Ανώτατη Εκπαίδευση και Ανταγωνισμός
Οκτ 28th, 2007 | Παναγιώτης Βλαχόπουλος| Κατηγορία: Παιδεία |
Email This Post
|
Print This Post
|
του Παναγιώτη Βλαχόπουλου1
Πολλά έχουν γραφτεί το τελευταίο διάστημα στον ελληνικό τύπο για την αναθεώρηση του άρθρου 16 και τη σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση της Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Οι περισσότερες ανησυχίες, όπως έχουν εκφραστεί από ακαδημαϊκούς και φοιτητές, εστιάζονται στους κινδύνους που ελλοχεύει μια πιθανή ιδιωτικοποίηση των Ανωτάτων Ιδρυμάτων και η συνεπακόλουθη αλλαγή λειτουργίας των με βάση τους νόμους της αγοράς. Ως άνθρωπος νέος , με προσωπική (ως φοιτητής στην Ελλάδα) και μια μικρή επαγγελματική (ως Ακαδημαϊκός σύμβουλος στη Σκωτία) εμπειρία στο χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης συμμερίζομαι τις ανησυχίες όλων αυτών που αντιστέκονται στη δημιουργία ‘Ιδιωτικών’ Ιδρυμάτων με πιθανό παραγκωνισμό των δημοσιών. Κάτι τέτοιο, αν είναι στα σχέδια οποιουδήποτε υπουργείου ή ανεξάρτητης (και πάντα βέβαια εξαρτημένης) αρχής, θα ήταν όχι μόνο λάθος αλλά και επικίνδυνο. Να σας δώσω κάποια παραδείγματα:
Πριν από 8 περίπου μήνες διάβασα στο The Chronicle of Higher Education2 ένα άρθρο αναφορικά με τον τρόπο ‘εκλογής’ (ή μάλλον επιλογής) της νέας προέρδρου του Πανεπιστημίου του Harvard. Ο αρθρογράφος με μια μεγάλη δόση κυνισμού αλλά και περισσό θάρρος αναφέρθηκε με ονόματα στην συζήτηση των μελών του Πανεπιστημίου που θα ενέκριναν την Drew Gilpin Faust στη θέση της Προέδρου. Μετέφερε, λοιπόν, ένα χαρακτηριστικό κομμάτι της συζήτησης μεταξύ μελών :
Αυτό το οποίο χρειάζόμαστε (αναφερόμενοι στο Harvard) είναι ανθρώπους που μπορούν με ευκολία να βρούν χορηγούς $100-million και άνω ….θα είναι η κυρία Drew Faust ικανή να το κάνει αυτό;
Δεν χρειάζεται σχολιασμό το παραπάνω παράδειγμα….θα έλεγα ότι η λογική του επιχειρήματος εμπίπτει στην κατηγορία ‘επικίνδυνο’.
Στην ίδια γραμμή πλεύσης με το Harvard, στη Μεγάλη Βρετανία μεγάλος αριθμός ακαδημαϊκών μιλούν με ευκολία πλέον για θέματα ‘άγοράς’ και ‘ανταγωνισμού’ στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Πρόσφατα παρακολούθησα μια διάλεξη ενός καθηγητή ειδικού σε θέματα ‘Ανταγωνιστικότητας της Εκπαίδευσης’ ο οποίος με μεγάλη ευκολία αναφερόταν στους φοιτητές σαν ‘καταναλωτές γνώσης’ και στα ιδρύματα ως ‘εταιρίες κατασκευής και παροχής γνώσης’. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να επιχειρηματολογήσει σχετικά με την ανάγκη θεσμοθέτησης διδάκτρων για όλους τους φοιτητές με τη λογική του ‘αφού αγοράζουν ipods, μερικοί ίσως και αυτοκίνητα και άλλα αγαθά, γιατί να μην αγοράσουν και την γνώση’. Η λογική του βασίστηκε στο σκεπτικό ότι όταν κάποιος ‘αγοράζει’ συνήθως έχει κριτήρια και απαιτήσεις -σε αντίθεση με την ‘παροχή΄, που τη δέχεσαι ως έχει- και αν οι απαιτήσεις είναι υψηλές τότε θέτονται υψηλά κριτήρια και στους ‘προμηθευτές’. Ενδιαφέρον ή επικίνδυνο το επιχείρημα που τέθηκε; Το αφήνω στην κρίση του καθενός και της καθεμίας μας και κυρίως αυτών που πολύ πιθανό να μην αγοράσουν ποτέ στη ζωή τους ‘αυτοκίνητο ή ipod’ πόσω μάλλον ‘γνώση’!
