Οταν τα ΜΜΕ συνάντησαν τα blogs
Φεβ 27th, 2008 | Πάσχος Μανδραβέλης| Κατηγορία: Ελλάδα, Τεχνολογία, Φιλελευθερισμός |

του Πάσχου Μανδραβέλη1
Η τελευταία παράγραφος του κυρίου άρθρου στο χθεσινό «Βήμα» παρουσιάζει ανάγλυφα την αμηχανία του παραδοσιακού τύπου απέναντι στα νέα Μέσα. «Ουδείς αντιστρατεύεται την ελευθερία της ενημέρωσης. Πολύ περισσότερο αυτήν του Διαδικτύου», γράφει. Λες κι αν το «Βήμα» -ή σύσσωμος ο ελληνικός τύπος- αντιστρατευτεί την ελευθερία του διαδικτύου, αυτή θα πάψει να υπάρχει.
Το διαδίκτυο, όπως και η παγκοσμιοποίηση, ξεφεύγει από το πλαίσιο ανάλυσης των παραδοσιακών δομών που συνηθίσαμε μέχρι σήμερα. Είναι άναρχο, γιατί έτσι φτιάχτηκε. Είναι ανώνυμο γιατί έτσι πρέπει. Μια εφημερίδα, ένας τηλεοπτικός σταθμός, έχει κέντρο. Κάπου έχει τυπογραφεία και κάπου υπάρχουν οι πομποί. Από κει μεταδίδουν το μήνυμα μονόδρομα στους πελάτες τους. Επειδή ακριβώς έχει κέντρο μπορεί και να ελεγχθεί από οποιαδήποτε εξουσία. Αντιθέτως το διαδίκτυο έχει τεράστια διασπορά πομπών, γι’ αυτό και δεν μπορεί να ελεγχθεί. Οσο κι αν μας φαίνεται περίεργο, όσο κι αν μας ενοχλεί, καθένας μπορεί να γράψει το κοντό και το μακρύ του ατιμώρητα. Και το κάνει. Οχι μόνο στην Ελλάδα.
Το θέμα του ελέγχου όσων γράφονται στο διαδίκτυο δεν είναι νέο. Τέθηκε πολύ νωρίς στις ΗΠΑ. Η αντίδραση ήταν εξίσου αμήχανη. Η κυβέρνηση Κλίντον πέρασε το 1996 και σχετικό νόμο με πρόσχημα την πάταξη της διακίνησης πορνογραφίας. Το «Communication Decency Act» («Διάταγμα περί Eυπρέπειας στις Eπικοινωνίες») έμεινε στην ιστορία σαν μία από τις γραφικότητες που κοσμούν τις νομοθεσίες όλου του κόσμου (κάτι αντίστοιχο με το νόμο για τα δικά μας «φρουτάκια»).
Τελικά ο νόμος κατέπεσε σε έξι μήνες: «Οπως ακριβώς η δύναμη του Internet είναι το χάος, έτσι και η δύναμη της ελευθερίας μας εξαρτάται από το χάος, την κακοφωνία και τον ελεύθερο λόγο τον οποίο προστατεύει η Πρώτη Συνταγματική Tροπολογία», ήταν η απόφαση του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου της Φιλαδέλφειας.
