Πρόστιμα και διαφθορά

Σεπ 25th, 2006 | | Κατηγορία: Ελλάδα, Πολιτική | Email This Post Email This Post | Print This Post Print This Post |

Του Πάνου Ευαγγελόπουλου*

Τα πρόστιμα και η διαφθορά μονοπωλούν το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης διότι σε μία δημοκρατικά οργανωμένη πολιτεία αποτελούν, τα μεν πρώτα εργαλείο τήρησης των κανόνων που όλοι οφείλουν να ακολουθούν, η δε δεύτερη τον καθρέπτη της παράβασης των κανόνων και της απαξίωσης των γενικών θεσμών και των συλλογικών μηχανισμών. Είναι αλήθεια ότι η δημοκρατία είναι το μόνο πολίτευμα που μπορεί άριστα να συνδυάζει τους ισχυρούς πλουραλιστικούς μηχανισμούς αποκάλυψης των σκανδάλων, με την εξίσου ισχυρή προστασία των κατηγορουμένων για την προάσπιση των θέσεων τους. Αυτός ο συνδυασμός είναι ένα από τα πολύ σημαντικά προτερήματα της δημοκρατίας εάν θα θέλαμε να την συγκρίνουμε και τελικά να την προκρίνουμε απέναντι σε άλλα συστήματα πολιτικής οργάνωσης.

Παρόλα αυτά τα σκάνδαλα και η διαφθορά που ταλανίζουν την δημοκρατία και εκκολάπτονται σε όλες τις δημοκρατικά οργανωμένες χώρες, από την Αμερική και την Ευρώπη μέχρι την Ασία και την Αυστραλία, πολλές φορές βρίσκουν πρόσφορο έδαφος επέκτασης και διαστρέβλωσης των δημοκρατικών θεσμών, εξ αιτίας της υπερβολικής διάθεσης που επιδεικνύει η οργανωμένη πολιτεία, να στηρίξει την τήρηση των κανόνων σε ανεξάρτητες αρχές, με υπερβολική εξουσία καταλογισμού βαρύτατων προστίμων που αντί να αποτρέπουν τις παραβάσεις, απλώς τις ενθαρρύνουν, υπό την προστασία της συγκάλυψης έναντι ενός νέου γύρου παράνομων αμοιβών που διογκώνει ακόμη πιο πολύ την διαφθορά, με νέα ισχυρότερα μέλη στον φαύλο κύκλο της.

Mία ουσιαστική αποκέντρωση της λειτουργίας των θεσμών μαζί με μία ιδιωτικοποίηση των συλλογικών δομών μειώνει σημαντικά το κοινωνικό κόστος λειτουργίας της δημοκρατίας με πολλαπλά οφέλη για τους πολίτες της κοινωνίας

Αυτή η εξέλιξη, στα μάτια των σύγχρονων κοινωνικών επιστημόνων, εμφανίζεται ως παράδοξο στην πρόοδο της οργάνωσης της δημοκρατίας. Για να το αντιληφθούμε αυτό καλύτερα θα πρέπει να προστρέξουμε στις ρίζες του ευρωπαϊκού διαφωτισμού που εμπνεύστηκε και έθεσε τα θεμέλια της δημοκρατίας των νεότερων χρόνων. Ο μεσαίωνας κληροδότησε στην νεότερη Ευρώπη ένα βάρβαρο και αυθαίρετο ποινικό δίκαιο που όριζε βαρύτατα αδικαιολόγητες ποινές ακόμη και για τα πιο απλά αδικήματα. Ο Beccaria ήταν ένας από τους θεμελιωτές του εξορθολογισμού και του μετριασμού των ποινών ως βασικό μέσο ανάσχεσης των παραβάσεων. Από τότε μέχρι σήμερα έχουμε κάνει σημαντικά βήματα τόσο στην κατανόηση της σχέσης ποινής και παράβασης όσο και στην αποτελεσματική φρούρηση των νόμων και των θεσμών με το ελάχιστο δυνατό κοινωνικό κόστος. Σημαντική συμβολή σ’ αυτή την διαδικασία είχαν τόσο η σχολή της δημόσιας επιλογής όσο και η οικονομική ανάλυση του δικαίου. Αποδεικνύεται ότι μία ουσιαστική αποκέντρωση της λειτουργίας των θεσμών μαζί με μία ιδιωτικοποίηση των συλλογικών δομών μειώνει σημαντικά το κοινωνικό κόστος λειτουργίας της δημοκρατίας με πολλαπλά οφέλη για τους πολίτες της κοινωνίας.

