Το βράδυ της περασμένης Κυριακής , μαζί με τις κομματικές εκλογές της ΝΔ, ολοκληρώθηκε (άδοξα) και το ιδεολογικό πείραμα του λεγόμενου «μεσαίου χώρου». Η εκλογή ενός «καθαρόαιμου» δεξιού στην ηγεσία του κόμματος έκανε θρύψαλλα το εύθραυστο κεντρώο προφίλ που τόσο μεθοδικά είχε δομηθεί τα προηγούμενα χρόνια. Είναι αλήθεια ότι το πείραμα του μεσαίου χώρου πέτυχε-στην αρχή- συσπειρώνοντας κεντρώους και φιλελευθερίζοντες ψηφοφόρους γύρω από την ηγεσία του Καραμανλή. Αλλά μακροπρόθεσμα αποδείχτηκε «λίγο». Και αποδείχτηκε λίγο, γιατί στερούνταν αρχών αφομοιωμένων από τη βάση της ΝΔ. Δίχως μια ιδεολογική ραχοκοκαλιά άξια να στερεώσει το σώμα του ανανεωμένου κόμματος, το πείραμα ήταν εξαρχής καταδικασμένο στην αποτυχία.
Την ίδια περίπου περίοδο που αναπτυσσόταν η παρα-ιδεολογία του «μεσαίου χώρου», το ΠΑΣΟΚ είχε εμπλακεί σε μια υπόγεια εσωκομματική μάχη ανάμεσα στα πιο κεντρώα μετριοπαθή στοιχεία του, και στο λεγόμενο «βαθύ» ΠΑΣΟΚ, μάχη που λίγο πολύ διαρκεί μέχρι και σήμερα.Ας μας επιτραπεί εδώ μια παρέκβαση: Ο όρος «βαθύ ΠΑΣΟΚ» αγαπήθηκε από αρθρογράφους και δημοσιολόγους μετά την άνοδο του Παπανδρέου στην προεδρία του κόμματος. Αλλά σαν ορολογία στερείτο πρωτοτυπίας. Πρόκειται για αντιγραφή του όρου «βαθύ κράτος» που χρησιμοποιούνταν στα χρόνια της «ανάπηρης» δημοκρατίας (1946-1967) την οποία εκτέλεσαν τελικά εν ψυχρώ οι συνταγματάρχες. «Βαθύ» ήταν το κράτος που κρυβόταν κάτω από τις επιφάσεις και τη γοητευτική φενάκη των δυτικότροπων συνταγματικών-δημοκρατικών αρχών: μ’ άλλα λόγια, το (παρα)κράτος της μοναρχικής ακροδεξιάς, και του υστερικού αντικομουνισμού. «Βαθύ» είναι το ΠΑΣΟΚ που κρύβεται κάτω από το εκσυγχρονιστικό προσωπείο: δηλαδή το κόμμα του σκληρού εθνικοσοσιαλισμού, του ιδεολογικά οργανωμένου κρατισμού, του αντιδραστικού συνδικαλισμού.
Γενικά, βαθιά, είθισται να κρύβονται αντιδραστικοί μηχανισμοί που συσπειρώνονται γύρω από εξτρεμιστικές ιδέες. Και δυστυχώς στο βάθος κάθε συγκροτημένου πόλου εξουσίας, κρύβεται πάντα μια σκοτεινή ιδεολογία, που περιθωριοποιημένη απ τις εξελίξεις των καιρών σέρνεται στα σκοτεινά, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα της κοινής γνώμης, οπλίζει χέρια και συνειδήσεις, καιροφυλακτεί, ανυπομονώντας να αναδυθεί ξανά στην επιφάνεια.
