Διαφθορά και… κουλουράκια!
Νοέ 14th, 2006 | Τάκης Μίχας| Κατηγορία: Γενικά, Οικονομικά |
Email This Post
|
Print This Post
|
Του Τάκη Μίχα*
Η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι σταθερά μία από τις πιο διεφθαρμένες χώρες στην Ευρωπαϊκή Ενωση τα τελευταία έτη. Η διαφθορά -που αφορά κυρίως τον δημόσιο τομέα- δεν δείχνει καμία τάση υποχώρησης παρά τις γνωστές διακηρύξεις του πρωθυπουργού και του υπουργού Οικονομικών Γιώργου Αλογοσκούφη.
Πάντως είναι γεγονός ότι η καταπολέμηση της διαφθοράς είναι πολύ δύσκολο έργο και άπειρες σελίδες αναλύσεων έχουν γράφει γύρω απ’ αυτό το θέμα. Η διαφθορά, που είναι μέρος του ευρύτερου φαινομένου της «εγκληματικότητας των χαρτογιακάδων», είναι δύσκολο να μελετηθεί επιστημονικά διότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία. Μόνο ένα μικρό ποσοστό των υπαλλήλων συλλαμβάνεται «στα πράσα». Οι περισσότεροι υπάλληλοι που «τα πιάνουν» (δηλαδή κλέβουν) διάγουν συνήθως ήσυχες ζωές και κανείς ποτέ δεν μαθαίνει τίποτα.
Η εγκληματικότητα των χαρτογιακάδων απ’ αυτή τη σκοπιά είναι πολύ διαφορετική από το κοινό έγκλημα. Μια ληστεία, κλοπή, ή δολοφονία αναφέρονται και καταγράφονται ανεξάρτητα από το αν θα συλληφθεί ο ένοχος. Αυτού λοιπόν του είδους η εγκληματικότητα παράγει πληθώρα στοιχείων που με τη σειρά τους μπορούν να γίνουν το αντικείμενο ανάλυσης από οικονομολόγους και εγκληματολόγους. Αυτό δυστυχώς δεν μπορεί να γίνει με την εγκληματικότητα των χαρτογιακάδων.
Ομως στο εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του «Freakonomics» ο οικονομολόγος Σ. Λεβίτ αναφέρει μια ενδιαφέρουσα ιστορία που ρίχνει κάποιο φως στο φαινόμενο και δείχνει και κάποιους τρόπους για την αντιμετώπισή του.
Ένας υπάλληλος μιας μεγάλης εταιρείας, ο Μπομπ, είχε συνηθίσει να φέρνει κάθε πρωί στους συναδέλφους του στο γραφείο ζεστά κουλουράκια και τυράκια τα οποία όλοι τιμούσαν δεόντως. Σε μια φάση της ζωής του, όπως συμβαίνει με πολλούς ανθρώπους, ο Μπομπ βαρέθηκε τη δουλειά του και αποφάσισε να παραιτηθεί και να ασχοληθεί επαγγελματικά με το χόμπι του, δηλαδή να μοιράζει κουλούρια. Κάθε πρωί λοιπόν έκανε τον γύρο διαφόρων επιχειρήσεων και γραφείων και άφηνε καλάθια με κουλουράκια και ένα ξύλινο κουτί όπου κανείς μπορούσε να ρίχνει τα χρήματα. Το μεσημέρι περνούσε και συνέλεγε τα κουλουράκια που είχαν απομείνει και τα χρήματά του.
Τα αποτελέσματα ήταν αρκετά ενδιαφέροντα. Ο Μπομπ κρατούσε με πολλή επιμέλεια όλα τα στοιχεία που αφορούσαν τη δουλειά του. Μετρώντας τα χρήματα έναντι των κουλουρακίων που πουλούσε μπορούσε να έχει μια εικόνα για την εντιμότητα των πελατών του. Επίσης μπορούσε να συγκρίνει τα χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων ή γραφείων που έκλεβαν με αυτά που δεν το έκαναν. Άθελά του λοιπόν ο Μπομπ είχε στήσει ένα πολύ ενδιαφέρον οικονομικό πείραμα που φωτίζει ορισμένες πτυχές της εγκληματικότητας των χαρτογιακάδων και κατά συνέπεια της διαφθοράς που ανταμώνουμε μεταξύ των υπαλλήλων.
