Ποιός προκάλεσε τελικά την κρίση;

Νοέ 22nd, 2009 | | Κατηγορία: Ανδρέας Ανδριανόπουλος | Email This Post Email This Post | Print This Post Print This Post |

Δεν είχα την τιμή να προσκληθώ στην εκδήλωση του Ιδρύματος της Βουλής για την πρόσφατη χρηματοοικονομική κρίση. Προφανώς, σύμφωνα με την συνήθη ελληνική πρακτική, οι καλεσμένοι μοιράζονταν κοινές απόψεις για τα αίτια και την θεραπεία της κρίσης. Αν κρίνω από τα γραφόμενα του κ. Α. Καρακούση στο ‘Βήμα’, η μοναδική μου πηγή για το τι ακριβώς ακούσθηκε εκεί, δεν ειπώθηκαν πράγματα που να διαφέρουν από την κυριαρχούσα στην Ελλάδα πολιτικο-οικονομική ορθοδοξία. Πως για όλα δηλ υπεύθυνος είναι ο άκαρδος καπιταλισμός, οι ασύδοτες οικονομίες της αγοράς και τα «λαμόγια» των Τραπεζών και των μεγάλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

Το περίεργο είναι πως απ’ όταν ξέσπασε η χρηματο-οικονομική αναστάτωση είχα δημόσια επισημάνει πως οι παρεμβάσεις των κρατών θα την βαθύνουν αντί να την εκτονώσουν. Και πως γρήγορα, από κρίση των επενδυτικών τραπεζών και του τομέα των στεγαστικών δανείων θα πέρναγε στις εμπορικές τράπεζες και στην πραγματική οικονομία. Αυτό ακριβώς κι έγινε. Η κρίση άρχισε να καταβροχθίζει τις οικονομίες των φορολογουμένων μέσω των απίστευτων ποσών που οι κυβερνήσεις διοχέτευαν στις Τράπεζες και σε άλλους πρoβληματικούς οργανισμούς. Για να καταλήξουν βέβαια πολλά από τα χρήματα αυτά στις τσέπες των λεγομένων golden boys που με την απληστία τους προκάλεσαν την κρίση αλλά συνέχισαν να απολαμβάνουν υψηλότατων bonus και άλλων οικονομικής φύσεως ευνοιών.

Η πολιτική της «φτηνής στέγης σε όλους» επέβαλε, με κυρώσεις μάλιστα σε όσες τράπεζες απειθαρχούσαν, την παροχή στεγαστικών δανείων σε άτομα δίχως τα οικονομικά εχέγγυα για την αποπληρωμή τους

Εκατοντάδες αμερικανοί βουλευτές και στρατός διεθνώς αναγνωρισμένων οικονομολόγων επέμεναν για την καταψήφιση των πακέτων Πόλσον και αργότερα Ομπάμα. Που εκταμίευαν δις. από τις τσέπες των φορολογουμένων για να διασώσουν Τράπεζες και χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Με αποτέλεσμα βέβαια να βαθύνει η ανεργία, να διογκωθούν τα δημόσια ελλείμματα και οι ΗΠΑ και η Ευρώπη να είναι ακόμη στην δίνη της κρίσης παρά τα λεγόμενα που αποσκοπούν στην βελτίωση του οικονομικού κλίματος. Δεν χωράει αμφιβολία πως οι τεράστιες οικονομικές συνεισφορές των επενδυτικών τραπεζών στις προεκλογικές καμπάνιες και των δύο μεγάλων αμερικανικών κομμάτων συνέβαλε στην ομοφωνία για την γενναία χρηματοδότησή τους.

Ανεξάρτητα από αυτά, το εκπληκτικό είναι πως στην σχετική ημερίδα της Βουλής μετείχαν και τραπεζίτες οικονομολόγοι που για να χαιδέψουν αυτιά, όπως συνήθως συμβαίνει στην Ελλάδα, δεν δίστασαν να συμπορευτούν με την παραδεκτή λογική που επικρατεί ανάμεσα στους σχολιαστές των οικονομικών εξελίξεων. Και κατήγγειλαν τις ανεξέλεγκτες αγορές και τον νεοφιλελευθερισμό για την πρόκληση των σημερινών οικονομικών αδιεξόδων. Και έμμεσα υπέδειξαν το τραπεζικό σύστημα σαν τον κύριο υπεύθυνο των μεγάλων προβλημάτων!!