Αλλά ακόμη και χωρίς δικαστική απόφαση η λογοκρισία στο διαδίκτυο είναι αδύνατη. Αυτό που δεν κατανοούν οι νοσταλγοί του κεντρικού ελέγχου είναι η φύση του Διαδικτύου η οποία -σύμφωνα με τον γκουρού της πληροφορικής και συνιδρυτή της οργάνωσης για τα δικαιώματα στον κυβερνοχώρο «Electronic Frontier Foundation», John Gilmore– «βλέπει την λογοκρισία σαν ελάττωμα και την παρακάμπτει». Το παραπάνω δεν είναι σχήμα λόγου, είναι τεχνολογικό δεδομένο. Tο διαδίκτυο φτιάχτηκε για να αντέξει ένα πυρηνικό πόλεμο. H λογική του ήταν απλή: Kάθε κόμβος μέσω του οποίου μεταδίδεται ένα μήνυμα λειτουργεί αυτόνομα. Aν χτυπηθεί από μια πυρηνική κεφαλή, τίθεται εκτός λειτουργίας, αλλά το δίκτυο συνεχίζει να υπάρχει και τα μηνύματα βρίσκουν εναλλακτικές διαδρομές. H λογοκρισία λειτουργεί στο Internet σαν… πυρηνική επίθεση. Aν κάποιος κόμβος αποφασίσει να μη δέχεται να μεταφέρει το μήνυμα, τότε για το μήνυμα αυτός είναι νεκρός κόμβος και αμέσως δοκιμάζει τον επόμενο, μέχρι να καταφέρει να φτάσει στον προορισμό του. Αυτή η αποκεντρωμένη αρχιτεκτονική του το κάνει απρόσβλητο σε κάθε απόπειρα λογοκρισίας με καλά και κακά αποτελέσματα. Ετσι παρακάμπτεται η λογοκρισία δικτατορικών καθεστώτων, αλλά και δημιουργείται χώρος για ύβρεις και συκοφαντίες.
Το διαδίκτυο είναι μια καινούργια πραγματικότητα που δύσκολα γίνεται αντιληπτή και αποδεκτή από τα παραδοσιακά ΜΜΕ, εξ ου και οι κραυγές περί ανωνυμίας κλπ. Μόνο που, όπως και την παγκοσμιοποίηση, πρέπει να τη συνηθίσουν…
——————————————————————————————
Σημειώσεις:
- Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 27.2.2008 [↩]
….αλήθεια όταν ένας δημοσιογράφος λέει “δεν αποκαλύπτουμε τις πηγές μας” τότε μπορεί να συρθεί στη φυλακή ,όπως θα γίνει με αυτόν που έβγαζε τις πληροφορίες από τον υπολογιστή που ήταν στη Βουλή; Αλήθεια από αυτό τον υπολογιστή μόνο σε blogs πηγαίναν οι πληροφορίες; Γιατί κάτι ακούγεται ότι τις έπαιρναν και βουλευτές και έκαναν αντίστοιχα ερωτήματα;
Κύριε Ευαγγελάτο, γιατί δε μας έχετε πει ακόμη που βρήκατε τις φωτογραφίες του Σάββα Ξηρού την πρώτη μέρα που πήγε στο νοσοκομείο μετά τη σύλληψή του; Γιατί κρατείται ανώνυμη αυτή η πηγή; Επειδή δεν έχει προσωπική ιστοσελίδα; Εγώ με ποιο κανάλι να συνεργαστώ που έχει το ονοματεπώνυμό μου πολλά γράμματα και βαριέμαι να το γράφω;
Πάσχο, σε διαβάζω καιρό, και συμφωνώ με τα περισσότερα απ’ όσα γράφεις. *Και* σήμερα ήσουν σοφός και σαφής, όπως συνήθως. Συνέχισε.
Με καλύπτεις πλήρως. Μπορούμε όλοι λοιπόν να κατανοήσουμε το αυτονόητο (όχι για όλους?) ότι το ιντερνετ δεν είναι ΜΜΕ, δεν ελέγχεται σε επίπεδο πληροφοριών σε καμία περίπτωση, όσο καλό και όσο κακό είναι αυτό. Είναι όπως λέμε πως αυτή είναι η δημοκρατία με τα καλά της και τα κακά της. Μπορεί να ψηφίσει ο έξυπνος αλλά και ο εγκεφαλικά ανάπηρος, ο αγαθός αλλά κι ο πονηρός. Αλλά αυτή είναι ακριβώς η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, που εκφράζεται στον απόλυτο βαθμό της στο internet, και θα πρέπει επιτέλους να αποφασίσουμε αν όντως την στηρίζουμε. Εγώ παντως προσπαθώ. Καλή συνέχεια.
