Ανατομία της Ελληνοορθοδοξίας
Μαρ 30th, 2006 | Δημήτρης Σκάλκος| Κατηγορία: Βιβλιοκριτικές | Email This Post | Print This Post |Εάν κάτι εντυπωσιάζει στο μήνυμα της Ιεράς Συνόδου «προς τον ευσεβή λαό για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου» στο πλαίσιο της μονότονα επαναλαμβανόμενης και μάλλον απολογητικής προσπάθειας της (ιστορικά ανακριβούς και πολιτικά ολοκληρωτικής) ταύτισης ελληνισμού και ορθοδοξίας, είναι πέρα από την επιστράτευση του αναπόφευκτου «συνομιλητή» της Παναγίας στρατηγού Μακρυγιάννη και του Κοσμά του Αιτωλού, η αναφορά σε διαπρεπείς ιστορικούς, όπως ο Νίκος Σβορώνος και ο Στήβεν Ράνσιμαν. Κάτι που συνιστά εξέλιξη, καθώς ο Ορθός Λόγος τίθεται στην υπηρεσία του μεταφυσικού ανορθολογισμού.
Ο γνωστός δημοσιογράφος και συγγραφέας Μανώλης Βασιλάκης, στο νέο του βιβλίο με τον προκλητικό, πλην όμως τεκμηριωμένα δικαιολογημένο, τίτλο Η Μάστιγα του Θεού, ακολουθεί την αντίθετη διαδρομή, επιχειρώντας την αναβύθιση στην καρδιά του νέο-ορθόδοξου ανορθολογικού φονταμενταλισμού. Ανατρέχοντας σε ένα εξαιρετικά πλούσιο αρχειακό υλικό, καρπό σίγουρα επίπονης έρευνας, μας καλεί να παρακολουθήσουμε τη συγκρότηση και τις εκφράσεις του νέο-ορθόδοξου πολιτικού Λόγου, μέσα από τα έργα και τις ημέρες του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου, προσφέροντας ουσιαστικά μία περιεκτική καταγραφή της μεταπολιτευτικής ελληνορθοδοξίας.
Πρόκειται πραγματικά για μία ανατομία του ιδεολογήματος της ελληνορθοδοξίας, που εξηγεί πλήθος στάσεων της εγχώριας κοινής γνώμης, από τον αντι-αμερικανισμό («τα χέρια του Κλίντον στάζουν αίμα») και την αντι-δυτική στάση («οι ευρωπαίοι ήταν εκείνοι που πάντα ήθελαν το κακό μας»), έως την υποστήριξη στο καθεστώς Μιλόσεβιτς («στη Βοσνία οι Σέρβοι μάχονται με τον σταυρό στο ένα χέρι και το όπλο στο άλλο»), το ζήτημα των ταυτοτήτων («λυσσαλέος πόλεμος κατά της πίστης») και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις («τα κανόνια είναι αυτά που χρειαζόμαστε στο Κυπριακό»).
Στάσεις και αντιλήψεις που εκφράζουν όψεις της κυρίαρχης πολιτικής κουλτούρας των νεοελλήνων και συντελούν στη διατήρηση της απόστασης που χωρίζει την Ελλάδα από το να καταστεί μία «κανονική χώρα» (normal country), με την έννοια που την πραγματεύεται ο αμερικανός διανοητής Samuel Huntington.
Πρόκειται για μία κουλτούρα που χαρακτηρίζεται από το σύνδρομο του «underdog», το σύνολο δηλαδή εκείνων των πεποιθήσεων που συνθέτουν μία κουλτούρα θύματος, μίας αίσθησης διωκόμενου και ενός αισθήματος αδικίας.
Μέσα από αυτό το πρίσμα πρέπει να ιδωθούν ο πολιτικός ανορθολογισμός, η ξενοφοβία και η δαιμονοποίηση του «άλλου», ο αμυντικός εθνικισμός και η μανία καταδίωξης, η ροπή στη συνομωσιολογία, οι συχνές εκρήξεις μικρο-μεγαλομανίας.
Στην αφετηρία της διαμόρφωσης αυτής της κουλτούρας βρίσκεται η ημιτελής διαδικασία μεταλαμπάδευσης των αξιών και ιδεών του ευρωπαϊκού διαφωτισμού στον ελλαδικό χώρο. Το αποτέλεσμα της υπήρξε η άβολη συνύπαρξη δύο καθόλα διαφορετικών πολιτισμικών παραδόσεων, ενός «πολιτιστικού δυισμού» (Διαμαντούρος), ανάμεσα σε μία σουλτανική-βυζαντινική και σε μία ευρωπαϊκή-φιλελεύθερη Ελλάδα. Ενός δυισμού που εμφανίζει όλα τα συμπτώματα μίας πολιτισμικής κρίσης και βιώνεται ως πολιτική σχιζοφρένεια.
Σχηματικά, πρόκειται για τη σύγκρουση ανάμεσα σε δύο Ελλάδες. Η μία αντιδυτική, σκοταδιστική, ανασφαλής, κοινοτιστική, προγονόπληκτη, εγκλωβισμένη σε σχήματα και εικόνες του παρελθόντος. Η άλλη εμφανίζεται δυτικοστραφής, πλουραλιστική, σύγχρονη, δημιουργική και ανοικτή σε νέα ρεύματα σκέψης και ιδέες.