Ο Μπομπ θεωρούσε έντιμο το γραφείο αν του άφηναν χρήματα για άνω του 90% των κουλουριών που έπαιρναν, ανεκτό αν ήταν μεταξύ 80%-90% και ανέντιμο αν ήταν κάτω από 80%. Στην τελευταία περίπτωση, ο Μπομπ άφηνε ένα μεγάλο σημείωμα πάνω στο καλάθι που έγραφε:
«Υποθέτω ότι δεν θέλετε να μάθετε στα παιδιά σας να κλέβουν. Τότε εσείς γιατί το κάνετε;»
Η δουλειά αυτή τον οδήγησε σε τέσσερις ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις.
Πρώτον, ότι στα μικρά γραφεία κλέβουν λιγότερο από ό,τι στα μεγάλα. Ένα τμήμα με καμιά 30 υπαλλήλους είναι κατά 5% πιο έντιμοι από ένα τμήμα με 200-300 άτομα. Απ’ αυτή την άποψη η εγκληματικότητα των χαρτογιακάδων αντικατοπτρίζει το κοινό έγκλημα. Η κοινή εγκληματικότητα είναι υψηλότερη στην πόλη σε σχέση με τις αγροτικές περιοχές. Διότι ο εγκληματίας στην ύπαιθρο είναι συνήθως κάποιο γνωστό στην κοινότητα άτομο και έτσι έχει περισσότερες πιθανότητες να συλληφθεί.
Δεύτερον, ότι το κέφι ενός ατόμου επηρεάζει την διάθεσή του να κλέψει. Σε ημέρες με απρόσμενα καλό καιρό οι κλοπές ήταν λιγότερες απ’ ό,τι σε ημέρες όπου επικρατούσε κακοκαιρία. Επίσης όσον αφορά τις γιορτές υπήρξε μια διαφοροποίηση στα αποτελέσματα. Σε παραμονές γιορτών όπως τα Χριστούγεννα, όπου η διάθεση των εργαζομένων επηρεάζεται από το άγχος των υποχρεώσεων (δώρα κ.λπ.), οι κλοπές αυξάνονταν. Αντίθετα, σε γιορτές όπου δεν υπήρχαν τέτοιες υποχρεώσεις (εθνικές εορτές, κ.λ.π.) οι κλοπές κουλουριών μειώνονταν.
Τρίτον, όπως επεσήμανε ο Μπομπ, τόσο στη βάση των παρατηρήσεών του όσο και στη βάση της δικής του εμπειρίας, οι κλοπές ήταν πολύ λιγότερες μεταξύ των υπαλλήλων που ήταν ευχαριστημένοι με το αφεντικό τους, ήταν ικανοποιημένοι με τη δουλειά τους και είχαν γενικώς την αίσθηση ότι η συμβολή τους αναγνωρίζεται και εκτιμάται.
Τέλος, ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο αφορούσε την διαστρωμάτωση των κλεπτών. Αντίθετα από ό,τι ίσως θα περίμενε κανείς, συνήθως έκλεβαν περισσότερα κουλούρια στα γραφεία των υψηλόβαθμων στελεχών της επιχείρησης! Ο Μπομπ το απέδιδε στο γεγονός ότι αυτοί που βρίσκονται στα ανώτερα κλιμάκια ενός οργανισμού ή μιας επιχείρησης είναι γενικώς «καβαλημένα καλάμια» και πιστεύουν ότι τα κουλούρια τούς ανήκουν δικαιωματικά. Όμως ο οικονομολόγος Λεβίτ έχει μια άλλη εκδοχή:
«Μήπως» διερωτάται «το γεγονός ότι έκλεβαν και εξαπατούσαν ήταν αυτό που τους έκανε να φτάσουν ψηλά;»
—————————————————————-
*www.tmichas.wordpress.com
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» στις 13/11/2006
Στην σύντομη (12ετή) ενασχόλησή μου με τα των προγραμάτων έρευνας πάντως η διαφθορά της Ελλάδας (που υπάρχει, κανείς δεν έχει πεί ποτέ το αντίθετο, ούτε κι εγώ) είναι μινιατούρα μπροστά στην διαφθορά που επικρατεί στις οργανώσεις της ΕΕ…
Εντάξει, ας μην τα ρίχνουμε παααάλι στις Βρυξέλλες…
Λέει η παροιμία,
“Δούλεψε για να φάς και κλέψε για νά έχεις”…ανώτερη θέση…
Τα ίδια ισχύουν και στίς Διεθνείς σχέσεις, η επίγνωση της ισχύος συχνά χρησιμοποιείται στη πολιτική.
Υπό αυτή την έννοια η ελλάδα έχει υποστεί λεηλασία στους ανθρώπινους πόρους και στο εμπόριο, φαίνεται όμως να αλλάζει η εποχή και να βρίσκεται πρό αυξημένων προσδοκιών.
