Η κρίση του καπιταλισμού είναι η δύναμή του
Φεβ 2nd, 2009 | Πάνος Ευαγγελόπουλος| Κατηγορία: Οικονομικά, Φιλελευθερισμός | Email This Post | Print This Post |Οι οικονομικές κρίσεις που συνοδεύουν την εξέλιξη του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος, απεικονίζουν τα λάθη των βασικών του πρωταγωνιστών αλλά και δείχνουν τις αναγκαίες διορθώσεις που πρέπει να συντελεσθούν για να επανέλθει το οικονομικό σύστημα σε τροχιά ανάκαμψης και κατάκτησης νέων υψηλοτέρων επιπέδων ευημερίας. Η αρετή αυτή του καπιταλισμού να στηρίζεται στην ανεμπόδιστη και ελεύθερη λειτουργία των αγορών, του δίνει την ευκαιρία να επιβιώνει στις πιο αντίξοες συνθήκες αλλά και να τιμωρεί ανελέητα όλους αυτούς που παρασιτικά θέλουν να καρπωθούν οφέλη που δεν τους αναλογούν αλλά και όλους τους υπόλοιπους και ιδιαίτερα τους κρατικούς και εταιρικούς μανδαρίνους που τον διαστρεβλώνουν αλλά και ασχημονούν παίζοντας με τις πιο αυστηρές αρχές του.
Στον καπιταλισμό δεν υπάρχει καμία παραβίαση των παραγωγικών του κανόνων που να μένει ατιμώρητη από την άτεγκτη λειτουργία των αγορών. Οι αγορές δεν ξεγελιούνται ούτε από κυβερνήσεις ολκής όπως των ΗΠΑ, ούτε από εταιρικά μεγαθήρια όπως η AIG και η Citigroup. Στον καπιταλισμό όταν ο Βασιλιάς είναι γυμνός, οι αγορές το φωνάζουν δυνατά και τον καθιστούν μικρό, νάνο και ασήμαντο. Η κρίση του καπιταλισμού είναι η δύναμη του! Η απόλυτη τελειότητα του μηχανισμού του να ξεχωρίζει αυτόματα και καθημερινά την ήρα από το σιτάρι και να αποτυπώνει μέσα από το σύστημα διαμόρφωσης των τιμών, τις μεταβολές στις προτιμήσεις μας με την αντιστοιχία των προσπαθειών μας, σε μία διαρκή και συνεχή διαδικασία συντονισμού και κατεύθυνσης των παραγωγικών πόρων, στην πιο αποδοτική τους χρήση για το σύνολο της ανθρωπότητας.
Δεν είναι μία θεωρητική υπερβολή αλλά η αδήριτη πραγματικότητα. Όσο αδύνατη είναι η πολιτική και το κράτος να διορθώσουν τα κακώς κείμενα τόσο δυνατές είναι οι αγορές να το πραγματοποιήσουν. Ο Madoff ελέγχτηκε για την ακεραιότητα του τουλάχιστον δεκαέξι φορές από τις αρχές αλλά οι αγορές τον συνέτριψαν. Οι «μεγάλοι οικονομολόγοι» μιλούσαν για νέο στασιμοπληθωρισμό την άνοιξη του 2008 αλλά οι αγορές έδειξαν την ακατάσχετη υπερβολή στις τιμές του πετρελαίου και των τροφίμων και τις οδήγησαν στο πάτο, αποτρέποντας μια νέα ενεργειακή κρίση αλλά και μια απάνθρωπη παγκόσμια διατροφική ανέχεια. Οι αγορές μαρτύρησαν τους χρεοκοπημένους μεγάλους επιχειρηματικούς οργανισμούς που συμπιέζουν αλλά και στραγγαλίζουν τις υγιείς επιχειρήσεις. Αν αφήσουμε τις αγορές ελεύθερες μόνο τότε θα επιτρέψουμε στον καπιταλισμό να δείξει την απεριόριστη δύναμη του να καινοτομεί και να μετατρέπει την κρίση σε μακροχρόνια υγιή και σταθερή οικονομική άνθηση!
Ζούμε εντός μιας δεινής παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η οποία δεν γνωρίζουμε όχι μόνον πότε θα τελειώσει αλλά και που θα μας εκβάλλει. Ο πάταγος της κρίσης καθιστά αδύνατη τη συνεννόηση μας και την αντίληψη της κατάστασης μας. Η ευρέως διαδεδομένη άποψη που παίρνει το χαρακτήρα δυνατού μονομανούς ήχου για να υπερνικήσει τον εκκωφαντικό θόρυβο του καταρράκτη στον οποίο έχει βυθισθεί η παγκόσμια οικονομία, είναι η επεκτατική πολιτική του κράτους τόσο δημοσιονομικά όσο και νομισματικά. Όμως το μέγεθος της κρίσης και τα χαρακτηριστικά της δεν ταιριάζουν σε μία τέτοια οικονομική αρχιτεκτονική για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της. Απεναντίας μπορεί να την εμβαθύνει και να την επιμηκύνει με απρόβλεπτες δυσμενέστατες συνέπειες για την ευημερία των λαών.
