When Europe struggles to save Greece and thus euro, many comments, essays and even cartoons including lessons derived and predictions on Europe’s future have appeared in the world mass media. I would like to draw current ‘financial kitchen’ picture from housewives’ point of view, instead of explaining it by sophisticated economic jargon, like Angela Merkel did in 2008. After Lehman Brothers went bankrupt Chancellor of Germany had this advice for indebted bankers, consumers and governments: Be more like a German housewife. According to Mrs. Merkel, the financial crisis could have been avoided as “One should simply have asked a Swabian housewife because she would have told us her worldly wisdom: in the long run, you can’t live beyond your means.” As the Greek parliament has taken a series of steps to bring the nation’s deficit under control, the Greek people are angry to hear that they must accept fewer of the benefits they receive and pay more taxes to avoid a catastrophic default.

H προσφυγή στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης είναι γεγονός. H Eλλάδα έχει μπροστά της μια δύσκολη και σκληρή διαδικασία, τουλάχιστον τριετίας. H μεγάλη πρόκληση που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε ως κοινωνία είναι μέσα σε αυτή την περίοδο αν θα καταφέρουμε να ξεκινήσουμε τη σταδιακή μείωση του χρέους, περιορίζοντας τις δημόσιες δαπάνες και ξεκινώντας μια καινούργια αναπτυξιακή διαδικασία. Κοιτάζοντας πίσω, αυτές τις ιστορικές στιγμές, βλέπουμε ότι το νεοελληνικό κράτος από της γεννήσεώς του –και ακόμη πιο πριν, από τα πρώτα επαναστατικά χρόνια– έκανε, με εξαίρεση ελάχιστες κυβερνήσεις (π.χ. Χαριλάου Τρικούπη, Ελευθερίου Βενιζέλου, Κωνσταντίνου Καραμανλή), οικονομική πολιτική με κριτήρια άσχετα προς την οικονομία. Η Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια έζησε ένα όργιο κακοδιαχείρισης, καθώς οι εθνικοί πόροι, αλλά και τα δάνεια, διοχετεύθηκαν –κατά μεγάλο μέρος– για την εξυπηρέτηση αλλότριων, ιδίως κομματικών, συμφερόντων. Στα «κομματικά συμφέροντα» εντάσσω και την, ιδίως από το 1981 και μετά, ψευδεπίγραφη άσκηση «κοινωνικής πολιτικής» η οποία, ενώ δεν έλυσε κανένα κοινωνικό πρόβλημα, διόγκωσε το κράτος και τις δαπάνες του και επέτεινε όλα αυτά τα φαινόμενα. Σήμερα, η Ελλάδα βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού, καθώς την τελευταία τριακονταετία όλα τα φαινόμενα κατασπατάλησης του δημοσίου χρήματος και άσκησης αλυσιτελούς οικονομικής πολιτικής επιτάθηκαν. Δεν είναι τυχαίο που η περίπτωσή μας περιγράφεται διεθνώς ως «ελληνική τραγωδία». Διότι τι άλλο παρά τραγωδία είναι το γεγονός ότι αυξήσαμε το χρέος μας στο 113% του ΑΕΠ χωρίς ούτε την οικονομία να καταστήσουμε ανταγωνιστική ούτε τα κοινωνικά προβλήματα να λύσουμε, ενώ κατασπαταλήσαμε και πεντακόσια δισεκατομμύρια ευρώ;

Τόσον καιρό το ΚΚΕ ασκούσε σωματική βία εναντίον όσων τολμούσαν να μην απεργούν. Για το κόμμα αυτό -που η διάλυση της ελληνικής οικονομίας είναι αυτοσκοπός προκειμένου να ξεσπάσει η Οκτωβριανή του επανάσταση- η απεργία δεν είναι δικαίωμα. Δεν είναι προσωπική απόφαση. Δεν είναι δυνατότητα. Είναι υποχρέωση. Και έτσι το ΚΚΕ / ΠΑΜΕ / σωματεία τους εμποδίζουν με σωματική βία όσους επιλέγουν να εργαστούν. Δεν τους πληρώνουν όμως τα μεροκάματα που κόβει ο εργοδότης (τα είχα γράψει και σε προηγούμενο άρθρο μου αυτά, για το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, είχα αναφερθεί και σε συγκεκριμένους χώρους εργασίας). «Συνεπώς, απεργείτε υποχρεωτικά. Αν πάτε να δουλέψετε, θα σας δείρουμε. Και το παράλληλο κράτος του ΚΚΕ αναλαμβάνει τα υπόλοιπα: αργόσχολοι, υπάλληλοι του κόμματος, ανεπάγγελτοι, κομματικά στελέχη, ήδη απεργοί και κάποιοι ιδεολόγοι, που θεωρούν ότι ξέρουν το καλό του κάθε εργαζόμενου καλύτερα από τον ίδιο. Το ΚΚΕ έστρωνε το δρόμο. Τώρα που κάποιοι (αναρχοαυτόνομοι; αναρχικοί; αριστεριστές; παρακρατικοί;) περπάτησαν ένα βήμα ακόμα στον ίδιο δρόμο, τι βρήκε να πει ο Παφίλης; Λέξη για τους νεκρούς. Λέξη για τη μολότοφ. Λέξη για την ασφυξία στο χώρο εργασίας. Λέξη για τους πρότερους δικούς του τραμπουκισμούς. Μίλησε για προβοκάτσια εναντίον του ΚΚΕ. Κατάγγειλε και τα νέα οικονομικά μέτρα. Αλλά δεν ήταν αυτό το θέμα της ειδικής -προ ημερήσιας διάταξης- συζήτησης. Το θέμα ήταν οι νεκροί.