Η Διαφθορά δεν αφορά το Δημόσιο τομέα, μάλλον μοιάζει με “στάχτη στα μάτια”, η Διαφθορά είναι γέννημα θρέμμα των διεθνών σχέσεων, τό αποδεικνύει και η Αργοναυτική εκστρατεία..
εκτός απο το χρυσόμαλλο δέρας ο Ιάσων φέρνει μαζί του και τη Μήδεια η οποία με το φόνο των παιδιών της αγγίζει τα μυθικά όρια της Διαφθοράς….
Πολύ ενδιαφέρον.
Πάντως θα ήταν χρήσιμο να σημειώσουμε ότι η Ελληνική διαφθορά ενέχει τριτοκοσμικά χαρακτηριστικά, καθότι στα “ανεπτυγμένα” κράτη δεν διακυνδυνεύει κάποιος οτιδήποτε για ψύλλου πήδημα. Στην Ελλάδα, ακόμα και το πιο απλό πράγμα, μπορεί να γίνει αντικείμενο έκνομης συναλλαγής.
Επίσης, πιστευω πως αυτή ακριβώς είναι η ειδοποιός διαφθορά ανάμεσα στις πλούσιες/ “ανεπτυγμένες” και φτωχές/ “υπανάπτυκτες”΄χώρες. Πέρα από τη συνεχή και βερμπαλιστική επίκληση των όποιων “θεσμών” είναι αστείο όλοι να ξέρουν πχ τι γίνεται αλλά κανένας να μη μιλάει. Είναι αστείο αλλά και συνάμα θλιβερό να βλέπεις τον Αλογοσκούφη να μην αγγίζει καν ορισμένους και να την πληρώνουν οι συνταξιούχοι που εάν και όταν παίρνουν αυξήσεις, τους ρίχνει και μια στο… κεφάλι με την εκκαθάριση γιατι λέει ανέβηκαν κλίμακα…
Δυστυχώς, ενώ στις ανεπτυγμένες χώρες όπου υπάρχουν πόροι (και οι συντελεστές και δίοδοι πλουτισμού δεν ελέγχονται από κάποιες χιλιάδες άτομα όπως στην Ελλάδα) υπάρχει η δυνατότητα (ιδίως στην τρισκατάρατη Βόρειο Αμερική) να αποκτήσει κάποιος σπίτι στα προάστεια με τα παρελκόμενα (τζίπ, σκάφος, trophy wife, τηλεόραση flat screen 42″) χωρίς να “λερωθεί”. Σε χωρες όπως η Ελλάδα (και η Τουρκία όπως και πιθανόν άλλες μεσανατολικές, αφρικανικές και ασιατικές χώρες), από τη στιγμή που θα θελήσεις όχι να έχεις σπίτι στα προάστια αλλά να φύγεις από το δυάρι στη Κυψέλη, έχεις πρόβλημα. Ολα τα πόστα και οι τρόποι πλουτισμού είναι “κλειδωμένοι” (όπως και οι “καλές θέσεις” για τις ιδιωτικές εταιρείες, τα “πρώτα τραπεζια” στα κλάμπ και τα μπουζουξίδικα, και αν αυτό δεν σας αγγίζει, how about για την καλύτερη περίθαλψη στα δημόσια νοσοκομεία, ιδίως τώρα που ο κος Αλογοσκούφης προσλαμβάνει αγροφύλεκες και δεν προσλαμβάνει νοσοκόμους; χαχα).
Εχουμε λοιπόν μια ΄χωρα η οποία πριονίζει το κλαδί στο οποίο κάθεται, εφόσον είναι “μπλοκαρισμένες” όλες οι διέξοδοι παραγωγής πλούτου, αλλά από την άλλη υπάρχει μαγάλη διαφθορά, δηλαδή πολλοί οι οποίοι καταχρώνται τους ήδη μπλοκαρισμένους και περιορισμένους τρόπους του συστήματος. Βλέπετε, για να μπορεί ο επιτήδειος να βρεί κάτι να κλέψει, πρέπει κάποιος βλάκας να παράγει τον ανάλογο προς κλοπή πλούτο. Μόνο σε τραγικά ηλίθιες χώρες σαν την Ελλάδα, υπάρχουν πολλοί επιτήδιοι οι οποίοι εκτός των άλλων δεν αφήνουν να παραχθεί πλούτος από τα τίμια κορόϊδα, ετσι βρε αδερφέ για να μη γκρινάζουν.
