ΘΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΕ Ο ADAM SMITH ΤΟ LINUX;
Φεβ 19th, 2005 | Αθανάσιος Ρίζος| Κατηγορία: Οικονομικά, Φιλοσοφία |
Email This Post
|
Print This Post
|
Αντί lead: υποθέτω ότι λόγω του τίτλου, που είναι εσκεμμένα «παραπλανητικός», κάποιοι αναγνώστες θεώρησαν ότι το άρθρο θα αναφέρεται στην τεχνική υπεροχή ή μη του Linux. Συγγνωμη, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μου –άλλωστε, δεν είμαι ειδικός. Επομένως, εάν ανήκετε σε αυτήν την κατηγορία αναγνωστών, μη χάνετε άδικα τον χρόνο σας εδώ. Από την άλλη πλευρά όμως,…
…εάν σας ενδιαφέρει η σχέση που υπάρχει μεταξύ του Adam Smith, της ελεύθερης αγοράς (ναι, ναι, αναφέρομαι σε εκείνο το κακό που ακούει στο όνομα καπιταλισμός! ) και του open source εν γένει, τότε, νομίζω, θα βρείτε αυτό το κείμενο ενδιαφέρον. Πάμε λοιπόν;
Πρώτα, μερικές παραδοχές
Πώς μου ήρθε η ιδέα γι’ αυτό το άρθρο; Περιδιαβαίνοντας σε κάποια ελληνικά blogs, συζητώντας με φίλους προγραμματιστές που είναι ένθερμοι υποστηρικτές του open source, παρατηρώντας γενικά τη διαμάχη μεταξύ open source και proprietary source κατέληξα σε μία βασική παραδοχή επί της οποίας θα στηρίξω τα λεγόμενά μου.
Η παραδοχή μου είναι: από τη μια έχουμε τους υποστηρικτές του open source τους οποίους, για την ευκολία της συζήτησης, επιτρέψτε μου να τους κατατάξω στους «καλούς», και από την άλλη έχουμε τους υποστηρικτές του proprietary source τους οποίους, για τον ίδιο λόγο, επιτρέψτε μου να τους κατατάξω στους «κακούς».
Ο βασιλιάς των κακών είναι η Microsoft, σωστά; Το σκεπτικό των καλών παει, αν το αντιλαμβάνομαι καλά, κάπως έτσι: Η Microsoft κρατάει το source code κλειστό, αποτελεί μονοπώλιο, εξοντώνει έτσι τις υπόλοιπες software εταιρείες, δεν προάγει την καινοτομία στο software industry, κρατάει αιχμάλωτους τους πελάτες της και, τέλος, τα προϊόντα της είναι κακής ποιότητας. Εδώ συμφωνώ με τους καλούς.
Το σκεπτικό των καλών συνεχίζει κάπως έτσι: η Microsoft, μια γιγαντιαία πολυεθνική εταιρεία, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα του καπιταλισμού και των δεινών του, ο Bill Gates είναι ο αρχέτυπος καπιταλιστής, έπεται λοιπόν ότι ο καπιταλισμός είναι κακός, καταδυναστεύει τους καταναλωτές και, φυσικά, τους πολίτες. Εδώ διαφωνώ με τους καλούς.
Γιατί διαφωνώ
Η Microsoft είναι πολυεθνική εταιρεία. Ο Bill Gates είναι ο αρχέτυπος καπιταλιστής. Ο καπιταλισμός, όμως, δεν είναι ο Gates. Ο καπιταλισμός –ως οικονομικοπολιτική έννοια- δεν συνάδει με τις πρακτικές του Gates και του κάθε Gates. Με άλλα λόγια, διαφωνώ, διότι ο καπιταλισμός (ή, καλύτερα, η ελεύθερη αγορά) είναι υπέρ του ελεύθερου –αλλά όχι ασύδοτου- ανταγωνισμού, είναι κατά των μονοπωλίων, είναι υπέρ του καταναλωτή. (Αν ενδιαφέρεται κανείς, έχω αναφερθεί σε άλλο άρθρο μου στον καπιταλισμό και ειδικότερα σε μία από τις εκφάνσεις του που είναι τα brands).