Κάποια μέρα αν βλέποντας ξανά όλα αυτά που συμβαίνουν τώρα έχεις την εντύπωση ότι παρατηρείς τα γεγονότα μιας ξένης και παράξενης χώρας θα ξέρεις ότι ζεις σε μια καλύτερη Ελλάδα. Αυτή η νέα Ελλάδα θα έχει αποκτήσει αυτό που η Μεταπολίτευση έχει σκοτώσει, και που για δεκαετίες, ανεξαρτήτως καταστάσεων στην νεότερη ιστορία μας ποτέ δεν είχαμε χάσει, την ελπίδα. Μπορεί να είσαι υπερήφανος για Θερμοπύλες, για την προσφάτως καταληφθείσα Ακρόπολη, για το Όχι του 40, αλλά για την Ελλάδα του σήμερα, ντροπή, οργή, αγανάκτηση. Ήρθε ο καιρός να πούμε την μεγάλη αλήθεια που χρόνια τώρα αποφεύγουμε γιατί δεν έχουμε το θάρρος που θα απαιτούσε μια εθνική αυτογνωσία, η Μεταπολίτευση απέτυχε. Μια περίοδος της ελληνικής ιστορίας που χαρακτηρίζεται από την έλλειψη πάτου – κάθε χρόνο που περνάει νομίζουμε ότι είδαμε τα χειρότερα και κάθε χρόνος που έρχεται μας διαψεύδει. Της Μεταπολίτευσης οι αξίες, τα οράματα, τα συνθήματα, τα οικονομικά, οι πολιτικοί και οι πολίτες απέτυχαν.

Τρίτη απόγευμα. Κατεβαίνω την Πανεπιστημίου. Ο δρόμος κλειστός, τα συνδικάτα κάνουν άλλη μια πορεία. Σαν να μην έχει αλλάξει τίποτε, οι διαδηλωτές επαναλαμβάνουν τα χιλιοειπωμένα συνθήματα της μεταπολιτευτικής «Ντόλτσε Βίτα» :«Βασικός μισθός 1400 ευρώ» , «Δημόσια και Δωρεάν Παιδεία», «Απαγόρευση των απολύσεων». Απ’ όπου περνάει η πορεία, τα μαγαζιά και τα ξενοδοχεία κατεβάζουν τα ρολά τους. Βάζω στα αυτιά μου τα ακουστικά του i-pod. Ένας ραδιοφωνικός σταθμός παίζει την είδηση πως τα spreads άγγιξαν τις 682 μονάδες. Ποιός ξέρει, ίσως σε λίγες μέρες να μας φαίνεται και αυτό το νούμερο μικρό… Η Ελλάδα του 2010. Θλίψη… Κοιτάζω γύρω μου, μήπως δω κάτι που θα με κάνει να ξεχάσω την στενάχωρη πραγματικότητα. Το μάτι μου πέφτει σε μια αφίσα. Το λαμπερό μιούζικαλ του Andrew Lloyd Weber, «Εβίτα» είναι στην Αθήνα αυτές τις μέρες αλλά ακόμη και αυτό συνειρμικά μου φέρνει στο νου την Αργεντινή, το παράδειγμα της οποίας χρησιμοποιούν κατά κόρον όλοι όσοι θέλουν να μας προειδοποιήσουν για τις ολέθριες συνέπειες του ΔΝΤ.

Η προσφυγή στην Ευρωζώνη, με συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), και η συνακόλουθη απώλεια ανεξαρτησίας της χώρας μας, εν μέσω μιας απίστευτης οικονομικής χρεοκοπίας και εν όψει ενός σκοτεινού και αβέβαιου μέλλοντος, δείχνουν την παταγώδη αποτυχία της προ τριακονταετίας επιλογής για ένταξη στην ΕΟΚ τότε, αλλά και στην ΕΕ και στην ΟΝΕ αργότερα. Από 25% επί του ΑΕΠ που ήταν το δημόσιο χρέος το 1980, έφτασε σήμερα το 125%, ενώ από 5.5 % που ήταν ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας μεταξύ 1950 και 1980, υποχώρησε στο αναιμικό 2,0 % κατά την περίοδο 1980 – 2010, που κι αυτό θα το χάσουμε σίγουρα κατά το μεγαλύτερο μέρος στην οδυνηρή φάση «προσαρμογής» που μας περιμένει.

