«ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ» Vs ΚΟΜΜΑΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Νοέ 12th, 2005 | Νικήτας Λιοναράκης| Κατηγορία: Ελλάδα, Πολιτική |
Email This Post
|
Print This Post
|
Δημοσιεύτηκε στο πρώτο τεύχος του περιοδικού ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ. Νοέμβριος 2005
1. «Το μεγαλύτερο δράμα» για κάποιους, παρατηρούσε ο συγγραφέας Gilbert Keith Chesterton «δεν είναι πως δεν βλέπουν τη λύση. Είναι ότι δεν μπορούν καν να δουν το πρόβλημα».
Ένα παιχνίδι φαντασίας, δείχνει πως είχε δίκαιο.
2. Το σενάριο του παιχνιδιού αρχίζει με μια έννοια που έχει εισβάλει στη ζωή μας. Το «κοινωνικό κεφάλαιο» (Κ.Κ.). Με μεγάλη δόση αφαίρεσης, θα προσπαθήσω να την απλοποιήσω.
Η πολιτικο – κοινωνική εξέλιξη αλλά και η οικονομική ευημερία των κρατών, λένε οι θεμελιωτές της θεωρίας, είναι πλέον αδύνατες χωρίς την αύξηση του Κ.Κ. Αυτό το «social capital» αυξάνεται, όταν στις κοινωνίες πολλαπλασιάζονται μορφές φαινομενικά άσχετες με τη πολιτική. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ). Τα δίκτυα πολιτών που δρουν στον δημόσιο χώρο. Άλλα μη κρατικά υποκείμενα. Οι σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Ο εθελοντισμός. Η ανάπτυξη ισχυρής κοινωνίας πολιτών κ.λπ. Η ανάπτυξη όλων αυτών, γράφει ο εκ των θεμελιωτών της θεωρίας, Robert Putnam, «εξασφαλίζει χειροπιαστά ωφελήματα» για την κοινωνία. Που μπορούν να αποτιμηθούν σε χρήμα ή να συνδεθούν με το good governance. Να βοηθήσουν την ανάπτυξη ή να βελτιώσουν τις δημόσιες υπηρεσίες. Να ενισχύσουν τα συστήματα κοινωνικής φροντίδας ή να αναβαθμίσουν την παιδεία. Με δυο λόγια η διακυβέρνηση ενός κράτους, αλλά και η πολιτική δεν εξαρτώνται πλέον μόνο από τις ικανότητες ενός ηγέτη, τις ψήφους ενός κόμματος και την απόδοση της κυβέρνησης. Αλλά και από τις επιδόσεις της ως προς την ανάπτυξη του Κ.Κ.
Στην πραγματικότητα δύσκολα θα συναντήσεις αντίπαλο αυτής της θεωρίας.
Τη συνυπογράφουν οι Bourdieu, Coleman, Portes, Putnam, Oakshott, Φουκουγιάμα και όλοι, σχεδόν, οι Διεθνείς Οργανισμοί.
3. Το παιχνίδι φαντασίας συνεχίζεται με διλήμματα.
Η θεωρία, έχει δύο πιθανότητες. Ή είναι σωστή, ή είναι λαθεμένη.
– Εάν είναι λαθεμένη, έχει καλώς. Τίποτα δεν χρειάζεται να αλλάξει.
– Εάν, όμως, είναι σωστή;
5. Στη δεύτερη περίπτωση, οι κόμματα και κυβερνήσεις έχουν δίλημμα. Να θεωρήσουν ότι τους αφορά ή όχι;
– Εάν δεν τους αφορά, έχει καλώς.
– Εάν την ενστερνιστούν, το δίλημμα εξειδικεύεται.
6. Να μπουν στον χορό ή όχι;
-Εάν αδιαφορήσουν, έχει καλώς. Θα πρέπει, όμως, να είναι σίγουροι ότι χωρίς αυτούς το φαινόμενο δεν θα επεκταθεί. Γιατί εαν επεκταθεί «χωρίς αυτούς» θα πρέπει να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν συνέπειες σαν αυτές που υπαινίσσεται ο Γ. Σεφέρης. Οι νέες μορφές πολιτικής, αυτές που θα προκύψουν, ως αποτέλεσμα των πολιτικών του συνεχώς διευρυνόμενου Κ.Κ., θα τους προσπερνούν σαν σμήνη μελισσών και οι ίδιοι γρήγορα θα καταλήξουν σαν «ένα πουκάμισο αδειανό …..».
– Εάν μπουν στο χορό, τότε θα πρέπει να χορέψουν! Θα πρέπει, δηλαδή, να χρεωθούν την ευθύνη για την υλοποίηση πολιτικών που θα ισχυροποιούν το Κ.Κ.
