Μπλοκαρισμένα πανεπιστήμια
Μαρ 20th, 2008 | Γιώργος Παγουλάτος| Κατηγορία: Γιώργος Παγουλάτος |
Email This Post
|
Print This Post
|
Ξέρω πολλούς που το ενδιαφέρον τους για το ελληνικό πανεπιστήμιο θυμίζει τη συγκαταβατική περιέργεια ενός πολιτισμένου ανθρώπου για τα ήθη της φυλής των Γιανομάμι. Συνήθως έχουν ένα κοινό: τα παιδιά τους θα σπουδάσουν στο εξωτερικό.
Ξέρω όμως πολύ περισσότερους που παρακολουθούν τα ελληνικά ΑΕΙ με αγωνία. Είναι κυρίως αυτοί για τους οποίους το διεθνές μπακαλορεά είναι πολύ ακριβό και οι σπουδές στο εξωτερικό απρόσιτες. Αν το ελληνικό πανεπιστήμιο υστερεί στις διεθνείς κατατάξεις, προοιωνίζεται κάτι για τις ευκαιρίες που θα έχουν τα παιδιά τους στην αυριανή διεθνοποιημένη κοινωνία. Αποτελούν την πλειονότητα και είναι οι μεγάλοι ριγμένοι. Οπου το δημόσιο πανεπιστήμιο αποτυγχάνει, αποτυγχάνει για λογαριασμό τους.
Τα πράγματα δεν είναι μαύρο-άσπρο. Ποτέ ελληνικά ΑΕΙ δεν στελεχώνονταν με τόσους πολλούς διεθνώς αξιόλογους πανεπιστημιακούς. Ποτέ οι υλικές υποδομές δεν ήταν καλύτερες, παρά την υποχρηματοδότηση: την τελευταία δεκαετία αμφιθέατρα, βιβλιοθήκες, εργαστήρια σύγχρονης τεχνολογίας έχουν μειώσει την απόσταση από τις πανεπιστημιακές μητροπόλεις. Πολλά βέβαια μένουν να γίνουν. Κάποια –προσοχή!– κινδυνεύουν να χαθούν. Οπως η κοινοτική χρηματοδότηση των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, που επιτρέπουν ηλεκτρονική πρόσβαση όλων των ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας σε 13.500 διεθνή επιστημονικά περιοδικά (έργο αφοσιωμένων πανεπιστημιακών όπως ο Βασίλης Παπάζογλου). Το υπουργείο Παιδείας δεν τη συμπεριέλαβε στην Αναπτυξιακή Στρατηγική 2007-13. Χωρίς κοινοτική χρηματοδότηση οι βιβλιοθήκες κινδυνεύουν να συρρικνωθούν στην προ του 1996 κατάσταση και οι υποχρεώσεις μας προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας να μείνουν στον αέρα.
Τι φταίει; Παρά τις πρόσφατες ως επί το πλείστον θετικές αλλαγές, τα πανεπιστήμια παραμένουν δέσμια ενός αναχρονιστικού θεσμικού πλαισίου, που αποτυπώνει ακόμα τον κρατικό κορπορατισμό της πρώτης μεταπολιτευτικής περιόδου. Προτεραιότητα τότε είχε ο «εκδημοκρατισμός». Και ο νόμος-πλαίσιο 1268/82 ανταποκρίθηκε στην προτεραιότητα αυτή. Η αυταρχική έδρα καταργήθηκε, οι πανεπιστημιακοί βοηθοί έγιναν μέλη ΔΕΠ, η φοιτητική συμμετοχή θεσμοθετήθηκε σε πολύ υψηλά ποσοστά, επιβραβεύοντας τους αγώνες του φοιτητικού κινήματος. Το ακαδημαϊκό άσυλο κατοχυρώθηκε με σιδηρές διατάξεις – ήταν νωπές οι μνήμες μιας περιόδου που ασφαλίτες και παρακρατικοί τρομοκρατούσαν φοιτητές και καθηγητές αριστερών πεποιθήσεων.