Είχα κάμποσα χρόνια να ταξιδέψω με πλοίο. Λίγο οι περικοπές για να πείσω τον εαυτό μου ότι κάνω οικονομία, λίγο μια νοσταλγία για τα παλιά φοιτητικά μου πηγαινέλα και πολύ περισσότερο η νέα ακτοπλοϊκή γραμμή που έμπαινε μετά βαΐων και κλάδων στο νησί μου, με έκανε να το δοκιμάσω. Λένε ότι το ταξίδι της επιστροφής είναι συνήθως πιο σύντομο από τον πηγαιμό. Αυτό όμως ειδικά αποδείχτηκε μακρύ και ιδιαίτερα διδακτικό για την εμπειρία της καθημερινότητας στην Ελλάδα. Κι αν το ταξίδι δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία όση ο προορισμός, όπως λέει και ο ποιητής, στην περίπτωσή μου αυτό το ταξίδι αποτυπώθηκε στο μυαλό μου σα ένα θέατρο του παραλόγου με πολλές πράξεις. Πράξη Πρώτη: Λόγω επαγγέλματος χρειαζόμουν οπωσδήποτε σύνδεση με internet εν πλω. Γι’ αυτό αλλά και εξαιτίας μιας διαστροφικής προνοητικότητας, είχα εξασφαλίσει εγγυήσεις από την εταιρεία ότι θα είχα όσο φθηνό και γρήγορο internet ήθελα. Αφήνοντας το λιμάνι άφησα πίσω και τις ελπίδες μου για σύνδεση λόγω προβλημάτων με το δορυφόρο, καιρικών συνθηκών (5 μποφόρ!) όπως μου είπαν κλπ. Δεν έχει τόση σημασία το γιατί, το αποτέλεσμα μετράει που λένε και στην πολιτική. Το καλό είναι ότι λόγω της ανωτέρας βίας που προέκυψε, βρήκα ευκαιρία να τεμπελιάσω και ετοιμάστηκα να απολαύσω το νυχτερινό ταξίδι.

Μοιάζει σαν κάποια μακρινή εποχή, αλλά ήτανε μόνο πριν από ένα μήνα όταν ο πρωθυπουργός μας αλώνιζε την υδρόγειο κηρύττοντας ανένδοτο στους “κερδοσκόπους” και στα CDS. Εμείς τότε είχαμε ρισκάρει δύο προβλέψεις: ότι η δημοσιονομική αδυναμία και έλλειψη ευρωπαϊκής αλληλεγγύης θα μας οδηγήσει στην αγκαλιά του ΔΝΤ, και ότι ακόμα και τότε, δύσκολα θα γλυτώσουμε την χρεωκοπία -εκτός και εάν εφαρμόσουμε έναν πρωτότυπο μηχανισμό υποτίμησης. Η ενδεχόμενη συμμετοχή του ΔΝΤ επισημοποιήθηκε σχετικά γρήγορα, με την αρχική συμφωνία «στήριξης» από την ΕΕ της 25ης Μαρτίου. Κάτι σαν comic relief, στην ίδια συμφωνία η ΕΕ υποσχέθηκε δάνεια με επιτόκια της αγοράς (λες και το πρόβλημα μας δεν ήτανε τα επιτόκια της αγοράς καθαυτά). Το παραμύθι ήτανε καλό για εσωτερική κατανάλωση αλλά όχι για τις αγορές. Μετά από την κακόρυφη άνοδο των spreads, η Γερμανία πείστηκε να άρει μερικώς την πολιτική μη-στήριξης και σε μία δεύτερη συμφωνία στις 11 Απριλίου αποφασίστηκε η διάθεση δανείων με επιτόκιο περίπου 5%.

Την ίδια ημέρα που οι εφημερίδες ανακοίνωναν την περίφημη συμφωνία εθελουσίας εξόδου των 300 λιμενεργατών αξίας 81,5 εκατ. ευρώ, μια άλλη είδηση στις σελίδες τους ήταν ότι “στη διάρκεια του 2009 «έβαλαν λουκέτο» περίπου 10.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία των επιμελητηρίων.” Οι δύο ειδήσεις, η μια απέναντι στην άλλη, αποτελούσαν μια αρκετά απτή και σύντομη περιγραφή της ελληνικής οικονομικής πραγματικότητας. Η συγκεκριμένη περίπτωση των 300 λιμενεργατών ήταν η πολιτική πράξη με την οποία η νέα κυβέρνηση θέλησε να κάνει το ντεμπούτο της. Σε αυτή την πρώτη της κρίση αντιμετώπισε το πρόβλημα με τον συνήθη μεταπολιτευτικό τρόπο, δηλαδή, με το να ρίξει το χρήμα του φορολογούμενου στην συγκεκριμένη συντεχνία. Εάν κάποιος έψαχνε για έναν πρώτο οιωνό – αποφασίζοντας να αγνοήσει την απελπιστικά μέτρια αντιπολίτευση του ΠΑΣΟΚ – αυτή η κίνηση μπορεί να εξηγήσει τα όσα ακολούθησαν από τότε. Μετά από τις εκλογές ξεχνάμε ότι το κόμμα που τις έχει κερδίσει βρίσκεται στην εξουσία όχι επειδή έχει πείσει για την ικανότητα του να κυβερνήσει αλλά γιατί το κόμμα που έχασε τις εκλογές εξουδετέρωσε και τις τελευταίες αμυδρές ελπίδες ότι μπορούσε να πετύχει τα στοιχειώδη.