οι αγορές δεν αυτορυθμίστηκαν διότι προφανέστατα δεν της άφησε κανένας να αυτορυθμιστούν! Ποιός φταίει λοιπόν;

Δεν θα πάψω όμως να επιμένω πως την ευθύνη για την οικονομική κρίση την είχαν οι ανακόλουθες πολιτικές του αμερικανικού δημοσίου. Η πολιτική της «φτηνής στέγης σε όλους» επέβαλε, με κυρώσεις μάλιστα σε όσες τράπεζες απειθαρχούσαν, την παροχή στεγαστικών δανείων σε άτομα δίχως τα οικονομικά εχέγγυα για την αποπληρωμή τους. Οι αρμόδιοι για τον έλεγχο της αγοράς οργανισμοί εκ των πραγμάτων περιθωριοποιήθηκαν ενώ το χρήμα έρεε άφθονο, με ευθύνη της Κεντρικής Τράπεζας, προς τα νέα χρηματοπιστωτικά εφευρήματα. Αν δεν απατώμαι, ο νεοφιλελευθερισμός κατηγορείται για αυστηρότητα στην διάθεση χρήματος (μονεταρισμός). Και οι αγορές δεν αυτορυθμίστηκαν διότι προφανέστατα δεν της άφησε κανένας να αυτορυθμιστούν! Ποιός φταίει λοιπόν;

Αυτά τα έχω ξαναπεί. Αλλά διαπιστώνω πως κανένας δεν τα ακούει. Τα λένε όμως και πολλοί άλλοι. Κλείνοντας παραθέτω μερικές μόνο από τις σχετικές μελέτες. Καλό θα ήταν να τις κοιτάξουν μερικά στελέχη του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Τουλάχιστον!

Johan Norberg, Financial Fiasco: How America’s Infatuation with Home Ownership and Easy Money Created the Economic Crisis. Cατο, 2009.
John B. Taylor, Getting Off Track: How Government Actions and Interventions Caused, Prolonged, and Worsened the Financial Crisis. Hoover Institution Press Publication, 2009.
Thomas E., Jr. Woods, Meltdown: A Free-Market Look at Why the Stock Market Collapsed, the Economy Tanked, and Government Bailouts Will Make Things Worse , Regnery Publishing, 2009.
Arthur B. Laffer, The End of Prosperity: How Higher Taxes Will Doom the Economy–If We Let It Happen . Threshold Editions, 2009.
Thomas Sowell, The Housing Boom and Bust . Basic Books, 2009.
Richard A. Posner, A Failure of Capitalism: The Crisis of ’08 and the Descent into Depression . Harvard University Press, 2009

Ανδρέας Ανδριανόπουλος

9 σχόλια
Leave a comment »

  1. Generally speaking, greed has always existed everywhere.
    It is silly to believe that greed had always been contained by regulation, until now.

    However, in free markets, greed is checked by the very greed of the many others who, seeing the big profits to be made, seek to engage in the same “greedy” activity.

    It is only when the public (through regulation, special taxation, subsidies etc.) starts protecting certain greedy players from competition, that the distortions lead to bubbles big enough to be disruptive when they, inevitably, become unsustainable, and thus burst.

    For a good description see crony capitalism .

    This is the type of capitalism that Greeks are exposed to in Greece. Thus, the innate dislike that Greeks tend to exhibit towards capitalism is actually understandable. Greece never had capitalism and free markets. It has always had, to some degree or another, collectivist dirigistic governance of either the right or the left.

    Unfortunately, this is increasingly the type of capitalism that is taking hold in the United States. The financial crisis is a result of this transition. As the American public turns collectivist and as the Bush-(and now even more) Obama dirigisme intensifies, and the folly of trying to mastermind the world economy via central planning takes hold, either growth will be squashed or these types of crises will become ever more frequent or severe (or both).

    Growth will be squashed if regulation becomes stringent enough to discourage risk taking – making the world a boring high entropy place where you are free to say anything but prohibited from doing anything unless it matches the detailed “general plan”. Crises will continue if regulation is not strong enough to contain all (all !? – what a delusion!) greedy behavior but is enough to protect from competition the few that can exclusively engage in it. The latter is the more likely scenario. We are already seeing how the state intervention implemented so far has given rise to another group of protected “golden boys” who continue to make big profits and are now even more protected from completion. Hoping that it can all be contained by regulation is folly, akin to trying to dam a river with sandbags.