Γερνώντας όμως οι θεσμικές διευθετήσεις προσβάλλονται από τον νόμο των αθέλητων συνεπειών. Επιλύουν μεν τα προβλήματα για τα οποία θεσπίστηκαν, δημιουργούν όμως άλλα, παρενέργειες που δεν προέβλεψαν ή δεν επιδίωξαν. Η ακαδημαϊκή ελευθερία είναι προ πολλού κεκτημένη – όχι όμως εάν οι απόψεις ενοχλούν τις ακραίες μειοψηφίες που νέμονται το πανεπιστήμιο. Η φοιτητική συμμετοχή είναι δεδομένη – αλλά ομάδες εκπροσώπων μπορούν να διαλύουν συγκλήτους, συνελεύσεις και εκλογές. Η σύνοδος πρυτάνεων συνεδριάζει σε ξενοδοχεία, εκτός πανεπιστημίου, για να προστατευτεί από το άσυλο! Στο όνομα του ασύλου, η δημόσια περιουσία καταστρέφεται ξανά και ξανά. Πώς συμβιβάζεται η δημοκρατία με την ανομία και την αυθαιρεσία;
Οταν ο εκδημοκρατισμός ολοκληρώθηκε και η σκόνη έκατσε, έγιναν ορατές οι μακροχρόνιες παρενέργειες: μετριοκρατία, ισοπεδωτική ομοιομορφία, κρατική γραφειοκρατία, κομματοκρατία, βία των μειοψηφιών. Ενα πανεπιστήμιο μπλοκαρισμένο, στις χειρότερες στιγμές του να θυμίζει τη μελαγχολική φράση του Ευγένιου Ο’ Νιλ: «δεν υπάρχει εδώ παρόν ή μέλλον: μόνο το παρελθόν επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά…».
Θεσμοί παρωχημένοι παράγουν αγκυλώσεις και δυσλειτουργίες. Εξελίσσονται σε ιερές αγελάδες που μπερδεύονται στα πόδια μας χωρίς κανείς να τολμά να τις αγγίξει. Εκτρέφουν προσοδοθηρικά συμφέροντα που υπερασπίζονται με κάθε τρόπο τη διαιώνισή τους. Το θεσμικό πλαίσιο των ΑΕΙ παρέχει στα κόμματα εξουσίας υπέρμετρες δυνατότητες πολιτικών παρεμβάσεων: από πελατειακή σπορά νέων πανεπιστημιακών τμημάτων μέχρι εκλογές πρυτανικών αρχών. Φοιτητικές παρατάξεις ελέγχουν πανεπιστήμια. Ομάδες καθηγητών λειτουργούν προστατευμένες από εξωτερική ακαδημαϊκή αξιολόγηση. Τυπολάτρες κρατικοί γραφειοκράτες συνθλίβουν υπεύθυνους πανεπιστημιακούς διότι τόλμησαν να ασκήσουν αποτελεσματική αυτοδιοίκηση, όπως θα έκανε κάθε σοβαρό ΑΕΙ στον κόσμο. (Ρωτήστε για τη συνεχιζόμενη περιπέτεια των καθηγητών της επιτροπής ερευνών του διακεκριμένου Πανεπιστημίου Κρήτης…).
Στο μπλοκαρισμένο αυτό σκηνικό η σημαντικότερη ώθηση έρχεται από την Ευρώπη. Προτεραιότητα του 1974-82 ήταν ο εκδημοκρατισμός. Προτεραιότητα σήμερα παραμένουν ο εξευρωπαϊσμός, η διεθνοποίηση, η ποιότητα της εκπαίδευσης σε μια ανταγωνιστική κοινωνία γνώσης. Η Ευρωπαϊκή Ενωση μιλά ήδη για την «πέμπτη ελευθερία»: μετά την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων, η ελεύθερη μετακίνηση της γνώσης, των φοιτητών, των ερευνητών. Ανοιχτοί ορίζοντες, διεθνής άμιλλα. Για να τρέξει το δημόσιο πανεπιστήμιο θέλει πραγματική αυτονομία, αξιολόγηση και πολυτυπία. Θεσμική πολλαπλότητα και πολυμορφία. Διαφορετικούς τύπους σχολών, διαφορετικούς κανόνες λειτουργίας όπου χρειάζεται. Ισχυρές πανεπιστημιακές διοικήσεις, με διαχειριστική ευελιξία και δημόσια λογοδοσία.
Περισσότερο από ποτέ, ο δρόμος για ένα δημόσιο πανεπιστήμιο ανοιχτών ευκαιριών και κοινωνικής συνοχής περνά από την επιδίωξη της ποιότητας και της αριστείας. Και αυτή η ατζέντα μεταρρύθμισης παραμένει ανοιχτή.