Όπως έδειξε ο αυστριακός οικονομολόγος Ludwig von Mises στο κολοσσιαίο έργο του, “Theory of Money and Credit”, που προέβλεψε την κρίση του ’30, κάθε νομισματική επέκταση οδηγεί σε μία σύντομη οικονομική άνοδο που στηρίζεται στη ψευδαίσθηση πλούτου. Αμέσως μετά ακολουθεί μία νέα και χειρότερη κατάρρευση. Με τον ίδιο τρόπο ο Milton Friedman, ο θεμελιωτής της σύγχρονης νομισματικής θεωρίας, μας υπογραμμίζει στο βιβλίο του με την Anna Schwartz, “A Monetary History of the USA, 1867-1960”, τον πολύ λεπτό και προσεκτικό τρόπο με τον οποίο πρέπει να χρησιμοποιούμε τον νομισματικό επιταχυντή διότι η ψευδαίσθηση χρήματος είναι η επικινδυνότερη νάρκη στα θεμέλια του οικονομικού συστήματος.
Από την άλλη πλευρά χειρότερα είναι τα προβλήματα που τίθενται με την επεκτατική δημοσιονομική πολιτική. Ο Κεϋνσιανός πολλαπλασιαστής και οι ελλειμματικοί προϋπολογισμοί που χρησιμοποιήθηκαν ευρέως από τον Ρούζβελτ, κράτησαν στο βυθό της οικονομικής ύφεσης την Αμερικάνικη οικονομία για μία ολόκληρη δεκαετία. Έξοχη είναι η ανάλυση του L.V. Chandler στο “America’s Greatest Depression, 1929-1941”, η διεισδυτική κριτική του M. Olson στο “Rise and Decline of Nations”, η καταλυτική εξήγηση του M. Rothbard στο “America’s Great Depression” αλλά και η φανταστική φετινή δουλειά (2008) της Amity Shlaes στο “The Forgotten Man: A New History of the Great Depression”. Δεν έφθανε όμως αυτό αλλά εξ αιτίας της μεταπολεμικής επιμονής των πολιτικών να παριστάνουν τους μηχανικούς της οικονομίας με κεϋνσιανές πολιτικές, οδήγησαν την παγκόσμια οικονομία από την μεταπολεμική ανάκαμψη κατ’ αρχήν στον έρποντα πληθωρισμό της δεκαετίας του ’60 και τελικά στον στασιμοπληθωρισμό της δεκαετίας του ’70. Φθάσαμε στην απελπιστική κατάσταση να εξαντλούμαστε στην οικονομική επιστήμη για την μελέτη της καμπύλης Philips, τη στιγμή που δεν υπήρχε, αφού για δέκα χρόνια παρατηρούσαμε υψηλή ανεργία και πληθωρισμό μαζί.
Αυτή ήταν η τραγωδία των κεϋνσιανών πολιτικών και των ακόμη τραγικότερων συνεπειών τους για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας. Αυτό το αποτυχημένο κεϋνσιανό παράδειγμα, θέλουν πολλοί να επαναλάβουμε σήμερα για να απολέσουμε οριστικά το επίπεδο ευημερίας που κατακτήσαμε παγκόσμια από την υιοθέτηση φιλελεύθερων πολιτικών, αρχής γενομένης την δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα, εναλλακτικά και με διάφορες αποχρώσεις από όλες τις κυβερνήσεις των σημαινόντων δυτικών κρατών. Παρ’ όλα αυτά φαίνεται πλέον το πιο πιθανόν ότι σε πείσμα της αλήθειας αλλά και της γνώσης που κατέχουμε, κάτι τέτοιο θα επιχειρηθεί. Τότε όμως δεν θα πρέπει να απορούμε για τα αλλοπρόσαλλα οικονομικά αποτελέσματα που θα συναντούμε μπροστά μας. Οι αρχές θα διαψεύδονται από την πραγματικότητα, θα αναθεωρούν και κάθε νέα τους πολιτική επιβολή στην οικονομία απλά θα ανατρέπει την καθεαυτή και ενδογενή δύναμη των αγορών να ανακάμψουν.
Πάνος Ευαγγελόπουλος
Καλὰ οἱ κρατικοὶ μανδαρίνοι ! Οἱ ἑταιρικοὶ μανδαρίνοι, ὅμω ς ; Αὐτοὺς δὲν τοὺς δημιούργησε ὁ καπιταλισμός ; Ἀπὸ τὴν πρώην Σοβιετικὴ Ἕνωση μᾶς ἦλθαν ;
Οἱ θεωρητικοὶ τῆς ἐλευθέρας οἰκονομίας ἀναγνωρίζουν ὅτι ὁ καπιταλισμὸς ἔχει άδυναμίες. Ἔργον ανθρώπων εἶναι. Ἁπλῶς, ὑποστηρίζουν ὅτι ὁ κρατικὸς παρεμβατισμὸς εἶναι κατά κανόνα χειρότερος. Δὲν ἑρμηνεύουμε σωστὰ αὑτοὺς τοὺς θεωρητικοὺς ὅταν ἰσχυριζόμαστε ὅτι οἱ ἴδιοι ἀτελεῖς ἄνθρωποι γίνονται πάνσοφοι ἀρκεῖ νὰ ἰδιωτικοποιήσουμε τὴν κρατικὴ ἑπιχείρηση στὴν ὁποία ἀπασχολοῦνται.