Το 1830, ο Αδαμάντιος Κοραής, αντικρίζοντας το τότε νεοσύστατο ελληνικό κράτος, παρατήρησε με θλίψη πως «η Ελλάδα άλλαξε νεκροθάφτες και από τους τούρκους πέρασε στους χριστιανούς». Ολοκληρώνοντας κάποιος την ανάγνωση του βιβλίου του Μ. Βασιλάκη (καθώς και τα καλογραμμένα προλεγόμενα των Δ. Ραυτόπουλου και Ν. Δήμου και το επίμετρο του Ρ. Σωμερίτη) αντιλαμβάνεται με ικανοποίηση πως, η πνευματική κληρονομιά του (έστω και ημιτελούς) ελληνικού Διαφωτισμού συνεχίζει να επιβιώνει προς πείσμα των επίμονων προσπαθειών των νεκροθαφτών του που επιθυμούν να στρέψουν την Ελλάδα «πίσω ολοταχώς», όπως αναφωνούσε περήφανα ο «Αρχιεπίσκοπος Κεραυνός» την περίοδο της κρίσης των ταυτοτήτων.
Εν κατακλείδι, η Μάστιγα του Θεού προσφέρει στους αναγνώστες της…666 από τις πλέον απολαυστικές και χρήσιμες σελίδες της εφετινής βιβλιοπαραγωγής, που συνιστούν αντίδοτο απέναντι στη θλιβερή επικυριαρχία του ανορθολογικού θρησκόληπτου ταλιμπανισμού και της μίζερης εσωστρέφειας σε ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας.
Νομίζω ότι καθόλου δε βοηθιέται μια άλλη ανάγνωση του βιβλίου με ισχυρισμούς μεταφυσικού διαφωτισμού.
Ισχυρισμοί που εδράζονται στο άσπρο του διαφωτισμού και στο μαύρο της Ορθοδοξίας.
Οι αναλογίες και οι συγκρίσεις γίνονται μεταξύ ομοειδών κατηγοριών, δλδ Καθολικισμού-Ορθοδοξίας και στη σχέση τους με τον Διαφωτισμό ο οποίος εν πολοίς οφείλεται στην Ορθοδοξία.
Αλλο θεοκρατικό κατασκεύασμα, η καλή Δύση και η κακή Ανατολή ως δυισμός με συμπτώματα σχιζοφρένειας, ανοίγουμε τους ασκούς του Αιόλου; Ακολουθεί ιδεολογική κάθαρση και αναζητούμε απο-φασιστικά στελέχη;
Γαντζωμένοι στο πιθάρι του Δία όπου το καλό και το κακό συνυπάρχουν σε κάθε οργανισμό, με τα ελλατώματα και τα μειονεκτήματα μας, δύσκολα αντιλαμβανόμαστε ολοκληρωτικές θεωρίες.
Οσο για το σύνδρομο της κουλτούρας του διωκόμενου προφανώς λογίζεται ώς αποζημίωση των διώξεων των Αιγυπτιωτών, των Ομογενών στη Πόλη, της Σμυρναίων, του εμφυλίου, κ.ά.
Προφανώς δεν έχετε καμμία σχετική εμπειρία. Δεν αρκεί το τίμημα της δίωξης αλλά επιβάλεται να ντρεπόμαστε επιπλέον.
Ελπίζω να μη ζητάται να νοιώθουν και οι Εβραίοι αναλόγως.
Αλλο κόμπλεξ αυτό με τον Χάντινγκτον άν δεν γνωρίζαμε για τον Προκρούστη. Κανονική χώρα; μοιάζει με το κρεβάτι άν η χώρα κριθεί μεγάλη τη κόβουμε, άν είναι μικρή τη τραβάμε ….
em>Οι αναλογίες και οι συγκρίσεις γίνονται μεταξύ ομοειδών κατηγοριών, δλδ Καθολικισμού-Ορθοδοξίας και στη σχέση τους με τον Διαφωτισμό ο οποίος εν πολοίς οφείλεται στην Ορθοδοξία.
Αναρωτιέμαι τι θα έλεγε ο συγγραφέας της “Πατρικής Διδασκαλίας”(1798) για τα παραπάνω. Αν με εννοείς… Και αν δε με εννοείς αντιγράφω από το κείμενο του τότε πατριάρχου Ιεροσολύμων Ανθίμου:
Εκτός φυσικά αν λέγοντας ότι “οφείλεται” στην ορθοδοξία εννοείς ότι ο διαφωτισμός ήταν μια φυσιολογική αντίδραση (άρνηση) στόν θρησκοληπτικό ολοκληρωτισμό. Πράγμα που με βρίσκει απολύτως σύμφωνο
Χωρις να θελω να παρω θεση επι της ουσιας του θεματος, της «Ελληνορθοδοξιας» (που ειναι μαλλον μεγαλο και πολυπλοκο), πρεπει να πω οτι βρισκω μαλλον ατυχεις μια σειρα απο συσχετισεις που γινονται στο αρθρο.
Τι σχεση εχει η Βυζαντινη με την σουλτανικη/Οθωμανικη αυτοκρατορια ,εκτος του οτι η μια διαδεχθηκε καταλυοντας την αλλη; Εαν η προθεση ειναι να δειχθει ο κυριαρχος ρολος της θρησκειας στις δυο αυτοκρατοριες, η σχεση ειναι εντελως επιφανειακη.
