Το τέλος του 20ού αιώνα σημαδεύεται από το τέλος των τελοκρατικών συστημάτων. Ο επιθανάτιος ρόγχος του σοσιαλισμού στην Ανατολή συμπαρομαρτεί με την κοίμιση του ετεροθαλούς αδελφού του στη Δύση. Μπροστά στην κατάρρευση οι αριστεροί φανατικοί των σκοπών ή αποχαλινώνονται κατά μικρές ομάδες προσφεύγοντας στη βία ή κλείνονται στον εαυτό τους και τις επαναστατικές τους αναμνήσεις περιμένοντας το θάνατο του εκάστοτε κόμματος ήσυχα-ήσυχα και με αξιοπρέπεια. Το κίνημα φανατικών που εξακολουθεί ακόμη να κινητοποιεί μάζες είναι το Ισλάμ, η μόνη «οικουμενική» μορφή ολοκληρωτισμού που γεννήθηκε και παρέμεινε εκτός Ευρώπης. Αρχίζει έτσι σιγά-σιγά να γίνεται συνείδηση και στην Ελλάδα ότι οι δογματικοί των Μεγάλων Σκοπών που ως τώρα δεν ανέχονταν να υπάρχουν προβλήματα χωρίς θεσμική λύση, τη δική τους, έχουν ξεπερασθεί. Η στιγμή της αφύπνισης είναι συνήθως οδυνηρή γι’ αυτούς που πίστεψαν βαθιά.

Ισχυρίζονται ορισμένοι ότι ο φιλελευθερισμός είναι ασυμβίβαστος με την «ελληνική πραγματικότητα», διότι η Ελλάδα δεν βίωσε την Αναγέννηση, τον Διαφωτισμό, αλλά ούτε, πολλώ μάλλον, τη Μεταρρύθμιση. Γενικεύσεις αυτού του είδους συγχέουν την γένεση των ιδεών με την εξάπλωση τους. Από τη στιγμή που μια νέα αντίληψη δεί το φως της ημέρας ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων συνθηκών και αιτίων, μπορεί να γίνει κτήμα οιουδήποτε. Η μακραίωνη ιστορία των Ιαπώνων δεν έδινε νύξεις για το «ιαπωνικό θαύμα» έως τη στιγμή που αυτό πραγματοποιήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα. Οι Γερμανοί εθεωρούντο —σχεδόν εθνοφυλετικώς— ως αμετανόητοι στρατοκράτες και κρατολάτρες, μέχρι που οικοδόμησαν μιαν εξαιρετικά σταθερή, ευημερούσα φιλελεύθερη δημοκρατία μετά τον πόλεμο. Οι λαοί της Νοτιοανατολικής Ασίας εθεωρούντο έως την ανάδειξη των τεσσάρων «τίγρεων» εσαεί αιχμάλωτοι της κομφουκιανής «αρμονίας» και στασιμότητας, οι Εβραίοι εθεωρούντο φτιαγμένοι για το ρόλο του θύματος, έως τη συγκρότηση του κράτους του Ισραήλ.

Η νομοκρατία ρυθμίζει κανόνες παιχνιδιού και αφήνει τους ανθρώπους ελεύθερους να στοχοθετούν κατά βούλησιν. Όταν το κράτος δεν έχει δικούς του σκοπούς να επιβάλει, αποκλείεται να εκφυλισθεί σε ολοκληρωτισμό. Η τελοκρατία, αντιθέτως, θέλει την πολιτεία εγγυητή και φύλακα της «μίας οδού και μόνης», με απόλυτη εξουσία επιβολής του «ορθού». Όταν όλοι υποχρεώνονται και να ενθουσιασθούν για το επίσημο «τέλος», η τελοκρατία εκφυλίζεται σε ολοκληρωτισμό. Όταν υποχρεώνονται απλώς να πειθαρχούν στις εντολές της χωρίς να τους ζητείται να συμμερίζονται την «ιδεολογία» των εξουσιαστών εμφανίζεται ως αυταρχισμός, τύπου χούντας. Σε ηπιότερες περιπτώσεις η τελοκρατική πολιτεία χρησιμοποιεί περισσότερο την πειθώ και λιγότερο τη βία. Οι «ενάρετες πολιτείες» πάντως είναι εκ καταβολής δυσανεκτικές διότι η λατρεία του ενός «ορθού» σκοπού αποκλείει να έχει κανείς δίκιο —και κατ’ επέκτασιν δικαιώματα— εφόσον αποκλίνει από αυτόν. Αναγνώριση δικαιωμάτων σε άτομα που απορρίπτουν τις επίσημες δεοντικές επιταγές θα σήμαινε εγκατάλειψη των φίλιων δυνάμεων, των μόνων δηλαδή που μπορούν να σώσουν το σύνολο.