Αποφεύγοντας να σχολιάσω επί της ουσίας το άρθρο, λόγω διαφορετικής πολιτικής φιλοσοφίας, θα τονίσω ότι η αγορά και οι νόμοι της παρουσιάζονται σαν μία εξωανθρώπινη -θεϊκή κατά συνέπεια- δύναμη που κινείται πέρα από της σφαίρα της υπάρχζουσας δομημένης κοινωνίας.
Πάνο,
κατ αρχήν να σε ευχαριστήσω για το εξαιρετικό και σύντομο άρθρο σου που σπάει κόκαλα..
Να σε ευχαριστήσω επίσης για τις εξαιρετικές πηγές σου…
Είμαι πραγματικό μαμούνι της βιβλιογραφίας και θαυμάζω τον εξαίρετο Rothbard, ιδιαίτερα για την επίθεσή του στην FED και γενικότερα στους σκοτεινους διαδρόμους του Τραπεζικού συστήματος…
Όμως θα διαφωνήσω μαζί σου για τα αίτια της διατήρησης της οικονομικής κρίσης παρά την Κευνσιανιστική πολιτική του Ρούσβελτ που δεν ήταν τάχα επιτυχής…
Οι λόγοι ήταν πολλοί και δεν ήταν ένδειξη Κευνσιανικής δυσλειτουργίας το μέτριο αποτέλεσμα.
Στα οικονομικά, όπως γνωρίζεις, όποιος παίρνει πολιτική θέση έχει κάνει το μοιραίο λάθος…
Στα Αγγλοσαξονικά πανεπιστήμια όπου θήτευσα δεν υπάρχει authority απο την μια ή την άλλη…
Υπάρχουν θεωρίες καλές και λιγότερο καλές λόγω αποδείξεων…
Επιμένω λοιπόν στο να παρακαλέσω εσένα που δεν είσαι τυχαίος λόγω ειδικών γνώσεων να κάνεις το ίδιο…
Να αντιπαραβάλεις τις θέσεις ξερά…
Και εμείς οι αναγνώστες θα κρίνουμε και θα επικρίνουμε αν ξέρουμε τι λεμε..
Αν λεμε αηδίες θα μας κράξουν όσοι θα έχουν επιχειρήματα…
ΑΥΤΟ
Οχι πολιτική στα οικονομικά διότι τότε γίνονται μαϊμουδικά ανάξια για οποιαδήποτε σοβαρή μελέτη…
Κα πάλι σε ευχαριστώ για τις αναφορές σου και την εξαίρετη βιβλιογραφία σου…
Θα ανοίξουμε ζωντανό διάλογο εδώ… το θέμα ειναι καίριο…
Επι τη ευκαιρία ριξε μια ματιά στα τεσσερα εξαίρετα αρθα του George Soros για την τρέχουσα οικονομική κατάσταση… ποθ δημοσίευσε το Βήμα
Αποτελούν πραγματική πρόκληση στην οικονομική σκέψη…
Ε όχι ρε παιδιά…
Είπαμε ότι καπιταλισμός είναι σωστό σύστημα, είπαμε κιόλας ότι μετά από μία κρίση βγαίνει αναζωογονημένος. Αλλά όχι και να πούμε ότι η κρίση του καπιταλισμού είναι η μεγαλύτερη δύναμή του. Σε μια κρίση του καπιταλισμού δεν τιμωρούνται μόνο όσοι έκαναν λάθος επιλογές. Υπάρχει μια αλυσιδωτή μείωση της ζήτησης που οδηγεί σε μεγάλη ανεργία, η οποία επηρεαζει όλη την κοινωνία είτε έχει κάνει λάθη είτε όχι. Στις τριτοκοσμικές χώρες πάρα πολλά άτομα θα πεθάνουν λόγω της κρίσης και στις ανεπτγμένες χώρες πάρα πολλά άτομα θα δουν τους κόπους και τα όνειρα μιας ζωής να εξαφανίζονται από μπροστά τους και να μην μπορούν να ζήσουν. Πώς είναι δυνατόν να είνει αυτό η μεγαλύτερη δύναμη του καπιταλισμου;
Και ας μην απαξιώνουμε καλύτερα τον Κέυνς γιατί αυτά που είπε ήταν σωστά, άλλο αν οι θιασώτες του τον παρερμήνευσαν. Ο ίδιος ο Milton Friedman προσπαθεί να δείξει πώς θα μπορούσε να αποφευχθεί το κραχ του 29 και ο ίδιος ο MIlton Friedman υποστηρίζει ότι μετά το κραχ ήταν αναγκαίος ως ένα βαθμό ο κρατικός παρεμβατισμός μέσω των ελλειμματικών δαπανών, γιατί πολύ απλά ισχύει ότι «μακροπρόθεσμα θα είμαστε όλοι νεκροί». Το ότι οι θιασώτες του Κέυνς υποστήριξαν και εφάρμοσαν ελλειμματικές δαπάνες ανεξάρτητα από οπιαδήποτε κρίση και ακόμα σε περιόδους που υπρήχε ήδη σημαντική οικονομική ανάπτυξη είναι άλλου παπά ευαγγέλιο…
‘The solution to the economic problem, in every single instance, with no valid objection, is capitalism’.
George Reisman.
Συγχαρητήρια γιά το άρθρο σας.
