Το ξαναγράψιμο των βιβλίων Ιστορίας δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Εντυπωσιακές αλλαγές στη διδασκαλία αυτού του μαθήματος συντελούνται τώρα και στην τουρκοκυπριακή εκπαίδευση, χωρίς, ωστόσο, να κινδυνεύει «να ριφθεί στην πυρά» ο ομόλογος της Μαρίας Ρεπούση.

Στόχος της προσπάθειας -που ξεκίνησε με την άνοδο στην εξουσία του Αχμέτ Ταλάτ- είναι ο επαναπροσδιορισμός της τουρκοκυπριακής ταυτότητας. Πώς; Με λιγότερη έμφαση στο «τουρκικό» και περισσότερη στο «κυπριακό» στοιχείο.

Σε αναλυτική μελέτη τους στην επιθεώρηση «South European Society and Politics», οι κοινωνιολόγοι Γ. Βουράλ και Ε. Οζουάνικ συνοψίζουν τις αλλαγές:

«Τα παλιά εγχειρίδια Ιστορίας έκαναν τους μαθητές να πιστεύουν ότι η ταυτότητά τους ήταν ασύμβατη με αυτή των “άλλων” (Ελληνοκυπρίων) αφού η Τουρκία ήταν η μητέρα-πατρίδα των Τουρκοκυπρίων. Αντίθετα, τα νέα εγχειρίδια αναγνωρίζουν την εθνική ισότητα μεταξύ των δύο κοινοτήτων».

Αναλυτικότερα:

* Τα παλιά σχολικά βιβλία στα Κατεχόμενα απέκλειαν κάθε αναφορά στην έννοια του «Κύπριου», χρησιμοποιώντας όρους όπως «Οι Τούρκοι της Κύπρου» ή οι «Ελληνες της Κύπρου».

* Τα νέα εγχειρίδια, αντίθετα, τονίζουν τον «κυπριωτισμό». Γι’ αυτό και σημειώνεται η ύπαρξη «κυπριακής κουλτούρας», «κυπριακής μουσικής» και «κυπριακής κοινωνίας».

* Αλλοτε η Τουρκία αναφερόταν ως η «μητέρα-πατρίδα», καλλιεργώντας την άποψη ότι η «μοίρα των Τουρκοκυπρίων εξαρτάται από την Τουρκία».

* Τώρα ο όρος «μητέρα-πατρίδα» έχει αντικατασταθεί από τον ουδέτερο όρο «Τουρκία» και οι μαθητές ενθαρρύνονται να βλέπουν την Κύπρο ως κοινή πατρίδα με τους Ελληνοκύπριους. Οπως αναφέρει ένα εγχειρίδιο του γυμνασίου, «παρά τις γλωσσικές και θρησκευτικές διαφορές, οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι ζούσαν μαζί για αιώνες. Ολοι τους αγαπούσαν την Κύπρο και την θεωρούσαν πατρίδα τους».

* Μέχρι πρόσφατα τα παιδιά στη Βόρεια Κύπρο μάθαιναν ότι οι Ελληνοκύπριοι αποτελούν απειλή για τους Τουρκοκύπριους και διάβαζαν το σύνθημα της «Ενωσης» χωρίς καμία αναφορά στον εθνικισμό της τουρκοκυπριακής πλευράς.

* Τα νέα εγχειρίδια βρίθουν παραδειγμάτων αρμονικής συνεργασίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων και τονίζουν ότι ο εθνικισμός ήταν υπεύθυνος για την καταστροφή των διακοινοτικών σχέσεων.

* Στα παλιά εγχειρίδια δεν γράφονταν οι απώλειες των Ελληνοκυπρίων, ή ερμηνεύονταν ως… φυσική τιμωρία.

* Τα νέα βιβλία (χωρίς να είναι τελείως ισορροπημένα σε αυτό το σημείο) αναγνωρίζουν τις απώλειες «της άλλης πλευράς», αποφεύγοντας τις αναφορές σε βιαιότητες και επικεντρώνοντας στις πολιτικές πτυχές και στις διαφορές και ηγεσιών.

Αυτές οι αλλαγές έχουν συνέπειες στον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται σήμερα η εθνική ταυτότητα των νεαρών Τουρκοκυπρίων. Οπως συμπεραίνει η μελέτη, τα παλαιά εγχειρίδια θεοποιούσαν τις εθνικές διαχωριστικές γραμμές με τον ισχυρισμό ότι η τουρκοκυπριακή κοινότητα προέρχεται αποκλειστικά από τούρκους προγόνους. Αυτή η επιμονή στην εθνική καθαρότητα καλλιεργούσε την αντίληψη ότι η “τουρκικότητα” είναι θεμελιώδες στοιχείο της ταυτότητας και ότι οι διαχωριστικές γραμμές δεν μπορούν να αλλάξουν. Τα νέα εγχειρίδια, αντίθετα, απαλύνουν τη διαφορά, αναγνωρίζοντας μια “εδαφική” (δηλ. κυπριακή) διάσταση της συλλογικής ταυτότητας.

Τάκης Μίχας