0 καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής διακρίνεται από όλους τους άλλους διότι μετατρέπει τον πλούτο —που υπήρχε βεβαίως και στην αρχαιότητα— σε κεφάλαιο, δηλαδή σε κτίρια, μηχανήματα και τεχνογνωσία, με σκοπό την «παραγωγή – για – την – αγορά». Η χρήση κεφαλαίου και η μίσθωση εργατικής δύναμης επιτρέπουν την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών που διατίθενται στην αγορά σε τιμή ανώτερη από το κόστος παραγωγής, αφήνουν δηλαδή κέρδος. Στην προ-καπιταλιστική εποχή, το κέρδος που προερχόταν από τη γεωργία και το εμπόριο μετατρεπόταν σε πολυτελή διαβίωση ενώ, με τη βιομηχανική επανάσταση στην Αγγλία, άρχισε να επανεπενδύεται με στόχο την παραγωγή αγαθών στον όλο και δημοφιλέστερο —στους καταναλωτές— συνδυασμό ποιότητος χαμηλής τιμής.

Νομοκρατία κατά τον Μ. Oakeshott δεν είναι το κράτος του νόμου γενικώς αλλά του διαδικαστικού νόμου ειδικώς, που προϋποθέτει την ουδετερότητα της πολιτείας και εξασφαλίζει πλήρως τα δικαιώματα στοχοθεσίας των πολιτών. Τελοκρατία, αντιθέτως, επικρατεί όταν η πολιτεία έχει ιδίους σκοπούς, ίδιον «τέλος» το οποίο προσπαθεί να επιβάλλει με το μονοπώλιο της βίας που διαθέτει. Η νομοκρατική εκδοχή προϋποθέτει κράτος δικαίου, όχι κράτος δικαίων («βασιλικών ανδρών» ή «ελέω Θεού» βασιλέων) ούτε δίκαιο κράτος που εμφορείται από ιδίαν αντίληψιν περί του δικαίου, του σκεπτέου και του ορθού. Το κράτος δικαίου είναι σαν ένα σύστημα τροχαίας που ρυθμίζει την κυκλοφορία κάθε είδους οχημάτων, όχι απλώς με σηματοδότες και με παραινέσεις αλλά και με ποινές. Υπό καθεστώς νομοκρατίας το άτομο δεσμεύεται μόνον από τους κανόνες του πολιτειακού παιχνιδιού που διασφαλίζουν την ελευθερία όλων, δηλαδή και των άλλων.

Το κεντρικό αξίωμα του φιλελευθερισμού, ως αναδύεται σε κάθε κεφάλαιο αυτού του πονήματος, είναι το πρωτείο τον ατόμου. Το εγώ νοείται ως φορέας αξιών, ως το βουλευόμενο και βουληφόρο άτομο, ως το θεμέλιο και ο λόγος ύπαρξης της πολιτείας. Οι θεσμοί νομιμοποιούνται στο μέτρο που προστατεύουν το άτομο τόσο από άλλα άτομα όσο και από την ίδια την πολιτεία, κατοχυρώνοντας έτσι την ανεμπόδιστη επιδίωξη και υλοποίηση των σκοπών του εν ειρήνη και ασφαλεία, δηλ. τα δικαιώματα του. Η ακριβής εξιχνίαση αυτής της οντότητας, που την αποκαλούμε πρόσωπο, άτομο, εαυτός ή, επί το αμεσότερον, εγώ, έχει απασχολήσει τον άνθρωπο από τότε που μίλησε και εκστόμισε συνειδητώς την αντωνυμία σε πρώτο πρόσωπο.