“Τυπώνοντας” χρήμα που δεν αντιστοιχεί σε παραχθέν έργο δημιουργείται ένα παγκόσμιο δια-γενεαολογικό πυραμιδικό σχήμα που σκεπάζει προσωρινά το πρόβλημα και “αναδιανέμει” την οικονομική αποτυχία μεταξύ αυτών που την δημιούργησαν και όλων των υπολοίπων (ο μεσάζων είναι η κυβέρνηση). Δυστυχώς όλες οι κυβερνήσεις αρέσκονται να μας “σώζουν” από τα προβλήματα διότι έτσι επεκτείνουν με τον άλφα ή βήτα τρόπο το “βασίλειό” τους και την εξάρτηση των πολιτών από αυτές. Η αλήθεια όμως είναι μία: Η κυβέρνηση δεν λύνει το πρόβλημα. Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ.
Μανώλης Στειακάκης (www.kede.gr)
Πάνο,
Απο τα σχόλια που αφορούν το βιβλίο του Rothbard: «The Great Depression was not a crisis for capitalism but merely an example of the downturn part of the business cycle, which in turn was generated by government intervention in the economy…» κάποιος μπορεί να πέσει στην παγίδα διαφορετικών συμπερασμάτων λόγω διαφορετικής εκκίνησης των παρατηρήσεων του…
Με αυτό θέλω να πω οτι αν ψάξουμε για τα αίτια της κρίσης του 1929, τότε θα καταλήξουμε πολύ σύντομα στο συμπέρασμα οτι ήταν παρόμοια με αυτά της κρίσης του 1999 – 2000 και λιγότερο με αυτά της τρέχουσας κρίσης διοτι και στις δύο περιπτώσεις όλοι αγόραζαν με μανία μετοχές για να τις πουλήσουν την επόμενη μέρα και να βγάλουν θεόρατο μεροκάματο…
Άρα η αιτία της κρίσης ήταν η χρηματιστηριακή απληστία…
Αν εξετάσουμε όμως το γιατί αυτή κρίση τράβηξε σε μήκος τότε ανάλογα με την πολιτική μας διάθεση / θεώρηση θα βρούμε λάθη και στις δυο πλευρές (Monetarism and Keynesianism).
Ο Ρούσβελτ προσπάθησε να γίνει ποιό άμεσος στα αποτελέσματα της παρεμβατικής πολιτικής που είχε ξεκινήσει με σχετική καθυστέρηση ο Χούβερ και βλέποντας οτι τα χρήματα δεν πήγαιναν στην βαριά βιομηχανία που ήταν το ζητούμενο (ναι αυτό ήταν το ζητούμενο) διαμόρφωσε μια τράπεζα επενδύσεων ή μάλλον την βρήκε έτοιμη απο τον Hoover και μέσω αυτής χρηματοδότησε την αυτοκινητοβιομηχανία και την πολεμική βιομηχανία που ήταν οι ατμομηχανές της εποχής καθώς και την κατοικία διότι τότε λίγοι Αμερικανοί είχαν δικό τους σπίτι…
Δεν ε;iναι δυνατόν να κρίνουμε με τα σημερινά δεδομένα μια τέτοια πολιτική που ήταν συνυφασμένη με άλλες εμπειρίες και άλλες ανάγκες των ΗΠΑ.
Επιπλέον η προετοιμασία ήταν για πόλεμο… αν και κάπως ασυνείδητα και αν συνέβαινε να έμεναν οι Αμερικανοί σε καθημερινά κεφαλαιουχικά αγαθά πολυτελείας τότε εκτός του ότι ο πληθωρισμός θα γιγαντωνόταν, έστω με αποτελεσματικότερη μείωση της ανεργίας, θα τους έπιανε σύγκρυο και μόνο με την σκέψη οτι θα επενέβαιναν στον ΒΠΠ υπερ των Άγγλων και ενάντια στους Γερμανούς ή στους Γιαπωνέζους…
Άλλωστε η βαριά βιομηχανία δεν παράγει πληθωρισμό διότι τα κεφαλαιουχικά αγαθά στοιβάζονται και δεν παράγουν τρέχοντα πλούτο λόγω χαμηλής ταχύτητας στο γύρισμα του χρήματος…
Επιπλεον, ο Ρούσβελτ είχε απέναντί του στενόμυαλους (συντηρητικούς) τραπεζίτες που δεν επέτρεπαν την αναγκαἰα ρευστότητα λόγω αντίστοιχου με τον σημερινό φόβο ρευστότητας, γεγονός που τον ανάγκασε να διαμορφώσει το “bypass” της επενδυτικής Τράπεζας…
Συμπερασματικά, με αυτή την σημείωση (το θέμα είναι τεράστιο και έχει πολλές όψεις) ο στασιμοπληθωρισμός που δημιουργήθηκε είναι μεν ιστορικό γεγονός αλλά έχει και μια αιτία που θα μπορούσε να συγκριθεί με την φτώχια της Σοβιετικής Ένωσης μετα τον ΒΠΠ, όταν απο πολεμικής πλευράς είχε ισάξια των Αμερικανικών όπλα αλλά στον λαό της επιβάλλονταν στερήσεις…
Το αποτέλεσμα όμως, η ενδυνάμωση του Καπιταλισμου δηλαδή, δεν είναι συσχετισμένη με την κρίση αλλά με την συσπείρωση λόγω των αποτελεσμάτων της κρίσης…
Εαν αυτό εννοείς με το κείμενό σου τότε πάω πάσο… Εχεις δίκιο αλλά για το τότε…
Το θέμα είναι το τώρα…
Η σημερινή κρίση οφείλεται στην υπερμόχλευση και με την αναγκαία υπομόχλευση που συμβαίνει απο το σκάσιμο της φούσκας του υπερδανεισμού (λαμβάνοντας υποψη και ένα ψυχολογικό snowball effect) γκρεμίζονται τα στηρίγματα της πραγματικής οικονομίας…
Η εικόνα μοιάζει με ένα αερόστατο που τραβά ένα καλάθι πραγματικής οικονομίας τόσο δα μικρό απο κάτω…
Όσο το μπαλόνι του αερόστατου είναι γεμάτο αέρα, το καλάθι τρέχει στους αιθέρες με το πλήρωμα να γίνεται ολοένα και ποιό ρυψοκίνδυνο…
Οταν χάσει αέρα το μπαλόνι (λογω ατυχήματος ή υπερβολής του πληρώματος που το ώθησε στα οριά του) το καλάθι σκάζει κάτω σαν καρπούζι και θα χρειαστεί αναγκαστικά μια νέα φούσκα (νέος αέρας στο μπαλόνι) για να ξανασηκωθεί αφού πρώτα ξεπεράσουν το σοκ της πτώσης και τις αμφιβολίες για την ασφάλεια του μπαλονιού… τα μέλη του πληρώματος.