Το ερώτημα, όμως, που πρέπει να μας απασχολήσει είναι το τι εννοούμε ή τι πρέπει να εννοούμε όταν αναφερόμαστε σε ‘αγορά’ σχετικά με την Ανώτατη Εκπαίδευση; Εκτός από τα πολλά αρνητικά (μερικά εκ των οποίων ανέφερα παραπάνω), υπάρχουν κάποια στοιχεία των κανόνων της αγοράς που θα μπορούσαν να βελτιώσουν τόσο το επίπεδο της προσφερόμενης εκπαίδευσης όσο και τον τρόπο διαχείρισης και ανάπτυξης των ιδρυμάτων σε ένα ευρωπαϊκό (και ανταγωνιστικό) περιβάλλον; Και κυρίως ποιός θα πρέπει να είναι ο ρόλος του Κράτους σε ένα τέτοιο περιβάλλον Ανώτατης Εκαίδευσης; Στην σύγχρονη ευρωπαϊκή πραγματικότητα όλα τα παραπάνω αποτελούν προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν.
Με συντομία θα παραθέσω 8 κριτήρια τα οποία μπορούν να θεωρηθούν ότι μπορούν να διαμορφώσουν κανόνες της αγοράς στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Τέσσερα απο αυτά αφορούν τα ιδρύματα (Δημόσια ή μη) και τέσσερα τους υποψήφιους φοιτητές.
Τα ιδρύματα και υποψήφια ιδρύματα θα πρέπει να μπορούν να:
1. Εχουν ελεύθευρη πρόσβαση στην αγορά
2. Ελευθερία στη διαμόρφωση του προσανατολισμού των προσφερόμενων σπουδών
3. Ελευθερία στην επιλογή και διαχείρηση έμψυχου και άψυχου υλικού
4. Ελευθερία στην κοστολόγηση του προσφερόμενου προϊόντος συνολικά και αναζήτηση πόρων απο το κράτο ή ακόμη και από άλλο φορέα-χορηγό
Οι υποψήφιοι φοιτητές και φοιτήτριες θα πρεπεί να:
1. Έχουν ελεύθερία επιλογής ιδρυμάτων
2. Έχουν ελευθερία επιλογής αντικειμένου σπουδών
3. Πρόσβαση σε πληροφορίες για τα διαθέσιμα προγράμματα με λεπτομέριες ( μαθήματα, διδάσκοντες, υλικοτεχνική υποδομή, συγγράματα, βιβλιοθήκες, ευκαιρίες πρακτικής άσκησης, ευελίξία σπουδών κτλ)
4. Δικαίωμα στην αξιόλογηση των ιδρυμάτων που φοιτούν και δικαίωμα αλλαγής ιδρύματος ή και αντικειμένου σπουδών άν νοιώθουν οτι το επίπεδο προσφερόμενων σπουδών δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους.
Ποιός πρέπει να είναι ο ρόλος του Κράτους σε ένα τέτοιο τοπίο Ανώτατης Εκπαίδευσης;
1. Αρχικά να υπάρχει αποκοπή της Λυκειακής Βαθμίδας εκπαίδευσης απο την Πανεπιστημιακή. Μόνο έτσι μπορούμε να μιλάμε για ελευθερία σε πρόσβαση αλλά και επιλογή τομέα σπουδών.