  2. Μοιραία, η οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει και μια παράλληλη ιδεολογική κρίση, ιδιαίτερα ανάμεσα στου θιασώτες των δήθεν αυτορυθμιζόμενων ελεύθερων αγορών και του νεοφιλελευθερισμού, όπως ο ΑΑ.

    Να υπενθυμίσω τη δήλωση του Greenspan που “in a state of shock & disbelief” απορούσε πως ήταν δυνατόν ένα σύστημα “based on the self-interest of lending institutions” να έχει οδηγηθεί σε αυτό το σημείο – στα πρόθυρα μιας οικουμενικής κατάρρευσης.

    Υπογραμμίζω το ότι οι τράπεζες, είτε επενδυτικές, είτε εμπορικές, τα hedge funds, κτλ. θεωρητικά ενεργούν και έπρατταν σε αυτό το διάστημα (και πάντοτε στην ιστορία τους) κατά κύριο και πρωταρχικό λόγο με γνώμονα τα κερδοσκοπικά τους συμφέροντα και τη μεγιστοποίηση των αποδόσεών τους, και όχι κάποιες έξωθεν επιταγές. Στο επίκεντρο της πολιτικής των αμερικάνικων κυβερνήσεων και της FED (και στον πυρήνα των πολιτικών επιδιώξεων του νεοφιλελευθερισμού) ήταν αυτή η μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας και κερδοφορίας του κεφαλαίου. Γι αυτό το λόγο δεν υπήρξαν και πολλές φωνές που αντέδρασαν σε αυτό το πανηγύρι – όσο τουλάχιστον διαρκούσε.

  3. Στόχος των αμερικανικών κυβερνήσεων ήταν η εξασφάλιση ιδιόκτητης στέγης (ownership society) από όσο το δυνατόν μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού. Βέβαια όπως με κάθε κυβερνητικό πρόγραμμα, οι “καλές προθέσεις” είχαν απρόβλεπτες συνέπειες, όπως την χαλάρωση των κριτηρίων δανειοδότησης, η οποία επιβλήθη στις τράπεζες, με αποτέλεσμα πολλά επισφαλή δάνεια που η μόνη αξία τους ήταν η προσδοκία ότι οι τιμές των ακινήτων θα ανέβαιναν μονίμως. Tην πολιτική αυτή του χαλαρού χρήματος διευκόλυνε και η πρωτοφανής μείωση των επιτοκίων απο τον πρόεδρο της FED Greenspan.
    Υπήρξαν κάποιες αντιδράσεις στην πορεία αυτή, ιδίως όταν γίνονταν γνωστά τα δυσμενή στοιχεία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που είχαν αναλάβει την προώθηση αυτού του προγράμματος, των κρατικών Fannie Mae και Freddie Mac, αλλά αυτές καταπνίγονταν μπροστά στον “ευγενή” στόχο να προωθηθεί κι άλλο η ιδιοκατοίκηση με φτηνά δάνεια. Ώσπου στο τέλος χρεωκόπησαν και πήραν μαζί τους όλο αυτό το επίπλαστο οικοδόμημα.

  4. Από σχόλια μου σε παρόμοιου περιεχομένου άρθρο του ΑΑ: “… μια από τις πολιτικές στον πυρήνα του νεοφιλελευθερισμού ήταν η ‘home owning democracy’ των Thatcher-Reagan, που θα συντελούσε συν τοις άλλοις και στο αποτέλειωμα της εργατικής τάξης. [Η συγκεκριμένη φράση αποδίδεται στη Thatcher κατά την επίθεση της και την τελική διάλυση του council housing στην Αγγλία.] Σήμερα η πολιτική αυτή, βεβαίως, κείτεται σε συντρίμμια.”

    Aφού ήταν προβλέψιμη η κατάληξη μιας τέτοιας κυβερνητικής πολιτικής, γιατί δεν υπήρξαν αντιδράσεις σε αυτήν και στην πολιτική των χαμηλών επιτοκίων, πρώτα και κύρια από τους ιδιους τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, που θα ήθελαν να διαφυλάξουν τα assets τους?

    Αν ακολουθείτο πολιτική χαμηλών επιτοκίων και ελεγχόμενης προσφοράς χρήματος, θα οδηγούσε τελικά μια τέτοια πολιτική σε έξοδο από την ύφεση των 2000-2001 και στους ρυθμούς ανάπτυξης των 2002-2007?

    Ο ανταγωνισμός των τραπεζών και η απορρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συνετέλεσε στη χαλάρωση των κριτηρίων δανειοδότησης?

