Η παρουσίαση αποσπασματικών ενεργειών και παρεμβάσεων, απομονωμένες από το ιστορικό και γεωπολιτικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται, είναι κλασική μέθοδος δημιουργίας εντυπώσεων. Είναι όμως και ένας ολισθηρός δρόμος που εύκολα οδηγεί σε πλάνες (όταν δηλαδή δεν είναι εξ αρχής αυτός ο στόχος). Ακόμα και στο πιο ουδέτερο και ήσυχο κράτος μπορούν να βρεθούν στοιχεία που με την κατάλληλη προβολή να πείθουν ότι είναι η προσωποποίηση του κακού, πόσο μάλλον οι ΗΠΑ που διεκδικούν παγκόσμιο πρωταγωνιστικό ρόλο. Το ότι η εξωτερική τους πολιτική μπορεί να κατηγορηθεί για πολλά είναι προφανές, αφού πρώτα και κύρια εξυπηρετεί τα δικά τους συμφέροντα και αναπόφεφκτα έρχεται σε σύγκρουση με άλλους λαούς, μικρούς και μεγάλους. Το σημαντικό ζήτημα είναι να αντιλαμβανόμαστε και να κρίνουνε τα γεγονότα ενταγμένα στο ιστορικό τους πλαίσιο και με βάση τις κοινωνικές, οικονομικές και γεωπολιτικές συνθήκες της εποχής. Ειδικά για τις ΗΠΑ πρέπει πάντα να έχουμε υπόψη μας ποιοί κρατούσαν τα σκήπτρα της παγκόσμιας ηγεμονίας στο παρελθόν (και πώς ενεργούσαν σε ανάλογες περιπτώσεις) καθώς και ποιοί ήταν οι επίδοξοι αντικαταστάτες τους.

Ο Ψυχρός Πόλεμος δεν είναι μια γενικόλογη και αυθαίρετη έννοια, με την οποία απλά χαρακτηρίζουμε μια περίοδο. Ήταν μια σκληρή και αδυσώπητη σύγκρουση μεταξύ του ελεύθερου κόσμου και της Σοβιετικής Ένωσης με τους υποτελείς της. Ο πόλεμος δεν περιορίστηκε μόνο σε στρατιωτικές συγκρούσεις και περιφεριακές συρράξεις αλλά έλαβε ολοκληρωτικό χαρακτήρα με παρεμβάσεις και από τις δύο πλευρές σε διάφορες χώρες ανά την υφήλιο για την απόκτηση του προβαδίσματος στην κούρσα για παγκόσμια κυριαρχία.

Οι ΗΠΑ από το 1946 και για 40 χρόνια ακολούθησαν το απαρέγκλιτα δόγμα Άτσενσον, που αποτελεί σχεδιασμό τουτότε υπουργού εξωτερικών Ντην Άτσενσον. Σύμφωνα με αυτό (που έγινε επίσημη θέση της Αμερικανικής Κυβέρνησης και δεν αμφισβητήθηκε από κανένα διάδοχό του) το σοβιετικό σύστημα της κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας είναι ατελές και έχει εγγενείς αδυναμίες που εξασφαλίζουν ότι σε βάθος χρόνου δεν θα μπορέσει να παρακολουθήσει τον ανταγωνισμό. Αυτό που χρειάζεται είναι η ανάσχεση της σοβιετικής και της κομμουνιστικής επιθετικότητας, όπου και αν εκδηλωθεί, ώστε να περιοριστεί στα υπάρχοντα όριά του και να μην ανατρέψει τις ισορροπίες μέσω της εξάπλωσης. Σε ένα τέτοιο παγιωμένο περιβάλλον αργά ή γρήγορα ο ελεύθερος κόσμος θα αποκτήσει τέτοια τεχνολογική, οικονομική και στρατιωτική υπεροχή που θα αναγκάσει την ΕΣΣΔ σε συνθηκολόγηση, όπως και έγινε τελικά επί Ρήγκαν (σίγουρα η κατάρρευση οφείλεται και σε άλλους αιτιολογικούς παράγοντες αλλά η κρίσιμη υπεροχή της Δύσης ήταν παράγοντας κλειδί που επιτ’αχυνε τις εξελίξεις). Ακολουθώντας το σχέδιο της ανάσχεσης, οι ΗΠΑ προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν κάθε εξάπλωση της σοβιετικής επιρροής πάντα από θέση άμυνας. Ακόμα και στο παράδειγμα της Καμπότζης (που ουσιαστικά αποτελεί προέκταση της Σινο-Σοβιετικής διένεξης, η οποία νωρίτερα είχε κορυφωθεί και με περιορισμένης έκτασης ένοπλη σύρραξη) οι ΗΠΑ ανακατεύτηκαν στην προσπάθεια να ανατρέψουν το ενδεχόμενο ολόκληρη η Ινδοκίνα να πέσει στα χέρια των Σοβιετικών, μέσω των υπάκουων οργάνων τους, των Βιετναμέζων. Σε μία σύγκρουση, όπου οι επιπτώσεις κάθε τοπικής νίκης έχουν παγκόσμιο χαρακτήρα, δεν μπορούμε να απαιτούμε από τις ΗΠΑ να παραμένουν παθητικοί θεατές καθώς οι αντίπαλοί τους καταλαμβάνουν καίριες θέσεις ισχύος. Πολλά κράτη της ΝΑ Ασίας (Μαλαισία, Σιγκαπούρη κτλ) οφείλουν την σημερινή τους ευημερία στην ανάσχεση των κομμουνιστών από τις ΗΠΑ στην Ινδοκίνα που εμπόδισε το πέρασμα όλης της περιοχής στο παραπέτασμα.

