Το σύνδρομο «όχι στην αυλή μου»
Ιούλ 21st, 2009 | Aλέκος Παπαδόπουλος| Κατηγορία: Αλέκος Παπαδόπουλος | Email This Post | Print This Post |Tο μήνυμα που εξέπεμψε ο «Κουρουπητός» από τα Χανιά στα μέσα της δεκαετίας του ’80 δεν έγινε αντιληπτό, με αποτέλεσμα σταδιακά σε αρκετές περιοχές της χώρας να εμφανιστούν σοβαρά προβλήματα στην διαχείριση στερεών αποβλήτων (σκουπίδια).
Το γνωστό Σύνδρομο NIMBY (Not Ιn Μy Βack Υard, ελληνιστί «όχι στην πίσω αυλή μου») αφού μέχρι σήμερα δεν πολεμήθηκε κοινωνικά και πολιτικά εμφανίζεται διαρκώς πιο ισχυρό και βεβαίως την κορύφωσή του θα δούμε τα επόμενα χρόνια, όταν τα προβλήματα από τη διαχείριση των σκουπιδιών ιδιαίτερα στην Αττική και στη Θεσσαλονίκη θα αυξάνονται.
Το Σύνδρομο ΝΙΜΒΥ πήρε το όνομά του στο τέλος της δεκαετίας του ’60 στην Αμερική, αλλά αποτελεί μόνιμο πρόβλημα στις περισσότερες χώρες με βιομηχανική ανάπτυξη. Σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «τα σκουπίδια να πάνε αλλού, μακριά από την περιοχή μου». Συνήθως, ο τρόπος που εκδηλώνεται είναι η ανεξέλεγκτη φημολογία, η παραπληροφόρηση, η καλλιέργεια αισθήματος αδικίας, οι συντονισμένες αντιδράσεις κ. λπ.
Στη χώρα μας, η διάθεση των σκουπιδιών έχει προκαλέσει ήδη εκρηκτικές αντιδράσεις σε όλη την επικράτεια, αλλά δυστυχώς δεν περιορίζεται μόνο στα απορρίμματα. Μικρά Σύνδρομα ΝΙΜΒΥ ζούμε καθημερινά στις γειτονιές των πόλεων, όπου οι κάτοικοι θέλουν μεν τη λαϊκή αγορά δίπλα τους, όχι όμως και στον δρόμο που μένουν, αλλά και τον κάδο απορριμμάτων μπροστά από το σπίτι του γείτονα και όχι από το δικό τους.
Βέβαια όσοι στηλιτεύουν μόνο το κοινωνικό αυτό σύνδρομο δεν σημαίνει ότι είναι και άμοιροι ευθυνών ως προς τη διαχείριση του προβλήματος και κυρίως ως προς τον αλαζονικό και αυθαίρετο τρόπο με τον οποίο συχνά αντιμετωπίζουν τις τοπικές κοινωνίες. Συχνά εκδηλώνεται μια ιδιότυπη σύγκρουση δύο «πολιτισμών»: του «πολιτισμού» των αντιδρώντων και του «πολιτισμού» της εξουσίας.
Οταν το 1997 οργανώναμε με το σχέδιο «Καποδίστριας», τη νέα διοικητική δομή της χώρας με βάση τους ολιγάριθμους ισχυρούς δήμους και εν συνεχεία τις ισχυρές περιφέρειες, είχαμε στον νου μας ότι η χώρα για να αναπτυχθεί χρειάζεται νέες, μεγάλες διαχειριστικές κατευθύνσεις, καθώς και νέους διοικητικούς και αναπτυξιακούς νευρώνες. Επιδιώκαμε να ανατραπεί όλο το σύστημα που γεννούσε τοπικισμούς και μικροσυμφέροντα και καθήλωνε την τοπική ανάπτυξη και να προχωρήσουμε παράλληλα σε ανατροπές παρηκμασμένων πολιτιστικών προτύπων και αντιλήψεων.