Πολλά ακούμε για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο άλλα δεν έχει γίνει ευρέως γνωστό τι ακριβώς θα μας ζητήσουν αν, τελικά δεν ευδοκιμήσει κάποιο πακέτο βοήθειας από την Ευρώπη και αναγκαστεί η Ελληνική κυβέρνηση να προσφύγει στο ΔΝΤ για να καλύψει με ευνοϊκότερο επιτόκιο τις δανειακές μας ανάγκες. Η λίστα των όσων μπορεί να απαιτήσει το ΔΝΤ από την Ελλάδα παρουσιάζεται πάνω κάτω ως η εξής: 1.Πλήρης αναδόμηση στην τοπική αυτοδιοίκηση όπου και εντοπίζεται ανεξέλεγκτη σπατάλη πόρων. 2.Άρση της μονιμότητας. 3.Εξίσωση ορίων ηλικίας για άνδρες και γυναίκες στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα με ενιαίο όριο συνταξιοδότησης τα 67. 4.Κατάργηση των βαρέων και ανθυγιεινών. Ίσως επιβιώσουν 2-3 κατηγορίες. 5.Πλήρης κατάργηση 14ου και 13ου μισθού στο Δημόσιο, αλλά και στον ιδιωτικό τομέα. 6.Φορολόγηση των αγροτών. 7.Φορολόγηση όλων των εισοδημάτων από το πρώτο ευρώ. 8.Απελευθέρωση όλων των κλειστών επαγγελμάτων. 9.Επιβολή ΦΠΑ σε όλες τις υπηρεσίες (δικηγόροι, συμβολαιογράφοι κ.λ.π.) 10.Περαιτέρω ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων 11.Πλήρης απελευθέρωση των απολύσεων και κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων. 12.Ριζική αναδιάρθρωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και του τρόπου λειτουργίας των κρατικών νοσοκομείων. 13.Ριζική αναδιοργάνωση της Παιδείας. Προτείνονται δίδακτρα στα πανεπιστήμια με κάποια πρόβλεψη για τα χαμηλά εισοδήματα. 14.Προτείνουν και άλλα («τεχνικής φύσεως») θέματα τα οποία θα συρρικνώσουν το Δημόσιο και θα καταστείλουν τις δημόσιες δαπάνες. 15. Απόλυση 230.000 εργαζομένων από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, με κατάργηση θέσεων, ενοποίηση και συγχωνεύσεις οργανισμών, ΔΕΚΟ κ.λ.π.

Ενώ ο ίδιος ο Ιησούς είναι σαφέστατος και προειδοποιεί και τους καλούς και τους κακούς πού θα καταλήξουν ανάλογα με τον τρόπο που θα συμπεριφερθούν στους συνανθρώπους τους, ταυτόχρονα προβλέπει ότι την ημέρα της κρίσης όλοι θα τον κοιτάνε με απορία. Ούτε οι δίκαιοι θα καταλαβαίνουν γιατί τους έχει εκ δεξιών ούτε οι «καταραμένοι» γιατί τους περιμένει το «πυρ το αιώνιον». Αλλά μετά τις δηλώσεις του Άνθιμου Θεσσαλονίκης δεν έχω πλέον καμία απορία. Απλά την περιέργεια να δω τον κ. Άνθιμο την ημέρα της κρίσης να εξηγεί στον Ιησού τι εννοούσε όταν έλεγε πως μαύρισε η Ομόνοια. Δεν ξέρω πόσο απασχολεί τον Αντώνη Σαμαρά η Ημέρα της Κρίσεως. Όχι και τόσο, αν κρίνω από την παρακάτω περικοπή από την επιστολή του στον Υπουργό Εσωτερικών.

Για την υπάρχουσα κρίση είμαστε διατεθειμένοι να πούμε τα πάντα εκτός από την αλήθεια. Το “φταίνε οι κερδοσκόποι” ακούγετε καθημερινά. Βεβαίως είναι και η συγκυρία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Λίγο φταίμε και εμείς. Ο κ. Παπανδρέου λέει ότι φταίει ο κ. Καραμανλής – ο κ. Καραμανλής λέει ότι φταίει ότι φταίει ότι έγινε πριν από αυτόν. Μερικοί λένε ότι φταίνε αυτοί που τα πήραν. Συνήθως εννοούν την διαφθορά τύπου Siemens. Η αλήθεια είναι πολύ πιο απλή. Όταν την δεκαετία του 80 οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης περνούσαν τα τελευταία στάδια του σοσιαλιστικού τους συστήματος, εμείς στην Ελλάδα χτίζαμε το δικό μας ιδιότυπο μεσογειακό σοσιαλισμό. Συνήθως οι της ανατολικής Ευρώπης πλήρωναν τον σοσιαλισμό τους τοις μετρητοίς. Η φτώχεια τους ήταν εμφανής εξ αρχής. H λιτότητα σχετικά καθολική και ομοιόμορφη. Ο δικός μας σοσιαλισμός έχει έντονα χαρακτηριστικά συλλογικής απληστίας. Στην σοσιαλιστική παραγωγή μας προσθέσαμε την καπιταλιστική μας κατανάλωση και την διαφορά την καλύψαμε με ευρωπαϊκή βοήθεια και κυρίως με δανεισμό.