Η εκλογή Σαμαρά λοιπόν υπήρξε μια μοναδική ευκαιρία ανάδυσης της «βαθειάς» Νέας Δημοκρατίας. Γιατί και η ΝΔ περιέχει ένα «βαθύ κόμμα» μέσα στο κόμμα. Είναι η δεξιά εκδοχή του εθνικοσοσιαλισμού : ο αγοραίος δεξιόστροφος πατριωτισμός μέσα από τον οποίο αναπόφευκτα πηγάζει μια «εθνική» οικονομική πολιτική στηριγμένη στο κράτος-ρυθμιστή. Ένα κράτος που θα ελέγχει την οικονομία με κριτήριο το «δημόσιο» συμφέρον, που θα εκποιεί, θα συγχωνεύει, θα εξαγοράζει, θα απαλλοτριώνει για το «καλό του έθνους». Τούτη η ιδεολογία γνωρίζουμε πολύ καλά πού παραπέμπει: πρόκειται για μια εξημερωμένη εκδοχή του Κορπορατισμού. Αυτή λοιπόν είναι η ιδεολογική πλατφόρμα Σαμαρά. Αλλά ταυτόχρονα είναι και η ενστικτώδης ιδεολογική ροπή της μεγάλης μάζας των νεοδημοκρατών. Μιας μάζας που προτίμησε να τον αναδείξει ως ηγέτη λαμβάνοντας υπόψη αποκλειστικά τα (αγοραία) πατριωτικά του διαπιστευτήρια. Απέδειξε λοιπόν αυτή η επιλογή πως η μεγάλη μάζα των οπαδών της ΝΔ μένει ασυγκίνητη στον πολιτικό και οικονομικό φιλελευθερισμό, ενώ είναι πρόθυμη να παρασυρθεί απ την παραμικρή σειρήνα του εθνικισμού, ακόμα κι αν αυτή η σειρήνα στοίχησε κάποτε στην παράταξη την βύθιση της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
Το τετελεσμένο της εκλογής Σαμαρά ξεκαθάρισε το τοπίο για τον εν Ελλάδι φιλελευθερισμό με τρόπο απόλυτο και καθοριστικό, αναδεικνύοντας πικρές αλήθειες που πια δεν επιδέχονται καμίας αμφισβήτησης. Είναι ίσως η μοναδική φορά στην δεκαετία αυτή που ο φιλελεύθερος χώρος γνωρίζει χωρίς κανένα περιθώριο λάθους, ποιος είναι ο εχθρός εκ δεξιών. Ξέρουμε από πρώτο χέρι, καθώς ο κος Σαμαράς έσπευσε να μας το τονίσει σε όλους τους τόνους, ότι ούτε συμβιβασμός ούτε ιδεολογική συστράτευση μπορεί να υπάρξει ανάμεσα στους νεοφιλελεύθερους και τη ΝΔ. Ούτε χρόνος αναμονής, και ευκαιρίες, σαν αυτές που δόθηκαν ματαίως στους Αλογοσκούφη και σια. Μάθαμε καλά, με το δύσκολο τρόπο , ότι η ΝΔ δεν είναι «η δυνατότητα του φιλελευθερισμού να κυβερνά» αλλά η άρνηση κάθε εκσυγχρονιστικής και σύγχρονης μεθόδου διακυβέρνησης που έχει να προσφέρει ο νεοφιλελευθερισμός σ αυτή τη χώρα. Μια Μπακογιάννη θα μπορούσε ίσως να ξεγελάσει κάποιους φιλελεύθερους και φιλελευθερίζοντες ψηφοφόρους με το «ανανεωτικό» και συμφιλιωτικό της προφίλ. Θα μπορούσε να υφαρπάξει την ιδεολογία τους, να τη κόψει και να τη ράψει στα μέτρα της, να τη διαχειριστεί κατά το δοκούν. Κατόπιν, στα πρότυπα του Καραμανλή, θα την προωθούσε επικοινωνιακά ως«νέα πρόταση για τον τόπο», ενώ η βαθιά ΝΔ θα αλώνιζε κάτω απ το φιλελεύθερο προσωπείο του κόμματος . Ο Σαμαράς αυτό το διπλό παιχνίδι, ούτε θέλει, ούτε μπορεί να το παίξει. Ευτυχώς, προσθέτουμε εμείς. Ευτυχώς.
Ο ελληνικός «εθνικοσοσιαλιστικός» συντηρητισμός, δεξιάς και αριστερής κοπής, είναι ένας γίγαντας με πήλινα πόδια. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Γ.Α.Π. και ο Καραμανλής προσπάθησαν να τον υποβαθμίσουν ιδεολογικά προβάλλοντας φιλελεύθερα προτάγματα στη θέση του, και επαναφέροντας τον μόνο σε στιγμές βαθύτατης πολιτικής ή κομματικής αναταραχής. Για να παραφράσω τον Πουλαντζά , ο εθνικοσοσιαλιστικός συντηρητισμός, είναι ένα «ιδεολογικό όχημα εκτάκτου ανάγκης», που ερεθίζει εδραιωμένες πεποιθήσεις του κοινωνικού σώματος και φανατίζει τις μάζες ώστε να επιτευχθεί προσωρινή πόλωση σε καιρό κρίσης . Η διάρκεια ζωής του είναι μικρή γιατί τα αδιέξοδα και οι αντιφάσεις του γίνονται σύντομα φανερές στην κοινή γνώμη μεταστρέφοντάς την.