7. Στο χορό, προκύπτει … θύελλα νέων διλημμάτων. Οι χρεώσεις που ανέλαβαν, είναι συμβατές ή όχι με τη συνήθη πολιτική πρακτική που γνωρίζουν, με τα οργανωτικά τους μοντέλα, με την λειτουργία τους;
– Εάν είναι συμβατές, έχει καλώς. Τέτοιες εντάξεις έγιναν χιλιάδες στην ιστορική διαδρομή των κομμάτων.
– Το δράμα, στο παιχνίδι που παίζουμε, αρχίζει εάν δεν εντάσσεται. Εάν δεν είναι συμβατή με αυτά που ξέρουν να κάνουν κόμματα και κυβερνήσεις! Ή εάν συμβαίνει κάτι δραματικότερο. Εάν η υιοθέτησή της λαίλαπας, προϋποθέτει ανατροπή των μέχρι σήμερα αυτονόητων στο χώρο της πολιτικής.
8. Αν ισχύει η θεωρία, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Συνασπισμός και ΚΚΕ (με τη μορφή που τα γνωρίσαμε), αποδεικνύονται άχρηστοι! Αδύνατον να παίξουν πλέον τον ρόλο που παίζουν σήμερα.
Εάν ισχύει, τέρμα και η πιθανότητα «επιτυχημένης κυβέρνησης» χωρίς προηγούμενη ανάπτυξη Κ.Κ!
Ούτε «κυβέρνηση που λύνει προβλήματα», ούτε «κράτος του οποίου οι υπηρεσίες λειτουργούν άψογα». Αυτά ανήκουν στην εποχή που η αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης σχετιζόταν με την κυβερνητική ικανότητα να διοικεί τον δημόσιο τομέα! Σήμερα αυτό δεν γίνεται.
9. Μήπως, όμως, η ανάπτυξη του Κ.Κ. είναι θεάρεστη υπόθεση, αλλά δεν αφορά τα κόμματα;
Κάτι τέτοια ακούει ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης Στέλιος Αλεξανδρόπουλος και εξεγείρεται! Αυτά είναι ανοησίες, θα έλεγε! Τα αφορά και πολύ, γράφει στο περιοδικό «Κοινωνία Πολιτών» Νο 10. Και η υπόθεση της ανάπτυξης του Κ. Κ, αποτελεί πολιτικό στοίχημα, μια και γίνεται πράξη «με κατάλληλες πολιτικές» από πολιτικούς και κόμματα.
10. Ο διάσημος Μανωλιός, λοιπόν, μάλλον δεν θα είχε πρόβλημα. Θα το έλυνε με το να βάλλει «τα ρούχα του αλλιώς»! Τα κόμματα, όμως, χρειάζονται να μάθουν να περπατούν …. με το κεφάλι κάτω! Όπερ σημαίνει.
-Να αντικαταστήσουν τις πρακτικές κυριαρχίας τους στο δημόσιο χώρο, ώστε να αφήσουν ζωτικό πεδίο για την κοινωνία των πολιτών.
-Να παραιτηθούν από τις πολιτικές δικής τους οργανωτικής ανάπτυξής και να τις αντικαταστήσουν με πολιτικές ανάπτυξης άλλων, μη ελεγχόμενων και μη εξαρτημένων οργανώσεων. Να μετατραπούν, δηλαδή, από αυτάρεσκα μονοπώλια, σε … εμβρυουλκά!
-Να παραιτηθούν από την κυριαρχία τους στην πολιτική και να την αντικαταστήσουν με πολύπλοκες μορφές συνεργασίας με ισότιμους εταίρους.
– Να συνδιαχειριστούν ένα περίπλοκο κόσμο στον οποίο δεν υπάρχει ο πρωταγωνιστής.
11. Που βρισκόμαστε σήμερα; Τα κόμματα, μέσα στο 2004, έκαναν σοβαρά βήματα. Για πρώτη φορά στην πολιτική ιστορία της χώρας δεσμεύτηκαν προεκλογικά, υπέρ των ΜΚΟ, της συνεργασίας μαζί τους, της ενδυνάμωσης της κοινωνίας των πολιτών κ.λπ. Ειδικά ο Γιώργος Παπανδρέου διέβη –ακόμα και στρατηγικά- τον Ρουβίκωνα. Σε απλά λόγια, η «συμμετοχική δημοκρατία» του, σημαίνει «παραίτηση από την προοπτική κυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ», υπέρ της «διακυβέρνησης με παράλληλη συνύπαρξη ΠΑΣΟΚ και αυτόνομων συμπρωταγωνιστών» (ΜΚΟ, Ανεξάρτητων Αρχών κ.λπ.). Και με ευθύνη για πολιτικές αύξησης του Κ.Κ.