Εδώ θα κάνω μόνο μερικές γενικές σκέψεις. Πρώτον, η Microsoft αναπτύχθηκε στις Η.Π.Α., μια καπιταλιστική χώρα, αλλά, επίσης, σε αυτήν τη χώρα ήταν που πήγε στα δικαστήρια κατηγορούμενη για μονοπωλιακές τακτικές –να το «πολιτική» στο «οικονομικοπολιτική έννοια». Και μάλιστα η πρωτοβάθμια απόφαση ήταν κατά της.
Ας υποθέσουμε, όμως, ότι η x Microsoft ήταν ελληνική εταιρεία. Πόσες πιστεύετε ότι θα ήταν οι πιθανότητες να βρεθεί ενώπιον του ελληνικού συστήματος δικαιοσύνης; Και, φυσικά, δεν νομίζω να θεωρεί κανείς τη χώρα μας περισσότερο καπιταλιστική από τις Η.Π.Α. (και ας μην ξεχνάμε ότι εδώ, σε αυτήν την σοσιαλιστική (μέχρι πρότινος τουλάχιστον) και προοδευτική κατά τα άλλα χώρα, ευδοκιμούν τακτικές ελέγχου της αγοράς από διάφορες εταιρείες, αλλά τα media, οι πολιτικοί μας, η δήθεν Επιτροπή Ανταγωνισμού και λοιποί εθνοσωτήρες ασχολούνται με το πόσο έχει το μαρούλι…)…
Δεύτερον, ο καπιταλισμός (εννοώ μόνο το «οικονομική» του «οικονομικοπολιτική έννοια») ανέθρεψε τη Microsoft, αλλά είναι η εγγενής «δημιουργική καταστροφή» (τη φράση πρώτος εισήγαγε ο αυστριακός οικονομολόγος Joseph Schumpeter) του καπιταλισμού που τώρα στρέφεται εναντίον της. Είναι ο υγιής ανταγωνισμός, είναι η ελεύθερη αγορά, είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός που τώρα την στριμώχνει. IBM, Sun Microsystems κ.ά. είναι, αν θυμάμαι καλά,…καπιταλιστές! Ιδού, λοιπόν, η έννοια του ελεύθερου ανταγωνισμού. Πρόσφατα, π.χ., η IBM απελευθέρωσε 500 πατέντες. Γιατί το έκανε; Από την καλή της την ψυχή; Όχι, βέβαια, το έκανε για να προωθήσει το open source ως αντίβαρο στην Microsoft. Να, λοιπόν, που η επιδίωξη του ιδιοτελούς συμφέροντος οδηγεί στο γενικό καλό…
Τρίτον, ας δούμε ποιος ήταν ο λόγος που ξεκίνησε το open source. Προφανώς η επικυριαρχία της Microsoft. Τι σημαίνει αυτό; Ότι κάποιος είχε την ιδέα να ανταγωνιστεί με αυτόν τον τρόπο τη Microsoft. Το έκανε από την καλή του την καρδιά; Γιατί ήθελε απλώς να νικήσει το «κακό»; Δεν νομίζω. Απλά, είχε την ευφυία να δημιουργήσει ένα διαφορετικό business model ώστε να ανταγωνιστεί. Άλλωστε σήμερα το Linux, π.χ., δεν είναι ουσιαστικά μια πολυεθνική καπιταλιστική εταιρεία; Δεν είναι ένα ισχυρό brand; Δεν έχει κέρδη; Αυτό είναι ο καπιταλισμός.
