Πολλοί στη Ν.Δ. θεωρούν ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που διατρέχει είναι να εγκλωβιστεί για πολλά χρόνια στην αντιπολίτευση. Ομως αυτός είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος κίνδυνος για τη Ν. Δ. Ο πρώτος είναι να μετεξελιχθεί σε μια σκληρή, κομματική, λαϊκιστική Δεξιά, αποκόπτοντας τους δεσμούς της με τα δυναμικά φιλελεύθερα μεταρρυθμιστικά στρώματα της κοινωνίας.
Υπερβολές; Πάρτε το θέμα των stage. Ο δικομματικός κρατισμός είχε μετατρέψει έναν ευρωπαϊκό θεσμό βραχυχρόνιας μαθητείας στον ιδιωτικό τομέα, σε μηχανή ρουσφετολογικών τοποθετήσεων στο Δημόσιο, με προσδοκία μονιμοποίησης και με υπέρμετρη μοριοδότηση έναντι εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα. Η μηχανή των stage παρήγαγε χιλιάδες προεκλογικές προσλήψεις, που πληρώνονταν με δημόσιο χρήμα. Ευλόγως, λοιπόν, η νέα κυβέρνηση έπραξε το αυτονόητο: καταργεί τις συμβάσεις stage στο Δημόσιο και τις περιορίζει αυστηρά στον ιδιωτικό τομέα.
Πώς αντέδρασε η Ν. Δ. σε αυτό το σωστό μέτρο; Πλην ελάχιστων φωτεινών εξαιρέσεων (Κυριάκος Μητσοτάκης) με ένα μπαράζ λαϊκισμού. «Σπρώχνει σε πραγματικό εργασιακό Μεσαίωνα χιλιάδες νέους που έχουν ανάγκη», ανακοίνωσε ο εκπρόσωπος της Ν. Δ., αποδεικνύοντας ότι το λεξιλόγιο του ΚΚΕ κάνει θραύση στη Ρηγίλλης. Καταδικαστική, αν και συγκρατημένη, ήταν η θέση της κ. Μπακογιάννη, που κάλεσε την κυβέρνηση «να προχωρήσει άμεσα σε ουσιαστικό διάλογο έτσι ώστε να βρεθεί ο καλύτερος δυνατός τρόπος επίλυσης του θέματος». Αμετροεπής η δήλωση του κ. Σαμαρά, που μίλησε για «απίστευτη εκδικητικότητα» της κυβέρνησης. «Συνθλίβοντας τα όνειρα χιλιάδων νέων ανθρώπων δεν μειώνονται τα δημόσια ελλείμματα, φωτίζεται απλώς το έλλειμμα κοινωνικής ευαισθησίας» της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, είπε ο κ. Σαμαράς, αποδεικνύοντας ότι δεν άλλαξαν πολλά από την εποχή που ο ανεύθυνος λαϊκισμός εγκλώβιζε την εξωτερική πολιτική της χώρας. Κομψευόμενος και τρυφερός, ο λαϊκισμός του κ. Αβραμόπουλου, στηλίτευσε το «έλλειμμα ευαισθησίας απέναντι στους νέους». «Δεν είναι αυτά τα νέα παιδιά που δημιουργούν το (δημοσιονομικό) έλλειμμα». Και καταλήγοντας σε μιαν έξαρση στρογγυλοποίησης: «Θα συμφωνήσω ότι κάποια στιγμή το πρόγραμμα των stage πρέπει να σταματήσει. Αλλά χωρίς θύματα»!
Συναντώνται εδώ διάφορα στερεότυπα γνωρίσματα του λαϊκισμού. Οι οξείς ηθικοί χαρακτηρισμοί («απίστευτη εκδικητικότητα»). Η καταδίκη των «αντιλαϊκών» προθέσεων και της κοινωνικής «αναλγησίας» του αντιπάλου. Η επιπόλαιη σχετικοποίηση («τόσες δαπάνες προκαλούν το έλλειμμα, τα stage σας έφταιξαν…»;). Η ρητορική της «θυματοποίησης», η αφόρητη κολακεία των νέων, σαν να μην πρόκειται για ενηλίκους που ενσυνείδητα επέλεξαν την ευκολότερη οδό προς το Δημόσιο. Ο προστατευτικός, πατερναλιστικός λόγος. Η περιφρόνηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας («δεν μειώνονται έτσι τα δημόσια ελλείμματα»). Ή ο μεταμοντέρνος λαϊκισμός, ως μια ωραιοποιημένη εκδοχή διακυβέρνησης, στην οποία μπορούμε να έχουμε τις μεταρρυθμίσεις μας και κανείς να μην ξεβολεύεται, και να είναι όλοι ευχαριστημένοι – το είδος δηλαδή της κενής πολιτικού περιεχομένου ωραιολογίας που με συνέπεια υπηρέτησε ο πρώην υπουργός Υγείας.
Ο λαϊκισμός ζημιώνει το δημόσιο συμφέρον, όμως ο λαϊκιστικός λόγος δεν είναι κυνικός και αμοράλ όπως θα του άρμοζε. Αντίθετα, αμπαλάρεται σε τρυφερές κοινοτοπίες, απευθύνεται στην ηθική του «φίλου», του «αδικημένου αγωνιστή της παράταξης», του «νέου παιδιού», του «θύματος» – του «μη προνομιούχου», όπως έλεγε κάποτε ο πρώτος διδάξας Ανδρέας Παπανδρέου. Επικαλείται την ηθική μιας ζεστής κοινότητας φροντίδας και αλληλεγγύης, που συμπαθείς ευκολότερα από την ψυχρή λογική ενός θεσμοκρατούμενου κράτους δικαίου. Υπομιμνήσκει τη φιλόξενη θαλπωρή του πολιτικού γραφείου απέναντι στην απάνθρωπα σκληρή διαδικασία εισαγωγής στο Δημόσιο μέσω ΑΣΕΠ. Παραπέμπει σε μια αποζημιωτική, επανορθωτική δικαιοσύνη «για τα δικά μας τα παιδιά…», που μιλάει στον απλό άνθρωπο αμεσότερα από την απρόσωπη δικαιοσύνη της αμερόληπτης αξιοκρατίας. Γι’ αυτό ο λαϊκιστικός λόγος χαϊδεύει κατεξοχήν τους κομματικούς πελάτες και οπαδούς. Η επιμέρους φροντίδα για τον «φίλο» εκτοπίζει τον καθολικό σεβασμό στον πολίτη.
Θα είμαστε εδώ για να δούμε εάν τους γαλάζιους stagers θα αντικαταστήσουν μελλοντικοί πράσινοι συμβασιούχοι. Ομως, μια ενδιαφέρουσα ειρωνεία παραμένει: Σε μια νέα περίοδο φιλόδοξης διακυβέρνησης Γ. Παπανδρέου, μια «καραμανλική» Ν. Δ. δείχνει να αναζητεί έμπνευση όχι στη δωρική αυστηρότητα του ιδρυτή της, αλλά στη λαϊκιστική παράδοση του πρώιμου ΠΑΣΟΚ..
Γιώργος Παγουλάτος