———————————————————–
Σημειώσεις:
Ο κ. Γ. Παγουλάτος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αγαπητέ κ. Παγουλάτε,
1. Σπούδασα 4 χρόνια στην Αγγλία σε καλό πανεπιστήμιο (top-20) και θυμάμαι ότι ΜΙΑ (1) φορά σε διάρκεια 4 ετών οι καθηγητές προχώρησαν σε industrial action (απεργία για να διαμαρτυρηθούν για τους χαμηλούς μισθούς τους – και δίκιο είχαν, τα ξέρετε καλύτερα από εμένα) και την ημέρα που μας το ανακοίνωσαν, μας είπαν να κάνουμε reschedule τα μαθήματά μας και μας όρισαν άλλη ημερομηνία! Αυτό πάει να πει διεκδίκηση δικαιωμάτων ΑΛΛΑ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ σεβασμός στο δικαίωμα του καθένα στη μόρφωση.
2. Γνώμη μου είναι ότι το άσυλο καλώς υπήρχε στις δύσκολες εποχές, όμως τώρα, έτσι όπως λειτουργεί δεν έχει λόγο να υπάρχει: Αντιθέτως λόγους και μάλιστα πολύ σοβαρούς έχει ΝΑ ΜΗΝ υπάρχει: Δεν μπορεί να βανδαλίζεται η δημόσια περιουσία κάθε 17 Νοεμβρίου και να έχουν το θράσος οι ίδιοι ψεύτο-προοδευτικοί (γιατί μόνο πρόοδος δεν είναι αυτό, μάλλον πισωγύρισμα θα το έλεγα) αναρχο-χαρούμενοι να ζητάνε αύξηση των κονδυλίων για την Παιδεία. Τελικά ο μόνος που δεν έχει λόγο σε όλα αυτά είναι αυτός που πληρώνει και τον λογαριασμό στο τέλος: Ο Ελληνας φορολογούμενος.
3. Η κομματικοποίση στα Ελληνικά Πανεπιστήμια είναι πραγματικά απίστευτη! Επισκέφτηκα το Ο.Π.Α ένα Πάσχα που είχα γυρίσει από Αγγλία για να παρακολουθήσω έναν καθηγητή, έτσι για να δω πώς είναι, και έπαθα σοκ από τους βαμμένους τοίχους, από τις αφίσες που επισκείαζαν ότι αλλο υπήρχε, λες και είμασταν στο Κτίριο ενός πολιτικού σχηματισμού και σε ένα δωματιάκι ήταν το πανεπιστήμιο, και όχι το αντίστροφο. Αλλά μακάρι να ταν μόνο αυτό: Πολλές φορές για να πάρεις καλό βαθμό έπρεπε να είσαι στο ίδιο κόμμα με τον εισηγητή ή απλά διακεκριμένο μέλος μιας φοιτητικής παράταξης. Ούτε στην Ε.Σ.Σ.Δ δεν γίνονταν αυτά!
4. Οι βαθμοί δεν έχουν κανένα λόγο ύπαρξης. Για παράδειγμα, δίνεις όσες φορές θέλεις ένα μάθημα για να πάρεις τον βαθμό που θέλεις (η γνωστή ρήτρα). Μάλλον παγκόσμια πρωτοτυπία. Επίσης δίνονται 9άρια και 10άρια αβέρτα. Που ξανακούστηκε στο εξωτερικό να πάρεις 90% και 100%? Το First Class ήταν 70%.
5. Σε πολλά μαθήματα το σκονάκι πάει σύννεφο! Έχω γνωρίσει πολλούς αποφοίτους του Ο.Π.Α ή του ΠΑΠΙ (πανεπιστήμια που ήθελα σαν τρελός να πάω) και έμεινα έκπλεικτος όταν μου εξιστορούσαν πώς έκαναν σκονάκια για να περάσουν κάποια μαθήματα! Νόμιζα ότι τέτοια πράγματα γίνονταν μόνο στο Ρόδα Τσάντα και Κοπάνα της δεκαετίας του 80!
6. Το θέμα των αιωνίων φοιτητών πρέπει επιτέλους να επιλυθεί προς όφελος και των Πανεπιστημιακών αλλά και για την απελευθέρωση θέσεων για φοιτητές που ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ θέλουν να σπουδάσουν.