Απο την αλλη ο παραδοσιακος φορεας αντιαμερικανισμου στην Ελλαδα, ηταν παντοτε κυριως η ευρυτερη Αριστερα και σιγουρα οχι η Εκκλησια. Αν μετα το τελος του ψυχρου πολεμου, και κυριως προσφατα, ο αντιαμερικανισμος εξαπλωθηκε, αυτο ειναι μαλλον παγκοσμιο φαινομενο και οχι αποκλειστικα Ελληνικο. Η οποια αντιδυτικη κουλτουρα στην Ελλαδα, που ειναι πολυ λιγοτερο ισχυρη απο οσο υπαινισεται το αρθρο, ειχε επισης παντοτε κυριως ιδεολογικα/πολιτικα και οχι πολιτισμικα αιτια.
Η υποτιθεμενη σχεση αντιθεσης ελληνισμου και Διαφωτισμου ειναι επισης πλασματικη. Ας μην ξεχναμε οτι το ελληνικο πνευμα ειναι αυτο που τροφοδοτησε και την Αναγεννηση αλλα και το Διαφωτισμο στην Ευρωπη. Το πνευμα δε αυτο μεταλαμπαδευτηκε σε καποιο βαθμο και απο το Βυζαντιο, την εποχη που η Ευρωπη περνουσε μια απο τις χειροτερες κρισεις σκοταδισμου που εχει ζησει ο δυτικος πολιτισμος μας.
Το λαθος στην συλλογιστικη του αρθρου, κατα την γνωμη μου, ειναι στην απολυτη ταυτιση των εννοιων «Ευρωπη» και «Δυτικη Ευρωπη». Παρομοια ειναι αλλωστε και η πιο σοβαρη απο τις επικρισεις που δεχθηκε ο Huntington: αυθαιρετη οριοθετηση των «πολιτισμων» οπως τους αντιλαμβανεται, πολυ στενος ορισμος της εννοιας του Δυτικου πολιτισμου κτλ.
Kατ αρχήν ευχάριστο το 3ο σχόλιο, το οποίο μαζί με το 2ο και το 4ο σχόλιο ακουμπάνε το «κόκκαλο» του διαλόγου.
Δύσκολη η κριτική ανάγνωση ενός «αρχαιολογικού» κειμένου. Σε Πανεπιστήμια της Κεντρικής Ευρώπης Οι ιστορικές αναφορές ορίζονται από τις αρχές της βιομηχανικής επανάστασης και δε παραπέμπουν σε «κινέζους» διανοούμενους της ίδιας περιόδου.
Προφανώς οι αντιληπτές έννοιες και οι εμπειρίες εξηγούν τη πρώτη παράγραφο του Πατριάρχη Ιεροσολύμων. Όταν οι Αραβες κατέκτησαν τη Μέση Ανατολή, επικύρωσαν τη κυριαρχία των Ελλήνων Ορθοδόξων στους Αγίους Τόπους. Αν θεωρούσε ότι ο πόλεμος της Τροίας δεν έγινε για την ωραία Ελένη, τότε μπορεί να αποδεχόταν ως κίνητρο των Σταυροφοριών το άγιο Δισκοπότηρο.
Πολλοί κάνουν το λάθος και πέφτουν στη παγίδα της αιώνιας, πανταχού παρούσας και μεταφυσικής «ελευθερίας». Όμως για τους αμόρφωτους έλληνες τα πάντα ρεί και όπως με τις αλήθειες έχει και πολλές ελευθερίες.
Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων αντιλαμβανόταν με τις αισθήσεις του τη μαμμή της ιστορίας, τη βία των Γιακωβίνων και τους ποταμούς αίματος που συνόδευαν την έννοια της ελευθερίας των δούλων της Φεουδαρχίας, νοουμένης ως αλλαγή των εργασιακών σχέσεων, (σαν την κατάργηση της δημ/υπαλ. μονιμότητας). Επίσης δε κατανοούσε την ελευθερία ως απαλλαγή από τη δεσποτική εξουσία με πρωθυπουργούς-Καρδινάλιους, διότι υπήρχε διάκριση των εξουσιών στην Ορθοδοξία.
Κανένας Πατριάρχης δε μπορεί να διανοηθεί ότι εκείνη την εποχή στη Κεντρική Ευρώπη ο άνθρωπος δεν είχε το δικαίωμα και την ελευθερία να εμπορευθεί και να παράγει, όταν στη Μέση Ανατολή αυτό θεωρείται αναφαίρετο, συνεχές και πανθομολογούμενο δικαίωμα.
περισσοτερη αποσο θελουμε να παραδεχτουμε. Οι οθωμανοι δεν ειχαν καμμια οργανωτικη δομη ή γενικα αυτοκρατορικη κουλτουρα. Πηραν απο τους Βυζαντινους πολλα (και πολλα απο τα στραβα που βλεπουμε σαν καταλοιπα της οθωμανικης αυτοκρατοριας, οπως η διαφθορα, η κακη, υπερβολικα κεντρικη οργανωση κτλ φαινεται να ερχονται απο το Βυζαντιο). Και απο την αλλη οι Βυζαντινοι ειχαν γινει τοσο αντιδυτικοι που ειπαν την τρομερη ατακα: “καλύτερα στην Πόλη τούρκικο φακιόλι παρά παπική τιάρα”
Ετσι εχω την εντυπωση οτι η μη συμμετοχη της Ελλαδας στον Διαφωτισμο, δεν ερχεται απο την τουρκοκρατια μονο, ερχεται και απο τον συντηρητισμο της ελληνικης εκκλησιας, απο την εχθρα μερικων Ελληνων προς την Δυση.