Σήμερα βιώνουμε την έλλειψη δημοκρατίας. Αυτό που ήταν θεμελιώδες στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, δηλαδή η ισορροπίες μεταξύ των εξουσιών, παρακμάζει πλέον με γρήγορος ρυθμούς. Μια από τις αιτίες της μεγάλης κρίσης και του κινδύνου για τις δημοκρατίες είναι σήμερα το μονοπώλιο που ασκούν στα δημόσια πράγματα οι μηχανισμοί τους οποίους συγκροτούν οι πολιτικοί στρατοί. Τα κόμματα, τα οποία σε κάθε περίπτωση είναι αναγκαία, αποτελούν μέρος της κρίσης. Παρόλα αυτά στο σύγχρονο κόσμο και χάρη στην επικράτηση των φιλελεύθερων ιδεών περίπου το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού απολαμβάνει επιτέλους τα οφέλη μιας σχετικά δημοκρατικής διακυβέρνησης και μιας σχετικά ελεύθερης οικονομίας. Δε χρειάζεται να επιχειρηματολογήσουμε εδώ για το αν η σημερινή δυτική κοινωνία είναι καλύτερη από οτιδήποτε άλλο έχει υπάρξει ποτέ. Ο φιλελευθερισμός στη χώρα μας είναι μια έντονα παρεξηγημένη και συκοφαντημένη έννοια. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν που ο όρος, ο οποίος παντού σχεδόν στον κόσμο ταυτίζεται με προοδευτικές και καινοτόμες δυνάμεις, στη χώρα μας έχει αρνητική έννοια.

Συχνά αναφερόμαστε στο δημόσιο χρέος σαν να ήταν απλά ένα τεχνοκρατικό μέγεθος που αφορά μονάχα τους γραφειοκράτες του Υπ.Οικ. και τους αναλυτές της Moody’s. Το Δημόσιο Χρέος όμως, αποτελεί το μεγαλύτερο ίσως έγκλημα των κυβερνήσεων της μεταπολίτευσης. Η ασυδοσία της δεκαετίας του 1980 και η ανευθυνότητα των επομένων δεκαετιών έχουν οδηγήσει πλέον σε ρυθμούς αύξησης του Δημόσιου Χρέους που δύσκολα μπορούν να συγκρατηθούν. Και τις άμεσες δυσάρεστες συνέπειες καλούνται να υποστούν συμπολίτες μας που όχι μόνο δεν συναποφάσισαν τη σπατάλη που οδήγησε στο σημερινό εφιάλτη, αλλά και ούτε ‘απολαύσανε’ ποτέ τους καρπούς του εγκλήματος. Η ελληνική σοσιαλδημοκρατία (κάθε πτέρυγας του κοινοβουλίου), ακολουθώντας πιστά τις αρχές της παράδοσής της, συνέχιζε για χρόνια τον χωρίς όρια δανεισμό, εξυπηρετώντας τις ομάδες πίεσης, τις συντεχνιακές οργανώσεις και τους κομματικούς μηχανισμούς που εξασφαλίζανε τη βιωσιμότητά της.

Το νέο έτος ξεκίνησε με λιγότερη αισιοδοξία από το προηγούμενο. Τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους η Ελλάδα θα γίνει η πρώτη χώρα της ευρωζώνης που θα υπαχθεί στο άρθρο 104.9 της Συνθήκης του Μάαστριχτ, δηλαδή θα της επιβληθεί αυστηρή δημοσιονομική επιτήρηση. Ως κράτος και ως πολίτες ζούσαμε δεκαετίες τώρα με δανεικά. Δεν ωφελεί η παράθεση δύσπεπτων οικονομικών στοιχείων για να το αντιληφθούμε, είναι πλέον παγκοίνως γνωστό. Το αποτέλεσμα του απερίσκεπτου αυτού υπερδανεισμού θα είναι αργά ή γρήγορα η χρεοκοπία -ή στην πλέον ιδανική περίπτωση, η επιβολή σκληρότατων, πλην απολύτως αναγκαίων, όρων στην άσκηση οικονομικής πολιτικής από την εκάστοτε κυβέρνηση. Στο μέλλον η οποιαδήποτε κυβέρνηση οφείλει -υπό το φως των προβολέων της διεθνούς επιτηρήσεως και ανεξαρτήτως οικονομικής συγκυρίας- να καταρτίζει προϋπολογισμούς με πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα. Ήλθε η ώρα του …λογαριασμού κατά το κοινώς λεγόμενον. Υπεύθυνος ο κορπορατισμός, ο οποίος κυριαρχεί από καταβολής του ελληνικού κράτους και επιτρέπει στις οργανωμένες και φωνασκούσες μειοψηφίες να ματαιώνουν ή να καθυστερούν εγκληματικά κάθε αναγκαία για τον εκσυγχρονισμό της χώρας μεταρρυθμιστική πρωτοβουλία.

Πριν καταρρεύσει η Αργεντινή, υπήρχε μια αφαίμαξη ρευστότητας από τη χώρα αυτή. Για πολλούς μήνες, επιχειρηματίες και απλοί πολίτες πέρναγαν τα σύνορα της Ουρουγουάης (Ελβετία της Νότιας Αμερικής) και κατέθεταν βαλίτσες με δολάρια στις τράπεζες του Montevideo. Κανείς δε ρωτάει από πού ήρθαν τα λεφτά στην Ουρουγουάη. Πρόσφατα, η ελληνική κυβέρνηση είχε την ιδέα να χαρτογραφηθούν οι καταθέσεις στην ελληνική επικράτεια και να υποχρεωθεί ο κάθε πολίτης να καταθέσει «πόθεν έσχες» για να δικαιολογήσει τις καταθέσεις αυτές. Το αποτέλεσμα ήταν να μεταφερθούν μεγάλα χρηματικά ποσά στο εξωτερικό και πολλά άλλα να αποσυρθούν από τις τράπεζες και να μπουν σε θυρίδες. Η κυβέρνηση από τότε δεν έχει αναφερθεί ξανά στο θέμα. Το Φεβρουάριο του 2002, η Αργεντινή κήρυξε στάση πληρωμών σε $155 δις δημοσίου χρέους. Όταν έγινε αυτή η στάση πληρωμών, το χρέος προς το ΑΕΠ της χώρας αυτής ήταν 65%.