    Γιατί η αγορά της οικοδομής κατέρρευσε KAI σε χώρες χωρίς αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο ή πλαίσιο εγγυήσεων όπως αυτό των ΗΠΑ (Dubai, Μ. Βρετανία, Ιρλανδία, Ισπανία, Ελλάς, κ.α.)?

    Πως εξηγείται η αστάθεια ενός παγκοσμιοποιημένου οικονομικού συστήματος στο οποίο πολιτικές ενέργειες της κυβέρνησης και της Κεντρικής Τράπεζας μιας χώρας, οδηγεί στα πρόθυρα οικουμενικού οικονομικού meltdown?

    Η πτώση των πραγματικών εισοδημάτων στις ΗΠΑ και τον δυτικό κόσμο, με την παράλληλη μετατόπιση του κέντρου βάρους της οικονομικής δραστηριότητες σε μη παραγωγικές σφαίρες, συνετέλεσαν στην ύφεση?

    Τα credit derivatives, το securitisation, τα CDO’s και CDS’s ήταν και αυτά αποτέλεσμα κυβερνητικού παρεμβατισμού? Πως και από πότε αναπτύχθηκε η παγκόσμια αγορά τέτοιων πλασματικών (ή φαινομενικών) και, τελικά, υπερτιμιμένων κεφαλαιακών αξιών?

    Τι οδηγεί στην υποτίμησή τους, αν όχι η σύγκλιση στην αντικειμενική αξία των πραγματικών assets που υποτίθεται ότι εκφράζουν?

  5. Η προώθηση της ιδιοκατοίκησης έγινε καταρχήν από τους κεντροαριστερούς, βλ. Carter και CRA στις ΗΠΑ για να κερδίσουν ψήφους, στην πορεία το ενστερνίστηκαν και οι συντηρητικοί για τον ίδιο λόγο και με τη λογική ότι η ιδιοκτησία κατά έναν περίεργο τρόπο θα “συντηρητικοποιούσε” και τους ψηφοφόρους άρα θα τους ευνοούσε μακροπρόθεσμα. Εννοείται ότι αυτά δεν έχουν καμία σχέση με φιλελευθερισμό, είναι το ακριβώς αντίθετο δηλ. φανερός κρατικός παρεμβατισμός.

    Οι τράπεζες πώς να αντιδράσουν στη νομισματική πολιτική της Κεντρικής Τράπεζας; “Αντιδρούν” εκμεταλλευόμενες την υψηλή ρευστότητα και επεκτείνοντας τις δρστηριότητες τους σε τομείς που χωρίς αυτήν θα ήταν πολύ πιο προσεκτικές να υπεισέλθουν. Καλή, κακή, άπληστη, ξεάπληστη αυτή είναι η λογική της αγοράς: όταν το κράτος τυπώνει χρήμα και τους δίνει αφειδώς θα κοιτάξουν να το εκμεταλλευτούν όσο γίνεται καλύτερα για τις ίδιες.
    Οι άλλες λύσεις είναι δύο: είτε να τους δίνει μεν, αλλά να τους λέει πώς και πού θα το χρησιμοποιήσουν οπότε περνάμε σε κεντρικό σχεδιασμό -με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
    είτε να τους δίνει με εξαιρετική φειδώ και πάντως να μην τους ξεχρεώνει για τις αποτυχίες τους, δηλαδή να αφήνει την αγορά στο μεγαλύτερο μέρος της να αυτορρυθμίζεται.

    Δε θα υπήρχε η “ανάπτυξη” των τελευταίων ετών, αλλά δεδομένου ότι αυτή αποδείχθηκε επίπλαστη και οδήγησε σε ακόμη μεγαλύτερη κρίση, γιατί θα ήταν κακό αυτό;

    Η χαλάρωση επιβλήθηκε στις τράπεζες από συγκεκριμένα guidelines των ομοσπονδιακών τραπεζών.
    Αλλά πέραν αυτού, όταν αναγκάζεις κάποιον να εισέλθει σε μια επιχειρηματικά ριψοκίνδυνη δρατηριότητα, τότε αυτός θα κοιτάξει να εκμεταλλευτεί την κατάσταση ώστε να αποκομίσει όσο γίνεται μεγαλύτερο κέρδος και χωρίς μεγάλη έμφαση στην …ποιότητα.
    Αν π.χ. αναγκάζεις έναν κοσμηματοπώλη να πουλάει “φτηνά μαργαριτάρια” στους φτωχούς τότε δε θα πρέπει να εκπλαγείς αν στο τέλος διαπιστώσεις ότι αρχίζει πλέον να τους δίνει χάντρες αντί για μαργαριτάρια.
    Οπότε πάλι, οι λύσεις είναι δύο: είτε τον αναγκάζεις μεν, αλλά τον έχεις μετά στο κατόπι και τον παρακολουθείς σε κάθε του κίνηση, δηλαδή ρύθμιση πάνω στη ρύθμιση -με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
    Είτε δεν τον αναγκάζεις, κι αν επιθυμείς να κάνεις “κοινωνική πολιτική” την κάνεις μόνος σου με κρατική υποδομή.