Πιστευω ειλικρινα οτι αυτη η νοοτροπια εχει μεινει ακομα σε μερικους κυκλους, ειδικα σε φανατικους ορθοδοξους. Μπορει η δυση να εχει αλλαξει 100 φορες, μπορει να εχει περασει Μεταρρυθμιση, Λουθηρος, secularization (κοσμικοποιηση?) αλλα πολλοι Ελληνες ακομα στην Δυση βλεπουν εναν πάπα ή γενικοτερα εναν εχθρο.
Οσοι γνωρίζουν απο “Δύση” αναφέρονται στη 1η και 2η βιομηχανική επανάσταση, στη διανόηση της εποχής και στους πολέμους του 20ου αιώνα.
Ο “Διαφωτισμός” μερικών καταλήγει να σημαίνει γή και ύδωρ υποταγής σε ιδεολογήματα.
Οι έλληνες δεν ανήκουν ούτε στη Δύση ούτε στην Ανατολή, όσοι προσπαθούν να τους κατατάξουν ακολουθούν τη προτροπή του Σολομώντα.Ετσι οι Δυτικίζοντες επιμένουν να πάρουν ακόμη και το “μισό” της ζωής και της ιστορίας μας και άς κρατάνε λείψανο όπως είναι και η πολιτική τους, τους το χαρίζουμε ολόκληρο για να μην ακολουθήσουμε τον εφήμερο φανατισμό τους.
κρίνοντες λες: Τι σχεση εχει η Βυζαντινη με την σουλτανικη/Οθωμανικη αυτοκρατορια ,εκτος του οτι η μια διαδεχθηκε καταλυοντας την αλλη; Εαν η προθεση ειναι να δειχθει ο κυριαρχος ρολος της θρησκειας στις δυο αυτοκρατοριες, η σχεση ειναι εντελως επιφανειακη.
Εξαρτάται πως το κρίνεις. Για τους πληθυσμούς ήταν το ίδιο. Φόρου υποτελείς στον Βασιλέα, φόρου υποτελείς στο Σουλτάνο. Μέλη μιας πολυεθνικής αυτοκρατορίας και στις δύο περιπτώσεις. Η οθωμανική διοίκηση ίσως ήταν πιο συγκεντρωτική από την φεουδαρχικού τύπου βυζαντινή.
Εμείς τονίζουμε τα στραβά της οθωμανικής αυτοκρατορίας και παραβλέπουμε τα της βυζαντινής.
και:«Η υποτιθεμενη σχεση αντιθεσης ελληνισμου και Διαφωτισμου ειναι επισης πλασματικη. Ας μην ξεχναμε οτι το ελληνικο πνευμα ειναι αυτο που τροφοδοτησε και την Αναγεννηση αλλα και το Διαφωτισμο στην Ευρωπη. Το πνευμα δε αυτο μεταλαμπαδευτηκε σε καποιο βαθμο και απο το Βυζαντιο, την εποχη που η Ευρωπη περνουσε μια απο τις χειροτερες κρισεις σκοταδισμου που εχει ζησει ο δυτικος πολιτισμος μας.
Δεν πιστεύω πως αρνείται κανείς τη επίδραση του αρχαίου ελληνικού πνεύματος στο Διαφωτισμό. Το Βυζάντιο ήταν το ίδιο αν όχι περισσότερο σκοταδιστικό και απείχε παρασάγγας από το αρχαίο ελληνικό πνεύμα. Τι να μεταλαμπαδεύσει λοιπόν στη δύση;
ΓΒ οι παραπάνω αντι-δυτικές και αντι-φιλελεύθερες απόψεις του πατριάρχη ακούγονται ακομα και σήμερα, στην μεταβιομηχανική μας εποχή από κληρικούς,ανθρώπους της εκκλησίας, ακόμα και από τον ίδιο τον αρχιεπίσκοπο.
Ενδιαφέρουσα η προσπάθεια να εντάξεις, τις παραπανω θεσεις μέσα στο γενικό ιστορικό τους πλαίσιο. Αλλά σου θυμίζω ότι σε κείνο ακριβώς το ιστορικό πλαίσιο βρέθηκαν πολλοί σύγχρονοι του πατριάρχη που όχι μόνο δεν καταδίκασαν την ελευθερία και τον ορθό λόγο , αλλά τους αφομοίωσαν και πίστεψαν βαθιά στα μηνύματα τους. Παραβάλοντας πχ τα εργα του Βελεστινλή ή του Κοραή, ή του Ανωνύμου του Έλληνα(ανετρεξε να δεις τι γραφει για την εκκλησια της εποχης) με το παραπάνω κείμενο μόνο θλίψη μπορεί να νιώσει κανεις για τον συγγραφέα του τελευταίου.