Η αναβίωση των φιλελευθέρων ιδεών κατά τον φθίνοντα 20ό αιώνα απέδειξε στους κυνικούς, πρώτον ότι οι άνθρωποι εξακολουθούν να σκέπτονται και όχι απλώς να ορέγονται, να καταναλώνουν και να αδιαφορούν και δεύτερον ότι το πρωτείο του ατόμου που διακηρύχθηκε στη Δυτική Ευρώπη εδώ και τρισήμισι αιώνες δεν υπήρξε φευγαλέο σκίρτημα αλαζόνων διανοουμένων καλλιτεχνών και πολιτικών που ήθελαν να απαλλαγούν από την κηδεμόνευση της Καθολικής Εκκλησίας. Εκείνοι που λένε ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου είναι πρόσφατη ανακάλυψη και επομένως υπολείπονται των μεγάλων θρησκειών που αριθμούν χιλιάδες χρόνια και της ιστορικής ή βιολογικής νομοτέλειας που υπερκαθορίζει τον άνθρωπο συγχέουν τη γνώση με το αντικείμενο της. Η θεωρία του Νεύτωνος είναι πρόσφατη αλλά η κίνηση των ουρανίων σωμάτων όχι. Μικρόβια υπήρχαν προ του Παστέρ, άτομα της ύλης πολύ πριν από τον Δημόκριτο και βεβαίως έλλογα άτομα-αποφασιστές πριν από την Αναγέννηση. Η φιλελεύθερη ιδεοπονία δεν υπήρξε κονστρουκτιβιστική, δεν κατασκεύασε έννοιες, τις ανακάλυψε και τις ξεκαθάρισε.

του Σωτήρη Γεωργανά Αυτο το κειμενο ερχεται να συμπληρωσει τον 5ο μυθο που προσπαθει να καταρριψει την αποψη οτι τα μεγαλα κτιρια κατεστρεψαν την Αθηνα. Μια εκδοση του μυθου λεει οτι ο θεσμος της αντιπαροχης φταιει για την κακη οικοδομικη κατασταση της Αθηνας σημερα. Γιατι με αυτον πολυ μεγαλο κομματι της Αθηνας χτιστηκε πολυ γρηγορα […]

Toυ Murray Rothbard* μονάχα τα ατομικά ιδιοκτησιακά δικαιώματα θα εξασφαλίσουν το τέλος της μόλυνσης των φυσικών πόρων Εντάξει: Aς δεχτούμε ότι τα πλήρη ατομικά ιδιοκτησιακά δικαιώματα στις πλουτοπαραγωγικές πηγές και η ελεύθερη αγορά θα συντηρούν και θα δημιουργούν (νέες) πλουτοπαραγωγικές πηγές , θα το κάνουν δε πολύ καλύτερα από τις κυβερνητικές ρυθμίσεις : τι θα […]

Καλώς ορίσατε σε μια επική διαμάχη!! Όσον αφορά το νικητή, εξαρτάται από την οπτική γωνία του καθενός. Η συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων δε βάζουν ιδιαίτερη σκέψη στο ζήτημα μιας και για αυτούς ο νικητής είναι αυτονόητος. Ο Δαρβίνος με μια απλούστατη και πανέμορφη θεωρία έχει καταφέρει να εξηγήσει την ποικιλία της ζωής και πολλούς πιθανούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να προέκυψε. Αν ρωτήσετε τους περισσότερους βιολόγους κανένας δεν πρόκειται να αμφισβητήσει την απίστευτη δυνατότητα μιας τόσο απλής θεωρίας να εξηγεί απίστευτα πολύπλοκα φαινόμενα. Παρόλα αυτά η διαμάχη δεν αφορά τους επιστήμονες, αλλά το μη επιστημονικό κοινό. Η διαμάχη αυτή αφορά την καθαρότητα της επιστήμης και την ανεξαρτησία της από δογματισμούς…

Ίσως αναρωτηθούν αρκετοί οι οποίοι διαβάσουν τον τίτλο για ποιο λόγο έχω περιλάβει τη συζήτηση για τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα (ΓΤΤ) σε ένα γενικότερο σύνολο κειμένων τα οποία διαπραγματεύονται την απέχθεια για την επιστήμη. Δηλαδή το debate για τα ΓΤΤ δεν αποτελεί ένα φυσιολογικό και αναπόσπαστο τμήμα της επιστημονικής διαδικασίας; Η αμφισβήτηση τελικά δε θα οδηγήσει και στην αποκάλυψη της αλήθειας;