    Μα οι αγορές Μ.Βρετανίας, Ιρλανδίας, είναι στενά συνδεδεμένες με των ΗΠΑ, κρίση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ επηρεάζει και τις ίδιες. Στην Ελλάδα παρά το θόρυβο δεν υπήρχε ανάλογο πρόβλημα, διότι ακριβώς οι μεγάλες τράπεζες δεν ήταν αρκετά χωμένες σε αυτές τις αγορές και επομένως εκτεθειμένες σε μεγάλο ποσοστό τοξικών ομολόγων.

    Ένας σημαντικός παράγοντας βέβαια είναι ο κυρίαρχος ρόλος του δολαρίου, ως παγκόσμιου αποθετικού συναλλάγματος και βέβαια η ακατανίκητη έλξη που μπορεί να έχει ένα ομόλογο που το αμερικανικό δημόσιο εγγυάται τη φερεγγυότητά του.

    Η μη παραγωγική οικονομία φυσικά και συντελεί σε μια τέτοια κατάσταση. Όταν υπάρχει η αντίληψη ότι είναι καλό για την οικονομία είναι μόνο το να καταλώνεις, ακόμα κι αν γι’αυτό πρέπει να δανείζεσαι, ακόμα κι αν για να δανείζεσαι δεν πειράζει να χρησιμοποιείς ως εχέγγυο το ίδιο σου το σπίτι που δεν έχεις ακόμα ξεχρεώσει, τότε υπάρχει πρόβλημα.
    Καπιταλισμός σημαίνει κεφάλαιο, και κεφάλαιο χωρίς αποταμίευση δε φτιάχνεται.

    Το securitasion ήταν βέβαια αποτέλεσμα νόμου του Κλίντον του 1996, νόμιζα ότι ήταν γνωστό αυτό.
    Προφανώς και αυτό είναι που οδηγεί τελικά στην υποτίμησή τους, αλλά η μαζική ψυχολογία δεν το αντιλαμβάνεται όσες φορές κι αν έχει συμβεί στο παρελθόν.
    Υπήρχαν τόσοι άνθρωποι που παρά τις εξωφρενικά υψηλές τιμές πίστευαν ότι αυτό θα συνεχίζεται εσαεί και οι τιμές θα ανεβαίνουν κι άλλο. Και πάντως ότι οι ίδιοι θα προλάβουν να επωφεληθούν κερδίζοντας εκ του μηδενός.

  6. …στην πορεία το ενστερνίστηκαν και οι συντηρητικοί για τον ίδιο λόγο και με τη λογική ότι η ιδιοκτησία κατά έναν περίεργο τρόπο θα «συντηρητικοποιούσε» και τους ψηφοφόρους άρα θα τους ευνοούσε μακροπρόθεσμα. Εννοείται ότι αυτά δεν έχουν καμία σχέση με φιλελευθερισμό, είναι το ακριβώς αντίθετο δηλ. φανερός κρατικός παρεμβατισμός.

    Είναι το σημείο στο οποίο ο ‘νεοφιλελευθερισμός’ συναντά το ‘συντηρητισμό’, με στόχο πάντα την εργατική τάξη. Από τη μια έχουμε το αίτημα για συρρίκνωση του κράτους προνοίας και κατάργηση της «κοινωνικής στέγης» (όπως έγινε με το Council Housing επί Thatcher), με ταυτόχρονη συμπίεση των πραγματικών εισοδημάτων, από την άλλη μια φρούδα αναζήτηση λύσης σε ένα σοβαρότατο κοινωνικό πρόβλημα (της στέγης) με ιδιωτικοοικονομικά μέσα! Ε, η σύγκρουση ήταν αναμενόμενη.

    … όταν το κράτος τυπώνει χρήμα και τους δίνει αφειδώς θα κοιτάξουν να το εκμεταλλευτούν όσο γίνεται καλύτερα για τις ίδιες.