Με την επιλογή του σχεδίου «Καποδίστριας» για ανοικτές πόλεις θέλαμε οι κάτοικοι των χωριών και των μικρών πόλεων και κυρίως οι νέες ηλικίες να ξεφύγουν από τη «συνείδηση του χωριού» και να αποκτήσουν «συνείδηση περιοχής». Επιδιώκαμε έτσι την ολοκληρωμένη θεώρηση των προβλημάτων με αποφάσεις που θα ήταν επεξεργασμένες και εφαρμόσιμες. Ο ορθολογισμός και η διαβούλευση να λειτουργεί όπως σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες στη θέση της άγνοιας, του θυμικού και της ιδιοτέλειας. Οι επιλογές για την ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής των κατοίκων να αφορούν το σύνολο και να μην είναι ευάλωτες στον λαϊκισμό και τα μικροσυμφέροντα.
Είναι ευχάριστο ότι μέσα από διαδημοτικές συνεργασίες πολλοί «καποδιστριακοί» δήμοι πέτυχαν να χωροθετήσουν και να λειτουργήσουν χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), ξεπερνώντας τις αρχικές αντιδράσεις και υπάρχει η εκτίμηση ότι με τον χρόνο θα ξεπεραστούν τα όποια προβλήματα εμφανίζονται ακόμη.
Στην Αττική, δυστυχώς, το πρόβλημα της διαχείρισης σκουπιδιών και των αντιδράσεων είναι άλλης τάξης λόγω των μεγεθών των αποβλήτων, αλλά και της έλλειψης εκτάσεων στο Λεκανοπέδιο που μπορούν να δεχτούν εγκαταστάσεις επεξεργασίας, μετά και την ανεξέλεγκτη οικοδόμηση των τελευταίων δεκαετιών.
Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’90 υπήρχε απόλυτος εφησυχασμός για τη διαχείριση των απορριμμάτων της πρωτεύουσας, καθώς πολλοί πίστευαν ότι ο χώρος ανεξέλεγκτης απόθεσης των Ανω Λιοσίων ήταν καλή λύση (στη μυωπική προσέγγιση του προβλήματος) και είχε και ικανό χρόνο ζωής. Οι δε τοπικές αντιδράσεις ήταν μικρές για το μέγεθος του προβλήματος.
Είναι, πράγματι, ασύλληπτο για πρωτεύουσα κράτους της Ευρωπαϊκής Ενωσης στις αρχές του 21ου αιώνα να μη διαθέτει στην ουσία ούτε ένα οργανωμένο σύστημα επεξεργασίας απορριμμάτων, παρά μόνο έναν εκπνέοντα ΧΥΤΑ.
Πέρα από τη συνολική σύγχυση και τη Βαβέλ των απόψεων που κυριαρχούν σήμερα, οι θέσεις που μπορούν να διατυπωθούν για την αντιμετώπιση του μεγάλου προβλήματος της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων στον νομό Αττικής είναι κατά τη γνώμη μου οι εξής:
Να προχωρήσει ο σχεδιασμός που εγκρίθηκε με τον νόμο του 2003, που προβλέπει χωροθέτηση εγκαταστάσεων υγειονομικής ταφής σε τρία διαφορετικά σημεία του νομού Αττικής.
Η όποια υπαναχώρηση στον σχεδιασμό αυτόν (και η υποταγή στο Σύνδρομο NIMBY) θα έχει σοβαρά αρνητικά αποτελέσματα για τις μελλοντικές αποφάσεις.
Να υπάρξουν πρόσθετες συζητήσεις και να αναζητηθούν άμεσα εναλλακτικές βιομηχανικές λύσεις επεξεργασίας των αποβλήτων στους χώρους που ήδη έχουν οριστεί, που θα ελαχιστοποιούν τη λειτουργία των ΧΥΤΑ. Ομως, αυτό δεν πρέπει να λειτουργήσει σαν άλλοθι απραξίας και νέων καθυστερήσεων.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να γνωρίζουμε ότι η εξέλιξη στον τομέα διαχείρισης των απορριμμάτων είναι προτιμότερο να γίνεται βήμα προς βήμα σε πραγματικούς χρόνους και όχι με φανταστικά άλματα σε μελλοντικούς χρόνους.