Ας δούμε ένα άλλο διεθνές brand τώρα –το Firefox. Ποιο είναι το business model του; Δημιουργώ έναν not-for-profit οργανισμό και επιτίθεμαι έτσι στη Microsoft. Επί τη ευκαιρία, από πού είχε την αρχική του χρηματοδότηση; Από την AOL, την IBM, την Sun Microsystems και την Nokia –και αυτές οι εταιρείες δεν είναι σίγουρα μαγαζάκια της γειτονιάς, είναι (νάτες πάλι οι κακές λέξεις) καπιταλιστικές, πολυεθνικές εταιρείες…
Ας δούμε όμως μερικές από τις σκέψεις του πατέρα της Οικονομικής επιστήμης, του πιονέρου της ελεύθερης αγοράς και του φιλελευθερισμού, του Adam Smith (Έρευνα για τη φύση και τις αιτίες του Πλούτου των Εθνών, 1776):
«Δεν περιμένουμε το φαγητό μας να προέλθει από την καλοσύνη του χασάπη, του ζυθοποιού, ή του φούρναρη, αλλά από μέριμνα για το προσωπικό τους συμφέρον».
«Καμία κοινωνία δεν μπορεί να ευημερεί και να ευτυχεί ενόσω το κατά πολύ μεγαλύτερο μέρος πένεται και δυστυχεί».
«Η κατανάλωση είναι ο μοναδικός σκοπός και λόγος ύπαρξης ολόκληρης της παραγωγής».
«Το μονοπώλιο είναι ένας μεγάλος εχθρός της καλής διαχείρισης, που δεν είναι δυνατόν να καθιερωθεί σε μια χώρα, παρά μόνο μέσω του ελεύθερου και γενικού ανταγωνισμού, ο οποίος αναγκάζει κάθε άτομο να καταφύγει σε αυτόν, για την υπεράσπιση των ιδίων του συμφερόντων, με αποτέλεσμα να προκύπτει έτσι το γενικότερο καλό της κοινωνίας».
«Η πολιτική της Ευρώπης, με το να μην αφήνει τα πράγματα ελεύθερα, προκαλεί άλλες ανισότητες, πολύ μεγαλύτερης σημασίας».
«Το συμφέρον των επιχειρηματιών είναι πάντα η διεύρυνση της αγοράς και ο περιορισμός του ανταγωνισμού. Η διεύρυνση της αγοράς ενδέχεται συχνά να συμβαδίζει σε σημαντικό βαθμό με τα συμφέροντα της κοινωνίας. Αλλά ο περιορισμός του ανταγωνισμού είναι πάντα αντίθετος με αυτά, και το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να δώσει στους επιχειρηματίες τη δυνατότητα να επιβάλουν, για δικό τους λογαριασμό, ένα αυθαίρετο φόρο επί των άλλων συμπολιτών τους, μέσω της αύξησης των κερδών τους πάνω από τα φυσικά τους επίπεδα».
Όπως καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ο μεγάλος εχθρός του Adam Smith, αντίθετα από ό,τι πιστεύεται, δεν είναι τόσο το ίδιο το κράτος όσο τα κάθε είδους μονοπώλια. Και κάτι ακόμη: Αυτά που λεει ο Adam Smith δεν είναι απλά φιλοσοφίες, αλλά τις τεκμηριώνει στο βιβλίο του. Είναι αλάθητος; Όχι. Αλλά η ουσία της θεωρίας του είναι ορθή…
Συμπερασματικά
Η ελεύθερη αγορά, ο καπιταλισμός αν θέλετε, ως οικονομικοπολιτική έννοια, είναι κατά των μονοπωλίων, κατά του αθέμιτου και ασύδοτου ανταγωνισμού, αλλά υπέρ του καταναλωτή και υπέρ της κοινωνίας. Και το ότι είναι υπέρ όλων αυτών δεν είναι αποτέλεσμα της καλοσύνης του, δεν είναι αποτέλεσμα της «ηθικής των προθέσεων», αλλά της ιδιοτέλειας του ατόμου που, στην προσπάθεια για την επιδίωξη του προσωπικού του συμφέροντος, οδηγεί στο γενικότερο καλό. Το γεγονός ότι πολλές φορές γίνεται το αντίθετο δεν έχει να κάνει με τη δήθεν εγγενή κακία του καπιταλισμού, αλλά με τις εσφαλμένες και συνήθως ταπεινών ελατηρίων πράξεις ή παραλείψεις του κράτους.