Έχει βγαλει και η ΕΣΗΕΑ μια ανακοινωση για το θέμα, η τελευταια της παραγραφος ειναι λιγο μπερδεμα και οπως την καταλαβαινω μαλλον λεει οτι και καλα για να γραφεις σε μπλογκ πρεπει να εισαι δημοσιογραφος και με αδεια της ΕΣΗΕΑ. Πιο συγκεκριμένα αναφέρει
“Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ που συνεδρίασε σήμερα εξέτασε διεξοδικά το θέμα και οφείλει να επισημάνει προς κάθε κατεύθυνση ότι όσοι δημοσιογράφοι διαχειρίζονται, συμμετέχουν ή συνεργάζονται, σε παντός είδους ιστοτόπους, ( blogs , ιστοσελίδες κ.λπ.) θα πρέπει να έχουν ταυτότητα και οπωσδήποτε να σέβονται τους κανόνες της δημοσιογραφικής δεοντολογίας στην κατεύθυνση της αυτοδέσμευσης και αυτορρύθμισης.”
απο την μια οι ψηφιακα αγραμματοι μεγαλοδημοσιογραφοι καιπολιτικοι συνδεουν τα μπλογκς με την δημοσιογραφια (που ειναι λαθος) και σαν συνεχει αυτου η ΕΣΗΕΑ ζητα να εχουν και ταυτοτητα της, δηλαδη να εχει το αποκλειστικο προνομιο και στο ιντερνετ. Ελπιζω ΕΣΗΕΑ και λοιποι δημοσιογραφοι να μεινουν μακρυα απο το ιντερνετ, ετσι και αλλιως ο σκοπος τους (να μεταδιδουν ειδησεις)γινεται πιο αποτελεσματικα απο το ιντερνετ, οποτε ισως και ο κλαδος τους (οσο αφορα τα παραδοσιακα μεντια) να πρεπει σιγα σιγα να κλεισει ή εστω να βαλουμε το λιθαρακι μας. Ετσι και αλλιως απο τα ελληνικα καναλια μονο οι ειδησεις του σκαι βλεπονται, σιγα σιγα και με τις αναλογες δημογραφικες αλλαγες οι ειδησεις απο τα μεγαλα καναλια θα ειναι μονο για γραφικους.
@Chris Mantas
Όχι, όπως τουλάχιστον το κατάλαβα εγώ η ΕΣΗΕΑ λέει ότι οι Έλληνες δημοσιογράφοι που συμμετέχουν σε blogs ή άλλες ιστοσελίδες θα πρέπει να γράφουν επώνυμα. Στην Ελλάδα για να χαρακτηριστεί κάποιος ως “δημοσιογράφος” πρέπει να πληρεί υποτίθεται κάποια κριτήρια και αυτούς εννοεί η εν λόγω παράγραφος, όχι όλους τους μπλόγκερς. Η ίδια ανακοίνωση άλλωστε παραπάνω διαχωρίζει αυτούς που εννοεί ως δημοσιογράφους από τους απλούς πολίτες. Επίσης στο πλήρες κείμενο της ΕΣΗΕΑ πολύ σωστά αναφέρεται ότι:
και λίγο παρακάτω:
Κλειστο ή ανοικτο επαγγελμα ειναι η δημοσιογραφια;
Αοριστολογία…
Ναι βασικά συμφωνώ μαζί σου. Κατα κάποιον τρόπο θα έλεγα ότι έχουν “λυσσάξει” ορισμένοι εκδοτικοί οίκοι και προσπαθούν να φιμώσουν το internet. Τι να πεί κανείς? Η αγραμμματοσύνη δεν είναι μονο δικαίωμα των αναλφάβητων αλλα και των γραματιζομένων. Δεν έχουν καταλάβει άραγε ότι το παιχνίδι ελέγχω τα media (TV και εφημερίδες) άρα ελέγχω και την πολιτική του τόπου είναι πια παρελθόν ακόμα και στην Ελλάδα μας? Πιθανόν να μήν μας μόρφωσαν όπως έπρεπε στα σχολεία μας, αλλά είναι δυνατόν σήμερα, και ειδικά όταν τόσος πολύς κόσμος έχει αρχίσει να ασχολείται και να ψάχνετε μέσω του internet, να αποκρύπτουν ή να νομίζουν ότι μπορούν να αποκρύψουν αλήθειες?