Πάει καιρός τώρα που κάτω από το σπίτι μου βλέπω να παίζεται καθημερινά ένα κακόγουστο θέατρο. Το ρόλο του κοινού έχουν αναλάβει όσοι κάθονται στα τραπέζια της ταβέρνας ή του καφέ. Φαίνεται πως είναι πολύ απασχολημένοι αλλά κάτι τους ενοχλεί. Πάνω στη «σκηνή» βρίσκεται ένας μεταμοντέρνος θίασος. Εξαθλιωμένοι άστεγοι και αλκοολικοί που περιμένουν το συσσίτιο της εκκλησίας βρίσκονται ξαπλωμένοι στα παρτέρια. Οι θαμώνες μπορεί να ρίξουν μερικές λοξές ματιές αλλά γρήγορα επιστρέφουν στον όμορφο κόσμο τους ενώ μερικά μέτρα πιο μακριά η δυστυχία κάνει παρέλαση. Το ίδιο όμως έργο παίζεται καθημερινά με διάφορες παραλλαγές στη χώρα. Όταν στον υπόλοιπο κόσμο η οικονομική κρίση κάνει πάταγο εμείς μιλούμε για υπερβολές. Και πριν μας ακουμπήσει λέμε ότι την ξεπεράσαμε γρήγορα. Όταν η Κίνα ψάχνει για επενδύσεις στη Μεσόγειο, εμείς επειδή μπουχτίσαμε με τα ξένα κεφάλαια υποδεικνύουμε έμμεσα άλλους προορισμούς που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από λεφτά. Εξάλλου διαχρονικά εδω οικοδομούμε το σοσιαλισμό.

Στο χρηματιστήριο και, γενικά στις αγορές, οι επενδυτές ποτέ δεν παίρνουν αυτό που θέλουν, παίρνουν πάντα αυτό που τους αξίζει. Tι αρμόζει, λοιπόν, να αποδοθεί στην Ελλάδα όταν έχει κυβέρνηση που δεν καταλαβαίνει τι τις λένε οι αγορές; Τι αρμόζει να αποδοθεί στον ελληνικό λαό που επιβραβεύει τον κάθε πολιτικό που του λέει ψέματα για την πραγματική κατάσταση της οικονομίας; Τι αρμόζει να αποδοθεί σε ένα χρεωκοπημένο κράτος, ενώ η πλειοψηφία του λαού νομίζει ότι “λεφτά υπάρχουν”, όπως του υποσχέθηκαν πριν τις εκλογές; Η απάντηση είναι αργός και επώδυνος οικονομικός μαρασμός. Πριν από λίγο καιρό, η Moody’s έκανε λόγο για υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδος. Ο κυριότερος λόγος γι’ αυτή την αλλαγή στάσης, είναι το δημοσιονομικό πρόβλημα που έχει η χώρα. Επιπλέον, ο διεθνής οίκος διαβλέπει αυξημένο κίνδυνο διάβρωσης των αναπτυξιακών δυνατοτήτων εξαιτίας της μειωμένης ανταγωνιστικότητας. Επίσης, είπε ότι είναι αμφίβολο αν μπορεί μέσω της ανάπτυξης να μειωθεί το δημόσιο χρέος την επόμενη δεκαετία.

Ένας άλλος ορισμός της παρακμής θα μπορούσε να είναι η αποδοχή του παράλογου ως μια θλιβερή μα αναπόφευκτη πραγματικότητα – ο παραλογισμός ως συστατικό στοιχείο του ελληνικού χαρακτήρα και κουλτούρας. Κάτι φυσιολογικό και σύνηθες, μια αμετάβλητη κατάσταση από την οποία δεν μπορούμε να απεμπλακούμε. Αυτή είναι ίσως η χειρότερη ζημιά που έχουμε υποστεί ως χώρα τις τελευταίες δεκαετίες – η αποδοχή του παράλογου ως αναπόφευκτου. Η ελληνική κοινωνία πυκνώνει με παράλογα για τα οποία καθημερινά εκπαιδευόμαστε να τα δεχόμαστε παθητικά. «Δεν θα παραδώσουμε την Αθήνα στους βανδαλισμούς των περιθωριακών ομάδων» δήλωσε ο υπουργός Δημόσιας Τάξης κ. Χρυσοχοΐδης. Μπορεί οι ομάδες αυτές να είναι περιθωριακές αλλά η ‘λογική’ πάνω στην οποία βασίζονται δεν είναι καθόλου περιθωριακή. Είναι η ίδια λογική που επέτρεψε στο ΚΚΕ πριν από μερικές μέρες να απαγορεύσει ένα διάλογο που δεν ήταν της αρεσκείας του. Είναι η ίδια ‘λογική’ που επιτρέπει σε χιλιάδες Έλληνες να χτίζουν μέσα σε δάση. Είναι η “λογική” που σου επιτρέπει να κάνεις ότι θέλεις όποτε το θέλεις επειδή εσύ κρίνεις είναι για το προσωπικό σου ή το κοινωνικό συμφέρον, ανεξάρτητα από ότι λέει ό νόμος, ή κοινή λογική ή ο στοιχειώδες σεβασμός στα δικαιώματα των συμπολιτών σου.