2. Να υπάρξει φορέας αξιολόγησης της Ποιότητας Ανώτατων Ιδρυμάτων , ο οποίος θα ερευνά έαν τα ιδρύματα αλλά και τα υποψήφια ιδρύματα πληρούν τις απαιτούμενες προδιαγραφές για να έχουν τον τίτλο ‘Πανεπιστήμια’.Ο φορέας αυτός θα μπορούσε να αποτελείται απο διαπρεπείς Ακαδημαϊκούς αλλά και ανθρώπους έμπειρους στον έλεγχο ποιότητας των κριτηρίων της αγοράςτης Ανώτατης Εκπαίδευσης ( πχ ανθρώπους με σπουδές σε διοίκηση Πανεπιστημιακών Μονδων, ανθρώπους με εμπειρία σε οικονομικά θέματα πανεπιστημίων κτλ)
3. Ο φορέας αυτός να αξιολογεί την πορεία των ιδρυμάτων. Να ερευνά κατα πόσο τα ιδρύματα καλύπτουν τους όρους/κριτήρια που θέσαμε παραπάνω για τους φοιτητές/τριες. Να αξιολογούν τα σχέδια λειτουργίας και μελλοντικά πλάνα ανάπτυξης των ιδρυμάτων. Θα λαμβάνουν υπόψην ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία και φυσικά τις αξιολογήσεις των σπουδαστών. Όλα τα στοιχεία-αποτελέσματα με διαφάνεια να δημοσιεύονται σε λίστες στη Βουλή των Ελληνών, η οποία με τη σειρά της θα εγκρίνει τη χρηματοδότηση προς τα ιδρύματα για την κάλυψη όλων των αναγκών και στόχων . Παράλληλα να παράγονται λίστες πανεπιστημίων με πληροφοριες χρήσιμες στους υποψήφιους σπουδαστές.
4. Η πρόσληψη και η εξέλιξη των μελών ΔΕΠ να γίνεται με κριτήρια αγοράς και όχι ψηφορίες.Η όποια πρόσληψη να μπορεί να ελέγχεται για αξιοκρατία απο το Συμβούλιο Ελέγχου Προσωπικού.
Απο τη μεριά τους όλοι οι ενδιαφερόμενοι φοιτητές και φοιτήτριες θα υποβάλλουν αιτήσεις για τα ιδρύματα στα οποία θέλουν να φοιτήσουν σε μία κρατική αρχή ‘Επιλογής και Χρηματοδότησης Σπουδών’ και με βάση τη γενική βαθμολογία σε συγκεκριμένα μαθήματα ή και με τη δυνατότητα εισαγωγής σε προ-παρασκευαστικό έτος (δωρεάν φοίτητηση) σπουδών να επιλέγονται σε ένα απο τα ιδρύματα της αρεσκείας ή και δυνατοτήτων τους. Με την εγγραφή τους στο Ίδρυμα, το κράτος αποδεσμεύει τα χρήματα των διδάκτρων και τα χορηγεί στο Πανεπιστήμιο που φοιτά ο φοιτητής και για όσο διάστημα φοιτά εκεί (κάποια όρια μπορούν να ισχύουν εδώ). Αν όμως ο φοιτητής/φοιτήτρια επιλέξει να αλλάξει ίδρυμα για λόγους κακής ποιότητας των προσφερόμένων σπουδών ή ‘εξαπάτησης’ αναφορικά με το πρόγραμμα σπουδών, τότε η χρηματοδότηση ‘ακολουθεί΄ το φοιτητή στο νέο ίδρυμα που θα επιλέξει να συνεχίσει τις σπουδές του.