Δεν μπορούμε να αναφερόμαστε επιλεκτικά στο διεθνές δίκαιο όταν το καταπατά η Αμερική ενώ να μην δείχνουμε ούτε κλάσμα της ίδιας ευαισθησίας όταν το κάνουν οι αντίπαλοί τους. Σε τελική ανάλυση, οι ΗΠΑ είναι αυτές που επέβαλλαν την αποδοχή και τη χρήση του διεθνούς δικαίου και την αναγνώριση των διεθνών οργανισμών. Ήταν ο πρόεδρος Γούντροου Ουίλσον που ηγήθηκε της ίδρυσης της Κοινωνίας των Εθνών και ήταν ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ που έθεσε τις βάσεις των Ηνωμένων Εθνών. Μπορεί σήμερα το διεθνές δίκαιο να φαίνεται σαν κάτι το δεδομένο και η καταπάτησή του απαράδεκτη, αλλά ακόμα και η λογική αυτή είναι αποτέλεσμα των προσπαθειών των ΗΠΑ και τις εξάπλωσης των φιλελεύθερων που για πρώτη φορά ο κόσμος τις γνώρισε με μορφή καταστατικού κράτους στο Αμερικάνικο Σύνταγμα. Ακόμα και η αυτοδιάθεση των λαών σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην Αμερική που ανάγκασε τις ευρωπαϊκές δυνάμεις να διαλύσουν τις υπερπόντιες ιμπεριαλιστικές τους αυτοκρατορίες, χωρίς να επιδιώξει να τις αντικαταστήσει με μία δική της παρόμοια. Πριν τις ΗΠΑ είχαμε τον άγριο ιμπεριαλισμό των ευρωπαϊκών κρατών που αναγνώριζαν μόνο το συμφέρον της χώρας τους (raison d’ etat). Αντίπαλος των ΗΠΑ ήταν η Σοβ. Ένωση που για την εδραίωση του καθεστώτος της έπνιξε τη χώρα στο αίμα ενώ το ίδιο το ιδεολογικό της προκάλυμμα αδιαφορεί για το διεθνές δίκαιο και την κυριαρχία των κρατών στα πλαίσια της εξαγωγής της επανάστασης. Το πώς αντιλαμβάνονταν οι αντίπαλοι των ΗΠΑ το διεθνές δίκαιο το γνώρισαν πολύ καλά μια σειρά λαών που ακόμα υφίστανται τις συνέπειες.

Τέλος δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε ούτε την διεθνή οικονομική βοήθεια που καταλήγει στον Τρίτο Κόσμο και όχι μόνο και βγαίνει σε συντριπτικό βαθμό από τα αμερικανικά ταμεία. Η οικονομική ανόρθωση του Τρίτου Κόσμου οφείλει τα μέγιστα τόσο στην χρηματοδότηση μέσω της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου όσο και στην απορρόφηση των προϊόντων του από την τεράστια αμερικανική αγορά που δεν τα επιβαρύνει με δασμούς και προστατευτικές πρακτικές όπως οι υπόλοιποι.

Μπορεί η Αμερική να έχει κάνει λάθη ή ενέργειες καταδικαστέες ηθικά αλλά μπροστά σε όλους τους άλλους ανταγωνιστές της είναι μια όαση ελευθερίας και δημοκρατικότητας. Και ήταν αυτές οι συχνά επιβεβλημένες ενέργειες που έσωσαν τον ελεύθερο κόσμο και τη χώρα μας από τον εφιάλτη του σοσιαλιστικού μοντέλου. Στο σκληρό και ρεαλιστικό δίλημμα με ποιους θα συνταχθούμε, δεν νομίζω ότι χωρά αμφιβολία στο μυαλό κανενός ορθολογικά σκεπτόμενου πολίτη.

Περλικός Φώτης