Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα «Ναυτεμπορική [1]» στις 22/11/2005.
Η ποιότητα των λιμενικών υπηρεσιών αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας στη χώρα μας. Στα περίπου τρία τέταρτα της ελληνικής επικράτειας, η οικονομική δραστηριότητα επηρεάζεται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό από τις λιμενικές υποδομές και από τον τρόπο λειτουργίας τόσο των κεντρικών όσο και των περιφερειακών λιμένων. Από την άλλη πλευρά, τα λιμάνια προσφέρουν ένα πρόσθετο στρατηγικό πλεονέκτημα στην προσέλκυση επενδύσεων λόγω των υψηλών αποδόσεων που μπορούν να επιτύχουν. Για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί είναι απαραίτητο να χαράξουμε μια ολοκληρωμένη εθνική λιμενική πολιτική με γνώμονα την ανάπτυξη λιμένων και λιμενικών υπηρεσιών που να ικανοποιούν τις ανάγκες της ακτοπλοΐας και της ναυτιλίας και να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του διεθνούς ανταγωνισμού.
Μέχρι σήμερα, ο ασφυκτικός κρατικός έλεγχος των λιμενικών υπηρεσιών δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα προκειμένου να κεφαλαιοποιηθεί η αξία των λιμένων και να ενισχυθούν όχι μόνο οι θαλάσσιες μεταφορές αυτές καθαυτές, αλλά και οι παράπλευρα αναπτυσσόμενες οικονομικές δραστηριότητες. Σε αυτόν τον τομέα, ο ρόλος του κράτους πρέπει να αναθεωρηθεί προς την κατεύθυνση του επόπτη – και όχι του παρόχου – των λιμενικών υπηρεσιών. Πολύτιμο εργαλείο που μπορεί να συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση είναι οι Συμπράξεις του Δημόσιου με τον Ιδιωτικό Τομέα (ΣΔΙΤ). Η πρακτική αυτή αποτελεί σήμερα μια αναγκαιότητα για τους εξής λόγους:
1. Τους δημοσιονομικούς περιορισμούς που αντιμετωπίζει το κράτος
2. Τη βελτίωση της τεχνογνωσίας και την υιοθέτηση νέων καινοτόμων τεχνολογιών στις λιμενικές υποδομές, και,
3. Τη ριζική αναθεώρηση του μοντέλου λειτουργίας των οργανισμών λιμένων.
Η πρόσφατη ψήφιση από τη Βουλή του νόμου για τις ΣΔΙΤ [2] καθορίζει για πρώτη φορά στη χώρα μας ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο βάσει του οποίου τα ιδιωτικά κεφάλαια και οι φορείς της εξειδικευμένης τεχνογνωσίας μπορούν να συμπράξουν με τους δημόσιους φορείς όχι μόνο στον τομέα της ενίσχυσης των υποδομών αλλά και σε αυτόν της προσφοράς καλύτερων υπηρεσιών που παραδοσιακά παρέχονται από το κράτος. Η συμμετοχή ιδιωτών οι οποίοι θα επενδύσουν στη βελτίωση των λιμενικών υποδομών, το σύγχρονο μηχανικό εξοπλισμό, τις νέες τεχνολογίες πληροφορικής και την κατάρτιση του προσωπικού, θα συμβάλλει τα μέγιστα στον εκσυγχρονισμό των ελληνικών λιμένων και θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα του κλάδου.
Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον εγχείρημα που αναδεικνύει πόσο εφικτή και αποτελεσματική μπορεί να είναι η διείσδυση ιδιωτικών κεφαλαίων στη λιμενική αγορά, είναι αυτό της Τουρκίας. Πρόσφατα κατακυρώθηκε σε κοινοπραξία της οποίας ηγείται η « Royal Caribbean Cruises [3]» το μεγαλύτερο έργο παραχώρησης που έχει ποτέ γίνει στην γειτονική χώρα, συνολικού προϋπολογισμού 4,32 δις δολαρίων. Το έργο με την επωνυμία “ Galataport Project [4]”, αφορά παραχώρηση σε ιδιώτη για 49 έτη του λιμένα του Καράκιοι, στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης καθώς και της ανάπτυξης και αναμόρφωσης παραθαλάσσιας χερσαίας ζώνης 100.000 τ.μ. με την κατασκευή ξενοδοχείων, εμπορικών κέντρων, χώρων αναψυχής κ.λ.π.. Οι προσδοκώμενες θετικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη της περιοχής είναι προφανείς και το γεγονός ότι στην περίπτωση αυτή παρουσιάστηκε έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον από ιδιωτικά κεφάλαια αποδεικνύει την βιωσιμότητα παρεμφερών εγχειρημάτων.
Ακολουθώντας ανάλογα επιτυχημένα παραδείγματα, η Ελλάδα μπορεί να γίνει ισχυρός «παίκτης» στην ευρύτερη περιοχή και να αποτελέσει κεντρικό κόμβο του διαμετακομιστικού εμπορίου στην Ανατολική Μεσόγειο, τα Βαλκάνια και τη Μαύρη Θάλασσα. Ευκαιρίες υπάρχουν. Μια από αυτές είναι και το πρόσφατο επενδυτικό ενδιαφέρον μεγάλου κινεζικού ομίλου για την ανάπτυξη διαμετακομιστικού κέντρου θαλασσίων μεταφορών στην Κρήτη. Εργαλεία, εκτός από τις ΣΔΙΤ, επίσης υπάρχουν.
Τέτοιο είναι η υπογραφή από την ηγεσία του ΥΕΝ χρηματοδοτικού πρωτοκόλλου με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ύψους 3 δις Ευρώ για την υλοποίηση επενδυτικών προγραμμάτων που αφορούν τους λιμένες της χώρας.
Για να εκμεταλλευτούμε όμως αυτές τις ευκαιρίες, θα πρέπει η λιμενική μας πολιτική να στραφεί και προς μια άλλη κατεύθυνση: τη διασφάλιση κλίματος εμπιστοσύνης για τους επενδυτές κάτι που ουσιαστικά μεταφράζεται σε αποσαφήνιση των όρων συνεργασίας και το ξεκαθάρισμα των ρόλων μεταξύ κράτους και ιδιωτών επενδυτών.
Εφόσον αυτή η λεπτή ισορροπία επιτευχθεί, η προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων για λιμενικές δραστηριότητες, με δεδομένες τις καλές αποδόσεις, θα είναι εξασφαλισμένη τόσο μέσα από τον ίδιο τον τομέα της ναυτιλίας όσο και από άλλους παράπλευρους τομείς (χερσαίων μεταφορών, τηλεπικοινωνιών, παροχής υπηρεσιών κ.λ.π.). Η εφαρμογή μιας τέτοιας πολιτικής θα δώσει την απαραίτητη ώθηση που χρειάζεται η ελληνική οικονομία και θα αναδείξει εκ νέου τα ισχυρά ιστορικά πλεονεκτήματα της χώρας μας στην παραγωγή λιμενικών υπηρεσιών που – δυστυχώς μέχρι σήμερα – τόσο υπολείπονται των επιτυχιών του ελληνικού εφοπλισμού.