Όμως ενώ διαπιστώνουμε αυτή την αναμφισβήτητη πρόοδο, πάντα υπάρχουν αντίρροπες δυνάμεις σύγχρονων μανδαρίνων που επιμένουν σε έναν άλλο σχεδιασμό της δημοκρατίας, εντατικών ελέγχων και βαρύτατων προστίμων που όχι μόνον επιτείνουν τα προβλήματα που επιδιώκουν να επιλύσουν αλλά και φορτώνουν την δημοκρατία με εκτεταμένη διαφθορά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πολλές φορές στοχεύσει με εξωφρενικά πρόστιμα επιχειρήσεις όπως η Microsoft χωρίς να συνυπολογίσει τα εξαιρετικά φθηνά καινοτόμα προϊόντα της που άλλαξαν τη ζωή μας προς το καλύτερο σε όλα τα επίπεδα. Την στιγμή μάλιστα που η Microsoft επέλεξε μία πολύ χαλαρή αστυνόμευση των περιουσιακών δικαιωμάτων των προϊόντων της. Με αυτή την τακτική όχι μόνον δεν προστατεύεται ο ανταγωνισμός από τους ευρωκράτες αλλά αντίθετα εμποδίζεται η διάχυση της γνώσης και των σύγχρονων τεχνολογιών. Με τον ίδιο τρόπο στην Αμερική, όσες φορές επιχειρήθηκε υποχρεωτική διαίρεση μεγάλων επιχειρήσεων προς χάριν του ανταγωνισμού, δεν οδηγηθήκαμε σε καλύτερα αποτελέσματα ούτε στην οργάνωση των αγορών ούτε και στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Οι επιτροπές, τα ελεγκτικά όργανα, οι διοικητικές ρυθμίσεις τους και η φαρέτρα των ποινών που φέρουν δεν αποτελούν ούτε πανάκεια αλλά ούτε και τον καλύτερο τρόπο για την εδραίωση του ανταγωνισμού και για την εμφάνιση νέων καινοτόμων επιχειρήσεων.

Από την εποχή του 18ου αιώνα ο Άνταμ Σμιθ περίγραφε στο βιβλίο του «Ο Πλούτος των Εθνών» και στηλίτευε τις μυστικές συναντήσεις των εμπόρων και των βιομηχάνων για την ποδηγέτηση των αγορών. Όμως από τότε μέχρι σήμερα, η καλύτερη μάχη εναντίον των εναρμονισμένων συμπεριφορών σε καθεστώς δημοκρατίας, είναι η δημοσιοποίηση τους και η επιβολή του δικαίου για την διάλυση τους. Αντίθετα η χρήση βαρύτατων προστίμων είναι αναχρονιστική και το μόνο που επιτυγχάνει είναι η διόγκωση της διαφθοράς.

—————————————————–
*Ο Πάνος Ευαγγελόπουλος είναι διδάκτορας οικονομικών του Πανεπιστημίου Αθηνών
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Κέρδος» στις 21/9/2006

5 σχόλια
Leave a comment »

  1. Αντίθετα η χρήση βαρύτατων προστίμων είναι αναχρονιστική και το μόνο που επιτυγχάνει είναι η διόγκωση της διαφθοράς.

    Αναχρονιστική μπορεί να είναι, αλλά τη διόγκωση της διαφθοράς πώς την επιτελεί;

    Γιατί να μη συνδυαστούν και τα δύο; Και δημοσιοποίηση και γερό πρόστιμο στους παραβάτες. Φυσικά καλύτερα η πρόληψη γιατί η ζημιά στην αγορά και την εμπιστοσύνη των επενδυτών/καταναλωτών θα έχει ήδη γίνει…

  2. Αν οι παραβάσεις αποδίδουν πολλά κέρδη, τότε σίγουρα τα χαμηλά πρόστιμα θα αποτελούν μια “low risk” απώλεια η οποία θα είναι πλήρως αποδεκτή από την επιχείρηση. Συνεπώς θα έχουμε όχι μόνο διατήρηση της διαφθοράς αλλά και διόγκωση της.
    Με το θράσος μάλιστα που υπάρχει πλέον στην Ελλάδα, δεν θα εκπλαγώ αν διαβάσω σε κάποιο financial statement μια πρόβλεψη του τύπου: “αποθεματικό κάλυψης προστίμων……”

  3. Μα δε μιλάει για χαμηλά πρόστιμα, αλλά για [sic] βαρύτατα!!

    Άλλα όντως το σενάριο που περιγράφεις θα ήταν ελεεϊνό αν επαληθευόταν. Ας μην ξεχνάμε πως πχ στη Νέα Υόρκη η εγκληματικότητα έπεσε όταν ο Giuliani έφερε τη λεγόμενη “zero tolerance” πολιτική κατά των κοινών εγκλημάτων. Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να γίνει και στα οικονομικά εγκλήματα της Ελλάδας.

  4. Πάντως εδώ έχουμε τον τρομερό παραλογισμό, να επιβάλλονται τεράστια πρόστιμα τα οποία επιτρέπεται θεσμικά να μειωθούν μετά από συνάντηση εκπροσώπων της εταιρείας και της αρχής ανταγωνισμού.Αυτή η “επαφή” είναι προφανές πως αυξάνει θεαματικά τον κίνδυνο διάβρωσης της ανεξάρτητης αρχής.
    Να το πω διαφορετικά. Αν η μία στρατηγική είναι τα εξοντωτικά πρόστιμα και η άλλη τα χαμηλά πρόστιμα, εδώ έχουμε επιλλέξει τα εξοντωτικά πρόστιμα τα οποία μπορούν να μειωθούν μετά από “αίτηση επιείκειας” του παραβάτη. Δεν είναι εξωφρενικό;

  5. […] Δευτέρα, Σεπτέμβριος 25, 2006 […]

Σχολιαστε