Καθε προσπαθεια να ερμηνευσουμε ενα ιστορικο εργο ανατρέχοντας στην “ψυχοσυνθεση” του δημιουργου του που εζησε 200 χρονια πριν είναι καταδικασμένη να παραμεινει στο επίπεδο της εικασιας. Σε τουτο λοιπον το επιπεδο εγω εικάζω ότι το κείμενο αυτό δεν οφειλόταν στον αφηρημενα “καλοπροαιρετο” φοβο για τους φονιαδες Γιακωβινους, αλλα στον πολύ συγκεκριμενο φοβο της απειλής που συνιστουσαν ο ορθολογισμος και η ελευθερία για την ειδική κοινωνική,πολιτισμική και τελικά πολιτική θέση του τοτε πατριάρχη.
Η συζητηση εχει ηδη θιξει πολλα θεματα και θα χρειαζομασταν σελιδες αλλα ας περιοριστουμε σε λιγα σημεια.
Περι της Βυζαντινης διαφθορας και της σχεσης της με την Οθωμανικη αυτοκρατορια: Η Βυζαντινη διαφθορα ειναι παροιμιωδης αλλα τα χαρακτηριστικα που περιγραφονται στο σχολειο του Σωτηρη ειναι λιγο πολυ χαρακτηριστικα ολων των μεγαλων αυτοκρατοριων της ιστοριας. Επιπλεον τα περισσοτερα στερεοτυπα για το Βυζαντιο ειναι δημιουργηματα παλαιοτερων ιστορικων με ελλιπεις γνωσεις της αυτοκρατοριας και ιδιοτελη κινητρα (βλεπε παρακατω) οποτε και ειναι συνηθως αδικα. Η Οθωμανικη αυτοκρατορια απο την αλλη, μπορει διοικητικα να επηρεαστηκε απο την Βυζαντινη αλλα σε καμια περιπτωση δεν ηταν ιδια πολιτισμικα.
Περι της σχεσης των Ελληνων προς την «Δυση» (θα εξηγησω τα εισαγωγικα σε ενα αλλο σχολιο): Αυτη η σχεση εχει περασει διαφορες φασεις φυσικα και δεν μπορουμε να την βλεπουμε στατικα. Οπως αναφερθηκε και απο αλλο σχολιαστη, στην προσφατη περιοδο η οποια εχθροτητα προς την «Δυση» εχει κυριως ιδεολογικα ή πολιτικα κινητρα. Η «αντιδυτικη» σταση της αριστερας-κεντροαριστερας ειναι βασικα αντιθεση στον καπιταλισμο και αν ο καπιταλισμος ερχοταν απο ανατολικα θα μιλουσαμε για «αντιανατολικη» σταση. Επιπλεον, σε πολιτικο ή εθνικο επιπεδο υπαρχει στους Ελληνες το αισθημα οτι, παρολο που ηταν σχεδον παντοτε πιστοι συμμαχοι της «Δυσης», δεν αντιμετωπιστηκαν παντοτε δικαια απο αυτη. Το αισθημα αυτο δεν ειναι βεβαια εντελως αβασιμο και συνανταται σε ολους τους «μικρους» λαους που ζουν σε «δυσκολες» περιοχες και εχουν ταραγμενο παρελθον ή παρον. Οι οποιες υπερβολες οφειλονται στο οτι δεν εχουμε «εκπαιδευτει» να βλεπουμε ωμα και ρεαλιστικα την διεθνη πραγματικοτητα (αλλα δεν ξερω και πολλους λαους που να το εχουν καταφερει αυτο), και παιρνουμε τα πραγματα καπως «προσωπικα». Η οποια επιρροη της θρησκειας στην «αντιδυτικη» σταση στην Ελλαδα περιοριζεται στους πολυ φανατικους που ειναι λιγοι.
Σε παλαιοτερες εποχες βεβαια τα πραγματα ηταν διαφορετικα και η διαχωριστικη γραμμη ηταν και η θρησκεια, μιας και οι Εκκλησιες ηταν αρρηκτα συνδεδεμενες με το κρατος. Αλλα και τοτε η ευθυνη για την αντιπαθεια ή το μισος δεν βαραινε αποκλειστικα την «απο εδω» πλευρα, ουτε τα φαινομενα περιοριζονταν στον ελλαδικο χωρο. Οι σταυροφοριες ηταν καταλυτικες για την δημιουργια αυτου του κλιματος αν και το προβλημα αρχιζει αρκετα παλαιοτερα. Αυτη δε η αντιμετωπιση απο πλευρας «Δυσης» συνεχιστηκε μεχρι πολυ προσφατα παρα τις προσπαθειες πολυ σοβαρων ιστορικων, οπως ο Ρανσιμαν που αναφερθηκε, για την αποκατασταση της αληθειας. Δειτε π.χ. εδω , εδω , αλλα και το βραβευμενο μακροσκελες αρθρο της Wikipedia για την Βυζαντινη αυτοκρατορια.
Αλλα ακομα και σημερα οι προκαταληψεις αυτες εχουν επιδραση, οπως φαινεται μεταξυ αλλων και στα εργα του Huntington που επισης αναφερθηκε.
Με απλα λογια τελικα, η αντιληψη “αυτοι εχουν δικιο και εμεις αδικο” ειναι το ιδιο απλουστευτικη και εσφαλμενη οπως και η “εμεις εχουμε παντα δικιο”.