Άρα το ατύχημα της πτώσης δεν φέρνει ισχυροποίηση του καπιταλισμού… αλλά, στην καλλίτερη περίπτωση, κάτι φτωχικά ανάλογο με το παρελθόν μαζί με πολυ καχυποψία… Ο φόβος θα κρατήσει διότι έχει σχέση με την ψυχολογία… αν και κάποια στιγμή όσοι επιζούν απο ατύχημα ξαναγίνονται «οδηγάρες»…
επειδή δε κατέχω την οικονομική “επιστήμη” όπως ο συγγραφέας του άρθρου και οι φίλοι που το σχολίασαν
και ούτε έχω σκαλίσει με πάθος τη βιβλιογραφία κολοσσιαίων, μοναδικών, ανεπανάληπτων και τα λοιπά, οικονομολόγων για να σας παραπέμψω στην αποκρυσταλλωμένη αυθεντία τους
θα τα πω με παραδείγματα άλλα ευνόητα και άλλα αλληγορικά, όπως :
“…Συννεφούλα συννεφούλα να γυρίσεις σου ζητώ
και τριγύρνα μ’ όσους θέλεις κάθε βράδυ
δεν αντέχω δεν αντέχω άλλο να ‘μαι μοναχός
μ’ αγαπάς τη μια και με ξεχνάς την άλλη ”
και θα επανέρθω
Για νο οδηγείται κάποιος σε ένα τόσο στρεβλό συμπέρασμα στο τέλος ενός τόσο άτοπου «πνευματικού πονήματος» ένα από τρία τινά μπορούν να συμβαίνουν: να είναι απελπισμένος να υποστηρίξει την υπό κατάρρευση ιδεολογία και κοσμοθεωρία του; να έχει χάσει κάθε επαφή με την οικονομική & κοινωνική πραγματικότητα και το γίγνεσθαι γύρω του; να μην έχει επηρεαστεί ή να μην έχει συνείδηση των επιπτώσεων της καπιταλιστικής κρίσης. Στην περίπτωση του Ευαγγελόπουλου, που κατά πάσα πιθανότητα την πολιτική οικονομία του καπιταλισμού την έμαθε από πανεπιστημιακά συγγράμματα και μόνον αυτά, πιστεύω ότι ισχύει η τελευταία εκδοχή.
Οι επιπτώσεις της κρίσης του καπιταλισμού είναι βέβαια σημαντικές, πάραυτα ούτε καν αναφέρονται ή έστω υποσημειώνονται στο άρθρο. Ανεργία, μείωση πραγματικών εισοδημάτων (εδώ και αρκετά χρόνια), χρεοκοπίες μικρο-επιχειρηματιών και οικογενειών, κατασχέσεις σπιτιών, ένταση της εργασιακής ανασφάλειας, επιδείνωση της φτώχιας, περαιτέρω περιθωριοποίηση των χαμηλότερων στρωμάτων, εξανέμιση των συντάξιοδοτικών αποθεμάτων και των οικονομιών μιας ζωής, η λίστα είναι ατέρμονη. Προφανώς κανένα από αυτά δεν άγγιξε τον Ευαγγελόπουλο, ο οποίος ούτε μάλλον διαθέτει την ευαισθησία να ανησυχεί για ψιλοπράματα όπως τα 20εκ. μεταναστών που θα χάσουν τη δουλιά τους στην Κίνα.