Αλλά ως πότε θα κρατήσει αυτή η ιστορία;
Δεν υπάρχει τρόπος να ευημερήσει έλληνας ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΛΕΡΩΘΕΙ, αυτό θεωρείται δεδομένο, είναι πραγματικότητα αναμφισβήτητη.
Υπάρχουν όμως παράδοξα. Ενώ στο θέμα της ευημερίας, της χρηματικής δύναμης, στο καταναλωτισμό, η Ηθική αποκτά ευκαμψία.
αντιθέτως δικαιολογείται για να ενδυναμώνει το κύρος της Ομάδας δια μέσω της λάμψης του εξαρημένου μέλους της.
Στη Πολιτική, η ηθική αποκτά ακαμψία. Οι πολιτικές φυλές, όπου έχουν χαράξει διαχωριστικές γραμμές, δεν επιτρέπουν παρασπονδίες, δεν έχουν βέβαια πουριτανικές αρχές αλλά σικελικές, cosa-nostra & mafias της βυζαντινής νότιας ιταλίας.
Αναπόφευκτο συμπέρασμα, η οικονομίκή ισχύς μοιάζει με το μέσον πολιτικών επιδιώξεων οι οποίες ώς φετίχ δεν ορίζονται απο τους ιδίους, εμάς, ανήκουν σε εξωτερικές σφαίρες και επιροές, λειτουργούν άς άλλοθι, ακολουθούν την ετερονομια αντι της αυτονομιας (βλ. Καστοριάδη),της χώρας και των πολιτών. Παραγνωρίζει ότι η παγκοσμιοποίηση και η εξάρτηση μετατρέπεται σε υποτέλεια όταν δεν είναι αμοιβαία.
Ο οικονομολόγος θα έπρεπε να περιμένει οτι κανένας δεν θα πλήρωνε τον Μπομπ. Θα έπαιρνε ο καθένας όσα μπορούσε δωρεάν, ίσως και για το σπίτι, μέχρι ο Μπομπ να το μάθει και να διακόψει αδόξως το πείραμα. Αυτή είναι η ορθολογική συμπεριφορά. Νομίζω, μάλιστα, ότι αντίστοιχο πείραμα έχει γίνει με μεταπτυχιακούς φοιτητές και ότι οι πλέον άρπαγες και με διαφ(θ)ορά ήταν οι υποψήφιοι διδάκτορες οικονομικών επιστημών, λογιστικής, χρηματοοικονομικής και δεν συμμαζεύεται. Μου κάνει εντύπωση που κανένας από τους πελάτες του Μπομπ δεν έκανε τον κόπο να του μάθει τα στοιχειώδη της οικονομικής, λεγομένης, επιστήμης.
Αλλά πιο μεγάλο ενδιαφέρον έχει ο παραλληλισμός με τον πολιτικό φιλελευθερισμό, ο οποίος θεμελιώνει εαυτόν στην παραδοχή ότι η δράση κάθε συλλογικού οργάνου θα είναι αυτή των διεφθαρμένων χαρτογιακάδων. Αποκλείεται, όμως, το συλλογικό όργανο να έχει επίδοση εντιμότητος ανάλογη με της “πελατείας” του Μπομπ ; Να μην πιάνει δηλαδή απόδοση 100%, αλλά κάτι μεταξύ 80% και 90%. Αποκλείεται, δηλαδή, για παράδειγμα, οι γιατροί ενός κρατικού συστήματος υγείας να είναι έντιμοι και φιλότιμοι, ακόμα κι αν δεν υπάρχει Μπομπ που να τους αφήνει κατά καιρούς σημείωμα με παραινέσεις και αναφορές στην ανατροφή των παιδιών τους.