Λίγο μετά την εντυπωσιακή νίκη του Richard Nixon στις προεδρικές εκλογές του 1972, η διάσημη κριτικός κινηματογράφου Pauline Kael , τυπικό δείγμα «σαλονάτης» αριστερής του Μανχάταν, αναφώνησε, εκδηλώνοντας έτσι την έκπληξη της για το αποτέλεσμα: «Μα πώς είναι δυνατόν; Δεν ξέρω κανέναν που να τον ψήφισε!». Αυτό το περιστατικό, που συνηθίζουν να διηγούνται οι Ρεπουμπλικάνοι στις Η.Π.Α. όταν θέλουν να δείξουν πόσο ξεκομμένες είναι οι αριστερόστροφες ελίτ από την πραγματική Αμερική, μου ήρθε ξανά στο μυαλό τις προάλλες, με αφορμή μια κουβέντα που είχα με έναν καλό φίλο. Να επισημάνω, πως ο συγκεκριμένος φίλος είναι δημοσιογράφος, μετριοπαθής φιλελεύθερος τόσο σε οικονομικά όσο και σε κοινωνικά θέματα, με πολύ καλές σπουδές, μένει στο κέντρο της Αθήνας, και ο κύκλος του αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από δημοσιογράφους , καλλιτέχνες και διανοούμενους (ή «διανοουμενίζοντες», αν θέλετε ). Σε συζήτηση που είχαμε, λίγες μέρες πριν τις εκλογές για την ανάδειξη αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας, εξέφρασε, χωρίς να το γνωρίζει την ίδια απορία που διατύπωσε η Pauline Kael πριν από 37 χρόνια: «Μα πως γίνεται να βγει ο Σαμαράς ; Δεν ξέρω ούτε έναν που να τον υποστηρίζει»

Τα πανηγύρια τέλειωσαν, τα φωτά χαμήλωσαν και οι σημαίες μαζεύτηκαν. Μπορεί να μην έγινε ιδεολογικός ή προγραμματικός διάλογος, η διαδικασία να είχε αδυναμίες και το κόμμα να ήταν απροετοίμαστο. Όμως έγινε ένα βήμα και για πρώτη φορά έγινε συζήτηση και ο κόσμος είχε λόγο για τα εσωτερικά της ΝΔ. Οι 700.000 άνθρωποι που πήγαν να ψηφίσουν διέψευσαν όσους προέβλεπαν μικρή συμμετοχή «γιατί ο συντηρητικός χώρος δεν έχει τέτοια παράδοση» αλλά και όσους έκαναν εκτιμήσεις για το αποτέλεσμα… Κι αν οι προβλέψεις έπεσαν έξω, την Κυριακή παίχτηκε η τρίτη πράξη της αποκαθήλωσης της ΝΔ που γνωρίζαμε μέχρι χθες. Η κάλπη ανέδειξε με ακρίβεια τον τρόπο σκέψης των ψηφοφόρων: αντίδραση απέναντι στις πολιτικές δυναστείες και σ’ αυτό που αδόκιμα αποκαλείται μητσοτακισμος και συναντά αντιδράσεις -για διαφορετικούς λόγους- και στα δυο κυβερνητικά κόμματα.

Η εκλογή του Α. Σαμαρά στη θέση του προέδρου της Ν.Δ., δεν υπήρξε απλώς η προβλέψιμη, αλλά και η φυσική επιλογή. Για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, η περίοδος της ιδεολογικής αφασίας – μια περίοδος που στοίχισε και στο ίδιο το κόμμα της Ν.Δ., αλλά και στη χώρα μας – φτάνει επιτέλους στο τέλος της. Όλα τα δημοκρατικά πολιτικά κόμματα αποτελούν αναγκαστικά πεδίο συμβιβασμού ιδεών, πολιτικών, ομάδων, ατόμων. Όσο μεγαλύτερη είναι η εκλογική επιρροή ενός κόμματος, τόσο πιο δύσκολη είναι η ιδεολογική του ομοιογένεια. Ωστόσο, για να μπορούν να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους, βασική προϋπόθεση αποτελεί η ύπαρξη ενός συνεκτικού κρίκου αξιών που συνδέει τα μέλη και τα στελέχη του. Κατά την ίδρυσή της, ο συνεκτικός αυτός κρίκος στο κόμμα της Ν.Δ. υπήρξε η προσωπικότητα και το πολιτικό όραμα του ιδρυτή της. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως, μετά την μεταπήδηση του Κων. Καραμανλή στην Προεδρία της Δημοκρατίας, ο κρίκος αυτός μετατράπηκε σε μία ελαστική διάφανη γραμμή που εκτινότανε «από τις παρυφές της κεντροαριστεράς» μέχρι και, κατά καιρούς, τα δεξιά άκρα του πολιτικού φάσματος.