Με σχεδόν μονοσήμοντο τρόπο τα αποτελέσματα της κρίσης, καθημερινά και δυσανάλογα, επιβαρύνουν αυτούς οι οποίοι δεν ευθύνονται στο παραμικρό για την κρίση, τους εργαζόμενους και την εργατική τάξη. Το μεγάλο κεφάλαιο, χρηματιστηριακό και μονοπωλιακό, και οι μέτοχοι και διαχειριστές του, αφού εκλιπάρησαν και βέβαια απορρόφησαν τα δισεκαταμμύρια των φόρων του κοσμάκη από τα διάφορα bail-outs και τις κρατικές ενισχύσεις, παραμένει ακλόνητο. Αν και όταν ξεπεραστεί η κρίση πολλές από τις μεγάλες εταιρίες που τα χρέη τους κοινωνικοποιήθηκαν θα ιδιωτικοποιηθούν σε τιμές ευκαιρίες, σε έναν νέο κύκλο ασυδοσίας, απορρύθμισης και απληστίας. Ο Dick ‘the Gorilla” Fuld όσα εκατομμύρια κι άν έχασε από την τσέπη του με την κατάρρευση της Lehman Brothers, αλλά τόσα έχει σε προσωπικά αποθέματα και αποταμιεύσεις για να ζήσει ζωή χαρισάμενη. Και όταν όλα ξεχαστούν, θα ξαναβγεί στο επενδυτικό προσκήνιο σαν μην έχει συμβεί τίποτε.
Και έχουμε τον Ευαγγελόπουλο να μας λέει ότι οι κρίσεις χωρίζουν την «ήρα από το σιτάρι». Ότι η κρίση είναι η δύναμή του καπιταλισμού! Όπως ο πόλεμος σκοτώνει τον αδύναμο. Έλεος.
κ. Ευαγγελόπουλε στο άρθρο σας δίνεται έμφαση σε μία μόνο πτυχή της οικονομίας, τη μεγέθυνση, ενώ αγνοείτε (;) άλλες όπως τη διανομή του εισοδήματος, την επίδραση στη κοινωνική συνοχή.
Επίσης, καταδικάζετε τη κεϋνσιανή πρακτική και φυσικά την πολιτική του Φ. Ρούζβελτ (nea deal), χρησιμοποιώντας επιχείρηματα σχετικά με τον πληθωρισμό, τη στασιμότητα και τα ελλείμματα τα οποία σας προσφέρουν μελέτες οικονομολόγων που “ανήκουν” στη σχολή του Σικάγου και της οικονομίας της προσφοράς.
Ώστόσο αποσιωπάτε (γιατί άραγε;) το γεγονός ότι το new deal οδήγησε σε σημαντική αύξηση του εισοδήματος του μέσου κατοίκου των ΗΠΑ, εγκαθίδρυσε την κοινωνική ασφάλιση και γενικότερα έδωσε στη συντριπτική πλειονότητα των αμερικάνων να έχουν ένα σημαντικά καλύτερο επίπεδο διαβίωσης σε σχέση με την εποχή της αποθέωσης της άκρατου καπιταλισμού και της απούσας κρατικής παρέμβασης. Ακόμα αποσιωπάτε το γεγονός ότι από τα μέσα του 70 και μετά, όταν και άρχισαν πάλι να εφαρμόζονται πολιτικές αποδόμησης του new deal (υπό την ιδεολογική επίδραση του μεγάλου Morgan Friedman) οι ανισότητες μεταξύ των αμερικάνων γιγαντώθηκαν ξανά (π.χ. είναι ενδεικτικό ότι ένα μικρό μόνο μέρος της άυξησης της παραγωγικότητας μεταφράστηκε σε άυξηση εισοδήματος των πολλών).
Γνωρίζετε βέβαια ότι πλήθος μελετών στηρίζουν αυτά τα στοιχεία τα οποία και θέλετε να αγνοείτε, προκειμένου να καταλήξετε στο επιθυμητό για εσάς συμπέρασμα ότι ο κρατικός παρεμβατισμός (ας πούμε ευρωπαϊκού τύπου, που αρέσει και στον Obama) είναι η πηγή των κρίσεων και των προβλημάτων. Βέβαια οι απανωτές κρίσεις του τέλους του 19ου αιώνα, το μεγάλο κραχ του 1929, αλλά και η σημερινή κρίση σας αφήνουν αδιάφορο σχετικά με την ισχύ του δόγματος της αυτορυθμιζόμενης αγοράς και του “αόρατου χεριού”.
Τελικά είναι θέμα επιλογής μεταξύ μίας πιο δίκαιης κατανομής του παραγόμενου πλούτου ή μίας μεγιστοποίησης του πλούτου ανεξάρτητα της κατανομής του;
Προφανώς κ .Ευαγγελόπουλε προτιμάτε το δεύτερο, ωστόσο τα επιχειρήματά σας ότι αυτό το οικονομικό μοντέλο δεν οδηγεί σε κρίσεις και ότι διασφαλίζει καλύτερους όρους ζωής στους πολλούς είναι παραπλανητικά και αδύναμα καθώς στηρίζονται σε επιλεκτικά δεδομένα και όχι στο σύνολο των παρατηρήσεων που έχουμε στη διάθεσή μας.
Οι απολογητές της αυτορυθμιζόμενης αγοράς όλο και περισσότερο μου θυμίζουν τους αμετανόητους θιασώτες του υπαρκτού σοσιαλισμού που συνάντησσα στο Πανεπιστήμιο κάπου στις αρχές του 90.