Πρωτοδημοσιεύτηκε στο MarketingPro
Ενδιαφερον αρθρο αλλα κατα τη γνωμη μου επρεπε να υπαρχει καποια παραγραφος για τις πατεντες λογισμικου, τις οποιες πολλοι προγραμματιστες αλλα και καποιοι νεοφωτιστοι αριστεροι κρυπτο-καπιταλιστες (βλεπε Μιμη Ανδουλακη) θεωρουν οτι πρεπει να καταργηθουν.
Εαν δεν υπηρχαν πατεντες λογισμικου τοτε καμια εταιρια κατασκευης λογισμικου δεν θα εκανε τις αναγκαιες επενδυσεις σε υλικο εξοπλισμο (υπολογιστες) αλλα και σε ανθρωπινο δυναμικο (προγραμματιστες) γιατι πολυ απλα δεν θα ειχε καποι τροπο να ανακτησει τα εξοδα. Και αυτο γιατι καποια κινεζικη η οποιαδηποτε αλλη εταιρια θα μπορουσε να κανει κοπιες και να τις διαθεσει στη μιση τιμη η ακομη χαμηλοτερα. Ετσι γιατι καποια εταιρια να κανει ολες αυτες οι επενδυσεις οταν δεν υπαρχει περιπτωση να βγαλει ουτε τα εξοδα της? Φυσικα αυτο σημαινει οτι ολοι οι προγραμματιστες θα ηταν ελευθεροι να αντιγραψουν οτι θελουν, αλλα δεν θα εβρισκαν ποτε δουλεια, αλλα φυσικα δεν θα υπηρχαν και καλλα προγραμματα για να αντιγραφουν.
Στο άρθρο αναφέρθηκε ότι: “Πρόσφατα, π.χ., η IBM απελευθέρωσε 500 πατέντες. Γιατί το έκανε; Από την καλή της την ψυχή; Όχι, βέβαια, το έκανε για να προωθήσει το open source ως αντίβαρο στην Microsoft. Να, λοιπόν, που η επιδίωξη του ιδιοτελούς συμφέροντος οδηγεί στο γενικό καλό…”
Στην περίπτωση που οι προγραμματιστές τις ΙΒΜ ή άλλης ανταγωνιστικής προς τη Microsoft εταιρία είχαν στα σκαριά μια πατέντα που (κατά τη γνώμη τους βέβαια) θα ανέτρεπε τη κοσμοκρατορία των Windows έχετε την εντύπωση πως θα το έδιδε στο κοινό “ανοιχτό” όπως το Linux; Ασφαλώς και όχι. Όπότε η κίνηση της ΙΒΜ ήταν καθαρά θέμα στρατηγικής της εταιρίας και όχι γενικότερο ζήτημα σχετικά με την ορθότητα του να κυνηγάει κανείς το ατομικό του συμφέρον ασύδοτα. Παρεμπιπτόντως, και η Microsoft έπαιξε το παιχνίδι των open-code προίόντων λογισμικού ανοίγοντας το Office. Εξυπακούεται ότι δε θα υπάρξει παρόμοια κίνηση σε μεταγενέστερα και πιο καινοτόμα προϊόντα, αν και θα ήταν πολύ ευχάριστο.
Αναφέρεται επίσης ότι: “Αλλά ο περιορισμός του ανταγωνισμού είναι πάντα αντίθετος με αυτά, και το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να δώσει στους επιχειρηματίες τη δυνατότητα να επιβάλουν, για δικό τους λογαριασμό, ένα αυθαίρετο φόρο επί των άλλων συμπολιτών τους, μέσω της αύξησης των κερδών τους πάνω από τα φυσικά τους επίπεδα».