Και φυσικα δεν συμφωνώ κι εγώ με τη σειρά μου με την χυδαιολογία, αλλα ρε παιδιά, μεγάλοι είμαστε αμα θέλουμε διαβαζουμε. Πλήν όμως η αραιά και που αναγράπτοντες χυδαιολόγοι είναι αιτία για να δίνει το δικαίωμα να φιμώσουν τον ελεύθερο λόγο στο net? Φυσικά όχι, ρητωρικό το ερώτημα.
Ας πούμε και για την συκοφαντία….όταν κάποιος συκοφαντείται αλλά έχει καθαρή την φωλιά του, είναι δυνατόν οι αναγνώστες να πιστέψουν τις συκοφαντίες που αναγράφονται στο net γι αυτόν? Φυσικά όχι, ρητωρικό το ερώτημα. Άραγε γιατί να ανησυχεί?
Και εάν όντως αυτές οι απλές σκέψεις που δεν χρειάζεται να εισαι εργαζόμενος στην NASA για να τις κάνεις, προς τι ο κατατρεγμός του internet ώ άνδρες αθηναίοι?
Ε αυτά.
Επειδή έχω εκνευριστεί πλήρως με την ορθογραφία μου τα “ψιλοδιόρθωσα”
Αοριστολογία…
Κατα κάποιον τρόπο θα έλεγα ότι έχουν “λυσσάξει” ορισμένοι εκδοτικοί οίκοι και προσπαθούν να φιμώσουν το internet. Τι να πεί κανείς? Η αγραμμματοσύνη δεν είναι μονο δικαίωμα των αναλφάβητων αλλα και των γραματιζούμενων. Δεν έχουν καταλάβει άραγε ότι το παιχνίδι «ελέγχω τα media (TV και εφημερίδες) άρα ελέγχω και την πολιτική του τόπου» είναι πια παρελθόν ακόμα και στην Ελλάδα μας? Πιθανόν να μήν μας μόρφωσαν όπως έπρεπε στα σχολεία μας, αλλά είναι δυνατόν σήμερα, και ειδικά όταν τόσος πολύς κόσμος έχει αρχίσει να ασχολείται και να ψάχνετε μέσω του internet, να αποκρύπτουν ή να νομίζουν ότι μπορούν να αποκρύψουν αλήθειες?
Και φυσικα δεν συμφωνώ κι εγώ με τη σειρά μου με την χυδαιολογία, αλλα ρε παιδιά, μεγάλοι είμαστε αμα θέλουμε διαβαζουμε. Πλήν όμως οι αραιά και που αναγράπτοντες χυδαιολόγοι είναι αιτία για να δίνει το δικαίωμα να φιμώσουν τον ελεύθερο λόγο στο net? Φυσικά όχι, ρητωρικό το ερώτημα.
Ας πούμε και για την συκοφαντία/λασπολογία….όταν κάποιος συκοφαντείται αλλά έχει καθαρή την φωλιά του, είναι δυνατόν οι αναγνώστες να πιστέψουν τις συκοφαντίες που αναγράφονται στο net γι αυτόν? Φυσικά όχι, ρητωρικό το ερώτημα. Άραγε γιατί να ανησυχεί?
Όσο για τους εκβιασμούς…θα ρωτήσω, απο πότε άρχισε ο καθαρός ουρανός να φοβάται τις αστραπές? Ή μήπως δεν είναι και ολότελα καθαρός?
Και εάν όντως αυτές οι απλές σκέψεις που δεν χρειάζεται να εισαι εργαζόμενος στην NASA για να τις κάνεις, προς τι ο κατατρεγμός του internet ώ άνδρες αθηναίοι?
Ε αυτά.