7. Το θέμα τζιζ των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Το άνοιγμα της αγοράς σε Ιδιωτικά Πανεπιστήμια είναι ο μόνος τρόπος να ανεβάσει ρυθμούς και να δείξει την (όποια) υπεροχή του το καλό δημόσιο πανεπιστήμιο (όταν θα υπάρξει γιατί ακόμα δεν το βλέπω). Ο ανταγωνισμός μόνο καλό μπορει να κάνει (και σε αυτόν τον τομέα) αφήστε που θα αυξηθούν και οι θέσεις για καθηγητές. Άλλωστε, αφού είναι τόσο καλά τα δημόσια πανεπιστήμια, τί λόγους έχουν να φοβούνται τα (κακά) ιδιωτικά? Ή μήπως έχουν τελικά?
Για να τρέξει το δημόσιο πανεπιστήμιο θέλει πραγματική αυτονομία, αξιολόγηση και πολυτυπία.
Για να τρέξει το δημόσιο πανεπιστήμιο θέλει να ιδιωτικοποιηθεί έτσι ώστε να υπάρχει αξιολόγηση, πολυτυπία κι αξιοκρατία. Το κράτος, δηλαδή εμείς οι Έλληνες φορολογούμενοι, μπορούμε να πληρώσουμε τα δίδακτρα των ασθενέστερων οικονομικά, κι έτσι η παιδεία μας να είναι και δημόσια και δωρεάν…
Είναι παράλογ να έχουμε για παράδειγμα 10 φυσικομαθηματικές σχολές, 10 σχολές πολιτικών μηχανικών, κι ελάχιστες σχολές ναυτιλιακού ή τουριστικού Management, ενώ οι σχολές πληροφορικής να είναι παρατήρματα των μαθηματικών σχολών. Κι αυτό είναι ένα παράδειγμα μόνον…
συμφωνώ στην πλειοψηφία των όσων λέγονται στο παραπάνω κείμενο, επιφυλάσσομαι όμως να αποδεχτώ την απήχηση που αυτό έχει στους ίδιους τους κύκλους των ακαδημαϊκών καθηγητών, όπως σε κάποιοα σημεία του φαίνεται να διατυπώνεται αυτή άποψη. Έτυχε να ζήσω από κοντά τα περυσινά γεγονότα όπως να ζω και τα φετινά “μεθεόρτια’ του ελλιπούς νέου νόμου-πλαίσιο και έχω να τονίσω το ότι οι μειοψηφικές αυτές και φασιστικά φερόμενες ομάδες αριστερών και αριστεριστών, καλυπτόμενες από το αναχρονιστικό πλέον καθεστώς του ασύλου, δεν θα έβρισκαν πεδίο δράσης αν δεν καλύπτονταν από μερίδα -μεγάλη- καθηγητών που φοβούνται μην χάσουν τα κεκτημένα τους. Συμφωνώ με την άποψη για την ικανοποιητική κατάρτιση των σημερινών καθηγητών, αυτή όως συναντάται σε ένα ποσοστό μάλλον όχι ικανοποιητικό, καθώς υπρχουν πάντα και αυτόί που πληρώνουν θέσεις Δ.Ε.Π. κατόπιν φωτογραφικών προκυρήξεων και το έργο τους θα κρινόταν παλίοτερα τουλάχιστον ανεπαρκές για καθηγητή πανεπιστημίου. Αυτά τα ολίγα και αποσπασματικά (και ίσως κακογραμμένα δίκην σκέψεων ατάκτως εριμμένων) είχα να πω. Μακάρι κ. Παγουλάτο οι σκέψεις σας και -το πασιφανές- της μεταρρυθμιστικής αναγκαιότητας, τόσο σε επίπεδο συνταγματικό όσο και σε απίπεδο θεσμικού και νομικού πλαισίου, να αποτελούσε την μερίδα του λέοντος στις απόψεις των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας. Δυστυχώς όμως το τοπιο παραμένει θολό και το έδαφος βαλτώδες..
Εγώ πάλι δεν έχω καταλάβει πως οι βρετανοί τα έχουν καταφέρει τόσο καλά με την ανώτατη εκπαίδευση. Και αυτό γιατί όπως είναι γνωστό όλα τα πανεπιστημία στην Μεγάλη Βρετανία είναι ΔΗΜοΣΙΑ!
@ Marios
Σε ποιο πανεπιστήμιο σπούδασες;
Άσχετο (αλλά ενδιαφέρον): Έρευνα της ελευθεροτυπίας έδειξε ότι το 49% των καθηγητών στην Ιατρική Αθηνών έχουν κάποιο είδος συγγένειας μεταξύ τους!