Μέσα από συστηματική ενημέρωση να επιδιωχθεί βελτίωση της κουλτούρας για τον περιορισμό παραγωγής σκουπιδιών, αλλά και την αύξηση της ανακύκλωσης στην πηγή των αστικών απορριμμάτων.
Αλέκος Παπαδόπουλος
———————————————
Σημειώσεις:
Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 19/7/2009
Eiste poly oraios k. Papadopoule. Kathismenos anapaftika stin polyteli sas katoikia se kapia akrivi perioxi tis Athinas (i opou allou menete, ute pu xero ute pu me endiaferei, alla ypopsiazomai pos den tha einai dipla sta skupidia) tha ekdosete ta firmania sas ta opia tha epireasun ftoxus anthropus stin alli akri tis Eladas, alla den tha lygisete brosta stis myopikes kai topikistikes adidraseis ton katoikon pu den thelun skupidia stin perioxi sas. Eiste poly megalos politikos andras, den katalavainete eseis apo afta, tha ‘sxediasete’ gia tin ‘anaptyxi’ tu topu. Mbravo sas k. Papadopule, opos tote me ton Kapodistria pu adidrusan oi katoikoi se oli tin Elada, i PASOKARA den masise! Tus egrapse olus sta palia tis ta paputsia kai tharalea proxorise me to ‘orama’ gia tin ‘anaptyxi’.
Xana BRAVO k. Papadopule.
>Βέβαια όσοι στηλιτεύουν μόνο το κοινωνικό αυτό σύνδρομο δεν σημαίνει ότι είναι και άμοιροι ευθυνών ως >προς τη διαχείριση του προβλήματος και κυρίως ως προς τον αλαζονικό και αυθαίρετο τρόπο με τον οποίο >συχνά αντιμετωπίζουν τις τοπικές κοινωνίες. Συχνά εκδηλώνεται μια ιδιότυπη σύγκρουση δύο «πολιτισμών»: >του «πολιτισμού» των αντιδρώντων και του «πολιτισμού» της εξουσίας.
Πολύ σωστά το επισημαίνετε και εδώ είναι το ζουμί. Και σε αυτό βοήθησε τα μέγιστα ο Καποδίστριας. Μόνο αν οι τοπικές κοινωνίες συναισθανθούν ότι έχουν οι ίδιες τη μοίρα τους στα χέρια τους θα αναλάβουν και τις ευθύνες τους.
Από την άλλη, το σύστημα ανάθεσης μελετών είναι λίγο ύποπτο με τον τρόπο που λειτουργεί καθώς αφήνει περιθώρια για το φούντωμα της καχυποψίας. Αντί να υπάρχουν σαφή, ασφαλή, δημοσιοποιημένα κριτήρια για τη χωροθέτηση ΧΥΤΑ έχουμε την ανάθεση ad hoc μελετών, με τα κριτήρια που κάθε φορά θεωρεί ορθότερα ο εκάστοτε μελετητής (και ο εργοδότης του…).
Επιπλέον, γιατί η κεντρική εξουσία δεν πιέζει τους ΟΤΑ να αναλάβουν τις ευθύνες τους, συνδέοντας την κάθε πιθανή χρηματοδότησή τους με την ύπαρξη ενός σχεδίου διαχείρισης απορριμμάτων;…
Την προτελευταία παράγραφο ομολογώ ότι δεν την κατάλαβα:
> η εξέλιξη στον τομέα διαχείρισης των απορριμμάτων είναι προτιμότερο να γίνεται βήμα προς βήμα σε
> πραγματικούς χρόνους και όχι με φανταστικά άλματα σε μελλοντικούς χρόνους.
Και αν έχουν αλλάξει τα δεδομένα από το παρελθόν, θα πρέπει να συνεχίσουμε να κινούμαστε δια της τεθλασμένης, επαναλαμβάνοντας τα σφάλματα άλλων αντί να τα παρακάμπτουμε;