Θα μπορούσα να συνεχίσω για αρκετές σελίδες ακόμη το σκεπτικό μου για μια ανταγωνιστική πλήν όμως δίκαια δημόσια Ανώτατη Εκπαίδευση. Δε θα το κάνω όμως. Καλύτερα να σταματάς να γράφεις με την ελπίδα ότι οι αναγνώστες θα θέλουν να διαβάσουν και άλλο, παρά με την ανησυχία ότι μπορεί κιόλας να έχουν αποκοιμηθεί!
Μια τελευταία λέξη. Δεν με νοιάζει αν το Πανεπιστήμιο μου θα έχει αφεντικό το Κράτος ή έναν ιδιώτη.Απο 10 ετών ένα κομματι της μόρφωσής μου ήταν έτσι και αλλιώς θέμα ιδιωτών υπό την εποπτεία του Κράτους (σχολές αγγλικών, μουσικής, εκδοτικών οίκων έκδοσης σχολικών ‘βοηθημάτων’). Θέλω ένα πανεπιστήμιο που να λειτουργεί και να νοιώθω ότι λειτουργεί προς όφελος μου! Δεν θέλω ΕΓΩ να πληρώνω δίδακτρα. Θέλω όμως όταν το κράτος (δηλαδή ο πατέρας μου, ο πατέρας ή η μητέρα του δίπλα, όλοι οι φορολογούμενοι πολίτες ) πληρώνουν, τα χρήματα να πιάνουν τόπο και να διαχειρίζονται προς ώφελος των σπουδών μου! Το θέμα ομως δεν είναι τι θέλω εγώ….είναι τι θέλουμε εμείς!
Με εκτίμηση και σεβασμό σε όλους όσουν δίνουν μάχες για μια καλύτερη Παιδεία!
————————————————————————————————-
Σημειώσεις:
Το πρόβλημα με την αγορά παιδείας είναι ότι πουθενά στον κόσμο, πλην Ν.Κορέας και Τουρκίας το κράτος δεν δίνει λιγότερο από 50% των χρημάτων που ξοδεύουν τα πανεπιστήμια. Το Χάρβαρντ παίρνει πολλά λεφτά από το κράτος, όπως και πολλά άλλα γνωστά πανεπιστήμια, που κολύμπησαν στα χρήματα μετά από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων που ξεκίνησε μετά τον πόλεμο το αμερικάνικο κράτος. Η δε Μ.Βρετανία έχει μόνο δημόσια πανεπιστήμια. Αν θέλουν να υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν βλέπω που μπορεί να υπάρχει πρόβλημα. Αν υπάρχει αγορά γνώσης δεν βλέπω που μπορεί να υπάρχει πρόβλημα. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Τα πανεπιστήμια που παίρνουν λεφτά από το κράτος δεν μπορούν να λειτουργούν, νομίζω, όμως ως αγορά γνώσης για φοιτητές εύπορους αρκετά. Έτσι, έχουμε ιδιωτικά πανεπιστήμια, όπως το πανεπιστήμιο της Florida, με 300,000 φοιτητές που βαράει κανόνι. Ιδιωτικό μεν, κρατικά λεφτά παίρνει δε. Ας ξεκαθαρίσει το τοπίο, ποιος παίρνει τι λεφτά και πώς τα αξιοποιεί. Γιατί δεν μπορεί η μια έρευνα σε ένα μεγάλο αμερικάνικο πανεπιστήμιο να κοστίζει 100πλάσια από την ίδια ακριβώς έρευνα σε μικρότερα πανεπιστήμια αλλού. Αυτό είναι απάτη εις βάρος αυτών που δίνουν τα χρήματα και αυτό είναι οι πολίτες μέσω της φορολογίας. Δυστυχώς, αυτά τα ιδρύματα καμώνονται ότι είναι μη κρατικά, αλλά τα κρατικά λεφτά, κρατικά λεφτά και τα ξεκοκκαλίζουν ευχαρίστως. Ούτε μπορεί ο ιδιώτης που δίνει ένα 10% ή 15% μιας έρευνας να καρπώνεται το 100% της αξίας της. Πάλι, δηλαδή το πρόβλημα με τα πανεπιστήμια προκύπτει από τα κράτη που χαρίζουν λεφτά στα πανεπιστήμια, ώστε αυτά να κάνουν ό,τι γουστάρουν.