    Να επισημάνω ότι το κράτος δεν είναι FED, μήτε FOMC. Στις αποφάσεις της FED συμμετέχουν, μαζί με το Board of Governors, και πρόεδροι των Federal Reserve Banks, που έχουν τους shareholders τους.

    Δε θα υπήρχε η «ανάπτυξη» των τελευταίων ετών, αλλά δεδομένου ότι αυτή αποδείχθηκε επίπλαστη και οδήγησε σε ακόμη μεγαλύτερη κρίση, γιατί θα ήταν κακό αυτό;

    Θα επέφερε τουλάχιστον οικονομική στασιμότητα, μετά από την ύφεση του 2001, και συνεπώς θα επηρέαζε αρνητικά την κερδοφορία του κεφαλαίου.

    Η χαλάρωση επιβλήθηκε στις τράπεζες από συγκεκριμένα guidelines των ομοσπονδιακών τραπεζών.

    Οι ομοσπονδιακές τράπεζες δεν ελέγχονται άμεσα από την κυβέρνηση και ενεργούν αποκλειστικά με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.

    Αλλά πέραν αυτού, όταν αναγκάζεις κάποιον να εισέλθει σε μια επιχειρηματικά ριψοκίνδυνη δρατηριότητα, τότε αυτός θα κοιτάξει να εκμεταλλευτεί την κατάσταση ώστε να αποκομίσει όσο γίνεται μεγαλύτερο κέρδος και χωρίς μεγάλη έμφαση στην …ποιότητα.

    Ούτε η Lehman Brothers, ούτε κανείς κεφαλαιοκράτης «αναγκάστηκαν από το κράτος» να επενδύσουν εκεί που επένδυσαν! Μόνον εσύ και ο ΑΑ ισχυρίζονται κάτι τέτοιο. Αυτό που περιγράφεις είναι η πραγματική φύση του κεφαλαίου, η οποία οδηγεί σε περιοδικές κρίσεις υπερπαραγωγής και υπερσυσσώρευσης κεφαλαίων. Αν την ιστορική πορεία των κεφαλαιακών επενδύσεων τη δείς κάτω από το πρίσμα της θεωρίας της αξίας και υπεραξίας, και της πτωτικής τάσης του ποσοστού του κέρδους θα καταλάβεις τι εννοώ. Δυο τινά μπορεί να συμβαίνουν: είτε το κεφάλαιο επενδύει τυφλά και χωρίς επίγνωση του ρίσκου, είτε ότι τα μοντέλα ποσοτικοποίησης του ρίσκου σε απορρυθμισμένες αγορές έχουν αποτύχει παταγωδώς. Θεωρώ ότι ισχύει το τελευταίο, όπως άλλωστε μας το επιβεβαιώνει και ο Greenspan:

    A Nobel Prize was awarded for the discovery of the pricing model that underpins much of the advance in derivatives markets. This modern risk management paradigm held sway for decades. The whole intellectual edifice, however, collapsed in the summer of last year…

    Μα οι αγορές Μ.Βρετανίας, Ιρλανδίας, είναι στενά συνδεδεμένες με των ΗΠΑ, κρίση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ επηρεάζει και τις ίδιες. Στην Ελλάδα παρά το θόρυβο δεν υπήρχε ανάλογο πρόβλημα, διότι ακριβώς οι μεγάλες τράπεζες δεν ήταν αρκετά χωμένες σε αυτές τις αγορές και επομένως εκτεθειμένες σε μεγάλο ποσοστό τοξικών ομολόγων.

    H οικονομική κρίση που επακολούθησε ήταν γενικευμένη και παγκόσμια. Είχε όπως και οι προηγούμενες και θα έχει όπως και η επόμενη κρίση τη ρίζα της στην υπερσυσσώρευση κεφαλαίων.

    Καπιταλισμός σημαίνει κεφάλαιο, και κεφάλαιο χωρίς αποταμίευση δε φτιάχνεται.

    H συσσώρευση κεφαλαίων είναι κύρια αποτέλεσμα της δημιουργίας υπεραξίας και ‘κερδών’ από την εκμετάλλευση της εργασίας σε παραγωγικούς τομείς της οικονομίας.

    Το securitasion ήταν βέβαια αποτέλεσμα νόμου του Κλίντον του 1996, νόμιζα ότι ήταν γνωστό αυτό. Προφανώς και αυτό είναι που οδηγεί τελικά στην υποτίμησή τους, αλλά η μαζική ψυχολογία δεν το αντιλαμβάνεται όσες φορές κι αν έχει συμβεί στο παρελθόν.