Πολυ σημαντικές οι τοποθετήσει των Rebel και Tilz αν και η κωμική ψευδωνυμία αφαιρεί μεγα μέρος της αξίας των θέσεών τους…
Δεν είναι δυνατόν κάποιος να έχει το θάρρος της γνώμης του και να εμφανίζεται με ανόητα ψευδώνυμα…
Όμως επι της ουσίας…
Το θέμα δεν είναι αριστερά ή δεξιά και επομένως Keynesianism ή Monetarism…
Όσοι σπούδασαν στο εξωτερικό και απέφυγαν την τραγωδία να σπουδάσουν κοινωνικές επιστήμες σε μια χώρα όπως η Ελλάδα που ζει ακόμα στον μεσαίωνα… με μοναδικά συγγράμματα και καθηγητές που εξετάζουν απο το σύγγραμμά τους (τόσο χυδαίοι είναι οι Ελληνες ακαδημαϊκοί…) γνωρίζουν οτι το παραπάνω δίλημμα τίθεται εν είδη Σωκρατικού διαλόγου…
Δεν υπάρχει πάθος στα λεγόμενά τους ούτε ο ένας αποκαλεἰ τον άλλο ανόητο πολύ δε περισσότερο ηλίθιο, άμεσα ή μέσω των συμφραζομένων…
Ο καπιταλισμός δεν είναι ακριβώς οικονομικό σύστημα αλλά η οικονομική έκφραση μιας ανθρώπινης κατάστασης…
Ο άνθρωπος έχει την τάση να είναι ελεύθερος…
Αν βρείτε τον ποιο φανατικό σοσιαλιστή ή κομουνιστή (δεν υπάρχει βέβαια ούτε για δείγμα κομουνιστικό ον) και τον ρωτήσετε να σας πει απο βάθος καρδιάς αν θέλει να ειναι αφεντικό του χωραφιού του, του σπιτιού του η ακόμα και της δουλειάς του θα σας πει ΝΑΙ.
Αυτό αρκεί…
Τα υπόλοιπα είναι σκόπιμη παραφιλολογία για να διαμορφώνονται τάσεις και θεωρίες και να προσπαθούμε μέσω αυτών, με τη λογική του Ceteris Paribus, να δίνουμε εξηγήσεις στα φαινόμενα γύρω μας.
Να σημειώσω επιπλέον ότι ειναι γραφικό να λέγεται απο αριστερούς οτι το οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας θα λυθεί απο τους Πλουτοκράτες…
Η κυρία Παπαρήγα που με απόλυτη ανειλικρίνεια λεει αυτή την ανοησία τα παἰρνει, οχι ως άτομο αλλά ως παράταξη, απο πλουτοκράτες… Ο ρεφενές των εργατών δεν φτάνει ούτε για το ξεσκόνισμα του Περισσού…
Απο την άλλη, η νοοτροπία οτι πρέπει το εισόδημα του εργαζόμενου να αυξάνει συνεχώς είναι ακόμα μια κατεστημένη ανοησία… π.χ λέγεται αυτές τις μέρες ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι θα πάρουν αύξηση 3.5% και βάλε όταν θα έπρεπε να μην πάρουν καμία αύξηση ΝΑΙ ΚΑΜΙΑ ΑΥΞΗΣΗ
Σε μια χώρα που φτωχαίνει, απο που θα βρεθούν οι αυξήσεις…
Σε μια χώρα που φτωχαίνει το να ζητάς αυξήσεις σημαίνει ότι δεν έχεις απολύτως κανένα ήθος και καμία κατανόηση για την κατάσταση της χώρας σου…
Όμως αυτή η λαϊκίστικη υπερεγωιστική νοοτροπία απο τους ψευτοθιασώτες του κομουνισμού και του σοσιαλισμού είναι το καθεστώς της Ελληνικής Κοινωνίας…
Στη πραγματικότητα οι θεωρίες και οι πεποιθήσεις που κτίστηκαν γύρω απο την χρήση εργαλείων διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών είναι μέσα πολιτικής αλλά εδώ στην Ελλάδα τα υποβιβάσαμε σε εργαλεία ατομικής εξυπηρέτησης και χρήσης…
Έχει επικρατήσει η λογική: Αν κύριε δεν μας δώσεις αύξηση 10% πάρε την θεωρία σου και φύγε… είσαι καπιταλίστας…, είσαι φασίστας…, είσαι εχθρός του λαού…
Ω δύσμοιρε εργάτη… αν υπάρχεις ακόμα ως Ελληνική οντότητα (αλλά και ως γραφιάς που υπάρχεις σε ίδια και χειρότερη μοίρα είσαι…) πότε θα δεις την απάτη που σου υπέβαλαν ακόμα και στο υποσυνείδητο οι εκμαυλιστές κάθε ανθρώπινης αξίας και ήθους, οι ταμπελάκηδες αυτού του πλανήτη;
Αν βέβαια ο εργάτης αναλάβει όπως στη Ρωσία του 17 την εξουσία (έστω με τη βοήθεια της μεσαίας τάξης εγγράμματων όπως οι Μπολσεβίκοι) πολύ γρήγορα πηγαίνει την ανάπτυξη σε κατάσταση υπό το μηδέν και αναγκάζει ακόμα και έναν Λένιν να γίνει πατέρας ενός νεόκοπου Καπιταλισμού / Κρατισμού με πολλαπλές βαθμίδες μισθοδοσίας… Ω πόσο κομμουνιστικό είναι αυτό…?
Το θέμα όμως είναι πολυ μεγάλο για να επιχειρηθεί εδώ συστηματική συγκριτική ανάλυση.