Για το 2005 υπολείπεται η πράξη! Αυτών που θα υλοποιήσουν τις νέες στρατηγικές. Αυτό, προς το παρόν, παραμένει ζητούμενο!
12. Στις καθυστερήσεις, όμως, οι ενστάσεις πολλαπλασιάζονται.
– Πολλές επικαλούνται τον …. Αϊνστάιν! «Τα προβλήματα, δεν μπορούν να λυθούν στο επίπεδο της σκέψης που τα δημιούργησε».
– Άλλες, τους … Μόντι Πάθονς! «Είμαι ο βασιλιάς των Βρετανών», δηλώνει αυτάρεσκα ο Αρθούρος αναζητώντας τους ιππότες της ελεεινής τραπέζης. «Μα εμείς δεν έχουμε βασιλιά, είμαστε μια αυτόνομη κοινότητα», απαντούσαν στον αμήχανο βασιλιά οι πανέξυπνοι χωρικοί!
KOINΩNIKO ΚΕΦΑΛΑΙΟ, χμ,? χμ !! ?
κατι ανάμεσα σε εξωραισμένο εθελοντισμό και αξιοποίηση εκμετάλευσης ανθρώπινων πόρων.
Μιά καλοσερβιρισμένη περιθωριακή θεωρία
ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΥΡΑΜΙΔΑΣ χωρίς αδυναμίες γιατί δε ξύπνησε ακόμη ο αντίλογος…
Αλλά για μια ΠΥΡΑΜΙΔΑ, όπου πολλοί συμβάλλουν και λίγοι απολαμβάνουν,
χρειάζονται 2 πράμματα,το ΔΟΛΩΜΑ,λέγεμε
ΠΑΚΕΤΑ, ελπίδα ότι έχει για όλους ψάρια, και..λίγο φόβος σοσιαλδημοκρατικος, λέγεμε ΓΚΈΤΟ και ΠΟΓΚΡΟΜ ΠΑΡΙΣΙΩΝ
Θα συμφωνούσα στο μέγεθος της επίδρασης και της προοπτικής του ‘κοινωνικού κεφαλαίου’ και των ΜΚΟ αν η καύσιμη ύλη όλου αυτού του σχήματος (αυξανόμενοι ρυθμοί ανάπτυξης, βελτίωση των κοινωνικών παραγόντων – π.χ. ανεργία, κοινωνική αλληλεγγύη, και η καταραμένη λέξη: ‘ανταγωνιστικότητα’ ουσιαστική σε σχέση με το ‘τέρας’ της ΝΑ Ασίας που αναπτύσσεται εκλπηκτικά γρήγορα) ήταν σε πληθώρα και σε περίσσεια στην ευρώπη (not to mention ελλαδα).
Όμως πιστεύω ότι αυτή η ‘καύσιμη ύλη’ δεν είναι ικανή σήμερα για τέτοια θεαματική ανατροπή του σκηνικού, όπως την περιγράφεις (να αναγκαστούν οι κύριοι φορείς συμφερόντων, τα κόμματα δηλ., να τη λάβουν τόσο σοβαρά υπ’ όψη τους (*) ). Από την άλλη πιστεύω ότι όντως οι ΜΚΟ και όλες οι συναφείς διεργασίες (ο τρίτος τομέας της οικονομίας, όπως τον περιγράφει ο Jeremy Rifkin) θα κερδίζουν πόντους συνεχώς in the years to come. Αλλά όχι με τέτοιο καταλυτικό τρόπο που περιγράφεις. Αλλά αυτά είναι λόγια – η πραγματικότητα θα δείξει στο μέλλον τι θα γίνει.
(*) Όντως κάνει τέτοιες σκέψεις ο ΓΑΠ, αλλά οι συνθήκες δεν τον αφήνουν να τις αξιοποιήσει – ούτε και θα τον αφήσουν, νομίζω. Και πώς να είναι άλλωστε, που στην ελλάδα παράγοντες όπως η κοινωνική αλληλεγγύη, η συνείδηση, η εργασιακή ηθική – για να αναφέρω μερικούς ενδεικτικά – δεν είναι ακριβώς αυτό που θα λέγαμε ‘στο φόρτε τους’.
μια σημειωση απο μενα για το κοινωνικο κεφαλαιο:
απο οικονομικης αποψεως το κοινωνικο κεφαλαιο ειναι ολα τα δικτυα, επισημα και ανεπισημα, και γενικοτερα οι σχεσεις μεταξυ των πολιτων, τα οποια βοηθουν την καθημερινη συνεργασια. Τα πραγματικα οφελη απο την υπαρξη κοινωνικου κεφαλαιου ειναι τεραστια.