Δυστυχώς για την Παλαιά Δεξιά, μπροστά στην παρούσα και τις επερχόμενες (πολλαπλές-να ‘στε σίγουροι) κρίσεις της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων στην Ελλάδα, μόνο δύο ιδεολογίες έχουν έτοιμες λύσεις αντλημένες από ένα πλούσιο και δοκιμασμένο οπλοστάσιο. Ο αριστερός σοσιαλισμός και ο Φιλελευθερισμός. Απομακρυσμένη η ΝΔ από τον δεύτερο και μισώντας τον πρώτο, θα φτάσει σύντομα σε ένα ιδεολογικό τέλμα. Σε εκείνο το κρίσιμο σημείο, το ιδεολογικό βαρίδιο που εκπροσωπεί ο Σαμαράς θα εξαναγκάσει το κόμμα να υποχωρήσει προς τα δεξιά,. Έτσι ένα μεγάλο ποσοστό προοδευτικών ψηφοφόρων της ΝΔ θα ακολουθήσουν τη μοίρα του πολιτικού πλάνητα αναζητώντας ένα σταθερό πόλο για να ριζώσουν.
Η στρατηγική των φιλελεύθερων καθορίζεται αποκλειστικά από τις παραπάνω περιστάσεις. Καμιά αυταπάτη δε δικαιολογείται πια για πιθανές συνεργασίες με μεγάλα κόμματα. Το όνειρο του «εισοδισμού» στη ΝΔ ή το ΠΑΣΟΚ κατέρρευσε πανηγυρικά, κι έτσι το διακύβευμα αναγκαστικά μετατοπίζεται στη σταδιακή διαμόρφωση μιας κρίσιμης μάζας ιδεολόγων , αγκιτατόρων και προπαγανδιστών του φιλελεύθερου ιδανικού ενταγμένων σε ένα βιώσιμο φιλελεύθερο κόμμα. Η ελλιπής μαζικότητα του φιλελεύθερου κινήματος μπορεί να αντισταθμιστεί από το ζήλο των ατόμων που εντάσσονται στις τάξεις του, από το πάθος και την ελπίδα τους για την πραγμάτωση των πολιτικών τους σκοπών.
Οι φρέσκιες φιλελεύθερες ιδέες μπορούν και πρέπει να ενταχθούν στο δημόσιο διάλογο. Πολιτικοί σαν το Σαμαρά, αναγκάστηκαν να απαντήσουν σε φιλελεύθερες προτάσεις όπως τα εκπαιδευτικά κουπόνια, προτάσεις που πιθανώς τα επιτελεία τους να αγνοούσαν μέχρι πρόσφατα. Ο λόγος ήταν ότι κάποιοι άνθρωποι προώθησαν ενεργά (http://www.youtube.com/watch?v=NWVtDqlSAlQ [1]) αυτές τις θέσεις στον δημόσιο χώρο, και μια κοινή γνώμη διψασμένη για το «διαφορετικό» τις αναπαρήγαγε και ως ένα βαθμό τις υιοθέτησε. Το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί και με άλλες φιλελεύθερες προτάσεις. Τον Flat Tax. Τη συνταγματική απαγόρευση κάθε «έκτακτης εισφοράς» και την σταδιακή επιβολή της αρχής του Ισοσκελισμένου Προϋπολογισμού. Την κατάργηση των εγκλημάτων άνευ θύματος (ουσίες, τζόγος κλπ) . Την πλήρη κατάργηση της θητείας. Κουπόνια υγείας αντί για το Ε.Σ.Υ. και κάθε κρατιστικό παρακλάδι του. Απόλυτη ελευθερία ίδρυσης ιδιωτικών κερδοσκοπικών πανεπιστήμιων, ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, κολλεγίων, εκπαιδευτηρίων κλπ χωρίς καμιά δέσμευση, περιορισμούς ή ρυθμίσεις επί ρυθμίσεων κλπ.