Οξύμωρο είνται ότι αυτοπροσδιοριζόμενοι προοδευτικοί – αριστεροί δημοσιογράφοι έχουυν μπεί μπροστάρηδες στον αγώνα για να μπούν κανόνες λειτουργίας στα Βlogs. Δηλαδή ο εξής ένας. Οσοι γράφουν να το πράττουν ενυπόγραφα. Είναι πραγματικά επαναστατική ιδέα να αντιπαρατίθεσαι στο κατεστημένο προβάλλοντας τα στήθη σου, ότι έπραξε δηλαδή και ο φοιτητής μπροστά στα τάκνκς της Τιεν Αμέν. Ετσι θα έχουν τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν την αθανασία αφού προηγούμενως εξοντοθούν φυσικά και ηθικά
@Chris Mantas
Το Ελληνικό Σύνταγμα (παρ. 8, άρθρο 14) αναφέρει ότι:
“Nόμος ορίζει τις προϋποθέσεις και τα προσόντα για την άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος”.
Από όσο γνωρίζω παρόλαυτα δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποιος τέτοιος νόμος εν ενεργεία. Οι επαγγελματικές τους ενώσεις είναι αυτές που προσδιορίζουν τις προϋποθέσεις ασκήσεως του δημοσιογραφικού επαγγέλματος και τα μέλη αυτών διατηρούν επαγγελματικές ταυτότητες οι οποίες εγκρίνονται πρώτα από το Υπουργείο Τύπου κι έτσι το κενό καλύπτεται (παρόλο που κατά τη γνώμη μου η συγκεκριμένη διάταξη του Συντάγματος είναι αστεία). Επομένως ένας απλός πολίτης-μπλόγκερ μη-μέλος κάποιας σχετικής επαγγελματικής ένωσης τυπικά δε θεωρείται δημοσιογράφος και σίγουρα όχι από την ΕΣΗΕΑ.
It all sounds Greek to me! τελικά μάλλον καλό είναι να μην είσαι δημοσιογράφος ώστε να μην σε κάνουν ότι θέλουν οι συνδικαλιστές. Ελπίζω αυτό το μοντέλο να μην υπάρχει και σε άλλους κλάδους.
Συμφωνώ με τα κύρια σημεία του άρθρου και θεωρώ ευτυχές το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη σχολιαστές σαν τον κ. Μανδραβέλη οι οποίοι δεν μας σερβίρουν ξαναζεσταμένο φαγητό. Διαφωνώ όμως με την εφησυχαστική εκτίμηση ότι η ‘λογοκρισία στο διαδίκτυο είναι αδύνατη’, για δύο λόγους. Ο πρώτος έχει να κάνει με την πραγματική κατάσταση που συναντούμε στο διαδίκτυο όπου ο ψηφιακός λόγος του απλού χρήστη έρχεται αντιμέτωπος με μια πανίσχυρη ‘etiquette’ (εθιμοτυπία, ετικέτα, πρότυπο συμπεριφοράς) που προσδιορίζει το επιτρεπτό και το ανεπίτρεπτο στην έκφραση με έναν πολύ πιο σχολαστικό τρόπο απ’ότι μπορεί να κάνει η νομοθεσία. Η λογοκρισία στο διαδίκτυο (η αληθινή λογοκρισία που ζει ο καθημερινός χρήστης) δεν γίνεται με την επίσκεψη του εισαγγελέα αλλά από τον διαχειριστή της ιστοσελίδας με ένα κλικ του ποντικιού του. Η ΥΠΕΡαυτορρύθμιση – για να έχει το κεφάλι του ήσυχο ο διαχειριστής – είναι η σκληρή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Ο δεύτερος λόγος που διαφωνώ έχει να κάνει με την σημειολογική δύναμη της λογοκρισίας που δεν πρέπει να αγνοήσουμε. Θυμάμαι ακόμη την έκπληξή μου όταν είχα ακούσει σε τηλεοπτική εκπομπή έναν αξιωματούχο από τη Σιγκαπούρη ο οποίος σε ερώτηση σχετικά με την ματαιότητα της προσπάθειας περιορισμού της πληροφορίας στην διαδικτυακή εποχή από τον δημοσιογράφο, απάντησε πως ‘δεν έχει σημασία’. Η πραγματικός στόχος της λογοκρισίας (σύμφωνα με εκείνον) είναι να στιγματίσει και να οριοθετήσει το απαγορευμένο με την επίσημη στάμπα. Είναι κάτι που πιστεύω πρέπει να υπολογίσουμε πολύ σοβαρά.