Η επέλαση της άχρηστης πληροφορίας
Νοέ 8th, 2008 | Χάρης Πεϊτσίνης| Κατηγορία: Χάρης Πεϊτσίνης |
Email This Post
|
Print This Post
|
Η γνώση λένε ότι «είναι δύναμη». Ο Φουκώ το διατύπωσε διαφορετικά: «Η γνώση» έγραψε, «εκκρίνει την εξουσία». Εμείς θα προσθέταμε ότι αυτή η λειτουργία της έκκρισης έχει πια αντιστραφεί. Η εξουσία σήμερα εκτοξεύει ποτάμια γνώσεων ή πληροφοριών στην κοινή γνώμη. Με μια υποσημείωση: οι πληροφορίες αυτές είναι συνήθως δεύτερης ή τρίτης διαλογής.
Ο Αμερικανός συγγραφέας Μπιλ Μπόνερ είχε κάνει κάποτε μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση για τον πόλεμο του Βιετνάμ. «Από ένα σημείο και μετά» έγραψε, «τα Μέσα Ενημέρωσης μας απασχολούσαν τόσο έντονα με τις καθημερινές λεπτομέρειες των μαχών, που κανείς πια δεν αναρωτιόνταν για τα βασικά ερωτήματα του πολέμου,όπως,ας πούμε γιατί είχαμε συρθεί εξ αρχής στο Βιετνάμ».
Παραδόξως, η διήγηση φαντάζει οικεία. Στα σκάνδαλα που συγκλονίζουν την πολιτική μας σκηνή η κύρια μάζα των γνώσεων που έχουμε αφομοιώσει είναι εξίσου άχρηστη: Λεπτομέρειες της υπεράσπισης του Κομιστή. Παραλειπόμενα των εκδρομών του κου Λιάπη. Ο κλαυσίγελως της Σου-Λι. Μια βροχή από θραύσματα αποσπασματικής πληροφόρησης μας κατακλύζει καθημερινά ενώ η ουσία των επίμαχων υποθέσεων χάνεται κάτω από τον ορυμαγδό της μικροπολιτικής.
Όλος αυτός ο ανούσιος «θόρυβος» πλημμυρίζει τις πηγές της πληροφορίας, διεισδύει στις συνειδήσεις, τις αποπροσανατολίζει και τελικά τις θολώνει. Γιατί, για να μιλήσουμε μεταφορικά, το κριτικό πνεύμα, έχει κι αυτό ένα σημείο βρασμού. Οταν δεχτεί ισχυρές πιέσεις εξατμίζεται, μετατρέποντας το κεφάλι του ατυχή φορέα του σε δοχείο κενό περιεχομένου. Η παθητικότητα και η αδιαφορία ακολουθουν. Είναι η φυσική συνέπεια της ανικανότητας να διαχειριστούμε την πληροφορία. Τα σκάνδαλα έτσι περνάν στη σφαίρα του μυστικισμού. Η άποψη ότι παραείναι “περίπλοκα” για να τα αντιληφθεί ο κοινός νους εμπεδώνεται στα μυαλά και τις συνειδήσεις.
Είναι μεγάλος ο πειρασμός να σκεφτούμε το «cui bono»,ποιος δηλαδή επωφελείται από την παραίτηση και την ιδιώτευση του πολίτη. Το αφήνουμε όμως σε σας, ενώσο θα περιμένετε στωικά την άχρηστη πληροφορία κι αυτής της βδομάδας. Γιατί η ελευθερία δε θέλει μόνο «αρετή και τόλμη». Θέλει και καθαρή κρίση.
Χάρης Πεϊτσίνης
Νομίζω ο Foucault, στα μέσα του 19ου αιώνα αναφερόταν σε ένα άλλο είδος “γνώσης”. Δηλαδή στη γνώση που κάποια συγκεκριμένα άτομα κατέχουν και δεν είναι προσβάσιμη από το κοινό. Το ίδιο ισχύει και σήμερα, με τον ορισμό του Foucault. Ο τρόπος σκέψης, η καλή μοντελοποίηση της λειτουργίας του κόσμου, και οι προνομιακές πηγές πληροφόρησης δίνουν τρομακτική ισχύ. Περισσότερο από την κοινωνία του Foucault.
Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι προς το ίδιο συμφέρον αυτών που κατέχουν τη γνώση (με την έννοια της προνομιακής γνώσης), να αμελούν να τη μεταδώσουν ή και να προσπαθούν να τη διαστρεβλώσουν ή αποκρύψουν. Η αντίρροπη δύναμη όμως έχει δύο συνιστώσες. Η πρώτη αφορά την εξέλιξη της γνώσης. Αυτή στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ανθρώπινη αλληλεπίδραση με ανταλλαγή κομματιών μερικής γνώσης και σύνθεση τους σε καινούργια γνώση. Η δεύτερη αφορά τον φορέα της γνώσης, την πληροφορία. Το κόστος κατακράτησης μεγάλων κομματιών πληροφορίας, με την τρομακτική ευκολία που αυτή αντιίγραφεται και διανέμεται είναι εξαιρετικό. Για το λόγο αυτό μόνο κομμάτια γνώσης με ιδιαίτερο και σαφές πλεονέκτημα αξίζει να κατακρατούνται.
ΓΙα να αντιμετωπιστούν αυτές οι δυνάμεις, μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει την επιλεκτική αλληλεπίδραση και επιπλέον την διαστρέβλωση της πληροφορίας σε τέτοιο βαθμό που να μην την κατανοούν όλοι, αλλά μόνο όσοι μπορούν.
Δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς τη γνώση της αληθείας απο τη γνώση της ισχύος, να ξεχωρίσει το καλό απο το κακό.
Ωστόσο επειδή το μέσον είναι το μήνυμα, οπότε “εκ της ΤίΒί ερρύη τα φαύλα”.
Ακόμη ψάχνω από που “ερρύη τα κρείττω”.
Ο τίτλος σου λαϊκότερα θυμίζει την αξέχαστη “ράδιο αρβύλα” η οποία δραπέτευσε πλέον απο τα στρατόπεδα κι’ έπιασε όλη την επικράτεια. Αφθονα τα παπαγαλάκια τιτιβίζουν όλη την ώρα απο κλουβιά και “παραθυράκια”.
Αραγε είναι η πραγματική οικονομία; δεν και έχει πολλή σημασία.