Ειναι διαχυτη η ιδεα στους Ελληνες οτι δεν πληρωνονται οσο πρεπει, δεν αναγνωριζονται οσο αξιζουν, ο κοσμος δεν τους προσφερει αυτα που δικαιουνται. Ολοι γκρινιαζουν για αυτους που τους κλεβουν τα κεκτημενα τους, αυτους που εμποδιζουν την δικαιοσυνη να κυριαρχησει στον κοσμο (οπου η λεξη δικαιοσυνη, απαρεκκλιτα σημαινει περισσοτερα λεφτα στην τσεπη τους). Η φραση […]

Η νοοτροπια οτι δεν γινεται ολοι να γινουμε επιστημονες εχει τις ριζες της αρκετα βαθια, μαλλον στα χρονια μετα τον πολεμο που αρχισε η ελληνικη κοινωνια να εκπαιδευεται μαζικα, ενω πριν ηταν μονο προσον καποιων ελαχιστων. Η «συμβατικη σοφια» ηθελε οι ρολοι στην κοινωνια να ειναι καλα καθορισμενοι. Γινεσαι γιατρος, εχεις δουλεια για παντα, αμειβεσαι […]

Μια ελεγεια στους ουρανοξυστες Ενα απο τα βαθυτερα συλλογικα τραυματα στην σημερινη Αθηνα ειναι η απωλεια του συμπαθητικου, νεοκλασικου της κεντρου και η παραδοση της πολης στα γκριζα, τσιμεντενια μεγαθηρια της αντιπαροχης. Ο κοινα αποδεκτος μυθος λεει οτι η Αθηνα καταστραφηκε απο τα ψηλα κτιρια. Σχεδον ολα τα δεινα της συγχρονης πολης συνδεονται στο μυαλο […]

Ενας απο τους πραγματικα πιο διαδεδομενους μυθους που εχει βλαψει και ανεπανορθωτα την Ελλαδα ειναι ο μυθος των “αντιλαϊκων” μετρων. Οι προσφατες κυβερνησεις μας κριτικαρονται συνεχως οτι λαμβανουν αντιλαϊκα μετρα, σε καθε μετρο οικονομικης πολιτικης που λαμβανουν. Οι καταργησεις των σπαταλων επιδοτησεων, η μεταρρυθμιση του ασφαλιστικου, η μειωση του αριθμου των δημοσιων υπαλληλων, οι περιορισμενες […]

Τις τελευταιες μερες ετυχε παλι να δω στις εφημεριδες αρκετα αρθρα περι της πολυθρυλητης συγκλισης. Η κυβερνηση υποσχεται την συγκλιση του ελληνικου κρατους με την ΕΕ, οι συνδικαλιστες ζητουν επιμονως την συγκλιση μισθων με τον ευρωπαικο μεσο ορο, οι πολιτες αναμενουν την συγκλιση βιοτικου επιπεδου. Τι ακριβως σημαινει η συγκλιση? Οτιδηποτε και αν εχει ο […]

Μεταολυμπιακη Αθηνα και Supply Side Economics Τα οικονομικα της προσφορας (supply side economics) ειναι ενας ορος που περιγραφει την απαντηση μερικων οικονομολογων στην οικονομικη πολιτικη της Δυσης την περιοδο μετα το Κραχ και ως τις δεκαετιες του 60 και 70. Σε αυτα τα χρονια, οι κυβερνησεις ειχαν πεσει σε μια ξεφρενη ανοδο δαπανων και φορολογιας […]

Μια ελεγεια των πολεων Αυτο ειναι το πρωτο απο μια σειρα αρθρων που εχουν σαν στοχο να καταρριψουν μερικους βαθια ριζωμενους νεοελληνικους μυθους. Μια απο τις πιο βαθια ριζωμενες πεποιθησεις στην ελληνικη κοινη γνωμη και αρθρογραφια ειναι οτι η αποκεντρωση κανει παντα καλο. Ειτε μιλαμε για τεχνικες υποδομες, ειτε για πολιτισμο, ειτε για πανεπιστημια, ειτε […]