Δυστυχώς όμως αυτό δεν συμβαίνει στην πράξη μακροπρόθεσμα: η Microsoft ξεκίνησε μεν σε καθεστώς ελεύθερου ανταγωνισμού αλλά τώρα πλέον ανταγωνίζεται τις υπόλοιπες εταιρίες λογισμικού μονοπωλιακά φερόμενη. Αποτέλεσμα είναι αυτό που και ο SG είχε παρατηρήσει, ότι τα Windows έχουν παραμείνει σχεδόν τα ίδια από τγην έκδοση Windows 98 και έπειτα.
Τέλος αναφέρθηκε ότι: ” Δεν περιμένουμε το φαγητό μας να προέλθει από την καλοσύνη του χασάπη, του ζυθοποιού, ή του φούρναρη, αλλά από μέριμνα για το προσωπικό τους συμφέρον».”
Αυτό ίσχυε στην εποχή του Adam Smith, το 18ο αιώνα. Στις μέρες μας όμως η παραγωγή έχει ξεφύγει από το επίπεδο του χασάπη και του ζηθοποιού κτλ και πλέον υπάρχει πχ βιομηχανική παραγωγή που άνερτα μπορεί να μολύνει τα πάντα αν δεν ελεγθεί, γεωργικός τομέας που αποδεδειγμένα χρησιμοποιεί φυτοφέρμακα που καταστρέφουν τα πάντα κα. Αν όλοι αυτοί οι παραγωγή αφεθεί ανεξέλεγκτη το αποτέλεσμα θα είναι τραγικό. Σίγουρα και ο ίδιος ο Adam Smith θα συμφωνούσε αν ζούσε στις μέρες μας.
Συμπερασματικά ο Adam Smith εξέφρασε βέβαια ιδέες που ήταν σωστές στην εποχή του και ακόμα και σήμερα αποτελούν αυταπόδεικτες αλήθειες, όμως είναι φυσικό να μην είναι πάντα επίκαιρος σε όλα λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της επιστήμης και της παραγωγής έκτοτε.
Ανακριβές το ότι το open source δημιουργήθηκε ως αντίβαρο της Microsoft. Προϋπήρξε της Microsoft και θα την διαδεχθεί, επίσης. Η ίδια η Microsoft πωλεί τα Vista χωρίς πλεόν να τα δίδει υποχρεωτικά με πακέτο υποστηρίξεως. Αυτό λέγεται unbundling και το μιμήθηκε από το προγράμματα open source για τα οποία η υποστήριξη προσφέρεται ξεχωριστά και επί πληρωμή.
Όσοι ζήσαμε την περιπέτεια των προσωπικών υπολογιστών από την αρχή θυμόμαστε την εποχή που το hardware ερχόταν πακέτο με το software. Μετά ξεχώρισαν. Τώρα ήρθε η ώρα να χωρίσει ο κώδικας από την υποστήριξη.
Ο Άνταμ Σμιθ χρησιμοποιούσε το linux του καιρού του, τα βιβλία. Από την φύση τους είναι open source, αφού ο συγγραφέας κατά κανόνα παρουσιάζει όλο τον συλλογισμό του και όχι μόνον τα τελικά συμπεράσματα.
«Καμία κοινωνία δεν μπορεί να ευημερεί και να ευτυχεί ενόσω το κατά πολύ μεγαλύτερο μέρος πένεται και δυστυχεί»
Ναι, αλλά αν δεν δυστυχεί το μεγαλύτερο, αλλά δυστυχεί ένα μικρότερο μέρος της, τότε μια χαρά μπορεί να ευημερήσει η κοινωνία. Άλλες φορές αυτοί που δυστυχούν είναι μία σημαντική μειοψηφία όπως το 20% ανεργίας σε καπιταλιστικές κρίσεις όπως τώρα, και άλλες φορές είναι ακόμα μικρότερο αυτό το ποσοστό της δυστυχίας. Το ερώτημα είναι αν η ηθική του καθενός υποδεικνύει ως φυσιολογικό το να υπάρχουν πάντα κάποιοι λίγοι οι οποίοι θα πεινάνε και δεν αγγίζει το μικρόκοσμό μας.