Se oti afora ta idiotika panepistimia kai thn diaxeirhsh kratikou xrhmatos thewrw oti asfalws kai tha upagode stous elenktikous mhxanismous (Annual Auditing) apo tous opoious pernaei kathe idiwtikh etairia kai pou sthn sudriptikh pliopshfia (toulaxiston sto Ekswteriko pou diamenw) einai apoluta diafaneis.
Αγαπητέ κ.Πολυμερόπουλε, ακριβώς για το λόγο που δίνεται στο τέλος του σχολίου σας, υπάρχει ανάγκη επιτέλους η χρηματοδότηση Κρατικών αλλά και μη κρατικών (μη κερδοσκοπικών) ιδρυμάτων να αξιολόγείται με πολύ συγκεκριμένα κριτήρια. Σήμερα κιόλας διάβασα για μια έκτατη ενίσχυση του Πανεπιστημίου του Dundee, Scotland, ύψους περίπου 160 εκ. ευρώ, για να καλύψει έργο το κόστος ενός project Smart Scotald (‘Έξυπνη Σκωτία), που δεν μπορούσε να καλυφτεί απο τις τακτικές επιχορηγήσεις. Το κρατός ενισχύεί αλλά και εποπτεύει την πορεία του έργου και στο πλαίσιο αυτό ενισχύει περιφερειακά ιδρύματα που έχουν ως σκοπό τη βελτίωση επιπέδου μόρφωσης της τοπικής κυρίως κοινωνίας. Με αλλά λόγια…τα λεφτά των φορολογουμένων δεν θα πρέπει να χαρίζονται αλλά να ‘επενδύονται’ απο το κράτος στα ιδρύματα που έχουν όραμα ανάπτυξης προς ώφελος της κοινωνίας. Αυτό όμως για να γίνει χρειαζόμαστε εθνικό σχέδιο!
blaxoupoule eisai teleios ektos to dundee einai kratiko panepistimio tis skotias kai to smrt scotland einai programma
tou dimosiou gia ne epidotei tin ereuna . kamia sxesi me idiotiki
protoboulia.Epeisis pisteuo oti ta stoixeia sou gia ta lefta einai lathos prepeina einai poly ligotera mias kai to smart scotland moirazei 20 ekatonmiria lires etisios .
Μάλλον παρεξηγήσατε το νόημα του κειμένου γενικά. Ναι, είναι Κρατικό Πανεπιστήμιο, όπως είναι και το ίδρυμα στο οποίο εργάζομαι και γώ! Η ιδιωτική Πρωτοβουλία βρίσκεται στο τρόπο που το project (απο κρατικόύς πόρουςπ- Scottish Executive) επιλέγει συμπράξεις πανεπιστημίων με μικρές ‘τοπικές’ (κυρίως) εταίρίες που σκοπό έχουν την βελτίωση έρευνας, καινοτομίας …και κατ’ επεκταση επιπέδου γνώσης! (δείτε για παράδειγμα http://www.dundee.ac.uk/research/main/news/20070615130156/612.html). Σχετικά με τη χρηματοδότηση, απλώς μετέφερα ένα ποσό που διάβασα σε τοπική εφημεριδά του Εδιμβούργου, αναφορικά με το έργο. Σίγουρα η χρηματοδοτηση είναι πολύ μεγαλύτερη.
Το κυρίως θέμα είναι στο ότι ναι μεν τα Βρετανικά Πανεπιστήμια είναι κρατικά, αλλά δουλεύουν με τους πλεόν ανταγωνιστικούς όρους της αγοράς…και με κίνητρο τη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Αυτό εννοω όταν λέω κριτήρια της αγοράς σε κρατικά ιδρύματα.