Προς stathis_m: Οταν μιλαω για μεταλαμπαδευση Ελληνικου πνευματος απο το Βυζαντιο εννοω την σημαντικη συνεισφορα στην Αναγεννηση (κυριως την Ιταλικη) των Ελληνων λογιων που μεταναστευσαν στην Ιταλια και την υπολοιπη Ευρωπη μετα την καταλυση της αυτοκρατοριας. Το Βυζαντιο μπορει να απειχε απο το αρχαιο Ελληνικο πνευμα- μιλαμε αλλωστε για μια χρονικη αποσταση 1200-1800 ετων (!)- ηταν ομως ο φορεας ενος πολιτισμου που εκεινη την εποχη ηταν εντελως αγνωστος στην δυση.
Δες τα αρθρα που παρεχει ο Σκεπτικιστης σε προηγουμενο σχολιο και θα καταλαβεις τι εννοω.
Οσο για σκοταδισμο μην ξεχνας οτι μιλαμε για μια εποχη πολυ πριν την δημιουργια αυτου που αποκαλουμε «συγχρονο Ευρωπαικο πολιτισμο» και οτι, για παραδειγμα, η δυση γεννησε την Ιερα Εξεταση αρκετα χρονια μετα την καταλυση του Βυζαντιου. Οσο και να προσπαθουσαν οι Βυζαντινοι δεν πλησιαζαν καν την δυση, εκεινη την εποχη, σε θρησκευτικη παρανοια.
Τελος, εγω δεν συζητησα καθολου τα «στραβα» της Οθωμανικης αυτοκρατοριας, ειπα απλως οτι δε μπορει να συγχεεται με την Βυζαντινη. Φορους βεβαια πληρωνε ο λαος και στους δυο οπως και σε ολους τους κατα καιρους «ηγεμονες», φορους πληρωνουν ολοι και σημερα παντου, αυτο ομως δεν κανει ολες τις κρατικες οντοτητες ιδιες. Και οπως και να το κανουμε υπαρχει καποια διαφορα για τον πληθυσμο οταν η ηγεσια και η αρχουσα ταξη ειναι «δικοι μας» απο οτι οταν ειναι ξενοι (οσο και αν οι φοροι παραμενουν μια σταθερη αξια – LOL).
αγαπητε Χ Πειτσίνη, ακούγονται όμοιες οι απόψεις αλλά δεν είναι.
Διότι οι απόψεις έχουν την αλήθεια του τόπου, του χρόνου, της ελευθερίας της έκφρασης του ανθρώπου, τη πιθανότητα συνέχειας, κ.ά.πολλών διαστάσεων. Αν υπάρχουν φαρισαίοι και υποκριτές που ενοχλούν οι οποίοι παρασέρνουν εκτός στόχων τα βέλη των επιχειρημάτων, τότε φταίει ο εαυτό μας. Ολοι έχουμε το δικαίωμα της εξατομικευμένης ευθύνης.
Οι υποκριτές έχουν μιά αχίλλειο πτέρνα τις αντιφάσεις τους και επειδή απουσιάζουν οι εκπρόσωποι κάποιων απόψεων είμαι υποχρεωμένος να ακούγομαι μεροληπτικώς.
Το κατάλληλο ερώτημα, αναρωτιέμαι,
πώς ταυτίζουν την Ορθοδοξία η οποία δεν έχει καν την ισχνή διοίκηση της ελλαδικής εκκλησίας, ούτε το θρησκευτικό δυτικό Κράτος πρόνοιας, βρίσκεται σε διαπραγμάτευση συνεχώς με κυβερνήσεις διαφορετικών θρησκευμάτων, (Οθωμανοί Σουλτάνοι,Μουσουλμάνοι, Ισραήλ, ΗΠΑ,.. )με αντι-δυτικές, αντι-φιλελεύθερες απόψεις από άτομα που ταυτόχρονα φαίνεται υπερασπίζονται το ελάχιστο κράτος,
την απο-κρατικοδιαιτικοποίηση,
την ελεύθερη έκφραση αλλά με κρατική υποστήριξη.
Ποιοί εμποδίζουν το τζαμί στο Μοναστηράκι; η εκκλησία; ή κάποιοι μηχανισμοί που κάνουν ρεπορτάζ στους δρόμους της Αθήνας για τη πρόταση; Πως να το κάνουμε, οι διαμορφωτές της λαικής κουλτούρας έχουν τον νέο τεχνολογικό θεό στον οποίο οι “δυτικίζοντες” χρωστάνε τα 15′ διασημότητας.
Συγκυριακά η Βουλή απέδειξε τον συμβουλευτικό της ρόλο στην εκτελεστική εξουσία. Πήγαν με πρόταση νόμου, όταν κατά κοινή ομολογία το νομικό πλαίσιο είναι εξαίρετο αλλά το εκάστοτε
κυβερνητικό-διοικητικό μας κατατάσει στη χειρότερη θέση απο πλευράς καταπάτησης δικαιωμάτων και όχι μόνο αλλόθρησκων αλλά εν γένει αδυνάμων και όσοι τα διαχωρίζουν τους βολεύει. Ετσι οι παρόντες φλυάρισαν και η απούσα έλαμψε δια της προτάσεως λειτουργίας τζαμιού.