Αποδεδειγμένα πλέον, ο εγωισμός του ανθρώπου, τον οποίο καλλιέργησε και διόγκωσε ο καπιταλισμός, μας έχει οδηγήσει στο να κάνει ο καθένας ότι μπορεί για να βγάλει κέρδος, κάνοντας ύπουλες συμφωνίες με ερευνητές ώστε να μην αποκαλύπτονται έρευνες για καρκινογόνο ακτινοβολία των κινητών ας πούμε, ή για επιπτώσεις στην υγεία από το κάπνισμα (άργησε πολύ να γίνει γνωστό ότι το τσιγάρο βλάπτει) και για τόσα άλλα παραδείγματα που ανέφερε και κάποιος άλλος στα σχόλια, όπου το κίνητρο για κέρδος δεν οδηγεί στην ευημερία της κοινωνίας αλλά στην αλληλοσφαγή, στην απάτη, στην απατεωνιά και ότι άλλο θες.
Πλέον η επιστήμη έχει εξελιχθεί και έχει αποδείξει πως παρά το γεγονός ότι ο άνθρωπος έχει διάφορα στοιχεία στη φύση του, αυτό που μετράει περισσότερο είναι το ποια στοιχεία καλλιεργεί περισσότερο. Έτσι ο άνθρωπος που έχει το στοιχείο του εγωισμού, ταυτόχρονα μπορούμε να πούμε πως έχει και στοιχεία όπως η αλληλεγγύη και η συνεργασία. Το κακό που έκανε ο καπιταλισμός είναι ότι καλλιέργησε βαθιά τον άνθρωπο προς τη λάθος κατεύθυνση. Η άγνοια της εποχής, οδήγησε τον Σμιθ στο να προτείνει αυτό το πράμα ως λύση, επειδή μέχρι εκεί μπορούσε να σκεφτεί. Τώρα πια νομίζω πως ο καθένας μας θα πρέπει να καταλάβει πως είναι λάθος αυτό το σύστημα, αφού η ατομική ιδιοτέλεια έχει οδηγήσει την ανθρωπότητα να προσπαθεί να παράγει ένα σωρό άλλα πράματα ενώ στη θέση τους θα μπορούσε να παράγει τροφή για τόσο κόσμο που πεινάει.
Για την ατομική ιδιοκτησία και το κατά πόσο έχει το δικαίωμα κάποιος να ιδιοποιείται τη γη που δεν δημιούργησε, δεν θα το σχολιάσω καθόλου γιατί θα ξεφύγει πολύ το θέμα τότε.
Το linux πάντως είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα όπου αποδεικνύει πως ο άνθρωπος μπορεί να δημιουργήσει κάτι καλό χωρίς το οικονομικό κίνητρο και μάλιστα αυτό κατέληξε να είναι και ανώτερο από το δημιούργημα των “επαγγελματιών” της Microsoft που κάνανε τη δουλειά με κίνητρο το χρήμα.
Η ελευθερία των αγορών δεν έχει ΚΑΜΙΑ σχέση με την ελευθερία των ανθρώπων. Αυτό αποδεικνύεται εύκολα από τη στιγμή που γεννιέσαι στη γη και δεν έχεις τα ίδια δικαιώματα επάνω στη γη σε σχέση με άλλους. Για παράδειγμα κάποιοι μπορεί να έχουν χιλιάδες στρέμματα γης κι εσύ να μην έχεις κανένα. Και αυτό απλά επειδή κάποιοι ήταν πιο τυχεροί και τα κληρονόμησαν από τους γονείς τους. Αυτά έχει η ιδιοκτησία…