Μάλλον παρεξηγήσατε το νόημα του κειμένου γενικά. Ναι, είναι Κρατικό Πανεπιστήμιο, όπως είναι και το ίδρυμα στο οποίο εργάζομαι και γώ! Η ιδιωτική Πρωτοβουλία βρίσκεται στο τρόπο που το project (απο κρατικόύς πόρουςπ- Scottish Executive) επιλέγει συμπράξεις πανεπιστημίων με μικρές ‘τοπικές’ (κυρίως) εταίρίες που σκοπό έχουν την βελτίωση έρευνας, καινοτομίας …και κατ’ επεκταση επιπέδου γνώσης! (δείτε για παράδειγμα http://www.dundee.ac.uk/research/main/news/20070615130156/612.html). Σχετικά με τη χρηματοδότηση, απλώς μετέφερα ένα ποσό που διάβασα σε τοπική εφημεριδά του Εδιμβούργου, αναφορικά με το έργο. Σίγουρα η χρηματοδοτηση είναι πολύ μεγαλύτερη.
Το κυρίως θέμα είναι στο ότι ναι μεν τα Βρετανικά Πανεπιστήμια είναι κρατικά, αλλά δουλεύουν με τους πλεόν ανταγωνιστικούς όρους της αγοράς…και με κίνητρο τη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης ωσ σύνολο… Αυτό εννοω όταν λέω κριτήρια της αγοράς σε κρατικά ιδρύματα.
Ειδικά δε για το Dundee, που είναι η πρωτεύουσα της Games Industry, η χρηματοδότηση της έρευνας του Πανεπιστημίου στηρίζεται κατα πολύ σε τέτοιες συμπράξεις.
Διόρθωση:
The total budget for SMART Scotland together with its sister schemes SPUR and SPUR-PLUS is approximately €25 million where the annual budget is approximately €6.9 million. All the funding comes from the UK Government
Το τσέκαρα…οπότε για το ποσό που έγραψα παραπάνω, είχε δίκιο ο perastikos. ‘Ισως το ποσο που διάβασα εγώ αφορούσε το συνολικό annual turnover των εμπλεκομένων εταιριών. Θα το ξαναδιαβάσω.
Αυτό βέβαια δεν αναιρεί το ότι μια κυβέρνηση δίνει κίνητρα για τέτοιες συμπράξεις ιδιωτικών εταιριών (κυρίως υπό ίδρυση ή για επαν-ίδρυση, μέσω επιμόρφωσης) με Πανεπιστήμια.
Και ένα αρθρο απο την εφημερίδα Guardian, το οποίο δείχνει έναν απο τους τρόπους με τους οποίους η Βρετανική Κυβέρνηση (που χρηματοδοτεί κατα μεγάλο μέρος τα Πανεπιστήμια) προσπαθεί να τα Πανεπιστήμια στην εξεύρεση και άλλων συμπληρωματικών πόρων, για να σταθούν πιο ανταγωνιστικά στην ‘αγορά’! Αυτά για να μη νομίζουμε οτι επειδή το Βρετανικό Κράτος χρηματοδοτεί και τα Πανεπιστήμια είναι ‘κρατικά’ δεν είναι προσανατολισμένα σε τακτικές επικοδομητικού ανταγωνισμού!
Με λίγα λόγια, με σωστή διαχείρηση των χρημάτων του Κράτους, τα Ιδρύματα, με πλάνο ανάπτυξης για έρευνα, διδασκαλία κτλ, μπορούν να προσελκύσουν χρηματοδοτήσεις και απο άλλες πηγές! Πρέπει πρώτα όμως να υπάρχουν οι δομές που θα υποστηρίξουν τέτοιες ενέργειες!
Το url για το άρθρο είναι: http://education.guardian.co.uk/universityfunding/story/0,,1732304,00.html
Καλησπερα !!! Μπορει να μου εξηγηση καποιος , ποιος ειναι ο ρολος της ανωτατης εκπαιδευσης ;
Ευχαριστω.