Οταν τα είπαν οι ΗΠΑ, σήκωσαν σκόνη και θόρυβο, χθές προσποιήθηκαν τη νύσσα και κράτησαν σιωπή αιώνια όταν επανέλαβε το Συμβούλιο της Ευρώπης, τα περί καταπάτησης.
Καθε προσπαθεια να ερμηνευσουμε ενα ιστορικο εργο ανατρέχοντας στην “ψυχοσυνθεση” του δημιουργου του που εζησε 200 χρονια πριν είναι καταδικασμένη να παραμεινει στο επίπεδο της εικασιας.
Συμφωνώ μ’αυτό. Απλά δε γίνεται… βέβαια «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα »και η Εκκλησία της Ελλάδος φαίνεται να έχει πολύ “αγιασμό” στα συρτάρια της. 🙁
“…… στον πολύ συγκεκριμενο φοβο της απειλής που συνιστουσαν ο ορθολογισμος και η ελευθερία για την ειδική κοινωνική,πολιτισμική και τελικά πολιτική θέση του τοτε πατριάρχη. ”
αυτό λέω και στο 5ο σχόλιο, η “ελευθερία και ο ορθολογισμός” συμβολίζονται με το άγιο δισκοπότηρο. Τό ίδιο λέει και η σύγχρονη ιστορία στη Μ. Ανατολή, επαληθεύτηκαν οι φοβίες του Πατριάρχη αφού ” η ελευθερία, ο ορθολογισμός και ο διαφωτισμός” ακόμη έχουν πόλεμο, ο Ειρηναίος εξέπεσε απο αυτούς που φώτισε ο ορθολογισμό τους και η διαφώτιση τους μέχρι να τους αντικαταστήσουν και αυτούς, ποιοί;
Το βιβλίο φυσικά δεν το έχω διαβάσει. Μόλις τώρα, απο αλλο χώρο, τη παραινέσει φίλου, μπήκα να δώ περί τίνος ο λόγος.
Εκείνο που βλέπω είναι το εξώφυλλο. Και την από αυτό πειθαναγκασμένη άποψη, που πρέπει, απρι ορι, να αποδεχτώ.
“Ο Χριστόδουλος είναι χουντικός”.
Ξέρετε, πολλούς να μη τους πειράζει ο χαρακτηρισμός. Μπορεί πολλοί να βρίσκουν πολύ χειρότερους άλλους, οπως εκείνους του “γεννιτσάρου” ή του “αργυρώνυτου”…
Όταν από το εξώφυλλο διαφαίνεται η πρόθεση, δεν θα πειστθούν να διαβάσουν το βιβλίο άλλοι, πλην των συμφωνούντων.
Εκτός αν το πόνημα του κυρίου Βασιλάκη προσβλέπει στην μεταξύ ομογνώμων ανταλλαγή καταφάσεων…
Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΕΝ “ΑΝΗΚΕΙ” ΣΤΗ ΔΥΣΗ.
Ο Αμάρτυα Σέν με αφορμή το Ιράκ μιλάει για το “διαφωτισμό”(;)
σήμερα στο Βήμα
http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=14728&m=B49&aa=1
κρίνοντες το να αποδίδουμε ολόκληρη την αναγέννηση σε κάποιους βυζαντινούς λογίους, είναι αστείο. Εγώ πάντως μιλάω για το σκοταδισμό που επικρατούσε στο βυζάντιο, σαν κυρίαρχη ιδεολογία. Διαφορετικά η αναγέννηση θα συνέβαινε μέσα στην , ήδη παρηκμασμένη , ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Η δύση είχε την ιερά εξέταση, το βυζάντιο δεν τη χρειαζόταν. Οι δολοφονίες , ακρωτηριασμοί και λοιπά βασανιστήρια των αιρετικών γινόταν από το ίδιο το κράτος. Άλλο αν η επίσημη ελληνική εκδοχή της ιστορίας του βυζαντίου υμνεί τους αυτοκράτορες που καταπολέμησαν τις αιρέσεις (όχι ραίνοντας τους «αιρετικούς» με άνθη).
Τώρα , αυτό που λες ότι « η ηγεσία και η άρχουσα τάξη ήταν δική μας» δεν το καταλαβαίνω. Τι εννοείς δικοί μας; Σε μια πολυεθνική αυτοκρατορία όπως η βυζαντινή, με αυκράτορες διαφόρων εθνοτήτων επίσης, τι εννοείς δικοί μας;
Stathis_m, εγω δεν απεδωσα ολοκληρη την Αναγεννηση στους Βυζαντινους λογιους μιλησα μονο για συνεισφορα. Επι λεξη απο το πρωτο σχολιο μου: «Το πνευμα δε αυτο μεταλαμπαδευτηκε σε καποιο βαθμο και απο το Βυζαντιο». Και δεν ειναι δικια μου αποψη αυτη, ουτε αποψη καθαρα Ελληνικη αλλα θα την βρεις και σε παρα πολλους ξενους μελετητες ιδιαιτερα τους πιο αξιολογους και συγχρονους. Ουτε ισχυριστηκα πουθενα οτι το Βυζαντιο δημιουργησε το Ελληνικο πνευμα, ειπα απλως οτι ηταν φορεας του, σε μια εποχη που το πνευμα αυτο απλα δεν υπηρχε στην δυτικη Ευρωπη (ενας αλλος φορεας, παρεπιμποντως, μεσω των οποιων εφτασαν στην Ευρωπη πολλα σημαντικα αρχαια ελληνικα συγγραματα ηταν οι Αραβες).