Ο Αντώνης Σαμαράς κατά την εσωκομματική προεκλογική περίοδο μας θύμισε για ευνόητους λόγους το δάκρυ του Κωνσταντίνου Καραμανλή για την ονομασία της Μακεδονίας. Στις περισσότερες ομιλίες του επίσης δεν παρέλειψε να αναφερθεί στον «εθνάρχη» και στις καλές σχέσεις τους. Ο κ. Σαμαράς επιχειρεί περίπου να «εμπλέξει» τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ως υποστηρικτή της άκαμπτης πολιτικής του για την ονομασία των Σκοπίων που λίγο έλλειψε να οδηγήσει τη χώρα σε διεθνή διασυρμό, ο οποίος απεφεύχθη τελευταία στιγμή με την αποπομπή του από την κυβέρνηση. Η προσπάθεια του κ. Σαμαρά να προσεγγίσει τους καραμανλικούς της ΝΔ συναντά ωστόσο σοβαρές δυσκολίες όταν ανατρέξουμε στις πηγές της ιστορίας. Την άνοιξη του 1997 δημοσιεύονται τα Αρχεία του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Στον 12ο τόμο (σελ. 636)ο στενότερος συνεργάτης του Κωνσταντίνου Καραμανλή κ. Πέτρος Μολυβιάτης επιρρίπτει ευθέως ευθύνες στον Αντώνη Σαμαρά για το χειρισμό του θέματος των Σκοπίων.

Σε προηγούμενο κείμενο αναφερθήκαμε στο έλλειμμα πολιτικής αξιοπιστίας του Αντώνη Σαμαρά. Ο Ηλίας Κανέλλης και ο Διονύσης Γουσέτης με τα εξαιρετικά τους άρθρα ολοκλήρωσαν το αρνητικό πορτραίτο ενός μέτριου πολιτικού που ξέχασε πολύ γρήγορα όσα έλεγε δεκαπέντε χρόνια πριν, με ενδεικτική δε της πολιτικής αμνησίας του το δίχως άλλο εκείνη τη δήλωση στον Αντώνη Καρκαγιάννη, ότι ακόμη κι αν του πρόσφεραν την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας αυτός τάχα δεν θα την αποδεχόταν. Θα πρέπει λοιπόν ο υποψήφιος για αρχηγός της ΝΔ να δώσει εξηγήσεις για τις παλαιότερες δηλώσεις του; Όταν κάποιος είναι πολιτικός, δημόσιο πρόσωπο, θα ήταν καλό να θυμάται τι έχει κατά καιρούς υποστηρίξει και πάντως να μην ενοχλείται αυτός ή οι φίλοι του, όταν κάποιοι τους τα υπενθυμίζουν.

Στις επερχόμενες εκλογές της Νέας Δημοκρατίας τίθεται το ζήτημα αν η ΝΔ θα πρέπει να μετακινηθεί στο κέντρο ή αν το κέντρο θα πρέπει να μετακινηθεί δεξιά. Στην πρώτη περίπτωση, μετά από την συνήθη φθορά του κυβερνώντος κόμματος η ΝΔ σε εύλογο χρονικό διάστημα θα αναλάμβανε την εξουσία. Στην δεύτερη περίπτωση θα άλλαζε η Ελλάδα. Δεν είμαι ο συνήθεις ψηφοφόρος Σαμαρά – όπως τουλάχιστον αυτός παρουσιάζεται στα ΜΜΕ. Πιστεύω στην παγκοσμιοποίηση όχι ως κάτι αρνητικό αλλά αναπόφευκτο, αλλά ως μια από τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ευημερία της χώρας. Πιστεύω στις ελεύθερες αγορές, την χαμηλή φορολογία, το μικρό και αποτελεσματικό κράτος. Σε μια σειρά κοινωνικών θεμάτων έχω μια καθαρά φιλελεύθερη θέση, π. χ. είμαι υπέρ του γάμου των ομοφυλόφιλων. Θα είχα αρκετούς λόγους να μην ψήφιζα Αντώνη Σαμαρά. Όταν έγραψα το Η Πολιτική Εκπαίδευση του Κώστα Καραμανλή, η πολιτική νεολαία στην όποια αναφέρομαι είναι αυτή της Πολιτικής Άνοιξης. Ο κ. Σαμαράς είναι και αυτός μέρος του πολιτικού συστήματος που έχει δείξει απίστευτη αναποτελεσματικότητα και έλλειψη φαντασίας. Το θέμα είναι ότι οι αδυναμίες και όλα τα αρνητικά του κ. Σαμαρά δυστυχώς υπερκαλύπτονται από αυτά της κ. Μπακογιάννη.

Όσο παράδοξο και αν ακούγεται, στα τελευταία πεντέμισι χρόνια που η «φιλελεύθερη» «Νέα Δημοκρατία» κυβέρνησε την Ελλάδα, γίναμε μάρτυρες του θριάμβου του μεγάλου και σπάταλου κράτους. Ιδρύθηκαν πάνω από 350 νέοι δημόσιοι οργανισμοί, οι δημόσιοι υπάλληλοι ξεπέρασαν για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού έθνους το μισό εκατομμύριο, οι δαπάνες του δημόσιου τομέα αυξήθηκαν από 39% του ΑΕΠ το 2003 σε 42% του ΑΕΠ το 2009 και η συνολική φορολογική και ασφαλιστική επιβάρυνση μιας μέσης Ελληνικής οικογένειας αυξήθηκε από 39,5% το 2004, στο 42,7% το 2008. Σαν αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής, η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης. Το δημόσιο χρέος οδεύει προς το ιλιγγιώδες 120%, ενώ το έλλειμμα αγγίζει το ποσοστό ρεκόρ του 12,5%. Στις εκλογές του Οκτωβρίου, η «Νέα Δημοκρατία» τιμωρήθηκε με το χαμηλότερο ποσοστό της ιστορίας της.