Θα πω απλά στους συμμετέχοντες οτι καλά τα λέμε στα blogs… ας αναρωτηθούμε όμως αν έχουμε τα κότσια να βρούμε συμβιβαστικές λύσεις και στην καθημερινότητά μας για να αναβαθμίσουμε τη χώρα μας απο το σημερινό της τέλμα;
Τότε θα υπάρξει μερίδα για όλους…
Κύριε Μπαζιωτόπουλε,
έχετε δίκαιο σε ότι αφορά το ψευδώνυμο, αν και μη εσκεμμένα παρέλειψα να αναγράψω στο τέλος του μήνυματός μου τα στοιχεία μου.
Συμφωνώ επίσης, στις επισημάνσεις σας ότι ο άνθρωπος έχει την τάση να είναι ελεύθερος. Κατά τη γνώμη μου το οικονομικό σύστημα είναι καλό όταν ακριβώς εξασφαλίζει τη δυνατότητα οι άνθρωποι να είναι ελεύθεροι. Ούτε η υποταγή σε μία δοσμένη ανώτερη αρχή (π.χ κράτος) ούτε η αχαλίνωτη συσσώρευση πλούτου – κεφαλαίου το επιτυγχάνουν, όπως τουλάχιστον δείχνει η μέχρι τώρα ιστορία. Ένα επαρκές βιοτικό επίπεδο (ελάχιστο εισόδημα, ασφάλιση, περίθαλψη, δημόσια αγαθά) θα συμφωνήσετε ότι είναι βασικές προϋποθέσεις για να μπορούν τα μέλη μίας κοινωνίας να είναι αυτόνομα, ανεξάρτητα και απελεύθερα.
Κατά τη γνώμη μου αυτά είναι που πρέπει να διασφαλίζει κατά το δυνατό κάθε Πολιτεία και αυτή είναι η έννοια που θα ήθελα να έχει το Κράτος στην Ελλάδα αλλά και αλλού.
Άρνηση αυτού του ρόλου του κράτους κατά την άποψή μου είναι επικίνδυνη και οδηγεί σε μεγάλες ανισότητες, σε αποδυνάμωση των πολλών και τελικά “υποδούλωσή” τους στους λίγους ισχυρούς. Ανιστοίχως, η μορφή του Κράτους που δημιουργεί, συντηρεί και αντικαθιστά την ατομική προσπάθεια για ευημερία (κομματικές νομενκλατούρες, αδηφάγοι δημόσιοι οργανισμοί, κρατικοδίαιτες κοινωνικές ομάδες, κρατικοδίαιτο επιχειρείν κλπ) οδηγεί επίσης τα μέλη μίας κοινωνίας σε παρασιτική νοοτροπία, στην “υποδούλωση” στην κεντρική εξουσία (όπως εκφράζεται από το κράτος και τα παράγωγά του σε αυτή την περίπτωση).
Ελπίζω να είναι κατανοητή η θέση μου, που σε καμία περίπτωση δεν αφορά τα διλήμματα καπιταλισμός ή κομουνισμός, μονεταρισμός ή κεϋνσιανισμός.
Φιλικά,
Θοδωρής Λιζάρδος
Αγία Παρασκευή
Συνεπώς, κάθε
@ rebel@work :
Για το υπάρχων σύστημα, όλους αυτούς που αναφέρεις (εργαζόμενους, ανέργους, μετανάστες, μικρο-επιχειρηματίες, κτλ.), είναι απλά αναλώσιμοι… Αυτοί που πληρώνουν το “μάρμαρο” των “άλλων” που φουντάρουν επιχειρήσεις-κολοσσούς, παίρνουν μερικές δεκάδες εκατομμύρια και πάνε σπίτι τους και μόλις περάσει ο κατακλυσμός θα επανέλθουν στο προσκήνιο χωρίς καν να έχουν σκονίσει το κουστούμι τους. Αυτοί είναι η δύναμη του Καπιταλισμού.
Γι αυτό κιόλας ο συγγραφέας του άρθρου σκοπίμως δεν αναφέρει.
[…] http://e-rooster.gr/02/2009/1175 […]
Γι ‘αυτό και διαφωνώ με τους οπαδούς του Μαρξ
και εκείνων του Adam Smith: ο λόγος του γιατί δουλεύουν οι ελεύθερες αγορές είναι επειδή
επιτρέπει στους ανθρώπους να είναι τυχεροί, χάρη στην επιθετική στρατηγική δοκιμής και πλάνης, μην
δίνοντας ανταμοιβές ή “κίνητρα” για την επιδεξιότητα. Η στρατηγική αυτή, τότε, είναι να κολλήσουμε
όσο το δυνατόν περισσότερο (σε αυτά τα μοντέλα) και να προσπαθήσουμε να συλλέξουμε όσες
ευκαιρίες Black Swan μπορούμε.
(μαύροι κύκνοι, που για χρόνια οι Ευρωπαίοι τους αγνοούσαν και γι’αυτό δεν υπήρχαν γι’αυτούς…αλλά όχι γι’όλους)
Nassim Nickolas Taleb, Black Swan The Impact of Highly Improbable, Prologue page 21
Politics is impotent (η πολιτική είναι ανίκανη) γιατί δεν μπορεί να αλλάξει αποφασιστικά την οικονομική πραγματικότητα
Karl Popper, Fragments of Autobiography
Με εκτίμηση
Τσοχαντάρης Τρύφων