    Το securitization του χρέους είναι και αυτό ένα σύμπτωμα της απορρύθμισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος που έλαβε χώρα σε διάφορα στάδια των «νεοφιλελεύθερων» δεκαετιών. Η έκρηξη στις αγορές των derivatives έχει τις ρίζες της στην οριστική εγκατάλειψη του gold standard και την υιοθέτηση floating exchange rates, γύρω στο 1971.

  7. Μα δε συναντιώνται. Απλά οι συντηρητικοί υιοθετούν μια κατουσίαν σοσιαλδημοκρατική πολιτική “κοινωνικής ευαισθησίας” προκειμένου να γίνουν κι αυτοί αρεστοί.

    Νομίζω καταλαβαινόμαστε. Είναι γνωστό ποιος ορίζει τον πρόεδρο της FED.

    Το αποτέλεσμα όμως του να αποφευχθεί πάση θυσία μια κρίση τότε ήταν να δημιουργηθεί μια ακόμα μεγαλύτερη στη συνέχεια. Γι’αυτό έχει αξία η αυτορρύθμιση και οι παρεμβάσεις πρέπει να είναι όσο το δυνατό λιγότερες.

    Αναγκάστηκαν, είναι γνωστό και δεδομένο και το λένε πολλοί. Αυτό που έγινε δεν προέκυψε από υπερσυσσώρευση κεφαλαίων, η υψηλή ρευστότητα ήταν τεχνητή, συνέπεια της πολιτικής των πολύ χαμηλών επιτοκίων. Αυτό βέβαια είναι κάτι που ευνοεί ατελέσφορες επενδύσεις και ριψοκίνδυνες δραστηριότητες καθώς και αυξημένο δανεισμό προς κατανάλωση.

    Η ρίζα των κρίσεων είναι κατά κανόνα η περιοδική συστολή και διαστολή του κυκλοφορούντος χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες.

    Εγώ άλλο λέω: το παραγωγικό κεφάλαιο, ακόμα και το ατομικό ή οικογενειακό, προϋποθέτει αποταμίευση, δεν μπορεί να βασίζεται εξολοκλήρου στο δανεισμό.

    Το όλο πρόβλημα προέκυψε από αλλεπάλληλες κρατικές ρυθμίσεις που είχαν σαν αποτέλεσμα σοβαρές στρεβλώσεις στη λειτουργία της αγοράς. Κι αυτές βέβαια έγιναν κατά κανόνα από κεντροαριστερές κυβερνήσεις και λογικές. Η εγκατάλειψη του gold standard έγινε ως γνωστόν την περίοδο που ο Νίξον ανακοίνωνε “We’re all Keynesians now”, και φυσικά είναι κάτι ξένο προς την κλασσική φιλελεύθερη άποψη που υποστηρίζει την αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία.

  8. Οι τελευταίες δεκαετίες στις χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού χαρακτηρίσθηκαν από την περαιτέρω παγκοσμιοποίηση και απορύθμιση των αγορών, ιδιαίτερα αυτής του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Και εδώ οι περισσότεροι ιστορικοί και αναλυτές συμφωνούν. Τα περί «αυτορυθμιζόμενων αγορών» είναι ανοησίες, αφού αυτό το πράγμα πρόκειται μάλλον περί ευσεβούς πόθου ή κάποιου «νεοφιλελεύθερου» ιδανικού, χωρίς κανένα προηγούμενο ιστορικό παράδειγμα. Όπως έγραψε πρόσφατα ο J. Stiglitz: “There were other important steps down the deregulatory path. One was the decision in April 2004 by the Securities and Exchange Commission, at a meeting attended by virtually no one and largely overlooked at the time, to allow big investment banks to increase their debt-to-capital ratio (from 12:1 to 30:1, or higher) so that they could buy more mortgage-backed securities, inflating the housing bubble in the process. In agreeing to this measure, the S.E.C. argued for the virtues of self-regulation: the peculiar notion that banks can effectively police themselves. Self-regulation is preposterous, as even Alan Greenspan now concedes, and as a practical matter it can’t, in any case, identify systemic risks—the kinds of risks that arise when, for instance, the models used by each of the banks to manage their portfolios tell all the banks to sell some security all at once. </b.”