Σε μια χωρα σαν την Γερμανια, με υψηλο κοινωνικο κεφαλαιο, οι συναλλαγες ειναι ευκολες. Εμπιστευεσαι τον αλλο, δεν χρειαζεται ενα τεραστιο συμβολαιο* που να καλυπτει ακομα και την παραμικρη λεπτομερεια, δεν γινονται συνεχως προσφυγες στα δικαστηρια κτλ κτλ
Σε μια χωρα σαν την Ελλαδα, οι ανθρωποι δεν εμπιστευονται τοσο ο ενας τον αλλο (και για καλο λογο). Αυτο εμποδιζει τις απροσκοπτες συναλλαγες. Γενικοτερα η καχυποψια εμποδιζει και τις αμοιβαιες παραχωρησεις οταν πρεπει να γινει ενα εργο ή καπως να συννενοηθει μια ομαδα ανθρωπων.
Σε μια χωρα σαν την Νιγηρια απλα δεν γινονται σοβαρες συναλλαγες, εκτος αν εχεις απο πισω σου τον στρατο της χωρας ή εισαι κολλητος του προεδρου.
Το κοινωνικο κεφαλαιο ειναι λοιπον ενα θαυμασιο υποκαταστατο της αστυνομευσης και φυσικα σχετιζεται αμεσα με τον δηλωμενο στοχο του φιλελευθερισμου, την δημιουργια μιας κοινωνιας σκεπτομενων ΑΤΟΜΩΝ, πολιτων που ζουν σωστα και σεβονται τους κανονες γιατι εχουν συνειδητοποιησει την αναγκαιοτητα τους. Ολα καλα ως εδω, αλλα δεν ειμαι τοσο σιγουρος οτι οι ΜΚΟ ειδικα με την εννοια των μεγαλων, ας πουμε οικολογικων οργανωσεων, παραγουν κοινωνικο κεφαλαιο! Δεν εμπιστευομαι πιο πολυ τους πολιτες μιας χωρας που ανηκουν μαζικα στην Γκρινπις, απο μια χωρα που δεν ανηκει κανεις. Γιατι εμπιστευομαι τους πολιτες με τους οποιους συναλλασομαι ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ και τους βλεπω να ειναι αξιοι εμπιστοσυνης. Με την εννοια αυτη, μια οργανωση Φιλων της Γειτονιας βοηθαει. Ενας συλλογος Γονεων και Κηδεμονων επισης. Αλλα ενας απροσωπος τεραστιος οργανισμος σαν την Γκρινπης, οπου σπανιως γνωριζω αλλα μελη, αμφιβαλλω αρκετα αν βοηθαει… και βεβαια δεν ειμαι καθολου σιγουρος οτι η δραση του κρατους ειναι αδιαφορη για το κοινωνικο κεφαλαιο. Ισα ισα, εχουμε δημιουργια κοιν.κεφαλαιου οταν το κρατος δημιουργει καλες συνθηκες.
α) ευνομια, ωστε οι ανθρωποι να ερχονται κοντα αντι να προσπαθουν να φανε ο ενας τον αλλο
β) ελευθερια χωρις πατερναλισμο, ωστε ο καθενας να αναλαμβανει τις ευθυνες του και να συνεννοειται αμεσα με τους συμπολιτες αντι να τα περιμενει ολα απο το κρατος
*η οικονομικη φιλολογια περι μη-πλήρων συμβολαιων ειναι εκτεταμενη. Ποτε δεν μπορουμε να κανουμε συμβολαια που να καλυπτουν τα παντα. Αυτο προκαλει πολλα προβληματα και σε συνδυασμο με το προβλημα της μη ορατης πληροφοριας, ενιοτε κανει τις αγορες που βασιζονται στις ελευθερες συναλλαγες να καταρρεουν.
“Σε μια χωρα σαν την Ελλαδα, οι ανθρωποι δεν εμπιστευονται τοσο ο ενας τον αλλο (και για καλο λογο). Αυτο εμποδιζει τις απροσκοπτες συναλλαγες. Γενικοτερα η καχυποψια εμποδιζει και τις αμοιβαιες παραχωρησεις οταν πρεπει να γινει ενα εργο ή καπως να συννενοηθει μια ομαδα ανθρωπων.”
Βασικά είναι φαύλος κύκλος. Το κράτος καταδυναστεύει τους πολίτες του και οι πολίτες σε κάθε ευκαιρία κατακλέβουν το κράτος.
Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι δεν πιστεύουμε στους θεσμούς γιατί έχουμε την πάγια νοοτροπία να νομίζουμε πως δεν θέλει κανείς το καλό μας.
Η εμπιστοσύνη είναι σε συνάρτηση με την πληρωμή των φόρων. Χώρες με υψηλό αίσθημα κρατικής ευθύνης (Σουηδία, Γερμανία, κλπ) έχουν πολίτες που γενικώς δε φοροδιαφεύγουν.
Άντε πες το παραπάνω στον μέσο Ελληνάρα…