαινει το κομπλεξ του νανου απεναντι στον Γιγαντα.

    Οι Αμερικανοι ειναι τα παντα,οι Γραικοι ενα εθνος του τιποτα,με μηδενικο παρον ,που ζει στο Μεγαλο Ψεμμα της φαντασιωσης ” ενδοξου παρελθοντος “,που ουτε “ενδοξο ” ειναι,ουτε “παρελθον τους “. ειναι.

    Επιπλεον,σαν τουρκοσποροι που ειναι κατα πλειονοτητα ,οι Γραικοι εχουν ανατολιτικου ( oriental ) τυπου ψυχωτικο αντιαμερικανισμο,στυλ ισλαμοφασιστων Ιρανων & Παλαιστινιων.

    Η “σιωνιστοκρατουμενη Αμερικη ” ειναι ο μεγαλος Σατανας & ο ” αιωνιος εχθρος” της εθνικης ιδεολογιας των Γραικων,του ελληνισμου/ γραικοναζισμου.

  6. Με τη στήριξη των ΗΠΑ ολόκληρη σχεδόν η Λατινική Αμερική είναι σήμερα δημοκρατική»: η κρίσιμη λέξη είναι “σήμερα”

    Να με συγχωρείτε, αλλά οι κρίσιμες λέξεις είναι “Η στήριξη των ΗΠΑ”. Η ορθή φράση θα ήταν ¨”παρά τις προσπάθειες των ΗΠΑ”

  7. Τα γεγονότα έχουν γίνει, έτσι;Είναι παρακείμενος…Όσοι δεν παραδέχονται τα γεγονότα-άρα και την Ιστορία-δεν θα πρέπει να αναφέρονται και σε διάφορες σχολές ή ρεύματα ή κριτικές ματιές νεο-φιλοσοφίας ή νεο-πολιτικές, ακριβώς επειδή αυτές αναφέρονται στα γεγονότα και είναι, νομίζω, αυτοί που έχουν την μεγαλύτερη πιθανότητα να βρεθούν κάποια μέρα σε άσυλα κουρεμένοι γουλί ή να κάνουν πολύ πλούσιους κάποιους ψυχιάτρους…

Σχολιαστε