    Η ρίζα των κρίσεων είναι κατά κανόνα η περιοδική συστολή και διαστολή του κυκλοφορούντος χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες.

    Είναι σαφές ότι καπιταλιστική ανάπτυξη και κρίση είναι αδιαίρετα συνδεδεμένες. Χωρίς «διαστολή» της προσφοράς χρήματος δεν υπάρχει επέκταση της βιομηχανικής δραστηριότητας και χωρητικότητας (capacity), χωρίς διόγκωση της σφαίρας των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών δεν υπάρχει ανάπτυξη της παγκόσμιας αγοράς. Τα αίτια της κρίσης, είναι τα ίδια με τα αίτια της ανάπτυξης!

    Τα περί “κοινωνικών ευαισθησιών” των Reagan, Thatcher, Major, Bush I & II, Blair, Clinton, κτλ. και άλλων «σοσιαλδημοκρατών» ηγετών τα παρακάμπτω.

    …κάτι ξένο προς την κλασσική φιλελεύθερη άποψη που υποστηρίζει την αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία.

    H δημοσιονομική πειθαρχία πως επιβάλλεται, αν όχι από κυβερνήσεις και Κεντρικές Τράπεζες? Εκεί ο κρατικός παρεμβατισμός είναι θεμιτός?

  9. Η αυτορρύθμιση είναι η μόνη σωστή, δηλαδή δίκαιη, ρύθμιση. Η παρέμβαση της κυβέρνησης καταλήγει κατά κανόνα σε παρωδία.
    Είναι στην αρχή αυτοί που ωρύονται για το πως πρέπει να επέμβει το κράτος, να σώσει τον τάδε ή τον δείνα γιατί αλλιώς θα καταστραφεί το σύμπαν. Και μετά, αφού έχει παρέμβει με το γνωστό άγαρμπο τρόπο του, τότε οι ίδιοι ωρύονται πάλι γιατί έτσι επιβραβεύτηκαν κάποιοι αποτυχημένοι, τα πήραν με πλάγιο τρόπο όλα πίσω κοκ. Δεν μπορεί από τη μια να τους κατηγορείς για την απληστία τους κι όταν έρχεται η στιγμή να την πληρώσουν μέσα από τη σκληρή λογική της αγοράς εσύ να θες να τους σώσεις -και μετά να διαμαρτύρεσαι και γι’αυτό που ζητούσες.
    O Στίγκλιτζ π.χ. στο τέλος κατήγγειλε μέχρι και τον Ομπάμα για ‘ersatz capitalism’. Αλλά ο ίδιος βέβαια δεν υποστήριζε κάποιον πιο πούρο καπιταλισμό, αλλά ακόμα μεγαλύτερο κρατικό ρόλο στο σύστημα.
    Οπότε σε αυτό το σκεπτικό προφανώς είναι πολύ σημαντικό να ορίζει το κράτος πόσο και πώς και πού θα χρησιμοποιεί μια τράπεζα τα κεφάλαιά της. Είναι μία από τις λύσεις που έγραψα σε προηγούμενο σχόλιο: δίνεις μεν αλλά ελέγχεις και ξαναελέγχεις και επιτηρείς κοκ. Είναι η λογική του κράτους κουβερνάντα: αφού σε εθίζει στο αλκοόλ, πρέπει μετά να σε προσέχει ως αλκοολικό. Eκεί δεν μπορεί κανείς να πει ότι το να σε αφήσει ελεύθερο να αποφασίσεις πόσο αλκοόλ θα πιεις έχει νόημα -εκεί πρέπει κάποιος να σε επιτηρεί.

    Με την ευρεία έννοια προφανώς. Και οι κρίσεις είναι μες στο παιχνίδι, αυτό που συζητιέται είναι η έκταση που λαμβάνουν και οι τρόποι πρόληψης. Η άλλη λύση είναι ένα braindead σύστημα που δεν κουνιέται αλλά και δεν παράγεται τίποτε.

    Οι σοσιαλδημοκράτες φυσικά δεν το κάνουν από κοινωνική ευαισθησία αλλά για ψηφοθηρικούς λόγους.

    Μάλλον δεν κατάλαβες. Δημοσιονομική πειθαρχία είναι το να μην παρεμβαίνει το κράτος με τον τρόπο που αναφέρθηκε, αντίθετα να περιορίζει και τα δικά του έξοδα. Είναι ο περιορισμός του κρατικού παρεμβατισμού στο μικρότερο δυνατό επίπεδο.

Σχολιαστε