Δεν πρέπει να μας φοβίζει η αντίδραση στις ιδέες μας, και ο χαρακτηρισμός του ακραίου. Το ακραίο δημοσιεύεται στα πρωτοσέλιδα. Προκαλεί. Ανανεώνει το διάλογο και τη βαλτώδη ελληνική πολιτική σκέψη. Γεννά πάθη και εντάσεις. Ξυπνά. Τα λόγια του Χάγιεκ ακούγονται ακόμα φρέσκα και σοφά όσο ποτέ:
«Οφείλουμε να μετατρέψουμε το χτίσιμο μιας ελεύθερης κοινωνίας για μια ακόμα φορά, σε μια πνευματική περιπέτεια, μια θαρραλέα πράξη. Αυτό που μας λείπει είναι μια φιλελεύθερη Ουτοπία, ένα πρόγραμμα που δεν προσομοιάζει ούτε στην υπεράσπιση της υφιστάμενης τάξης πραγμάτων, ούτε σε μια διυλισμένη μορφή σοσιαλισμού, αλλά έναν αληθινό φιλελεύθερο εξτρεμισμό, που δεν τρομάζει μπροστά στην δύναμη των ισχυρών (περιλαμβανομένων και των συνδικαλιστικών σωματείων) που δεν είναι υπερβολικά «προσγειωμένος» και δεν περιορίζει τον εαυτό του σε αυτό που σήμερα φαντάζει πολιτικά εφικτό. Έχουμε ανάγκη από πνευματικούς ηγέτες έτοιμους να αντισταθούν στην εξουσία και την επιρροή, έτοιμους να εργαστούν για ένα ιδανικό, όσο μικρές κι αν είναι οι πιθανότητες για τη βραχυπρόθεσμη πραγματοποίηση του. Θα πρέπει να είναι άνθρωποι πρόθυμοι να εμμείνουν στις αρχές τους και να παλέψουν για την ολοκληρωτική πραγματοποίηση τους, όσο μακρινή κι αν φαντάζει…Το ελεύθερο εμπόριο και η ελευθερία ευκαιριών είναι ιδανικά που μπορούν ακόμα να ερεθίσουν τη φαντασία μεγάλου αριθμού ανθρώπων, αλλά μια απλή «ελευθερία εμπορίου σε λογικά πλαίσια»ή ένα απλό «χαλάρωμα των ελέγχων» δεν είναι ούτε πνευματικά σεβαστά , ούτε ικανά να εμπνεύσουν τον ενθουσιασμό. Το βασικό μάθημα που ο αληθινός φιλελεύθερος θα πρέπει να διδαχτεί από την επιτυχία των σοσιαλιστών είναι ότι ήταν το κουράγιο τους να παραμείνουν ουτοπιστές που τους χάρισε την στήριξη των διανοουμένων και την επιρροή στην κοινή γνώμη (επιρροή) που καθημερινά καθιστά προσιτό αυτό που μέχρι πρόσφατα φάνταζε αφόρητα μακρινό…»
Ο ιστορικός του μέλλοντος θα χαρακτηρίσει αναμφίβολα τον μέχρι τούδε πολιτικό βίο του Σαμαρά, ένα σύνολο από λάθη στρατηγικής και τακτικής που τελικά έβλαψαν τη χώρα του και το κόμμα του οποίου κέρδισε την ηγεσία. Εξίσου λάθος υπήρξαν και οι πολιτικές του εκτιμήσεις με αποκορύφωμα την τελευταία, ότι δηλαδή ο ..νεοφιλελευθερισμός «πέθανε».Αντίθετα, αυτό που πέθανε ήταν η μάταιη ελπίδα μιας νεοφιλελεύθερης Νέας Δημοκρατίας. Πέθανε η δυνατότητα των πολιτικών της να χειραγωγούν φιλελευθερίζοντες ψηφοφόρους και να τους εντάσσουν στο κομματικό τους στρατόπεδο. Ο δρόμος έχει ανοίξει για τον απογαλακτισμό κάθε προοδευτικού στοιχείου από τα ιδεολογικά δεσμά της αντιπολίτευσης. Το ιστορικό βάρος πέφτει πια στη χούφτα των νεοφιλελεύθερων που αντιλήφθηκε εγκαίρως την αντιδραστική φύση των κομμάτων εξουσίας και αποδεσμεύτηκε από αυτά. Εμείς θα πρέπει να προετοιμάσουμε το νέο πολιτικό στρατόπεδο που θα υποδεχθεί τους πολιτικούς πρόσφυγες του φιλελευθερισμού. Εδώ και τώρα.
Χάρης Πεϊτσίνης