..και όμως το πείραμα του Μπόμπ, έχει υιοθετηθεί προτύτερα απο τους Ελβετούς,(’60) και τα γνωστά σούπερ μάρκετ, και δε παίρνει κανείς στη ζούλα …. στο όναμα μίας μεθόδου μείωσης κόστους για τον καταναλωτή ή αύξησης του κέρδους ;
Γιατί να μην πληρωθούν τα κουλούρια του Μπομπ ;(που δεν ξέρουμε και κατά πόσον είχε άδεια μικροπωλητή , και εδώ πιθανή διαφθορά). Αφού για να πάρεις το κουλούρι πρέπει να το αγοράσεις. Βέβαια εδώ η μη αγορά δεν έχει κυρώσεις ενώ και ο πωλητής δεν σε βλέπει. Έτσι το να κάνεις το σωστό (να καταβάλλεις το χρηματικό αντίτιμο για κάτι που αγόρασες) επαφίεται στην προσωπική σου ηθική. Γιατί λοιπόν κύριε Γεωργάνα θεωρείτε τους οικονομολόγους λιγότερο ηθικούς;
Αν θέλουμε να κατανοήσουμε το πρόβλημα της διαφθοράς ας ασχοληθούμε με τα γεννεσιουργά αίτια:
-Έλλεψη εμπιστοσύνης προς την οικονομική διαχείριση του κράτους (φοροδιαφυγή από τους πολίτες). Ιδιαίτερα στην Ελλάδα ,ο πολίτης βλέπει ότι τα ουκ ολίγα χρήματα που δίνει στο κράτος μετουσιώνονται σε πυραυλικά συστήματα, φωτογραφικούς διαγωνισμούς στο δημόσιο , παράνομες επιδοτήσεις της ΟΑ ενώ παράλληλα το υπόγειό του πλημμύρισε από τη βροχή και το σχολείο του παιδιού του δεν συντηρήθηκε φέτος. Για αυτό κρίνει ότι καλύτερα να κλέψει το κράτος παρά να εμπιστευτεί σε “ανίκανους” τα λεφτά του.
-Ατιμωρησία. Ιδιαίτερα διαδεδομένο φαινόμενο και στην Ελλάδα. Όταν μπορείς να κλέψεις και μετά βασιζόμενος στο σιγά μη με καρφώσει ο σύντροφος/κουμπάρος/ξάδερφος , να δωροδοκήσεις την Εφορία ,θα το κάνεις.
-Μιμητισμός. Η γνωστή φράση “αφού μωρέ όλοι διεφθαρμένοι είναι εγώ θα σου κάνω τον τίμιο;” Αποκορύφωμα αυτού ο μιμητισμό μεταξύ πολιτικών κομμάτων στη διαφθορά. Αυτό βέβαια φέρνει και μια “μεταξύ κατεργαρέων αναγνώριση” δηλαδή τα εξοπλιστικά που δεν ελέγχθησαν ποτέ, λέγε με χρημαστιστήριο κλπ
-Ανάγκη για γρήγορο και εύκολο χρήμα (παγκόσμιο φαινόμενο). Όλοι μια χαρά ηθικοί είμαστε έξω από το χορό ,αλλά ποιος από μας μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι αν εξαρτόταν από αυτόν ο διαγωνισμός ενός δημοσίου έργου δε θα τα έπιανε; Ειδικά αν ήξερε ότι το έργο θα γινόταν από αξιόπιστη εταιρεία;
Δεν νομίζω ότι θα ξυπνήσουμε μια μέρα και θα είναι όλοι άγιοι. Αυτό που με ενοχλεί όμως είναι να παίρνει τη μίζα ο Λαλιώτης και ο δρόμος στη Μαλακάσα να καταστρέφεται στην πρώτη βροχή!
Αχ αυτό το εξιλαστήριο…. , ο Λαλιώτης!! αυτόν εννοεί ο Π.Τσίμας; (ΝΕΑ,18/11)
“Φτηνό κόλπο; Και φτηνό και φαύλο. Αλλά το «κόλπο» εφαρμόστηκε, ήδη, με σειρά υπουργικών αποφάσεων σε μεγάλο αριθμό σημαντικών δημόσιων οργανισμών. Με το παράθυρο που ο ίδιος άνοιξε, ο υπουργός απέφυγε τον κίνδυνο να του προκύψει στη δημόσια προκήρυξη κάποιος ανεπιθύμητος υποψήφιος με πολλά προσόντα. Και υποχρέωσε τα διορισμένα από τον ίδιον μέλη του Δ.Σ. να εκλέξουν ως δήθεν «προσωρινό» Διευθύνοντα Σύμβουλο εκείνον που ο ίδιος έχει προ-επιλέξει και τους έχει υποδείξει. Τον άνευ τυπικών προσόντων, συνήθως, εκλεκτό του. Τον «άνθρωπο του υπουργού». “
[…] Ξέρω, πολλά από αυτά δεν είναι τα “μικρά εγκλήματα” της θεωρίας του Kelling. Όμως εμείς έχουμε μια ιδιαιτερότητα σε σχέση με την Αμερική. Έχουμε ένα πολυπλόκαμο, τεράστιο, διεφθαρμένο, καθυστερημένο δημόσιο τομέα. Με τον οποίο, αν δεν λύσουμε τις διαφορές μας, δεν πρόκειται να αλλάξουμε την εδραιωμένη αντίληψη σε πολλούς ότι “πρέπει κι εμείς να τα αρπάξουμε”. […]