Οσο για το οτι ο μεσαιωνας και η αμεσως μετα απο αυτον εποχη ηταν ισως η πιο σκοταδιστικη περιοδος του δυτικου πολιτισμου ουτε και αυτη βεβαια ειναι Ελληνικη αποψη. Συνεχιζω να εχω την αισθηση οτι συγχεεις την Ευρωπη της εποχης για την οποια μιλαμε, με τον πολυ μεταγενεστερο Ευρωπαικο πολιτισμο τον οποιο ολοι, δικαιολογημενα, θαυμαζουμε. (Η Ιερα Εξεταση με την ευκαιρια δεν ηταν καθολου ανεπισημη). Και να και η αποψη ενος εξεχοντος δυτικου ιστορικου για την διαφορα:
“Ever since our rough crusading forefathers first saw Constantinople and met, to their contemptuous disgust, a society where everyone read and wrote, ate food with forks and preferred diplomacy to war, it has been fashionable to pass the Byzantines by with scorn and to use their name as synonymous with decadence.” (Steven Runciman)
Τελος για το oti « η ηγεσία και η άρχουσα τάξη ήταν δική μας»: οπως ισως ηδη θα ξερεις απο την εποχη του Ηρακλειου Ι και μετα η επισημη γλωσσα της αυτοκρατοριας ηταν η Ελληνικη και ο αυτοκρατορας ονομαζεται πλεον «Βασιλευς». Επιπλεον με το περασμα των αιωνων η κυριαρχη κουλτουρα ηταν η Ελληνικη, ακομα και αυτοκρατορες που δεν ηταν Ελληνες εξ αιματος ειχαν (η αναγκαζονταν να εχουν για να ειναι αποδεκτοι πχ. Ζηνων ) ελληνικη παιδια, ελληνικα ονοματα και μιλουσαν ελληνικα, η πλειοψηφια του πληθυσμου ηταν ελληνοφωνη κτλ. Αυτες οι διαφορες ηταν και ο κυριος λογος που ο Ιερωνυμος Βολφ και αλλοι ευρωπαιοι διανοητες εισηγαγαν το ορο «Βυζαντινη» αντι του μεχρι τοτε ορου «Ανατολικη Ρωμαικη». Και αυτος ηταν και ενας λογος, περαν των δικων τους πολιτικων κινητρων, που οι Φρανκοι μοναρχες αναφερονταν συχνα στην αυτοκρατορια σαν “Imperium Graecorum” , και οχι σαν πχ. «Αρμενικη αυτοκρατορια» ή «Σλαβικη αυτοκρατορια» παρολο που και οι Αρμενιοι και οι Σλαβοι ηταν μεγαλο ποσοστο του πληθυσμου.
Θα μπορουσαμε βεβαια να μιλαμε για ωρες πανω στο θεμα αυτο, αλλα αυτο που θελω να πω ειναι οτι η ηγεσια της αυτοκρατοριας δεν ηταν τοσο ξενη οσο νομιζεις στο πληθυσμο, αντιθετα βεβαια απο την μετεπειτα Οθωμανικη.
κρίνοντες νομίζω πως με τα posts μας βάλαμε τα πράγματα σε κάποια σειρά΄. Ομώς πιστεύω πως είναι λάθος να βλέπουμε την τότε κοινωνία με τους όρους κράτους -έθνους που εμείς βιώνουμε και να κάνουμε αναγωγή του σήμερα στην τότε κοινωνία. Φυσικά η γλώσσα της διοίκησης ήταν τα ελληνικά, όμως οι πληθυσμοί δεν ήταν (μόνο) ελληνικοί, παρά μόνο όταν το βυζάντιο έπαψε να είναι αυτοκρατορία. Και πάλι σκέψου πως οι Γενουάτες του Γαλατά π.χ. ή της Χίου δεν ήταν προφανώς έλληνες, όπως Γενουάτης ήταν ας πούμε και ο αρχιστράτηγος των υπερασπιστών της Πόλης Τζουστινιάννι και Τούρκος πρίγκηπας ο Ορχάν, επίσης υπερασπιστής.
Οι πόλεμοι της εποχής αφορούσαν περισσότερο την αριστοκρατία και τις θρησκείες, χωρίς φυσικά να εννοώ πως δεν επηρέαζαν και τους πολλούς.
[…] Από το βιβλίο: Μανώλης Βασιλάκης, Η Μάστιγα του Θεού, εκδόσεις ΓΝΩΣΕΙΣ, σελίδες 666. […]
[…] ΕΙΛΙΚΡΙΝΑ δεν είχα καμιά διάθεση να ξανασχοληθώ με τον κ. Χριστόδουλο. Πολύ περισσότερο που ο κ. Μανώλης Βασιλάκης συνέθεσε έναν ογκώδη τόμο 666 σελίδων, με τίτλο «H μάστιγα του Θεού», όπου, με αξιοθαύμαστη υπομονή, συγκέντρωσε όλα τα στοιχεία για τον βίο και πολιτεία του Μακαριότατου, και παραθέτει πλήθος κείμενά του, που δίνουν όλο το μέγεθος των κοσμοθεωριών του. […]